Στο χωριό Μπούφι της Φλώρινας

Ο Κόκκινος Φάκελος επισκέφτηκε το όμορφο ορεινό χωριό Μπούφι (Ακρίτας) της Φλώρινας, χωριό με ενδιαφέρουσα ιστορία και ζεστούς ανθρώπους. 

Το χωριό Μπούφι (στα σλαβομακεδόνικα σημαίνει μπούφος) βρίσκεται σε υψόμετρο 1.050 μέτρων στις πλαγιές του όρους Βαρνούντα. Βρίσκεται χτισμένο σε λοφώδη περιοχή βορειοδυτικά της πόλης της Φλώρινας. Δυτικά του χωριού υψώνεται η ανατολική πλευρά του όρους Βαρνούντα ή Βίγλα όπως ονομάζεται στα μέρη αυτά. Το χωριό χτίστηκε κατά την ύστερη περίοδο της Τουρκοκρατίας και οι κάτοικοί του συμμετείχαν ενεργά στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, έχοντας μάλιστα και δικό τους λόχο που πολέμησε στην Πελοπόννησο. 

Το Δημοτικό Σχολείο

Το 1908, το Μπούφι απέκτησε ένα πραγματικό διαμάντι: Το Δημοτικό Σχολείο, χτισμένο από τις δωρεές των κατοίκων δεσπόζει και σήμερα στον κεντρικό δρόμο του χωριού. Σπάνιο δείγμα δημόσιας αρχιτεκτονικής τόσο για τα χωριά του Βαρνούντα, όσο και για την ευρύτερη περιοχή, το Δημοτικό Σχολείο του χωριού στέγαζε 900 μαθητές και εκτός από αίθουσες διδασκαλίας, μια μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων, δικό του μαγειρείο και θεατρική σκηνή, η οποία την εποχή λειτουργίας του ήταν επενδυμένη με βελούδο. Η αρχιτεκτονική του σχολείου χαρακτηρίζεται από συμμετρία και έντονα νεοκλασικά στοιχεία, ενώ το κτήριο διέθετε παλαιότερα και καμπαναριό που σήμερα δεν σώζεται. 

Κατά την περίοδο της Κατοχής, το Μπούφι εντάχθηκε αθρόα σχεδόν στο πλευρό του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και το κτήριο του Δημοτικού Σχολείου χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση και ορισμένων υπηρεσιών του ΕΑΜ και της Εθνική Αλληλεγγύης. 

Το 2000, το Δημοτικό Σχολείο χαρακτηρίστηκε ως διατηρητέο, χωρίς αυτό να σημαίνει κάτι ουσιαστικό για ίδιο το κτήριο ή τους κατοίκους του χωριού. Σήμερα, το Δημοτικό Σχολείο βρίσκεται σε κατάσταση ερήμωσης, ενώ οι κάτοικοι του χωριού με δικά τους μέσα και προσπάθεια προσπαθούν να το διατηρούν καθαρό και να περισυλλέξουν τα έγγραφα και τα βιβλία που βρίσκονται ακόμα μέσα του. Ειδική μνεία θα πρέπει να κάνουμε εδώ στον νεαρό επιστήμονα Σίμο Οπασίνη και στα άλλα νέα παιδιά του χωριού που προσπαθούν με τη δική τους προσωπική δουλειά και χρόνο να κρατήσουν όρθιο το σχολείο και τις αίθουσές του καθαρές και σε καλή κατάσταση.

Το Δημοτικό Σχολείο

Το Δημοτικό Σχολείο

Το Δημοτικό Σχολείο

Οι εσωτερικές σκάλες

Θέα από αίθουσα διδασκαλίας.

Αίθουσα διδασκαλίας

Στην κουζίνα του σχολείου

Ο φούρνος

Στο υπόγειο

Η πίσω όψη του κτηρίου

Η θεατρική σκηνή του σχολείου.

Το μουσείο

Το μουσείο του χωριού δημιουργήθηκε αρχικά από τον Συνεταιρισμό Γυναικών και περιείχε λαογραφικά στοιχεία και μια συλλογή πετρωμάτων και μια συλλογή φυσικής ιστορίας. Αργότερα και

με την προσωπική του προσπάθεια, ο Σίμος Οπασίνης εμπλούτισε και επέκτεινε το μουσείο με ιστορικές φωτογραφίες, παραδοσιακά ρούχα, οικιακά αντικείμενα, έπιπλα, ακόμα και όπλα που μάζεψε από το χωριό, επί επτά ολόκληρα χρόνια που ασχολείται με τη διατήρηση και τη λειτουργία του. Κράτησε έτσι την παράδοση και την ιστορία του χωριού ζωντανή. Σήμερα, μπορεί κανείς να επισκεφθεί το μουσείο του χωριού και να δει πολύτιμα εκθέματα, ορισμένα από αυτά μοναδικά σε ολόκληρο το νομό Φλώρινας και σίγουρα εξαιρετικού ενδιαφέροντος. Ο Σίμος Οπασίνης οργανώνει παράλληλα τον καιρό αυτό και μια φωτογραφική έκθεση στον χώρο του σχολείου με φωτογραφικό υλικό του χωριού.

Παπάς, χωροφύλακας και μέλη των ΤΕΑ μετά τον Εμφύλιο.

Παλιά φωτογραφία του σχολείου.

Μπουφιώτες στρατιώτες των Βαλκανικών.

1908, φωτογραφία από τα εγκαίνια του Δημοτικού Σχολείου.

Είναι γνωστό από την προφορική ιστορία, ότι στην περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης της μετεμφυλιακής περιόδου, η πρόσβαση γινόταν με τη χρήση διαβατηρίων, ενώ η μετακίνηση από χωριό σε χωριό με την επίδειξη ειδικής άδειας μετακίνησης, που επέτρεπε στον κάτοχό της τη μετακίνηση έως 30 χιλιόμετρα από την περιοχή κατοικίας του. Το διχαστικό μέτρο αυτό βρισκόταν σε ισχύ έως και την πτώση της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. Δεν είχαμε ποτέ δει βεβαίως τέτοιο έγγραφο, όμως στο μουσείο του Μπούφι, εκτίθεται μια σπανιότατη τέτοια άδεια μετακίνησης, που αποδεικνύει την ισχύ της προφορικής μαρτυρίας. Τελευταία της θεώρηση έγινε το 1975...

Στο μουσείο του χωριού μπορείτε να δείτε τη μοναδική στολή Βούλγαρου αστυνομικού της εποχής των Βαλκανικών που σώζεται σήμερα. Η γέφυρα του χωριού όριζε εκείνη την εποχή το σύνορο ανάμεσα στη Σερβία και στην Ελλάδα. Υπήρχε μάλιστα σκοπιά και από τις δύο της μεριές.

Στολή Βούλγαρου αστυνομικού.

Στολή οπλίτη του Εθνικού Στρατού από τον Εμφύλιο

Ξιφολόγχες, σφαίρες και όπλα.

Καρεκλάκι μωρού.

Λαογραφικά και ιστορικά στοιχεία 

Οι θρύλοι του χωριού λένε ότι κατά τη δημιουργία του δύο δίδυμα αγόρια πήραν ένα άροτρο με δύο δίδυμα βόδια και έσκαψαν περιμετρικά το χωριό. Από τότε, οι Μπουφιώτες κράτησαν στην παράδοσή τους τον άγραφο νόμο ότι το χωριό δεν πρέπει ποτέ να εγκαταλειφθεί ή να μείνει σε αυτό μόνο ένας κάτοικος. Για το λόγο αυτό, το 1948, όταν ο κυβερνητικός στρατός εκκένωσε το χωριό, μερικοί ηλικιωμένοι κάτοικοι του χωριού κλείστηκαν μέσα σε ένα σπίτι, όπου συγκέντρωσαν και όλα τα τρόφιμα που διέθετε ο οικισμός και περίμεναν τη λήξη του πολέμου, ενώ οι υπόλοιποι εκκενώθηκαν. Με τη λήξη του Εμφυλίου και όταν επιτράπηκε ξανά στους Μπουφιώτες να επιστρέψουν στα σπίτια τους, 1200 άνθρωποι επέστρεψαν στο χωριό και βρήκαν τους γέρους του χωριού να τους περιμένουν.

Αξιοσημείωτο λαογραφικό στοιχείο του χωριού είναι ο άγραφος ηθικός νόμος σχετικά με τη σεξουαλική επαφή των γυναικών, μοναδικός ίσως σε όλη την Ελλάδα. Στο Μπούφι, από τις αρχές του 18ου αιώνα, θεωρούταν μεγάλη στενοχώρια για μια οικογένεια να έχει κόρη που δεν έχει γνωρίσει την ερωτική επαφή. Έτσι όταν τα κορίτσια έφθαναν σε ηλικία ενηλικίωσης, μπορούσαν να πάνε στην πλατεία του χωριού, να διαλέξουν το αγόρι που επιθυμούσαν και να έχουν την πρώτη τους ερωτική επαφή, ζήτημα που σήκωνε βεντέτα σε άλλες περιοχές της χώρας. 

 Τη δεκαετία του 1920, πολλοί κάτοικοι του χωριού μετανάστευσαν στις ΗΠΑ και στον Καναδά. Αποτέλεσμα αυτού του μεταναστευτικού ρεύματος είναι να υπάρχουν και σήμερα σύλλογοι και κοινότητες αποδήμων από το Μπούφι στις χώρες αυτές. Παράλληλα, η κοινότητα, που διοικούταν έως το 1940 από μια μορφή δημογεροντίας επέλεγε τους καλλίτερους μαθητές για να τους στείλει στο εξωτερικό για σπουδές με κοινά έξοδα. Φρόντιζαν επίσης να υπάρχει πάντα γιατρός στο χωριό για την κάλυψη των ιατρικών τους αναγκών, ο οποίος ήταν συνήθως κάποιος Μπουφιώτης που επιλεγόταν για σπουδές στην Ιατρική Σχολή της Βιέννης. 

Το αυτοκίνητο του τελευταίου Μπουφιώτη γιατρού στη Βιέννη.

Ρυάκι στο χωριό.

Λεπτομέρεια από αψίδα πόρτας του 1921.

Λεπτομέρεια από πόρτα.

Λεπτομέρεια από πόρτα.

Το Μπούφι στον Εμφύλιο

Όπως και στην περίοδο της Κατοχής, έτσι και σε αυτή του Εμφυλίου, το Μπούφι πέρασε ξανά σχεδόν συνολικά στον Δημοκρατικό Στρατό. Η στρατηγική του θέση ανάμεσα σε δύο βουνά, το καθιστούσε ιδανικό για ανταρτοπόλεμο και στο μεγαλύτερο μέρος του Εμφυλίου, το χωριό βρισκόταν υπό τον έλεγχο των ανταρτών. Στα νοτιοδυτικά του, τα υψώματα βρίσκονταν υπό τον έλεγχο των κυβερνητικών δυνάμεων που βομβάρδιζαν τακτικά το χωριό με βλήματα πυροβολικού, ενώ το βόρειο και ανατολικό ύψωμα στην "πλάτη" του χωριού κατεχόταν από τον ΔΣΕ. Οι αντάρτες είχαν σκάψει μάλιστα σειρά από πολυβολεία και ορύγματα ώστε να μπορούν ανενόχλητα να περνούν στο χωριό και ανεφοδιάζονται. Τα οχυρά του ΔΣΕ σώζονται ακόμα. 

Έως το 1949, το Μπούφι πλήρωνε βαρύ το τίμημα του πολέμου σε εφόδια και αίμα. 

Μετέπειτα,  το λαϊκό στοιχείο του χωριού υπέφερε τους αφόρητους περιορισμούς και τις διώξεις του αστικού κράτους. Μετά τον Εμφύλιο το χωριό μετονομάστηκε σε Ακρίτας. 

Το νότιο ύψωμα του χωριού που κατείχε θέσεις ο κυβερνητικός στρατός.

Το βόρειο και ανατολικό ύψωμα του χωριού που κατεχόταν από τον ΔΣΕ.

Κατάστημα απέναντι από το Δημοτικό Σχολείο. Τα στόρια του φέρουν ακόμα τρύπες από τις σφαίρες και τα θραύσματα των συγκρούσεων του Εμφυλίου.

Τα σημάδια του Εμφυλίου στα στόρια του μαγαζιού.

Για όλες τις πληροφορίες ευχαριστούμε ιδιαίτερα τους κυρίους Σίμο Οπασίνη, Ηλία Γρούιο και τον δάσκαλο Ανδρέα Αθανασιάδη που κατάγεται κι αυτός από το μακρινό Καρς του Πόντου. 

Μια μικρή σημείωση

Θα θέλαμε να διευκρινίσουμε ότι πρώτον: Με τον όρο "Σλαβομακεδόνες" εννοούμε το Σλαβικό στοιχείο της Ελλάδας που αίρει την καταγωγή του από τον πρώτο Σλαβικό αποικισμό επί εποχών Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Πρόκειται για εθνοτικό στοιχείο παμπάλαιο στον ελληνικό χώρο και σε ουδεμιά περίπτωση δεν επιθυμούμε να υπονοήσουμε ότι δεν θεωρείται ελληνικό φύλο. Όπως οι Αρβανίτες, οι Κρήτες, οι Ρουμελιώτες και άλλες εθνότητες, συγκροτεί και αυτό την Ελληνική επικράτεια.

Κατά δεύτερον: Δεν μπορούμε να αποκλείσουμε, ούτε είχαμε και τέτοια πρόθεση, την ύπαρξη νότιων φύλων από τον ελλαδικό χώρο, που έζησαν στο χωριό Μπούφι και υιοθέτησαν την τοπική διάλεκτο. Kαθαρές φυλές δεν υπάρχουν, δεν υπήρξαν και δεν θα υπάρξουν ότι και αν ευαγγελίζονται ορισμένοι. 

Γνωρίζουμε ότι το ζήτημα της ταυτότητας είναι ιδιαίτερα ευαίσθητο για τους κατοίκους της Μακεδονίας και Θράκης. Η άποψή μας σχετικά είναι ότι ο λαός από όπου και αν κρατάει η ρίζα του δεν έχει τίποτε να χωρίσει με τους άλλους λαούς, άλλων χωρών, πόσο μάλλον της ίδιας πατρίδας. Ας μην ξεχνάμε την εργαλειοποίηση τέτοιων εθνοτικών εθνικισμών από τον Χίτλερ και τον Μουσολίνι, αλλά ας μην ξεχνάμε και την ΕΣΣΔ όπου για 80 χρόνια εκατοντάδες εθνότητες έζησαν μονιασμένες κάτω από την ίδια σημαία, διατηρώντας η κάθε μια τα δικά της έθιμα, τη δική της ντοπιολαλιά και τις δικές της παραδόσεις. Ας παραδειγματιστούμε από τα "καλά" που έφερε ο καπιταλισμός και το ΝΑΤΟ στη γειτονική μας Γιουγκοσλαβία. 

Έτσι σε όλους τους φίλους και τις φίλες από το Μπούφι και άλλα χωριά της αγαπημένης μας περιοχής της Ελλάδας, που είναι η Μακεδονία έχουμε να πούμε το εξής: Μακριά από εθνικισμούς ξενόφερτους και ντόπιους. Σας συνδέουν οι κοινές σας ανάγκες και η κοινή σας ταξική καταγωγή.