Άγνωστα στοιχεία για το Νικόλαο Ντερτιλή και για μια δολοφονία της Χούντας

Το όνομα Νικόλαος Ντερτιλής είναι κυρίως γνωστό από το Δικτατορία των Συνταγματαρχών και κυρίως από την εν ψυχρώ δολοφονία από πρόθεση του Μιχάλη Μυρογιάννη, που απλώς διερχόταν της οδού στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Στουρνάρη..

Ο Ντερτιλής είχε πολεμήσει εθελοντικά στον Εμφύλιο, με το βαθμό του λοχία της Εθνοφυλακής και το 1947 αποφοίτησε της Σχολής Ευελπίδων. Αργότερα υπηρέτησε ως αξιωματικός του Πεζικού στην Πελοπόννησο, τη Στερεά Ελλάδα και τη Θράκη, ενώ το 1950 υπηρέτησε ως εκπαιδευτής στη Σχολή Ευελπίδων και στη συνέχεια πήρε μέρος ως εθελοντής στον πόλεμο της Κορέας.

Μετά τη μεταπολίτευση, ο Ντερτιλής ήταν ένας από τους κατηγορούμενους για εγκλήματα κατά την καταστολή της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Ο Ντερτιλής κατηγορούνταν για τη δολοφονία του φοιτητή Μιχάλη Μυρογιάννη στις 18 Νοεμβρίου του 1973 στη διασταύρωση των οδών Πατησίων και Στουρνάρη. Για την υπόθεση κατέθεσαν δεκατρείς μάρτυρες. Ανώτεροι και ανώτατοι αξιωματικοί του στρατού μετέφεραν φήμες των ημερών του Πολυτεχνείου ότι ο Ντερτιλής είχε δολοφονήσει ένα νεαρό, ενώ ένας λοχίας που βρέθηκε στο σημείο της δολοφονίας την ημέρα εκείνη κατέθεσε ότι είδε κάποιον που κατόπιν έμαθε ότι ήταν ο Ντερτιλής, «εξαγριωμένο να δίνει εντολές "Βαράτε στο ψαχνό".»

Ένα νέο και ενδιαφέρον στοιχείο για τη συμπεριφορά του Νικολάου Ντερτιλή στο στράτευμα αναδεικνύει, ότι όπως και ο Ιωαννίδης, που "θήτευσε" στη Μακρόνησο βασανίζοντας και ξυλοκοπώντας γυναίκες, έτσι και ο Νικόλαος Ντερτιλής υπήρξε βίαιος και λάμβανε και ο ίδιος προσωπικά μέρος σε ξυλοδαρμούς.

Τα στοιχεία που θα παραθέσουμε, προέρχονται από έκθεση του ευρωπαϊκού οργανισμού, παγκόσμιας εμβέλειας, Human Rights Without Frontiers και η οποία έφθασε στην Ελλάδα το 1992. Πρόκειται για μια εκτενή καταγραφή περιπτώσεων παραβίασης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, των Μαρτύρων του Ιεχωβά, η οποία καλύπτει το διάστημα 1938-1992.

Το 1954, ο Εμφύλιος αποτελεί παρελθόν και η Ελλάδα βρίσκεται στην περίοδο που έχει ονομαστή ως "δημοκρατική ομαλοποίηση", κατά την οποία όμως οι αντιρρησίες συνείδησης, που ποτέ δεν υπήρξαν πολυπληθείς, τόσο τουλάχιστον ώστε να αποτελούν πραγματικό πρόβλημα για το στράτευμα, εξακολουθούν να γνωρίζουν φυλακίσεις, εξευτελισμούς και να έρχονται αντιμέτωποι με ξυλοδαρμούς και βασανιστήρια, όταν ως νεοσύλλεκτοι δηλώνουν άρνηση να πιάσουν όπλα. 

Ένας από αυτούς, εκείνη τη χρονιά είναι και ο Γιώργος Σερβάνης, από το Νέο Σιδεροχώρι, Μάρτυρας του Ιεχωβά και νεοσύλλεκτος, που παρουσιάζεται στο ΚΕΝ Κορίνθου. Η μαρτυρία του αναφέρει ότι λόγω της άρνησής του να στρατευθεί, ο διοικητής του στρατοπέδου, Νικόλαος Ντερτιλής τον ξυλοκοπούσε προσωπικά, κάθε μέρα και νύχτα, για μια ολόκληρη εβδομάδα. Αποτέλεσμα της παραπάνω μεταχείρισης ήταν να υποστεί ο Σερβάνης, μερική αλλά μόνιμη κώφωση.

Μάρτυρες στο παραπάνω περιστατικό υπήρξαν οι οπλίτες Στέλιος Παραπόδας και Αναστάσιος Μακροδήμος.

Πρόκειται για μια άγνωστη μαρτυρία, που φέρνει στο φως νέα στοιχεία για το πρόσωπο του Νικόλαου Ντερτιλή, όσο και για το ζόφο που οι αντιρρησίες συνείδησης αντιμετώπιζαν στα στρατόπεδα της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Το περιστατικό άλλωστε είναι ένα από τα πολλά ανάλογα περιστατικά βίας που συνέβαιναν στο στράτευμα. Σε ότι αφορά την ίδια την περίπτωση του Νικόλαου Ντερτιλή, το περιστατικό δεν εκπλήσσει καθώς είναι συνεκτικό ενός ανθρώπου που δολοφόνησε αθώο περαστικό, χωρίς κανέναν προφανή λόγο. Σχηματίζει θα λέγαμε μια εικόνα για την ευρύτερη συμπεριφορά του στο στράτευμα και ακολουθεί αυτή του δικτάτορα Ιωαννίδη. 

Άλλωστε, η Χούντα των συνταγματαρχών και το καθεστώς αγριότητας που εξέθρεψε και γιγάντωσε στο στράτευμα αποτυπώνεται πληρέστερα και σε μια άλλη υπόθεση, δολοφονίας αυτή τη φορά, ενός άλλου αντιρρησία συνείδησης.

Πρόκειται για την υπόθεση του Μάρτυρα του Ιεχωβά, Βασίλη Καράφατσα, ο οποίος βρισκόταν ως νεοσύλλεκτος, τον Ιούνιο του 1971, στις Στρατιωτικές Φυλακές Λάρισας και ανέμενε τη δίκη του. Μαζί του κρατούνταν ακόμη 4 αντιρρησίες συνείδησης, οι οποίοι κρατούνταν σε απομονωμένα κελιά της φυλακής και δέχονταν καθημερινά άγριους ξυλοδαρμούς.

Στις 23/06/1971, το άψυχο σώμα του Βασίλη Καράφατσα βρίσκεται στις 18:00 στη σιδηροδρομική γραμμή της γέφυρας του Πηνειού, 5 χιλιόμετρα έξω από τα Τρίκαλα.

Η κατάσταση του Καράφατσα δεν έχει διευκρινιστεί, καθώς ο μεν πολίτης που ειδοποίησε τις αρχές αναφέρει ότι άκουσε βογγητά, καθώς πήγαινε να ψαρέψει στο ποτάμι, ενώ άλλοι μάρτυρες αναφέρουν ότι ο Καράφατσας ήταν νεκρός ή σε αφασία. Την επομένη και ενώ ο Καράφατσας είναι νεκρός, ειδοποιείται η οικογένειά του για να παραλάβει τη σωρό του. 

Ο δικηγόρος της οικογένειας Τσιτσιλίκης παραλαμβάνει την ιατροδικαστική έκθεση, η οποία εκτός από ελλιπής (απουσιάζει αυτοψία χώρου), κάνει λόγο για αυτοκτονία. Υποτίθεται ότι ο Καράφατσας έπεσε στις σιδηροδρομικές γραμμές, από παράθυρο του τραίνου.

Η αυτοψία του χώρου, σύμφωνα με το δημοσιογράφο Κώστα Τσαρούχα είναι αποκαλυπτική ενός εγκλήματος και όχι μιας αυτοκτονίας:

1) Το σώμα του Καράφατσα βρέθηκε σε γέφυρα, πάνω από τον ποταμό Πηνειό, όπου οι σιδηροτροχιές απέχουν 1,84 μέτρα, η μια από την άλλη. Ωστόσο, το σώμα του "αυτόχειρα" δεν είχε πέσει στο νερό.

2) Ένα διερχόμενο βαγόνι, απέχει από το κιγκλίδωμα της γέφυρας 85-90 εκατοστά, οπότε αν ο Καράφατσας έπεφτε από το παράθυρο, το κεφάλι του θα είχε σοβαρά χτυπήματα, αν δεν είχε πολτοποιηθεί. 

3) Το σώμα του Καράφατσα βρέθηκε σε λίμνη αίματος, χωρίς όμως η πτώση του να έχει αφήσει σημάδια αίματος σε άλλα σημεία των σιδηροτροχιών.

Επίσης, τα τραύματα του νεκρού, φαίνεται πως αναδεικνύουν το θάνατό του λόγω των βασανιστηρίων που υπέστη και όχι λόγω πτώσης στις γραμμές του τραίνου. Η ιατροδικαστική έκθεση, αν και ελλιπής είναι αποκαλυπτική: Σοβαρά τραύματα βρέθηκαν στους γλουτούς και όχι στο κεφάλι του θανόντα. Πρόκειται για τραύματα που μοιάζουν με αυτά του Γιώργη Τσαρουχά, που και αυτός δολοφονήθηκε με βασανιστήρια από τη Χούντα. 

Άλλα ερωτήματα για την υπόθεση Καράφατσα είναι τα εξής:

1) Που βρίσκεται το φύλλο πορείας του Καράφατσα και για που τον προόριζε;

2) Που βρίσκεται το υπηρεσιακό εισιτήριο του Καράφατσα και πότε εκδόθηκε;

3) Που βρίσκονται τα προσωπικά του ρούχα και γιατί δεν επιστράφηκαν στην οικογένειά του.

4) Γιατί στην οικογένειά του δόθηκαν μόνο 32 δρχ, από τις 700 δρχ που ο νεκρός είχε επάνω του.

5) Πότε αποχώρησε από τις Στρατιωτικές Φυλακές Λάρισας, με συνοδεία ποιων; 

6) Γιατί δεν έχει βρεθεί η υπογραφή του στο βιβλίο αποφυλάκισης;

Από τα παραπάνω, συνάγεται εύλογα το συμπέρασμα ότι ο Βασίλης Καράφατσας, πιθανώς δολοφονήθηκε πάνω σε βασανιστήρια και πετάχτηκε ήδη νεκρός ή ημιθανής στις ράγες του τραίνου, ώστε ο θάνατός του να συγκαλυφθεί πιο εύκολα ως αυτοκτονία. Άλλωστε, στο βιβλίο του Τσαρούχα εντοπίζεται πλειάδα μαρτυριών που αναφέρονται στα βασανιστήρια του Καράφατσα, όπως η μαρτυρία της Ελένης Ελευσινιώτη, που περιγράφει τα λεγόμενα του υπαξιωματικού του Α2 των Φυλακών Λάρισας, Χρήστου Κόκου, ως εξής:

"Σήμερα έδειρα έναν Ιεχωβά σαν το σκύλο. Τον έκαμα να βγάζει αίμα από τα αυτιά του."

Πηγή: Κώστας Τσαρούχας, Αντιρρησίες Συνείδησης, Ελληνικά Γράμματα, σελ. 40-52.

ΔΝΕ: Η Νεολαία του ΔΣΕ

Το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτώβρη του 1947, λίγες μέρες πριν συμπληρωθεί ένας χρόνος από την ίδρυση του ΔΣΕ, ιδρύθηκε η Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας (ΔΝΕ) με σκοπό να συμπεριλάβει στις τάξεις της τους νέους μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού και τη νεολαία που ζούσε στις περιοχές που ο τελευταίος είχε υπό τον έλεγχό του. Η ίδρυση της ΔΝΕ ήταν μια επείγουσα αναγκαιότητα δεδομένου ότι στο βουνό είχαν βγει πολλοί νέοι-μέλη της ΕΠΟΝ και η πολιτικοστρατιωτική δουλειά στους νέους ανθρώπους ήταν ειδικού χαρακτήρα δουλειά που απαιτούσε την ύπαρξη μιας ξεχωριστής νεολαιίστικης οργάνωσης. Για δημιουργία οργανώσεων της ΕΠΟΝ στο ΔΣΕ και στις ελεύθερες περιοχές, σ' εκείνες τις συνθήκες, δεν μπορούσε να γίνεται λόγος. Η ΕΠΟΝ στην υπόλοιπη Ελλάδα, αν και δρούσε σε καθεστώς ημιπαρανομίας, ήταν ακόμη τυπικά νόμιμη και μια εμφάνισή της στις τάξεις των ανταρτών θα προκαλούσε αναπόφευκτα, από την κυβέρνηση των Αθηνών και τους κατασταλτικούς μηχανισμούς της, ένα άμεσο, εκτεταμένο πογκρόμ εναντίον των μελών, των οπαδών και των φίλων της, κάτι που στη δεδομένη στιγμή η ηγεσία του αντάρτικου κινήματος δεν είχε κανένα λόγο να επιθυμεί.

Πριν την ίδρυση της Δημοκρατικής Νεολαίας, μέσα στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού γινόταν συστηματική δουλειά στους νέους αντάρτες και σε ορισμένες περιπτώσεις είχε συγκροτηθεί ξεχωριστή οργάνωση Νεολαίας, που όμως είχε τοπικό χαρακτήρα. Για παράδειγμα, στα τέλη του 1946 ή μέσα στο Γενάρη του 1947 το Αρχηγείο του Δημοκρατικού Στρατού Κιλκίς αποφάσισε την ίδρυση ξεχωριστής οργάνωσης των νέων μαχητών με την επωνυμία «Οργάνωση Δημοκρατικής Ενοπλης Νεολαίας (ΟΔΕΝ)». Η ΟΔΕΝ από το Γενάρη του 1947 εξέδιδε ένα μικρό πολυγραφημένο εφημεριδάκι που είχε τον τίτλο «Η Φωνή της ΟΔΕΝ». Από το πολιτικό πλαίσιο και από το κείμενο, στο οποίο παρουσιάζονται οι «σκοποί και καθήκοντα της ΟΔΕΝ», η εν λόγω οργάνωση πατούσε στις αρχές της ΕΠΟΝ - άλλωστε, για ΕΠΟΝίτες και οπαδούς της ΕΠΟΝ επρόκειτο -, όπως αυτές μεταφράζονται στις συνθήκες και στο πλαίσιο δράσης του αγώνα του ΔΣΕ. Η ΟΔΕΝ απέβλεπε στο «δυνάμωμα της πίστης των νέων στα ιδανικά της Δημοκρατίας», «στην ανάπτυξη της μόρφωσης και της ψυχαγωγίας», «στην οργάνωση της ζωής» των νέων σε συνθήκες πολέμου, «στην ανάπτυξη της μαχητικής (τους) πρωτοπορίας». Συγκροτούνταν σε ομάδες μέσα στα τμήματα του ΔΣΕ. Δίπλα στο αρχηγείο και στα υπαρχηγεία δημιουργούσε μία «υποδειγματική ομάδα».

Αφίσα της ΔΝΕ.

Οι υπεύθυνοι των ομάδων συγκροτούσαν ένα καθοδηγητικό όργανο που ήταν το «Γραφείο του Συγκροτήματος» και οι υπεύθυνοι των υπαρχηγείων μαζί με τον αντιπρόσωπο της ΟΔΕΝ στο αρχηγείο συγκροτούσαν το κεντρικό «όργανο του αρχηγείου». Από τα στοιχεία που έχουμε υπόψη μας δε γνωρίζουμε αν δημιουργήθηκαν και σε άλλα αρχηγεία του ΔΣΕ - πέραν του Κιλκίς - οργανώσεις νεολαίας σαν την ΟΔΕΝ. Είναι πολύ πιθανό να συνέβη. Για να φτάσουμε όμως στην ίδρυση της Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας, που αγκάλιαζε όλο το Δημοκρατικό Στρατό και τις ελεύθερες περιοχές, δε χωράει αμφιβολία πως είχαμε τέτοια ξεχωριστή ανάπτυξη της δράσης της Νεολαίας στα αντάρτικα τμήματα, που μπορεί μεν να μην έφτανε σε κατά τόπους ξεχωριστή οργανωτική συγκρότηση αλλά υποχρέωνε την ηγεσία του ΔΣΕ - και φυσικά το ΚΚΕ - να ανταποκριθεί στην ανάγκη συγκρότησης μιας ξεχωριστής κεντρικής νεολαιίστικης οργάνωσης.

Το Ιδρυτικό και η Διακήρυξη της ΔΝΕ

Με την ίδρυσή της η Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας εξέδωσε δύο ντοκουμέντα. Το πρώτο είναι το ιδρυτικό της κείμενο που περιγράφει τους σκοπούς της. Το δεύτερο είναι η διακήρυξή της, με την οποία καλεί τους νέους και τις νέες της Ελλάδας να ενταχθούν στο ΔΣΕ, να στηρίξουν και να ενισχύσουν τον αγώνα του. Επειδή πρόκειται για δύο ιστορικά ντοκουμέντα, παντελώς άγνωστα τόσο στους ιστορικούς όσο και στο ευρύ αναγνωστικό κοινό θα τα παραθέσουμε ολόκληρο.

Το ιδρυτικό κείμενο έχει ως εξής:

ΙΔΡΥΤΙΚΟ της ΔΝΕ

Το δεύτερο δεκαήμερο του Οκτώβρη ιδρύθηκε στην Ελεύθερη Ελλάδα οργάνωση της Νεολαίας με τον τίτλο: "Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας".

1ον) Σκοποί της Δημοκρατικής Νεολαίας είναι: α) Η μαχητική συμμετοχή της ελληνικής νεολαίας στον αγώνα του λαού και του Δημοκρατικού Στρατού για το διώξιμο των ξένων ιμπεριαλιστών και την εξασφάλιση της Ανεξαρτησίας και της Ακεραιότητας της χώρας, για τον θρίαμβο της Δημοκρατίας. β) Ο αγώνας για τη συμφιλίωση της νεολαίας και του λαού για την εξασφάλιση της ομαλής δημοκρατικής ζωής στην Ελλάδα. γ) Η εξύψωση του μορφωτικού και εκπολιτιστικού επιπέδου των νέων, η συμμετοχή της σε κάθε είδους κοινωφελή δράση και η ολόπλευρη βοήθεια στη λαϊκή εξουσία στα μέρη που απελευθερώνονται από τον Δ.Σ.

2ον) Η Δημοκρατική Νεολαία για την επιτυχία των σκοπών της: α) Θα βοηθήσει με όλα τα μέσα για την επιτυχία της Γενικής επιστράτευσης του Δ.Σ. και την ολοκληρωτική ένταξη των νέων στο Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. β) Καλεί τους πιο διαλεχτούς μαχητές της Δημοκρατίας, τους νέους και τις νέες να ενταχθούν στους ιδιαίτερους πολεμικούς σχηματισμούς της Νεολαίας του Δημοκρατικού Στρατού, που θα πρέπει να γίνουν τα καλύτερα τμήματά του. γ) Οργανώνει τα μέλη της οργάνωσης που βρίσκονται στο Δ.Σ. στις αντίστοιχες κατά στρατιωτική μονάδα πολιτικές οργανώσεις της Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας. Οι πολιτικές οργανώσεις της Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας που βρίσκονται στο στρατό σκοπό τους έχουν την υποδειγματική εκτέλεση των καθηκόντων του Δ.Σ., την πολιτική διαφώτιση και διαπαιδαγώγηση των νέων και την οργάνωση του εκπολιτιστικού έργου στο Δημοκρατικό Στρατό. δ) Θα καταβάλλει δραστήρια προσπάθεια για τη μεγαλύτερη ανάπτυξη και σφυρηλάτηση των πιο στενών δεσμών ανάμεσα στο λαό και το Δημοκρατικό Στρατό και θα φροντίσει για την ολόπλευρη ενίσχυση του Δ.Σ. από τον ελληνικό λαό και τους νέους».

Το κείμενο της Διακήρυξης της ΔΝΕ αναφέρει:

«Νέοι και νέες, όλοι στο Δημοκρατικό Στρατό

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ της "Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας"

Με την ευκαιρία της πρώτης επετείου της ίδρυσης του Γεν. Αρχηγείου του Δημ. Στρατού Ελλάδας η "Δημοκρατική Νεολαία" απευθύνει προς το Δημοκρατικό Στρατό και τους ηρωικούς του μαχητές τον πιο θερμό μαχητικό χαιρετισμό. Απευθυνόμαστε ιδιαίτερα προς τους νεαρούς μαχητές της Δημοκρατίας, προς τα παιδιά της ηρωικής ΕΠΟΝ για να τους εκφράσουμε τη βαθιά αγάπη και εκτίμηση για τον ηρωικό τους αγώνα. Η ελληνική νεολαία είναι σήμερα περήφανη γιατί ο Δημ. Στρατός κράτησε ψηλά τη σημαία της Δημοκρατίας και της ανεξαρτησίας της Πατρίδας μας. Ο Δημ. Στρατός έσωσε την τιμή της Ελλάδας και αποτελεί σήμερα τη σίγουρη εγγύηση για το διώξιμο των ξένων ιμπεριαλιστών και την εξασφάλιση της Δημοκρατίας.

Νέοι και νέες της Ελλάδας,Τα ανώτερα και ευγενικότερα ιδανικά, την υψηλή ιδέα της Δημοκρατίας, το πιο πολύτιμο αγαθό μας, την εθνική ανεξαρτησία, το μέλλον και την ευτυχία της καινούριας γενιάς, τα τσαλαπάτησε και τα 'ριξε στο βούρκο η σημερινή προδοτική κυβέρνηση Σοφούλη, όπως κι οι προηγούμενες. Η ζωή, η αξιοπρέπεια και η τιμή των γονιών μας, των αδελφών μας στα μέρη που εκτείνεται η μοναρχοφασιστική κυριαρχία έχει αφεθεί στη διάθεση των ΜΑΥ και του χωροφύλακα ληστή, του προδότη χαφιέ και του χίτη δολοφόνου. Η φτώχεια και δυστυχία, το κλείσιμο των σχολείων, τα ναρκωτικά, η διαφθορά, ο χίτικος δολοφονικός εκφυλισμός, τα χιτλερικά τάγματα εργασίας του αρχηγού της ΕΟΝ Παύλου είναι τα δώρα του μοναρχοφασισμού και της αγγλοαμερικανικής κατοχής προς τους νέους της χώρας μας.

Ο αγώνας όμως του ελληνικού λαού, ο πόλεμος που διεξάγει ο Δημ. Στρατός έχει φουντώσει σε ολόκληρη τη χώρα. Ο πιο σκληρός πόλεμος διεξάγεται για τη Λευτεριά και τη Δημοκρατία στα βουνά της Ελλάδας. Ο Δημ. Στρατός είναι σε θέση σήμερα να δώσει τα πιο αποφασιστικά χτυπήματα που θα οδηγήσουν στο διώξιμο των ξένων ιμπεριαλιστών και στην εξασφάλιση της Δημοκρατίας στη χώρα μας.

Στον αγώνα αυτό τα νιάτα της χώρας πρέπει να πάρουν την πρώτη θέση. Το συμφέρον του έθνους, η ανάγκη να σωθεί και να ζήσει ο λαός μας, να ευτυχίσει και να δημιουργήσει το μέλλον της η νέα γενιά, μας δημιουργούν βαθιά συναίσθηση της ευθύνης και το ιερό καθήκον να πάρουμε μέρος με τη δύναμή μας στον ένοπλο αγώνα που διεξάγει σήμερα ο λαός μας».

Νέοι και νέες των πόλεων και των χωριών,

Φοιτητές - εργάτες - αγρότες,

Μη γίνεστε γενίτσαροι του μισθοφορικού στρατού του προδότη Σοφούλη. Μην πολεμάτε τ' αδέρφια σας παίρνοντας το όπλο και το ψωμί που δίνουν οι Αμερικανοί ιμπεριαλιστές στο μοναρχοφασιστικό στρατό. Μην αντιμετωπίζετε παθητικά την κυβερνητική επιστράτευση, με την προληπτική φυλάκιση στα στρατόπεδα των υποψηφίων για επιστράτευση. Σκεφθείτε για λογαριασμό τίνος και για ποια ιδανικά πολεμάει ο μοναρχοφασιστικός στρατός. Τα ιδανικά της Δημοκρατίας και της εθνικής τιμής και ανεξαρτησίας, που προσπαθεί να βυθίσει στο βούρκο η σημερινή κυβέρνηση του Σοφούλη, σηκώστε τα ψηλά, υπερασπίστε, πολεμήστε με πάθος γι' αυτά μέσα από τις γραμμές του Δ.Σ. Η θέση σήμερα κάθε νέου, κάθε Δημοκράτη, κάθε ΕΠΟΝίτη είναι μέσα στο Δημοκρατικό Στρατό.

Νέοι και νέες,

Καταταχθείτε όλοι στο Δ.Σ.

Πάρτε μέρος στους λόχους, στα τάγματα και τις ταξιαρχίες της νεολαίας που άρχισε να δημιουργεί ο Δημοκρατικός Στρατός.

Βοηθήστε να γίνουν οι σχηματισμοί της Νεολαίας υποδειγματικοί στη μαχητικότητα, την πολεμική τέχνη και τη σιδερένια πειθαρχία που αρμόζει στους φλογερούς μαχητές της Δημοκρατίας.

Ενας πολεμικός συναγερμός θα πρέπει να συναρπάσει ολόκληρη τη νεολαία μας, όλο το λαό μας.

Για το διώξιμο των ξένων ιμπεριαλιστών

Για τη Λευτεριά και τη Δημοκρατία

Για τη Νίκη του Δημοκρατικού Λαού

Για το μέλλον και την ευτυχία της νέας μας γενιάς

Ολοι στ' άρματα

Δημοκρατική Νεολαία της Ελλάδας».

Η δράση της ΔΝΕ

Κατά τα πρότυπα της ΕΠΟΝ, που στην Κατοχή είχε συντάξει και κυκλοφορήσει δώδεκα αρχές - τον περίφημο «Δωδεκάλογο της Νεολαίας της Ελλάδας»- που σηματοδοτούσαν τη φυσιογνωμία του ΕΠΟΝίτη αγωνιστή, το χαρακτήρα της δράσης και τα ιδανικά του, η ΔΝΕ είχε το δικό της αντίστοιχο κείμενο αρχών (το ίδιο συνέβαινε και με την ΟΔΕΝ), το «Δεκάλογο του Μαχητή της Δ.Ν.». Τον παραθέτουμε ολόκληρο:

«1. Είμαι στρατιώτης του Δ.Σ.Ε. και πολεμώ για τη δημοκρατία, την τιμή και την ανεξαρτησία της πατρίδας μου.

2. Εξασκούμαι καθημερινά στη στρατιωτική τέχνη και φιλοδοξώ να γίνω υπόδειγμα γενναίου, ικανού και έμπειρου μαχητή.

3. Είμαι πάντα πρόθυμος ν' αναλάβω και να εκτελέσω με επιδεξιότητα και σβελτάδα τις πιο επικίνδυνες αποστολές.

4. Κρατώ τη στρατιωτική πειθαρχία και εκτελώ πρόθυμα κάθε διαταγή, απ' την πιο μικρή διάταξη του κανονισμού μέχρι την πιο επικίνδυνη μαχητική αποστολή.

5. Είμαι ζωηρός, αισιόδοξος, κεφάτος, ξέρω να δουλεύω και να πολεμώ τραγουδώντας. Σκορπώ τη ζωή στην ομάδα και στο περιβάλλον μου.

6. Είμαι καθαρός και γερός στην ψυχή και στο σώμα.

7. Είμαι υπόδειγμα στις προσωπικές σχέσεις με τους συναγωνιστές μου. Είμαι δεμένος με τη νεολαία και το λαό με το δεσμό της Λαϊκής Αλληλεγγύης.

8. Είμαι ακούραστος διαφωτιστής του λαού και της νεολαίας, απ' το πιο μεγάλο ζήτημα του αγώνα ως τις τελευταίες οδηγίες για την παραγωγή.

9. Μ' άγρυπνο μάτι προφυλάσσω το Δ.Σ., κρατώ τα μυστικά του, καταπολεμώ τη φλυαρία.

10. Το όπλο μου και τη ζωή μου τα 'χω αφιερώσει στην υπόθεση του Λαού, στη Δ.Ν., στο Δ.Σ.Ε., στην πατρίδα μου»6.

Με την ίδρυση της ΔΝΕ σ' όλο το μήκος και το πλάτος του ΔΣΕ συγκροτήθηκαν ξεχωριστοί σχηματισμοί της Νεολαίας και ταυτόχρονα άρχισε η εντατική προσπάθεια για τη δημιουργία πολιτικών οργανώσεων της ΔΝΕ μέσα στο Δημοκρατικό Στρατό. Η εφημερίδα του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, «Εξόρμηση», μας δίνει μια συνοπτική αλλά αρκετά σαφή εικόνα εκείνου του πρώτου οργανωτικού ξεκινήματος της ένοπλης νέας γενιάς. «Οι δεκάδες χιλιάδες μαχητές του Δ.Σ. - γράφει7- είναι στην πλειοψηφία τους νεαροί αγωνιστές που η άγρια τρομοκρατία κι ο πόθος για μια καινούρια, ελεύθερη και δημοκρατική ζωή τους έσπρωξε στο βουνό.

Με την ίδρυση της Δ.Ν. γίνεται μια ολοκληρωτική στροφή και προσαρμογή του δημοκρατικού κινήματος της Νέας Γενιάς στον ένοπλο αγώνα, στο πλευρό του Δ.Σ. Τρεις μήνες ζωής της Δ.Ν. έφεραν σοβαρά αποτελέσματα. Οργανώνονται οι νέοι του Δημ. Στρατού στις οργανώσεις της νεολαίας, οι νεολαιίστικες οργανώσεις της υπαίθρου αρχίζουν μια δραστήρια προσπάθεια για την ενίσχυση του Δ.Σ. σε τρόφιμα και σε ρουχισμό. Ιδρύονται οι πρώτοι σχηματισμοί της Δ.Ν. Οι πρώτοι λόχοι που ιδρύθηκαν σ' όλα τα αρχηγεία δίνουν σοβαρές μάχες που δείχνουν ότι ο ενθουσιασμός, η μαχητικότητα και η πολεμική άμιλλα είναι πολύτιμα στοιχεία στην πολεμική επίδοση του στρατού μας».

Πέρα από την πολεμική δράση όλων των ειδών, η ΔΝΕ ανέπτυξε πλούσιο μορφωτικό και πολιτιστικό έργο τόσο ανάμεσα στα μέλη της όσο και ανάμεσα στους νέους των ελεύθερων περιοχών. Ταυτόχρονα συμμετείχε και στην παραγωγική διαδικασία (μάζεμα της σοδειάς, κλπ.). Ξεχωριστή ήταν η διαφωτιστική της δουλιά. Σε κεντρικό επίπεδο έβγαινε η εφημερίδα «Νέος Μαχητής», ενώ στα κατά τόπους τμήματα και σχηματισμούς του ΔΣΕ έβγαιναν μια σειρά από έντυπα και εφημερίδες, όπως ο «Νέος Μαχητής», η «Θύελλα» και τα «Νέα της ΔΝΕ» στην Ανατολική Μακεδονία και Θράκη, τα «Μαχητικά Νιάτα» στην Κεντρική Μακεδονία, κ.ο.κ. Τέλος, οι προκηρύξεις της και τα προπαγανδιστικά τρικ που ρίχνονταν στις περιοχές που ήλεγχε ο κυβερνητικός στρατός αλλά και μέσα στις γραμμές του τελευταίου είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην ιστορία της, το οποίο γράφτηκε με θάρρος, τόλμη, αυταπάρνηση και ηρωισμό, πηγή των οποίων υπήρξε η αφοσίωση στα ιδανικά του αγώνα για μια καλύτερη, πιο δίκαιη, για μια ανθρώπινη κοινωνία.

Ασφαλώς, στον περιορισμένο χώρο που διαθέτουμε δεν είναι δυνατό να περιγραφεί σε λεπτομέρειες η δράση της ΔΝΕ, ακόμη κι αυτή η ξεχωριστή συμβολή της στις μεγάλες στιγμές του Δημοκρατικού Στρατού. Η ΔΝΕ ακολούθησε την πορεία του ΔΣΕ. Γεύτηκε τις επιτυχίες και τις αποτυχίες του, αντιμετώπισε τις ίδιες δυσκολίες μ' αυτόν. Κι όταν ήρθε η ώρα της ανασυγκρότησης της ΕΠΟΝ αφομοιώθηκε στις γραμμές της αφού ήταν σάρκα από τη σάρκα της.

Η ανασυγκρότηση της ΕΠΟΝ

Οπως ήδη αναφέραμε στην αρχή, όταν ιδρύθηκε η ΔΝΕ, η ΕΠΟΝ ήταν τυπικά νόμιμη και δεν ήταν σκόπιμο να εμφανίσει οργανώσεις της στις τάξεις του ΔΣΕ. Λίγο αργότερα όμως με τον Α.Ν. 509/1947 μαζί με το ΚΚΕ και το ΕΑΜ, εκτός νόμου τέθηκαν και οι συνδεδεμένες μαζί τους οργανώσεις, συνεπώς και η ΕΠΟΝ. Το γεγονός αυτό δεν οδήγησε σε άμεση μετονομασία της ΔΝΕ σε ΕΠΟΝ δεδομένου ότι η τελευταία συνέχισε να δρα, στο μέτρο του δυνατού, παράνομα ενώ πολλά μέλη της περνούσαν στο βουνό, εντάσσονταν στις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού και συμμετείχαν έτσι στην οργάνωση της ΔΝΕ. Με δυο λόγια, η Δημοκρατική Νεολαία Ελλάδας δεν ήταν τίποτε περισσότερο από την ΕΠΟΝ, που δρούσε με άλλο όνομα μέσα στο ΔΣΕ και στις ελεύθερες περιοχές. Γι' αυτό και τα μέλη της ΔΝΕ δεν έπαψαν ποτέ να αποκαλούνται ΕΠΟΝίτες.

Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα τα πράγματα παρέμειναν ως είχαν αλλά προς τα τέλη του 1948- αρχές '49 συνειδητοποιήθηκε η ανάγκη για μια νέα ανασυγκρότηση στην οργάνωση της Νεολαίας. Μια ανασυγκρότηση που πήγαζε από τα προβλήματα καθοδήγησης στις τάξεις της ΔΝΕ και κυρίως από τους νέους πολιτικούς στόχους που έθετε η ηγεσία του κινήματος.

Συγκεκριμένα, στις 30-31 του Γενάρη του 1949 συνήλθε η 5η Ολομέλεια της ΚΕ του ΚΚΕ , η οποία υπερεκτιμώντας - όπως μπορούμε να κρίνουμε με την ύστερη γνώση - τις δυνατότητες του Δημοκρατικού Στρατού και υποτιμώντας τον αντίπαλο, εκτίμησε λαθεμένα ότι το 1949 ήταν χρόνος αποφασιστικής καμπής του πολέμου κι ότι ο ΔΣΕ μπορούσε να πάρει την πρωτοβουλία στις εσωτερικές εξελίξεις. «Η τύχη του μοναρχοφασισμού και της αμερικανοκρατίας στην Ελλάδα το 1949 - αναφέρεται στην πολιτική απόφαση της Ολομέλειας - εξαρτάται αποκλειστικά και μόνο απ' τη μαχητική δράση του ΔΣΕ, απ' το ξεσήκωμα του λαού στις πόλεις, απ' την αποφασιστική και με συνέπεια εφαρμογή της πολιτικής μας για συναδέλφωση, συνεννόηση και ειρήνη. Τα βάσανα του λαού μπορούν να τελειώσουν μέσα στο 1949 και η Ελλάδα να δει φως και λευτεριά όταν όλοι οι πατριώτες και πατριώτισσες κάνουν ως το τέλος το καθήκον τους». Στο πλαίσιο αυτού του προσανατολισμού θεωρήθηκε ότι η ανασυγκρότηση της ΕΠΟΝ θα εξυπηρετούσε καλύτερα το σκοπό του ξεσηκωμού του λαού και της νεολαίας. Ετσι, η 5η Ολομέλεια κατέληξε στην ανασυγκρότηση της ΕΠΟΝ χωρίς βεβαίως να κρύβει ότι υπήρξε σοβαρή καθυστέρηση στη δουλιά με τη ΔΝΕ. Στο σχετικό σημείο της πολιτικής απόφασης της Ολομέλειας αναφέρεται: «Σε αντίθεση με τη γυναικεία δουλιά απαράδεκτη καθυστέρηση παρουσιάζουμε με τη ΔΝΕ. Πρέπει κι εδώ στο πιο σύντομο χρονικό διάστημα, να βελτιώσουμε την κατάσταση ριζικά με την ανασύσταση της ΕΠΟΝ, δίνοντας στη νεολαία και στις οργανώσεις της, σε όλες τις εκδηλώσεις της πολιτικής, κρατικής, στρατιωτικής, εκπολιτιστικής ζωής μας, τη θέση που τόσο αντάξια κρατά με το όπλο στο χέρι».

Οταν ανακοινώθηκαν οι αποφάσεις της 5ης Ολομέλειας , στις τάξεις των νεολαίων μαχητών του ΔΣΕ ξεκίνησε η δουλιά της ανασύστασης της ΕΠΟΝ. Στην καθημερινή Εφημερίδα του Δημοκρατικού Στρατού «Προς τη Νίκη» διαβάζουμε: «Η πρόταση της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ να ανασυσταθεί η οργάνωση της νεολαίας της Ελλάδας, η ηρωική ΕΠΟΝ, ξεσήκωσε κύμα ενθουσιασμού στους νέους μαχητές και τις μαχήτριες του ΔΣΕ. Εδωσε καινούριο θάρρος και πίστη στα νιάτα της σκλάβας Ελλάδας. Ξανάφερε στη μνήμη τους όλους εκείνους τους δοξασμένους αγώνες της πρώτης κατοχής, τους αξέχαστους συναγωνιστές τους που με τη λέξη ΕΠΟΝ στα χείλη σύρθηκαν στις κρεμάλες, όλους εκείνους που με τη δική τους πίστη κράτησαν ψηλά το μέτωπό τους στα Χαϊδάρια των Γερμανών και στα μπουντρούμια της αμερικανοκρατίας. Η ΕΠΟΝ έχει ριζώσει βαθιά στις καρδιές της ελληνικής νεολαίας. Την αγάπησαν και την αγαπούν τα παιδιά και τα κορίτσια της Ελλάδας γιατί αυτή στάθηκε ο φωτεινός οδηγητής τους στα μαύρα χρόνια της πρώτης κατοχής, αυτή τους έμαθε να μισούν το φασισμό, μ' ένα μίσος βαθύ κι απέραντο, να πολεμούν με πείσμα και αυτοθυσία για τη λευτεριά της πατρίδας τους. Γι' αυτό και τώρα θα ξαναπάρουν στα στιβαρά τους μπράτσα τις τιμημένες σημαίες της ΕΠΟΝ, θα γιορτάσουν αυτό το μεγάλο γεγονός με νέες νικηφόρες εξορμήσεις!».

Στις 30 Μαρτίου του 1949 εκδόθηκε η Διακήρυξη του κεντρικού Συμβουλίου της ανασυγκροτημένης ΕΠΟΝ που παρουσιάζει το πολιτικό πλαίσιο αρχών της οργάνωσης στη νέα αυτή φάση της ιστορίας της, εκτενή αποσπάσματα της οποίας παρουσιάζουμε 

ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΤΗΣ ΕΠΟΝ

Νέοι και νέες της Ελλάδας

Επονίτες και επονίτισσες

Πριν λίγο κλείσαν 6 χρόνια από τότε που με την ΕΠΟΝ οδηγητή τα νιάτα της Ελλάδας συνεχίζουν να γράφουν με τους αγώνες και το αίμα τους χρυσές σελίδες στην ένδοξη ιστορία του Λαού μας.

Από τότε σ' όλα τα γεγονότα η νεολαία φάνηκε άξιο παιδί του αδούλωτου λαού μας, πάντα πρώτη στον αγώνα για ένα καλύτερο αύριο. Κι όταν ύστερα από το Δεκέμβρη και το μεταβαρκιζιανό όργιο, ξεπετάχτηκε το Λιτόχωρο, σαν η πρώτη ένοπλη προειδοποίηση του λαού μας σε κείνους που ξαπολούσαν τον εμφύλιο πόλεμο, η νεολαία τό 'νιωσε σα δικό της το προσκλητήριο αυτό. Κι όσοι νέοι και νέες κυνηγημένοι από τους δήμιους βλέπαν τη ζωή τους να κινδυνεύει, άρπαξαν ξανά το όπλο και βγήκαν στο βουνό.

Από τότε πέρασαν 3 χρόνια. Η ΕΠΟΝ στις πόλεις και οι επονίτες και οι επονίτισσες στο βουνό μέσα στη ΔΝΕ ύψωσαν καινούρια τρόπαια. Χιλιάδες νέοι και νέες στο ΔΣΕ αναδείχτηκαν ήρωες και ηρωίδες, στέκονται σαν παράδειγμα για μίμηση και ηθικό δίδαγμα για τη νεολαία.

Γίναν ιστορία, θρύλος, τραγούδι. Χιλιάδες νέοι και νέες στη σκλαβωμένη Ελλάδα απορρίπτουν περήφανα τις προτάσεις να προσκυνήσουν, κλείνονται στις φυλακές, σέρνονται στα ξερονήσια, βασανίζονται στη Μακρόνησο κι αντιμετωπίζουν με το κεφάλι ψηλά το εκτελεστικό απόσπασμα.

Τώρα νέοι της Ελλάδας, η ΕΠΟΝ σας καλεί για άλλη μια φορά σε Πανελλαδική εξόρμηση κάτω από τη σημαία της για να βοηθήσουμε να γίνει το 1949 χρονιά αποφασιστικής καμπής για τη νίκη.

Επονίτες και επονίτισσες, μαχητές του ΔΣΕ.

Μέσα στους ξεχωριστούς σχηματισμούς της ΕΠΟΝ ή στ' άλλα τμήματα του ΔΣΕ ας γίνουμε το παράδειγμα ηρωισμού και αυτοθυσίας. Υπόδειγμα πειθαρχίας. Πρώτοι και καλύτεροι στις πιο επικίνδυνες αποστολές. Να κατακτήσουμε την πολεμική τέχνη. Με τη φιλοδοξία ν' αναδειχτούμε, έχοντας για παράδειγμα μια σειρά επονίτες που σήμερα διοικούν μεγάλες μονάδες του ΔΣΕ. Με τις επονίτικες ομάδες των ΠΕ να βοηθήσουμε ν' ανάψει το τρίτο μέτωπο στα μετόπισθεν του εχθρού. Να μπούμε στις πόλεις. Να βοηθήσουμε ν' ανασυγκροτηθεί παντού η ΕΠΟΝ. Να βοηθήσουμε τη νεολαία να βγει στο βουνό.

Νέοι και νέες, επονίτες και επονίτισσες της σκλάβας Ελλάδας.

Ας ξαναδώσουμε καινούρια ορμή στην ΕΠΟΝ. Να γίνουμε οι υπερασπιστές της ζωής της νεολαίας. Με τ' όπλο στο χέρι να τσακίσουμε τον εχθρό. Να σπάσουμε τον κλοιό και να βγάλουμε στο βουνό χιλιάδες νέους και νέες. Να μιλήσουμε στ' αδέλφια μας τους φαντάρους κι εθνοφρουρίτες, σε κάθε παρασυρμένο Ελληνόπουλο. Να τους βοηθήσουμε να βρουν πιο αποφασιστικά το δρόμο του καθήκοντος και της τιμής...

Νέοι και νέες της Ελλάδας.

Τρία χρόνια τώρα ο Λαός μας αγωνίζεται τον υπέρ πάντων αγώνα. Τρία χρόνια τώρα οι Αγγλοαμερικάνοι κατακτητές και οι ντόπιοι κουίσλιγκς πνίγουν την ωραία και ένδοξη χώρα μας στα δάκρυα και στο αίμα. Την ερημώνουν με τη φωτιά και το σίδερο. Προσπαθούν με όλα τα μέσα να γονατίσουν την περήφανη ψυχή του λαού μας.

Ομως όλα τα σχέδιά τους θ' αποτύχουν. Γιατί ο Λαός μας που αγωνίζεται για το δίκιο του, δεν μπορεί να νικηθεί. Μέρα με τη μέρα γινόμαστε πιο δυνατοί. Μέρα με τη μέρα πλησιάζουμε προς τη νίκη. Γιατί κοντά σ' όλα τ' άλλα στο πλευρό μας πανίσχυρη και αήττητη στέκεται η διεθνής αλληλεγγύη της παγκόσμιας δημοκρατικής ανθρωπότητας, που στις μέρες που μας έρχονται, στο παγκόσμιο συνέδριο της ειρήνης, θα δείξει όλη τη δύναμη και τη θέλησή της να ματαιώσει τα σχέδια των εμπρηστών του πολέμου.

Με το πολεμιστήριο σάλπισμα ΟΛΟΙ ΣΤ' ΑΡΜΑΤΑ ΟΛΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΙΚΗ, ΕΜΠΡΟΣ επονίτες και επονίτισσες. Να ξανακάνουμε την ΕΠΟΝ καμάρι του ΔΣΕ και του λαού μας. Να φανούμε αντάξιοι της εμπιστοσύνης, της αγάπης και του θαυμασμού της Νεολαίας όλου του κόσμου.

Ελεύθερη Ελλάδα 30/3/49

Το ΚΣ της ΕΠΟΝ».

Στιγμές από τη δράση της ΕΠΟΝ στο ΔΣΕ

ΕΠΟΝίτες στο ΔΣΕΕΠΟΝίτες στο ΔΣΕ Η ΕΠΟΝ, όπως άλλωστε ήταν επόμενο, ανέπτυξε ηρωική δράση στις τάξεις του ΔΣΕ. Το όνομά της συνδέθηκε με τις πιο σκληρές, τις πιο ηρωικές, τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της Ιστορίας του αντάρτικου κινήματος 1946 - 1949. Και μόνο αν λάβει υπόψη του κανείς ότι τον Αύγουστο του 1949 ο ΔΣΕ υποχρεώθηκε σε ήττα και συντεταγμένη υποχώρηση στις Λαϊκές Δημοκρατίες με αποτέλεσμα οι μαχητές του να γευτούν την πολύχρονη πολιτική προσφυγιά, είναι αρκετό για να επιβεβαιώσει του λόγου το αληθές.

Από το Μάη του 1949 η ΕΠΟΝ επανεξέδωσε το περίφημο δημοσιογραφικό της όργανο, τη «Νέα Γενιά» σε μορφή περιοδικού, όπως ακριβώς έβγαινε αμέσως μετά τη Βάρκιζα. Τον ίδιο μήνα, το Μάη του '49 δηλαδή, το ΚΣ της ΕΠΟΝ προκήρυξε δίμηνη άμιλλα ανάμεσα στους ΕΠΟΝίτες όλης της Ελλάδας. Η άμιλλα αφορούσε τη στρατιωτική δράση, τη δουλιά στις πόλεις, τη δράση και την προπαγάνδα στις τάξεις του κυβερνητικού στρατού. Για τον έλεγχο της άμιλλας είχαν δημιουργηθεί επιτροπές άμιλλας στις μονάδες του ΔΣΕ καθώς και «Επιτροπή άμιλλας» στο πλαίσιο του ΚΣ της Οργάνωσης, ενώ τα αποτελέσματά της καταγράφονταν σε δεκαπενθήμερη εφημερίδα της Επιτροπής αυτής του ΚΣ που έφερε τον τίτλο «Η Αμιλλά μας». Επίσης είχε γραφτεί κι ένα τραγούδι για την άμιλλα το οποίο έχει ως εξής:

Το ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΤΗΣ ΑΜΙΛΛΑΣ

Τα χέρια που κρατούσαν το δρεπάνι/ και το λοστό, τ' αλέτρι το σφυρί/ τώρα γερά κρατάνε το ντουφέκι/ και το βροντούν μ' απόφαση ιερή./ Θερμαίνει την καρδιά μας άγια πίστη/ της λευτεριάς μάς οδηγεί το φως,/ κι είμαστε πάλι δίπλα στο λαό μας/ πιστός οδηγητής του κι αδελφός./ Και πάμε όλοι μαζί χέρι με χέρι,/ μαζί μας πρώτος γίνεται ο στερνός/ και πρώτος είν' απ' όλους μας ο άξιος/ νάναι και στις θυσίες πιο τρανός./ Εμπρός εμείς οι ΕΠΟΝίτες όλοι/ εμπρός της λευτεριάς οι μαχητές/ στην άμιλλά μας πρώτοι εμείς ναρθούμε/ κι όλοι μαζί να βγούμε νικητές./ Ας πάμε όλοι μαζί χέρι με χέρι/ ας γίνει τώρα πρώτος κι ο στερνός/ κι οι πρώτοι ας πάρουν τη σημαία/ στα χέρια τους να γίνει κεραυνός./ Εμπρός με το καινούριο τώρα τ' όπλο/ στης λευτεριάς τη μάχη όλοι εμπρός/ η άμιλλά μας είναι μια για όλους/ να συντριβεί για πάντα ο εχθρός».

Κλείνοντας αυτές τις γραμμές, οφείλουμε να ξεκαθαρίσουμε πως η Ιστορία και η προσφορά της νέας γενιάς στο δεύτερο αντάρτικο, ασφαλώς δεν είναι δυνατόν να καταγραφεί μόνο με ένα σημείωμα σαν κι αυτό. Φιλοδοξία μας άλλωστε ήταν μόνο να παρουσιάσουμε ένα άγνωστο στο ευρύ αναγνωστικό κοινό θέμα, ν' ανοίξουμε τη σελίδα και να γράψουμε τις πρώτες λέξεις μιας Ιστορίας που δικαιωματικά ανήκει στις λαμπρότερες της σύγχρονης Ιστορίας της ελληνικής νεολαίας. Υπό αυτή την έννοια υποσχόμαστε ότι θα υπάρξει συνέχεια.

Πηγές

1. Αγνωστου νεολαίου Μαχητή του ΔΣΕ. Δημοσιεύτηκε με τον τίτλο «Η προσευχή του Αντάρτη» στην εφημερίδα της Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας «Νέος Μαχητής» στο φύλλο 1 της 6ης Δεκεμβρίου 1947 (αρχείο ΚΚΕ ).

2. «Η Φωνή της ΟΔΕΝ», Γενάρης 1947, αριθ. Φύλλου 1 (Αρχείο ΚΚΕ ).

3. Το Ιδρυτικό και η διακήρυξη της ΔΝΕ παρατίθενται όπως τα βρήκαμε στις εξής πηγές: το πρώτο όπως δημοσιεύτηκε στην Εφημερίδα «Νέος Μαχητής - Οργανο του Συμβουλίου Ανατολ. Μακεδονίας - Θράκης της ΔΝΕ», φύλλο 1, 24/12/1947 (Αρχείο ΚΚΕ ). Το δεύτερο, δηλαδή η Διακήρυξη, όπως κυκλοφόρησε σε προκήρυξη εκείνη την εποχή (Ε.Λ.Ι.Α).

4. Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα της ΕΠΟΝ «Νέα Γενιά», αρ. φύλλου 11, 23/9/1943.

5. «Η Φωνή της ΟΔΕΝ», Φλεβάρης 1947, αριθ. Φύλλου 2 (Αρχείο ΚΚΕ ). Το αντίστοιχο κείμενο της ΟΔΕΝ ακολουθούσε πιστά τα πρότυπα της ΕΠΟΝ, ήταν δωδεκάλογος και ονομαζόταν «Δωδεκάλογος του Οδενίτη».

6. «Νέος Μαχητής - Οργανο της ΔΝΕ», φύλλο 1 της 6ης Δεκεμβρίου 1947 (αρχείο ΚΚΕ ).

7. «Εξόρμηση - Οργανο του ΓΑ του ΔΣΕ», φύλλο 15, 1/1/1948.

8. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος ΣΤ΄, σελ. 325 - 326.

9. «Το ΚΚΕ - Επίσημα Κείμενα», εκδόσεις ΣΕ, τόμος ΣΤ΄, σελ. 328.

10. «Προς τη Νίκη», αρ. φύλλου 2, 17/2/1949 (αρχείο ΚΚΕ ).

11. «Προς τη Νίκη», αρ. φύλλου 45, 1/4/1949 (αρχείο ΚΚΕ ).

12. Από τα στοιχεία που έχουμε υπόψη μας εκδόθηκαν τρία τεύχη της «Νέας Γενιάς» (του Μαΐου, του Ιουνίου και του Ιουλίου 1949).

13. «Προς τη Νίκη», αρ. φύλλου 86, 12/5/1949 (αρχείο ΚΚΕ ).

Αρχική δημοσίευση εδώ

Μια αποκαλυπτική και διδακτική ιστορία «(...) μονίμως εις την διάθεσιν του ΓΕΣ/ Δ.Υ.Πλ προκειμένου ούτος να χρησιμοποιηθή δι' εμπιστευτικήν υπηρεσίαν»

Tο ΚΚΕ, στα 100 χρόνια πάλης του ενάντια στο εκμεταλλευτικό σύστημα, αντιμετώπισε και τον συνεχή διωγμό, την κατασταλτική δράση των ελληνικών κρατικών μηχανισμών, σε στενή συνεργασία και με ξένους κατασταλτικούς μηχανισμούς. Αυτή η αντικομμουνιστική δράση έχει πολλές φανερές αλλά και αθέατες όψεις, δράσεις που έμειναν στο σκοτάδι για μεγάλο διάστημα, πολλές φορές και για πάντα.

Η καταστολή με τη μορφή των φυλακίσεων, των βασανισμών, των εκτελέσεων και δολοφονιών αγωνιστών συνοδευόταν απαραίτητα και με την προσπάθεια συκοφάντησης του αγώνα των κομμουνιστών, την ιδεολογική δολιοφθορά και διάβρωση. Αυτή η προσπάθεια των αστικών μηχανισμών εκτείνεται και σε περιόδους σχετικής νομιμότητας, όπου δεν είναι στην πρώτη γραμμή οι ωμές διώξεις. Το ΚΚΕ έχει πολύχρονη πείρα, παλιότερη και νεότερη, στην αντιμετώπιση της δράσης τέτοιων μηχανισμών, ούτε στιγμή δεν πτοήθηκε. Φρουρός του ΚΚΕ είναι η συλλογική του λειτουργία, η επαγρύπνηση, η πολύχρονη πείρα του, οι ίδιοι οι εργαζόμενοι που αναγνωρίζουν ότι με ανιδιοτέλεια παλεύει για το δίκιο τους.

Οι μηχανισμοί που κινούνται στο σκοτάδι, σταθερά εκπαιδεύονται, εξελίσσουν μεθόδους και διαχρονικά επιδίδονται σε μια πολύπλευρη δραστηριότητα, σε μια μελετημένη «λεπτοδουλειά» προβοκάτσιας, έντεχνης αξιοποίησης αδυναμιών, αλλά και ενίσχυσης κάθε αντιπάλου του ΚΚΕ.

Σε έγκυρα κρατικά αρχεία που παραθέτουμε, υπάρχει το εξής χαρακτηριστικό απόσπασμα:

«(...) Προς τούτο ενδείκνυται η δημιουργία μονίμου υπευθύνου επιτελικού οργάνου συγκροτουμένου εξ αντιπροσώπων των αρμοδίων Υπηρεσιών Εθνικής Ασφαλείας του κράτους των οποίων αρμοδιότης θα είναι η βάσει σχεδίου αντιμετώπισις όλων των προβλημάτων των δημιουργουμένων εκ της παρουσίας και δράσεως των Ελλήνων κομμουνιστών εντός και εκτός της χώρας, η λήψις των επιβαλλομένων προς τούτο μέτρων, ο συντονισμός των ενεργειών των Υπηρεσιών Εθνικής Ασφαλείας (επισήμανσις στελεχών των διαφόρων παρατάξεων, παρακολούθησις, διάβρωσις, προσεταιρισμός, σκοπιμότης συλλήψεως, εκτοπισμού ή μη, χρεοκοπία ή ηρωοποίησίς των, αποφυλάκισις κλπ. κλπ.) καθώς και ο έλεγχος της επιτυχούς ή μη εφαρμογής των μέτρων υπό των υπευθύνων οργάνων της Εθνικής Ασφαλείας μετά κυρώσεων»

Είναι ένα μόνο απόσπασμα από τα πολλά ανάλογα σχέδια. Το συγκεκριμένο είναι γραμμένο την περίοδο μετά την εκδίωξη της οπορτουνιστικής ομάδας των Παρτσαλίδη - Δημητρίου - Ζωγράφου από το ΚΚΕ στη 12η Ολομέλεια του 1968, οι οποίοι μαζί με άλλους δημιούργησαν το λεγόμενο ΚΚΕ (εσωτερικού). Οι υποδείξεις του κυρίου αυτού αξιοποιήθηκαν πολύπλευρα, μόνο που δεν μπόρεσαν σε καμιά περίπτωση να σταθούν εμπόδιο στην ηρωική πορεία του ΚΚΕ, παρά τις επιπτώσεις που είχαν σε ορισμένες περιπτώσεις τα μέτρα της Ασφάλειας.

Ως συγγραφέας του αποσπάσματος εμφανίζεται κάποιος Αθ. Παυλόπουλος, ο οποίος την περίοδο της χούντας και πριν από αυτή είναι συγγραφέας αντικομμουνιστικών βιβλίων («Ιστορία Διεθνούς Κομμουνισμού», «Εθνοπροδοσίαι και Ψευδολογίαι του ΚΚΕ» κ.ά.) χρηματοδοτούμενα από τις κρατικές υπηρεσίες. Ο ίδιος εμφανίζεται ως καθηγητής σε διάφορες σχολές για στελέχη του Στρατού, της Χωροφυλακής κ.λπ.

Ποιος είναι όμως ο Αθανάσιος Παυλόπουλος; Το πραγματικό του όνομα ήταν Θανάσης Λυκογιάννης και αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της κατάντιας ορισμένων πρώην στελεχών του ΚΚΕ, τα οποία πέρασαν με το μέρος του ταξικού εχθρού, θλιβερή εξαίρεση δίπλα στη στρατιά ηρώων που διαπαιδαγώγησε και ανέδειξε το ΚΚΕ.

Η πορεία του Λυκογιάννη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον και δείχνει πώς οι κρατικοί μηχανισμοί αξιοποίησαν στην αντικομμουνιστική τους δράση πρώην στελέχη του ΚΚΕ, που υπέκυψαν στην πολύμορφη πίεση του αντιπάλου. Τους αξιοποίησαν όχι μόνο για τον χαφιεδισμό τους - την άντληση πληροφοριών - αλλά κυρίως ως «γνώστες του χώρου», στους μηχανισμούς ιδεολογικής και πολιτικής δολιοφθοράς που στήνουν οι διάφορες υπηρεσίες.

Ο Λυκογιάννης ήταν μέλος του ΚΚΕ από την περίοδο του Μεσοπολέμου, παλιός Ακροναυπλιώτης, στην περίοδο μετά την Κατοχή υπήρξε στέλεχος της ΚΟΑ στον τομέα της διαφώτισης. Στις αρχές του 1948 ο Λυκογιάννης πιάστηκε στη Θεσσαλονίκη, μαζί με το μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ Κώστα Φαρμάκη. Και οι δύο στις 12 Φλεβάρη 1949 πέρασαν στρατοδικείο και καταδικάστηκαν σε θάνατο. Ο Φαρμάκης αντιμετώπισε το εκτελεστικό απόσπασμα ηρωικά, ως στέλεχος του ΚΚΕ, εκτελέστηκε λίγες μέρες αργότερα, ξημερώματα 16 Φλεβάρη 1949. Ο Λυκογιάννης είχε ήδη ανταλλάξει τη ζωή του συνεργαζόμενος με τις κρατικές αρχές.

Ορισμένα στοιχεία για την τύχη του Λυκογιάννη πληροφορούμαστε από τα έγγραφα των φακέλων της Ασφάλειας. Στις 11 Φλεβάρη 1949, ο διοικητής της Γενικής Ασφάλειας Θεσσαλονίκης, Ταγματάρχης της Αστυνομίας Νικόλαος Μουσχουντής, πληροφορεί με επιστολή του τον Βασιλικό Επίτροπο του Εκτακτου Στρατοδικείου Θεσσαλονίκης ότι ο Λυκογιάννης πρόδωσε κρίσιμες πληροφορίες για την κομματική δράση και για τον ΔΣΕ. Κλείνοντας την επιστολή του, ο Μουσχουντής εκτιμά: «Γενικώς κρίνομεν τα παρασχεθέντα εις ημάς αρκούντως αξιόλογα και τον πληροφοριοδότην ως σπουδαία πηγήν των πληροφοριών καταπολεμήσεως του ΚΚ». Στις 17 Φλεβάρη 1949 ο διευθυντής της Αστυνομίας Θεσσαλονίκης, Ταξίαρχος Απόστολος Ξανθόπουλος, με «άκρως απόρρητη - προσωπική επιστολή», ενημερώνει τον υπουργό Δημόσιας Τάξης (Κωνσταντίνο Ρεντή), ότι κατόπιν της 6/16/80.15 τηλεφωνικής διαταγής του υπουργείου Δημόσιας Τάξης, ο Λυκογιάννης δεν εκτελέστηκε. Και καλεί ώστε να ενεργήσει ο υπουργός Δημόσιας Τάξης στον υπουργό Στρατιωτικών, ώστε ο στρατιωτικός διοικητής Θεσσαλονίκης να παραδώσει τον Λυκογιάννη στη δικαιοδοσία της αστυνομίας.

Τον επόμενο χρόνο, στις 13 Φλεβάρη 1950, απόρρητη επιστολή της Διεύθυνσης Υπηρεσίας Πληροφοριών του ΓΕΣ, που την υπογράφει ο υπαρχηγός ΓΕΣ Στυλιανός Κιτριλάκης, ζητάει από το υπουργείο Δημόσιας Τάξης να θέσει τον κρατούμενο κατάδικο Λυκογιάννη «μονίμως εις την διάθεσιν του ΓΕΣ/ Δ.Υ.Πλ.2 προκειμένου ούτος να χρησιμοποιηθεί δι' εμπιστευτικήν υπηρεσίαν» και «η μέριμνα συντηρήσεως και φρουρήσεως τούτου θα ανήκη εις το Γ.Ε.Σ.».

Ο Θανάσης Λυκογιάννης πλέον κινήθηκε στους διαδρόμους των κρατικών μηχανισμών ως αντικομμουνιστής Αθανάσιος Παυλόπουλος.

Ορισμένες σημειώσεις

1. Η περίπτωση του Παυλόπουλου ως «συγγραφέα» - τρόφιμου του ΓΕΣ υπενθυμίζει την προέλευση μιας σειράς αντικομμουνιστικών συγγραμμάτων, που και σήμερα μοιράζονται και ξαναμοιράζονται ως ένθετα σε συγκεκριμένες εφημερίδες. Η αξία τους είναι μηδαμινή, καθώς αποτελούν πονήματα κάποιού που αντάλλαξε τη ζωή του με την υποχρέωση να βιοπορίζεται ως επαγγελματίας αντικομμουνιστής λιβελογράφος.

2. Οι βρώμικες υπηρεσίες και τα Γραφεία Τύπου των διωκτικών αρχών φροντίζουν να έχουν ως απαραίτητους συνεργάτες διάφορους «ανανήψαντες» - γνώστες του χώρου - σε διατεταγμένη υπηρεσία. Η ιστορία της ταξικής πάλης γνωρίζει και άλλους, που δίχως να εκβιαστούν για τη ζωή τους (κάτω από την επίδραση των φιλοδοξιών τους και για άλλους λόγους) εγκατέλειψαν την όποια αγωνιστική τους πορεία και πέρασαν στην υπηρεσία τέτοιων μηχανισμών. Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι οι δημοσιογράφοι Γιώργος Γεωργαλάς και Σάββας Κωνσταντόπουλος, δίχως να είναι φυσικά οι μόνοι.

3. Ποτέ οι ταξικοί και πολιτικοί αντίπαλοι του ΚΚΕ και οι υπηρεσίες τους δεν παραιτήθηκαν από την προσπάθεια εξαγοράς μελών ή και προώθησης στις γραμμές του πρακτόρων και σε ορισμένες περιπτώσεις είχαν επιτυχίες. Εχει όμως και το Κόμμα τη δική του πείρα, τα μέσα και την ικανότητα να περιφρουρεί και να υπερασπίζεται τη δράση του.

4. Η αστική ιδεολογία και πολιτική, παρόλο που διαθέτει τεράστιες υποδομές και οικονομικούς πόρους για την επεξεργασία και τη διάδοσή της (Πανεπιστήμια, ΜΜΕ, αστικά κόμματα κ.ά.), δεν περιορίζεται μόνο στο πεδίο του ιδεολογικού πολέμου. Η πολεμική αυτή συνοδεύεται μόνιμα, σταθερά και από μια συστηματική εκστρατεία που αξιοποιεί τη συνειδητή διαστρέβλωση, τη συκοφάντηση, το ψέμα, την προβοκάτσια, την εξαπάτηση.

Η ιδεολογική - πολιτική αντιπαράθεση, από όποια σκοπιά και να γίνεται απέναντι στο Κόμμα, είναι ευπρόσδεκτη και εξηγήσιμη, απέχει όμως παρασάγκας από την προσπάθεια ιδεολογικής δολιοφθοράς με τη διασπορά συκοφαντιών, διαστρεβλώσεων, ψέματος. Για παράδειγμα, είναι άλλο πράγμα ο καλοπροαίρετος προβληματισμός για τα αποτελέσματα ενός απεργιακού αγώνα και άλλο η χιλιοειπωμένη βρωμιά που έντεχνα διακινείται από ανθρώπους της εργοδοσίας, αλλά και ΜΜΕ ότι δήθεν το ΚΚΕ πληρώνει τους απεργούς για να καταστρέφει τις βιομηχανίες. Είναι άλλο πράγμα η συζήτηση για το αν αξίζει ένας εργαζόμενος να ενισχύσει οικονομικά το ΚΚΕ και άλλο πράγμα η αναπαραγωγή του αποδεδειγμένου ψέματος ότι το ΚΚΕ είχε μετοχές στην εταιρεία «Γερμανός». Είναι άλλο πράγμα η διαφορετική ιστορική προσέγγιση πάνω σε ένα ζήτημα της Ιστορίας του ΚΚΕ και άλλο το μελάνι της σουπιάς, ότι δήθεν το ΚΚΕ ανακατασκευάζει την Ιστορία του από σκοπιμότητα ή ότι δήθεν ανυψώνει τη μια ιστορική μορφή και αποκαθηλώνει την άλλη.

Παραπομπές:

1. Από Εισηγητικό Σημείωμα προς τη Γενική Διεύθυνση Εθνικής Ασφαλείας στις 3/6/1968 με θέμα: «Επί της διασπάσεως του ΚΚΕ και της αντιμετωπίσεως των εκ ταύτης δημιουργουμένων προβλημάτων»

2. ΓΕΣ/Δ.Υ.Πλ: Διεύθυνση Υπηρεσίας Πληροφοριών του Γενικού Επιτελείου Στρατού

Η "Ελένη" του Νίκου Γκατζογιάννη και ο βόρβορος της ιστορικής ανακρίβειας - Μέρος 3ο

Kλείνοντας την κριτική μας για το βιβλίο ΕΛΕΝΗ, του Νίκου Γκατζογιάννη και το βόρβορο της ιστορικής ανακρίβειας και του εσκεμμένου ψεύδους θα θέλαμε να παραθέσουμε μερικές ακόμα ιστορικές απόψεις και θέσεις του συγγραφέα, που δεν έχουν άμεση σχέση με την υπόθεση της μητέρας του, αγγίζουν όμως ιστορικές προσωπικότητες και ζητήματα. 

Η πείνα και η ψείρα, στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού

Με όλα τα λάθη και τις αδυναμίες του, ο υπαρκτός σοσιαλισμός, ακόμα και στις χειρότερες εποχές του προσέφερε παιδεία, υγεία και υψηλό επίπεδο διαβίωσης για τους πολίτες του. Ακόμα και αναθεωρητές της χειρότερης ποιότητας σιωπούν όταν πρόκειται για την τεράστια προσφορά των σοσιαλιστικών κρατών στους Έλληνες πρόσφυγες του Εμφυλίου και ιδιαίτερα, όταν πρόκειται για τα παιδιά που ο ΔΣΕ μετακίνησε εκεί, για να τα γλιτώσει από τη φρίκη και τη βία του Εμφυλίου. 

Μόνο ο μεγάλος ιστορικός Νίκος Γκατζογιάννης, παρόλα αυτά, μας παραθέτει την έγκυρη γνώμη του σχετικά με την ποιότητα της ανθρωπιστικής βοήθειας που παρείχε το κράτος της Αλβανίας στα παιδιά και τους ενήλικες του χωριού Λιας που κατέφυγαν εκεί το 1948:

"Στην Αλβανία, στο στρατώνα τρώγανε ίσα ίσα για να επιβιώσουμε, κατά κανόνα σούπα από πράσα και ωμές πικραλίδες που τις μαζεύανε από τα γύρω χωράφια. Το παιχνίδι τους ήταν να οργανώνουν κούρσες με τις ψείρες τους". 

Ας δούμε όμως τι λένε τα παιδιά εκείνα που έζησαν την υποδοχή των σοσιαλιστικών λαών ερχόμενα από την Ελλάδα του Εμφυλίου και όχι αυτόκλητοι ιστορικοί όπως ο Γκατζογιάννης:

Κώστας Κατσιαβάλος: «Η υποδοχή που μας επιφύλαξαν στις πρώην ΛΔ ήταν εγκάρδια. Η φιλοξενία που έδειξαν οι λαοί τους ήταν απερίγραπτη. Αυτοί οι λαοί που οικοδομούσαν τον υπαρκτό σοσιαλισμό, κάτω από την καθοδήγηση των λαϊκών τους κυβερνήσεων, με επικεφαλής τα κομμουνιστικά και εργατικά κόμματά τους, ήταν υπόδειγμα διεθνούς ταξικής αλληλεγγύης. Μας προσφέρανε ό,τι καλύτερο μπορούσαν εκείνους τους χαλεπούς μεταπολεμικούς καιρούς, κόβοντας από το υστέρημά τους, τις καλύτερες διαθέσιμες κτιριακές εγκαταστάσεις, την καλύτερη δυνατή ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, τη μεγαλύτερη δυνατή φροντίδα και στοργή, τα καλύτερα νοσοκομεία και σανατόρια, τις καλύτερες αίθουσες διδασκαλίας και άθλησης, τους καλύτερους δασκάλους και παιδαγωγούς».

Επίσης, αν και δημοσιογράφος στις ΗΠΑ, ο Γκατζογιάννης δε φαίνεται να διάβασε ποτέ τον Τύπο της εποχής σχετικά με την επίσκεψη του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού στις χώρες υποδοχής παιδιών και τα πορίσματα της επιτροπής. Παραθέτουμε ενδεικτικά:

Η Manchester Gardian στις 17/1/1950 έγραψε μεταξύ άλλων: «ήταν απλά όπως πρέπει, ντυμένα, καλοθρεμμένα και τα φροντίζουν διπλωματούχες παιδαγωγοί».

Ο ίδιος ο Τζορτζ Μάρσαλ τόσο στις 24/4/1948 όσο και στις 14/8/1948 έγραψε ότι «υπήρχε "ανεπαρκής τεκμηρίωση" του ισχυρισμού πως μεγάλος αριθμός παιδιών είχε απομακρυνθεί με τη βία και πως υπήρχαν λίγα ή καθόλου τεκμήρια για άμεση ανάμειξη των κρατών δορυφόρων» (Lars Baerenzen, Μελέτες για τον Εμφύλιο Πόλεμο 1945 - 1949, σελ.152).

Έτσι, όχι απλώς μένει ατεκμηρίωτο το ψέμα της άθλιας ζωής στις σοσιαλιστικές χώρες, αλλά διαψεύδεται κατηγορηματικά από τους πρωταγωνιστές της εποχής, αλλά και τον ίδιο των αστικό τύπο των συμμαχικών χωρών των ελληνικών κυβερνήσεων.

Οι σαχλαμάρες περί Κολιγιάννη και εκτελέσεων

Στο κεφάλαιο 17 του βιβλίου ΕΛΕΝΗ, ο Γκατζογιάννης αναφέρει ότι ο Κώστας Κολιγιάννης, στέλεχος του ΚΚΕ και του ΔΣΕ στην Ήπειρο έλεγχε καθημερινά τις καταστάσεις εκτελέσεων της Λαϊκής Πολιτοφυλακής στο χώρο ευθύνης του και η τελική διαταγή για τη διενέργεια των εκτελέσεων περνούσε από το δικό του χέρι. Μάλιστα, ο Γκατζογιάννης αναφέρει ότι επί διοίκησης Κολιγιάννη διενεργήθηκαν πάνω από 300 εκτελέσεις, στις οποίες αναλογούσαν τουλάχιστον 5 πολίτες από κάθε χωριό της Ηπείρου. 

Χωρίς να να ασχοληθούμε με το ερώτημα του πως γνωρίζει την αναλογία αυτή ο Νίκος Γκατζογιάννης, όταν μάλιστα τότε ήταν σχεδόν μωρό κι ενώ η ιστορική έρευνα μόλις 90-95 περιστατικά εκτελέσεων έχει καταγράψει να διενεργούνται από το ΔΣΕ, προχωράμε στο εμφανώς γελοίο της υπόθεσης:

Ο επίτροπος του ΔΣΕ Ηπείρου, ενός από τα πιο δραστήρια τμήματα του ΔΣΕ στην Ελλάδα έως το 1948, ασχολούταν καθημερινά με τις εκτελέσεις των πολιτοφυλάκων στα χωριά ελέγχου του. Αν αναλογιστούμε τα έγγραφα και μόνο των πρακτικών των δικών που ο Κώστας Κολιγιάννης θα έπρεπε να διαβάσει για κάθε υπόθεση, ο άνθρωπος αυτός θα έπρεπε να έχει εγκαταλείψει τα στρατιωτικά του καθήκοντα και να ασχολείται αποκλειστικά με τη στρατιωτική δικογραφία. 

Παράλληλα, ας μην ξεχνάμε ότι την περίοδο ως το 1948, ο ΔΣΕ Ηπείρου διενεργούσε μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις, μάχες και ενέδρες που προφανώς χρειάζονταν εκτενή σχεδιασμό και εποπτεία. Αλλά όχι. Κατά το Γκατζογιάννη, η μέριμνα του Κολιγιάννη ήταν στις εκτελέσεις. 

Πιο κάτω, στο κεφάλαιο 18, ο Γκατζογιάννης αναφέρει ότι ο Κώστας Κολιγιάννης ασχολήθηκε προσωπικά με την εκτέλεση και της μητέρας του. Ως κομμουνιστής και άρα de facto κακός άνθρωπος, ο Κολιγιάννης εμφανίζεται υπέρ της εκτέλεσης, με το στρατοδίκη του ΔΣΕ Αναγνωστάκη που είναι κατά της εκτέλεσης. 

Πρώτο ερώτημα: Πώς γνωρίζει ο Γκατζογιάννης για αυτό διάλογο, όταν και ο Κολιγιάννης και ο Αναγνωστάκης ήταν νεκροί πολύ πριν την έναρξη της έρευνας του Γκατζογιάννη; 

Δεύτερο ερώτημα: Τι ακριβώς έκανε την υπόθεση της Ελένης να είναι τόσο σημαντική για το στρατοδίκη Αναγνωστάκη και τον Κολιγιάννη, άνθρωπο που μάλιστα εκτελούσε τακτικά και σωρηδόν πολίτες; Ήταν τόσο μεγάλη υπόθεση δέκα ακόμα πολιτών που ήθελαν να εγκαταλείψουν τη Μουργκάνα; 

Αναπάντητα αφήνονται τα ερωτήματα αυτά, όπως και το πώς  ο Γκατζογιάννης γνωρίζει τόσα πολλά για τη δράση του Κολιγιάννη, ώστε να μπορεί ακόμα και στατιστικά δεδομένα να παρουσιάσει για αυτή.

Πρόκειται προφανώς για χονδροειδή ψέματα.

Ο Άρης που έσφαζε στην Πελοπόννησο υπό τις ευλογίες του Κανελλόπουλου

Σε ένα από τα πρώτα κεφάλαιο του βιβλίου ΕΛΕΝΗ, ο Γκατζογιάννης εντυπωσιάζει με ένα τρομερά χονδροειδές ψέμα και συνάμα μια απόδειξη της ιστορικής του άγνοιας. Ισχυρίζεται, στο κεφάλαιο "Ο δρόμος με τη ρεματιά", ότι το Σεπτέμβρη του 1944, ο Άρης Βελουχιώτης πέρασε στην Πελοπόννησο, συνοδεία των "μαυροσκούφηδών" του για να καθυποτάξει το λαό της περιοχής, "εξαπολύοντας τρομακτικές σφαγές πρωτοφανούς κλίμακας". 

Η ιστορική "μπανανόφλουδα" εδώ είναι πολύ μεγάλη για την αγνοήσουμε. 

Είναι γνωστό ότι ο Βελουχιώτης βρέθηκε στην Πελοπόννησο, σε στενή συνεννόηση με το Συμμαχικό Στρατηγείο και παράγοντες της εξόριστης κυβέρνησης όπως ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ένας καθόλα αστός πολιτικός. Μάλιστα ο Κανελλόπουλος είχε ζητήσει στον Άρη, εκ μέρους και του Γεωργίου Παπανδρέου, να ανασταλεί η λειτουργία  των έκτακτων στρατοδικείων του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο, αίτημα που ο Βελουχιώτης σεβάστηκε και εφάρμοσε. 

Αυτό που χωρίς να καταλαβαίνει υπονοεί ο Γκατζογιάννης είναι ότι οι "σφαγές" αυτές του ΕΛΑΣ στην Πελοπόννησο επικροτήθηκαν σιωπηρά τόσο από τους Συμμάχους, στο στρατηγείο των οποίων εντασσόταν και ο ΕΛΑΣ, όσο και από μετέπειτα υπουργούς και πρωθυπουργούς της χώρας, όχι σε κάποιο σοσιαλιστικό καθεστώς, αλλά σε κυβερνήσεις καθόλα φιλοαστικές.

Η σιωπή λοιπόν του Κανελλόπουλου αλλά και του Παπανδρέου για τις "σφαγές" που ο ΕΛΑΣ διέπραξε στην Πελοπόννησο, μόνο ως συνενοχή μπορεί να εκληφθεί. Αυτό ή ως χτυπητό και χονδροειδές ψέμα...

Η "Ελένη" του Νίκου Γκατζογιάννη και ο βόρβορος της ιστορικής ανακρίβειας - Μέρος 2ο

Στη συνέχεια του άρθρου μας για το βιβλίο του Νίκου Γκατζογιάννη, Ελένη θα εξετάσουμε από κοντινότερη απόσταση την υπόθεση της εκτέλεσης της μητέρας του, Ελένης Γκατζογιάννη. Ακολουθώντας και αναλύοντας, τα σχόλια του Αναστάση Τάκα.

Οι γελοιότητες περί μαζικών εκτελέσεων της Λαϊκής Πολιτοφυλακής


Θα ξεκινήσουμε θυμίζοντας ότι το χωριό Λιας ήδη από το 1943 ήταν γνωστό ως "μικρή Μόσχα" λόγω της αθρόας συμμετοχής του πληθυσμού του στον ΕΛΑΣ, αλλά κράτησε επάξια αυτό του προσωνύμιο καθώς μεγάλη ήταν η συμμετοχή του και στο ΔΣΕ.

Ωστόσο στο βιβλίο του Γκατζογιάννη αναφέρεται εκατόμβη αγνώστων νεκρών στο χωριό Λιας που εκτελούνταν αυθαιρέτως και σχεδόν καθημερινά από τη Λαϊκή Πολιτοφυλακή. Ο Γκατζογιάννης μιλά για εκτελέσεις χωρικών "πίσω από τα σπίτια τους" και ομαδικούς τάφους. Αναφέρει πως οι χωριανοί κατέδιδαν ο ένας τον άλλο, με ασήμαντες αφορμές, στην Πολιτοφυλακή και ακολουθούσας βασανιστήρια και εκτελέσεις. Γράφει: "Αν μια χωριανή κουραζότανε από τις αγγαρείες, μπορούσε να πάει στην Πολιτοφυλακή και να πει πως μια άλλη συχωριανή είχε βάλει εξεπίτηδες μια πέτρα στο πόδι του μουλαριού της και αυτό κούτσαινε. Παρευθείς, η γειτόνισσα συλλαμβάνονταν, ανακρίνονταν και εξαφανίζονταν."

Αυτό το χοντροκομμένο ψέμα έχει όπως φαίνεται "κοντά ποδάρια" για μια σειρά λόγων. Καταρχήν, μιλάμε για την περίοδο που ο ΔΣΕ έχει μόλις αποκρούσει και ανατρέψει το σχέδιο "Πέργαμος" και το σχέδιο "Ιέραξ" και βρίσκεται σε επιφυλακή για τις επόμενες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Θεωρούμε λοιπόν μάλλον απίθανο, η Λαϊκή Πολιτοφυλακή να ασχολούταν με πέτρες και ξεπετάλωτα μουλάρια. Κατά δεύτερον, σημειώνουμε την επιλεκτική αμνησία του συγγραφέα, αλλά και τη σύμπτωση, κανένας μάρτυρας, κανένα δημοτολόγιο και γενικώς καμιά πηγή, να μην αναφέρουν έστω ένα όνομα των δεκάδων εκτελεσθέντων χωρικών. Κατά τρίτον και όταν μεσούσης της Δικτατορίας, ο Γκατζογιάννης τέλεσε την πρώτη εκδήλωση μνήμης στη μητέρα του, αλλά ως και σήμερα, κανένας ομαδικός τάφος δεν έχει βρεθεί στο χωριό Λιας. Ούτε ένας από τους δεκάδες εκτελεσθέντες χωρικούς. Ούτε καν σε εποχές που το καθεστώς θα έτριβε τα χέρια του, με μια τέτοια ανακάλυψη. Επίσης, σε απογραφή του 1941, ο πληθυσμός του χωριού ανέρχεται στους 787 κατοίκους. Ακόμα και αν υποθέσουμε ότι οι κάτοικοι του χωριού παρέμεναν ίδιοι σε αριθμό ως το 1948, η διενέργεια "δεκάδων εκτελέσεων" θα σήμαινε μια σημαντική ραγδαία μείωση του πληθυσμού και παράλληλα μια υποστελέχωση των δομών λαϊκής αυτοδιοίκησης που είχε οργανώσει ο ΔΣΕ και η ΠΔΚ. Αυτό θα σήμαινε κάτι που ούτε στο Μεσαίωνα δεν θα ήταν λογικό: Την καταστροφή του παραγωγικού ιστού της τοπικής κοινωνίας, στην οποία η "εξουσία" βασιζόταν...


Η εικονική εκτέλεση των 117 φαντάρων


Σε άλλου σημείο του βιβλίου του, ο Νίκος Γκατζογιάννης αναφέρεται σε μια σαρωτική νίκη του ΔΣΕ στο ύψωμα Πόβλα, κατά το οποίο αιχμαλωτίζονται 117 φαντάροι και 4 αξιωματικοί. Ο ΔΣΕ, γράφει ο Γκατζογιάννης μεταφέρει τους αιχμαλώτους στον Τσαμαντά. Εκεί οι 4 αξιωματικοί δικάζονται καταδικάζονται και εκτελούνται.

Το παραπάνω υπήρξε πρακτική του ΔΣΕ, όχι όμως όπως περιγράφεται. Το στρατοδικείο καταδίκαζε τους αξιωματικούς σε θάνατο, με την αιτιολογία της συμμετοχής τους στον κυβερνητικό στρατό. Η απόφαση αναιρούταν αν δέχονταν να υπηρετήσουν στο ΔΣΕ και με την προϋπόθεση ότι δεν εκκρεμούσαν εναντίον τους άλλες κατηγορίες. Αν δεν δέχονταν την εναλλακτική αυτή, ο ΔΣΕ ζητούσε συνήθως την ανταλλαγή τους με δικούς του αξιωματικούς ή πολιτικά στελέχη και έδινε προθεσμία 5-7 ημερών για να λάβει κάποια απάντηση. Ούτε μια φορά στα ιστορικά χρονικά του Εμφυλίου, το ΓΕΣ δεν δέχτηκε κάποια τέτοια ανταλλαγή αιχμαλώτων.

Σε κάθε περίπτωση, ας περάσουμε στους 117 οπλίτες. Γνωστή και καλά καταγεγραμμένη πρακτική του ΔΣΕ ήταν η παρουσίαση δύο εναλλακτικών στους αιχμάλωτους φαντάρους: Είτε να πολεμήσουν με τον ΔΣΕ, είτε να αφεθούν ελεύθεροι να επιστρέψουν, χωρίς τον εξοπλισμό τους και ντυμένοι με ρουχισμό πολίτη.

Ο Γκατζογιάννης αναφέρει ότι οι 117 μεταφέρθηκαν σε κάποιο νταμάρι και εκτελέστηκαν και πως τα κόκαλά τους βρέθηκαν πολλά χρόνια μετά από κάποιον βοσκό. Παρόλα αυτά, η επίσημη Ιστορία Στρατού, δεν αναφέρει κανένα τέτοιο περιστατικό, ούτε καν εικασίας για την εκτέλεση 117 οπλιτών μετά τη μάχη της Πόβλας. Προφανώς λοιπόν, οι φαντάροι αυτοί αφέθηκαν ελεύθεροι και καταγράφηκαν μετέπειτα, όταν επέστρεψαν σε περιοχές ελέγχου του κυβερνητικού στρατού.

Θυμίζουμε ότι στις εκδόσεις της ΔΙΣ οι νεκροί έχουν καλά καταγραφεί και έχουν ληφθεί υπόψη τα ημερολόγια μονάδων.

Το "παιδομάζωμα" στο χωριό Λιας και η εκτέλεση της Ελένης Γκατζογιάννη

Καθώς είναι γνωστό, το χωριό Λιας όπου ζούσε η μητέρα του συγγραφέα βρισκόταν στην περιοχή ελέγχου του ΔΣΕ σχεδόν καθόλη τη διάρκεια του Εμφυλίου. To χωριό, από το οποίο αναδείχθηκαν αξιόλογα στελέχη του ΔΣΕ στήριξε σύσσωμα τους λαϊκούς θεσμούς εξουσίας της ΠΔΚ και συμμετείχε σε αυτούς. Παρόλα αυτά, ουδείς ρεβανσισμός φαίνεται πως υπήρξε, καθώς έως την εκτέλεσή της, μοναδικό ίσως αντικειμενικό γεγονός, η Ελένη Γκατζογιάννη ζούσε κανονικά στο χωριό, χωρίς παρενοχλήσεις ή μέτρα εναντίον της. 

Στο χωριό Λιας όπως και σε άλλες περιοχές ελέγχου του, ο ΔΣΕ οργάνωσε το δίκτυο προώθησης των παιδιών, στις χώρες του σοσιαλισμού, ιδιαίτερα με ένταση των επιχειρήσεων το 1948. Θυμίζουμε ότι ιστορικά έχει τεκμηριωθεί και εγγραφεί στην εμπειρία του λαού που το έζησε, ότι η μεταφορά των παιδιών ήταν σαφώς προαιρετική. Οι γονείς υπέγραφαν για τη μεταφορά των παιδιών τους πριν τη μεταφορά τους διά μέσου των αλβανικών συνόρων, εκτός από περιπτώσεις ανήλικων παιδιών που είτε δεν είχαν γονείς, είτε οι γονείς τους βρίσκονταν αιχμάλωτοι ή κρατούμενοι κι εξόριστοι και δεν υπήρχαν άλλοι συγγενείς για να αναλάβουν την ευθύνη τους. 

Έτσι και τα παιδιά της οικογένειας Γκατζογιάννη δεν είχε κανένα λόγο να φοβάται για τον εαυτό ή τα παιδιά της. 

Ωστόσο, η Ελένη Γκατζογιάννη οργανώνει προσωπικά όχι μία, όχι δύο αλλά τρεις απόπειρες φυγής από το χωριό της και όχι μόνο για τη δική της οικογένεια. Η προσπάθεια την πρώτη φορά ματαιώνεται, όπως και τη δεύτερη και περιλαμβάνει συνολικά 22 άτομα του χωριού. Την τρίτη φορά, η φυγή πραγματοποιείται, χωρίς όμως την Ελένη και την κόρη της Γλυκερία. Παρόλα αυτά, 20 άτομα καταφέρνουν να περάσουν στις κυβερνητικά ελεγχόμενες περιοχές. 

Θυμίζουμε ότι τόσο στις περιοχές του ΔΣΕ, όσο και στις περιοχές του κυβερνητικού στρατού, η ελεύθερη μετακίνηση πολιτών απαγορευόταν αυστηρά και μπορούσε να οδηγήσει σε στρατοδικείο και σε εκτέλεση, πόσο μάλλον αν αποδεικνυόταν το στήσιμο μιας ολόκληρης επιχείρησης συνεργασίας με το αντίπαλο στρατόπεδο... Πόσο δε μάλλον, όταν η ίδια παράβαση επιχειρούταν τρεις φορές.

O ίδιος ο Γκατζογιάννης αναφέρει στο βιβλίο του: "Κατά το πλείστον, οι γείτονές μας μας αποφεύγανε ή πρόδωσαν τη μάνα μου", αλλού αναφέρει ότι η θεία του και ο πατέρας του, του είχαν πει δεκάδες φορές, ότι ήταν οι συχωριανοί τους που κατάγγειλαν τη μητέρα του στο κλιμάκιο της Λαϊκής Πολιτοφυλακής. Γεγονός που σημαίνει ότι στη δίκη της υπήρχαν μάρτυρες κατηγορίας, που συμμερίζονταν τον αγώνα του ΔΣΕ και είχαν αναφέρει τη δράση της Γκατζογιάννη.

Η υπόθεση των επιχειρήσεων φυγής ξεκινούν όταν, κατ' ομολογία του Γκατζογιάννη, η μητέρα του έρχεται σε επαφή με τον πρώην ΕΔΕΣίτη Μηνά Στρατή, την άνοιξη του 1947. Ο Στρατής, που την ενημερώνει ότι πλέον εργάζεται στην Ασφάλεια του Στρατού και ότι έχει έρθει στο χωριό για κάποια ανάκριση, την προτρέπει να διαφύγει, καθώς ο ΔΣΕ σύντομα θα καταλάβει το μέρος.

Σε άλλο σημείο του βιβλίου "ΕΛΕΝΗ" μαθαίνουμε ότι τα συνθήματα για την αποχώρηση της Ελένης και των παιδιών της από το χωριό είναι δύο: Πρώτον, η φράση "τα στάχυα μεστώσανε για θέρος", την οποία της μεταφέρει κάποια χωρική μυημένη στην επιχείρηση και μια μεγάλη φωτιά που θα ανάψει στο ύψωμα Μεγάλη Ράχη, στις θέσεις του κυβερνητικού στρατού.

Εδώ δημιουργείται η εξής απορία: Τόσο εύκολα ένας ή μερικοί έστω πολίτες μπορούσαν να φθάσουν στις θέσεις του κυβερνητικού στρατού και να ανάψουν μια μεγάλη φωτιά;

Προφανώς όχι. Προφανώς μόνο κατόπιν συνεννόησης με τον ίδιο τον κυβερνητικό στρατό και ασφαλώς μέσω της υπηρεσίας πληροφοριών του. Το δεύτερο ερώτημα που προκύπτει είναι το ποιος ήταν ο σύνδεσμος της Ελένης Γκατζογιάννη με τον κυβερνητικό στρατό. Ήταν ο Μηνάς Στρατής; Ο συγγραφέας δεν αναφέρεται ποτέ σε αυτό, όμως θεωρεί δεδομένο ότι οι αναγνώστες του, θεωρούν αυτονόητο ότι σε εμπόλεμη κατάσταση, ο κυβερνητικός στρατός θα άφηνε πολίτες να περιδιαβαίνουν στις γραμμές του.

Εύλογα λοιπόν φθάνουμε στο συμπέρασμα ότι η Ελένη Γκατζογιάννη ήταν μέλος ενός κυκλώματος που είτε καθοδηγούταν, είτε εποπτευόταν από την Ασφάλεια Στρατού.

Η πράξη της συνιστούσε λοιπόν βαρύτατο αδίκημα για ένα στρατοδικείο. Όχι για ένα κομμουνιστικό στρατοδικείο, αλλά για ένα οποιοδήποτε στρατοδικείο. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε τις οδηγίες για "κανέναν οίκτο" στους καπαπίτες, που έδωσε ο στρατηγός Θρασύβουλος Τσακαλώτος, κατά την έναρξη του σχεδίου "Περιστέρα" στην Πελοπόννησο.


Σε οποιοδήποτε λοιπόν στρατό, οποιαδήποτε ιστορική περίοδο, η Ελένη Γκατζογιάννη θα αντιμετώπιζε το απόσπασμα.



Βασανίστηκε τελικά η Ελένη Γκατζογιάννη; 


Στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου ΕΛΕΝΗ, ο συγγραφέας επιδίδεται με αφοσίωση στο να πείσει τον αναγνώστη για τον βασανισμό της μητέρας του. Αναφέρει μάλιστα δύο είδη βασανιστηρίων που υπέσθη: Τη φάλαγγα και την εξάρθρωση των χεριών, με σχοινί δεμένο πίσω από την πλάτη.

Ακόμα κι αν υποθέσουμε ότι ο ΔΣΕ βασάνιζε γυναίκες και μάλιστα φρικτά, το ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί; Τι ήθελαν οι "δήμιοι" της Γκατζογιάννη να της αποσπάσουν όταν, όλα τα μέλη του δικτύου της φυγής είχαν συλληφθεί, συχωριανοί τους (όπως αναφέρει ο Γκατζογιάννης) είχαν αποκαλύψει το σχέδιό τους και μάλιστα, η μαχήτρια του ΔΣΕ Μηλιά Ντουμπρογιάννη που γνώριζε το σχέδιο, μέσω της μητέρας της, το αποκάλυψε στην Πολιτοφυλακή.

Προφανώς λοιπόν, πέραν των σαδιστικών ενστίκτων, που για τον Γκατζογιάννη είναι αυταπόδεικτα για κάθε κομμουνιστή και μαχητή του ΔΣΕ, οι "δήμιοι" της Γκατζογιάννη δεν χρειαζόταν καμιά περαιτέρω απόδειξη ή ομολογία.

Αργότερα, ο Γκατζογιάννης στη σελίδα 463, του βιβλίου, επανέρχεται στο σενάριο των "μερικών ξυλοδαρμών" που χρειάστηκαν για να "σπάσει" η μητέρα του, για να μας μιλήσει παρακάτω ξανά για φρικτά μαρτύρια και φάλαγγα. Ωστόσο, σε διάστημα από τη 19η έως την 28η Αυγούστου (ημέρα σύλληψης και εκτέλεσης της Γκατζογιάννη), μεσολαβούν μόλις 9 ημέρες. Διάστημα στο οποίο είναι αδύνατο για κάποιον που έχει υποστεί φάλαγγα και μάλιστα επανειλημμένα να κάνει μερικά βήματα, όχι να περπατήσει "σε απόκρημνο μονοπάτι για τον τόπο της εκτέλεσης".

Το αναληθές του βασανισμού αποκαλύπτεται επίσης, στο γεγονός ότι την ημέρα της εκτέλεσής της, η Ελένη Γκατζογιάννη "τρέχει στη μεγάλη κάμαρα του σπιτιού της, για να βάλει το εικόνισμα της Παναγίας στη θέση του", ενώ πλήθος χωρικών τη βλέπουν να περπατά, με τους άλλους μελλοθανάτους στον τόπο της εκτέλεσης.

Σοβαρότερη μαρτυρία για το ζήτημα του βασανισμού, προέρχεται από το βιβλίο του Αναστάση Τάκα και τη συνέντευξη του μαχητή του ΔΣΕ Αριστείδη Φλιούκα, που ζούσε προφανώς ως πολιτοφύλακας στο χωριό Λιας. Ο Φλιούκας αναφέρει κατηγορηματικά ότι δεν υπήρξαν βασανισμοί, λέγοντας ότι η Ελένη Γκατζογιάννη "Μίλησε αμέσως και τα 'πε όλα. Η γλώσσα της πήγαινε ροδάνι, από την πρώτη στιγμή και έλεγε ακόμα και πράγματα για τα οποία δεν την είχανε ρωτήσει".

Συνεχίζεται 

Εκφάνσεις της ταξικής βίας του ΔΣΕ

Στη σύγχρονη ιστοριογραφία και δη στο πλαίσιο της Νέας Ιστορίας (τόσο νέα που η ναφθαλίνη της μυρίζει από μακριά) εντοπίζεται μια εκτενής προσπάθεια "αποχρωματισμού" του ΔΣΕ και διαφόρων μορφών του ταξικού κινήματος της εποχής (βλέπε Νίκος Μπελογιάννης), επιχειρώντας το συσκοτισμό της ταξικής διάστασης στον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Έτσι, ο αγώνας του ΔΣΕ τοποθετείται απλά και μόνο, είτε στο πλαίσιο του Ψυχρού Πολέμου, στην καλύτερη περίπτωση, είτε σαν ένα "τραγικό γεγονός", αδελφοκτόνου πολέμου. Και όμως είναι σε διάφορες εκφάνσεις της σύγκρουσης του Εμφυλίου που εντοπίζουμε σαφή στοιχεία της ταξικής σύγκρουσης, που είναι ο ελληνικός Εμφύλιος Πόλεμος. Εντοπίζουμε, με άλλα λόγια, τι επιφύλασσε ο ΔΣΕ στην αστική τάξη της χώρας. Αυτό λοιπόν το ιστορικό στοιχείο, που έρχεται από το παρελθόν και αποτελεί το μέλλον της ανθρωπότητας, καλό είναι να μένει στη σκιά, προκειμένου οι νέες γενιές ανθρώπων να μην μάθουν ποτέ την ιστορική εμπειρία, της πάλης των τάξεων στη χώρα τους.

Παρακάτω, θα αναδείξουμε τέτοια στοιχεία, αποδίδοντας στο ΔΣΕ και τον αγώνα του, την πραγματική του, ταξική διάσταση.

Ο ΔΣΕ τσακίζει τους εργοστασιάρχες της Νάουσας και καίει τα χρεόγραφα των τραπεζών.

Βρισκόμαστε στο Γενάρη του 1949, στις τελευταίες ώρες της μάχης της Νάουσας, όπου ο ΔΣΕ έχει καταλάβει τους βασικούς επιχειρησιακούς στόχους του μέσα στο "μικρό Μάντσεστερ"(η Νάουσα λεγόταν έτσι λόγω του ισχυρού της εργατικού κινήματος, που πολλές φορές η εργοδοσία του Λαναρά και των άλλων εργοστασιαρχών είχε πνίξει στο αίμα) και μοναδική εστία αντίστασης που απέμενε στις κυβερνητικές δυνάμεις ήταν τα κλωστήρια και η έπαυλη της οικογένειας Λαναρά. 

Στο μεν εργοστάσιο βρισκόταν η έδρα του ταξίαρχου Κατσούδη, στη δε έπαυλη ένα εκτενές συρματόπλεγμα, εναλλασσόμενο από πολυβολεία καθιστούσε το οίκημα σχεδόν απροσπέλαστο. Λίγες ώρες πιο πριν, ο ΔΣΕ είχε μπει στις δύο τράπεζες της πόλης και είχε κάψει όλα τα έγγραφά τους, με σκοπό να ακυρώσει τα χρέη των φτωχών κατοίκων.

Έτσι λοιπόν, αυτές τις τελευταίες ώρες της μάχης τα δύο στρατόπεδα είχαν σαφείς τις ταξικές τους αποχρώσεις: Ο μεν ΔΣΕ προχωρούσε με επευφημίες των εργατών και εργατριών της πόλης, όπως η Ζίνα Σπυροπούλου, ο δε κυβερνητικός στρατός προσπαθούσε να προστατεύσει το κεφάλαιο και τη ζωή των Ναουσαίων αστών.

Η τελική επίθεση ενάντια στα "Κλωστήρια Λαναρά" ξεκίνησε στις 15:00, όπου ισχυρές δυνάμεις του ΔΣΕ έσπασαν τον εξωτερικό κλοιό των εργοστασίων με αντιαρματικά και κατέλαβαν τα εργοστάσια, με τον ταξίαρχο Κατσούδη να εγκαταλείπει κρυφά την έδρα του, αφήνοντας πίσω ακόμα και τον ασυρματιστή του. 

Ο ΔΣΕ προχώρησε και πυρπόληση του εργοστασίου, κίνηση συμβολική, καθώς γνώριζε ότι δεν θα μπορούσε να παραμείνει για πολύ στην πόλη. 

Αντίστοιχη σύγκρουση λαμβάνει χώρα και στην έπαυλη της οικογένειας Λαναρά. Ο ΔΣΕ την εκπορθεί μεταφέροντας για βολή ένα από τα ορειβατικά του πυροβόλα. Σύντομα, οι οπλίτες που προστατεύουν την έπαυλη παραδίδονται και πίσω τους ακολουθούν τριάντα πολίτες, όλοι βιομήχανοι ή μέλη των οικογενειών τους. Η μοίρα τους παραμένει άγνωστη, αν και θεωρείται πολύ πιθανή η εκτέλεση των εργοστασιαρχών.

Πριν την αποχώρησή του από την πόλη, ο ΔΣΕ πυρπολεί ολοσχερώς τις βίλες και τις επαύλεις των βιομηχάνων: Λαναρά, Πετρίδη, Χρηστίδη, Αγγελάκη, Κάψη, Κιλιμπουρίδη και Κιτσέλη. 

Πηγή: Νίκος Κυτόπουλος, Η μάχη της Νάουσας, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1999, σελ. 79-99.

Ο ΔΣΕ Σάμου "διαγράφουν μονομερώς" τα χρέη του Σαμιώτικου λαού

Το Σεπτέμβρη του 1947, ο ΔΣΕ Σάμου βρίσκεται ακόμα σε ανάπτυξη. Παρόλα αυτά, σε έναν μεγάλο ελιγμό αποφυγής, ο ΔΣΕ του νησιού συνειδητοποιεί ότι το Καρλόβασι είναι ουσιαστικά αφύλακτο και περνά από μέσα του. Έτσι, το 1948, στις 20-21 Γενάρη, ο ΔΣΕ ενεργεί επιχείρηση ενάντια στο Καρλόβασι, με στόχο την εμποροβιομηχανική περιοχή του Όρμου.

Στόχος της επιχείρησης είναι η κατάληψη των βυρσοδεψείων, των Γενικών Αποθηκών και των τραπεζών που βρίσκονταν σε αυτή την περιοχή. Από εκεί, ο ΔΣΕ στόχευε στο να επιτάξει τρόφιμα, δέρματα και τα χρήματα των τραπεζών. 

Καθώς η επιχείρηση προχωρούσε και ο ΔΣΕ κατέλαβε την Εθνική Τράπεζα στον Όρμο, εντόπισε στο εσωτερικό της δύο υπαλλήλους που ακόμα εργάζονταν, συσκευάζοντας μεγάλα πακέτα. Ο συγκροτηματάρχης του ΔΣΕ Βακάκης, ενημερώθηκε τότε, από τους δύο υπαλλήλους, ότι με εντολή της διοίκησης της Εθνικής Τράπεζας, όλα τα διαθέσιμα σε χρήμα των υποκαταστημάτων της στο νησί, έπρεπε να μεταφερθούν στο Καρλόβασι, να συσκευαστούν και να σταλούν στην Αθήνα. Έτσι, ο ΔΣΕ κατέλαβε εκείνη την ημέρα 360 εκατομμύρια δραχμές, φιλοδωρώντας τους δύο υπαλλήλους με 20 εκατομμύρια τον κάθε έναν. 

Μετέπειτα, οι άνδρες του ΔΣΕ άνοιξαν το αρχείο της τράπεζας και έκαψαν ολόκληρο το περιεχόμενό του εξαφανίζοντας πρακτικά τα χρέη του Σαμιώτικου λαού. Το χρηματικό ποσό που ο ΔΣΕ κατέλαβε, χρησιμοποιήθηκε αργότερα για την αγορά τροφίμων και ιματισμού από αγρότες, κτηνοτρόφους και εμπόρους των περιοχών του νησιού που έλεγχε. 

Πηγές: Συλλογικό έργο, Ο αγώνας του ΔΣΕ στη Σάμο, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2004, σελ. 115-117.

Μαρτυρία του πρώην μαχητή του ΔΣΕ, Θανάση Μπαρόλια, Αθήνα 2009.

Άγνωστες σελίδες από την κόλαση της Μακρονήσου - μέρος 2

Συνέχεια

Γιώργος Πικρός, Το χρονικό της Μακρονήσου, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1989, 39-41.

« “Αλτ!”, ακούγεται μια βροντερή φωνή. Ο φαντάρος κοκάλωσε, έτσι από συνήθει πια. Τρεις αλφαμίτες λαχανιασμένοι απ΄το τρέξιμο τον κύκλωσαν.

- Πού πας ρε;

- Για νερό μου συνάδελφε, δεν μπορώ να κρατηθώ άλο. Άλλωστε ξημέρωσε, ένα λεπτό και θα χτυπήσει η σάλπιγγα εγερτήριο.

“Φαπ!”, του έρχεται μια γροθιά στο πρόσωπο. “Γδουπ!”, μια ροπαλιά στην πλάτη.

- Γιατί συνάδελφοι βαράτε;

Οι γροθιές κι οι ροπαλιές πέφτουν ακατάπαυστα.

- Να γιατί! Να γιατί! Θες και τα ρέστα παλιοτόμαρο; Προδότη! Γιατί δεν κάνεις δήλωση ρε να πας έξω; Γιατί ρε τομάρι;

- Γιατί θέλω να μείνω άνθρωπος.

- Για τη θάλασσα τότε. Λέει ο ένας

- Για τη θάλασσα!

- Μπρος! Και τον τραβά ο ένας από το γιακά.

- Μπρος! Τον σπρώχνουν οι άλλοι δύο από πίσω. 

- Είμαι άρρωστος βρε συνάδελφοι, πριν δέκα μέρες σηκώθηκα από το κρεβάτι από πλευρίτη, σκεφτείτε τη θέση μου.

Τον σπρώχνουν με μοβόρικες κινήσεις και κλωτσιές. “Τράβα ρε κτήνος! Αυτό θέλουμε και μεις να σε ξεκάνουμε, να πας στο διάβολο αφού δε γίνεσαι άνθρωπος.”

- Βρε παιδιά δεν έχετε καρδιά; Δεν είσαστε άνθρωποι; Άστε με δεν θα ξαναβγω πριν το εγερτήριο!

- Σκασμός, στο διάβολο τομάρι!

Τα παρακάλια τα παίρνει ο αέρας. Αναλογίζεται τις συνέπειες του πρωινού χειμωνιάτικου μπάνιου και τον συνεπαίρνει ένας βασανιστικός τρόμος. Βλέπει τον εαυτό του κρεβατωμένο απ’ το ξύπνημα του παλιού πλευρίτη, χρίς την απαραίτητη δίαιτα, χωρίς φάρμακα, χωρίς ανθρώπινο κρεβάτι, χωρίς έναν γιατρό- άνθρωπο- να του γλυκογελάσει. Όλα περνάνε απ’ το μυαλό του σα κινηματογραφική ταινία και του παγώνουν το αίμα, του σουβλίζουν την καρδιά.

Φτάσανε στη θάλασσα σ’ ένα βράχο. Η πρωινή κρυάδα της θάλασας, τσουχτερή, τους μαστιγώνει το πρόσωπο. Τα κύματα ήρεμα-ήρεμα φτάνουν ως το βράχο και χαδεύουν τα παπούτσια. Τα παρακάλια συνεχίζονται.

- Άστε με συνάδελφοι! Για τελευταία φορά παραβαίνω τη διαταγή! Άστε με! Τρέμει σύγκορμος, το ξέσαρκο πρόσωπό του έχει κιτρινίσει, τα δόντια του κροταλίζουν.

- Εμπρός να τον ρίξουμε, λέει ο ένας “τι καθόμαστε με τέτοιο κρύο και ξεπαγιάζουμε”.

- Να τον ρίξουμε, φωνάζει κι ένας άλλος.

- Σταθείτε, λέει ο τρίτος, “μπορεί και να μην τον ρίξουμε, μπορεί και να τον αφήσουμε. Από αυτόν εξαρτάται.”

- Ναι συνάδελφοι μη με ρίξετε.

- Θα σ’ αφήσουμε με μια προϋπόθεση.

- Ναι συνάδελφοι δεν θα ξαναβγώ ποτέ έξω πριν το σάλπισμα.

- Αν δεν κάνεις δήλωση, τώρα δα σ’ ένα λεπτό, θα σε πνίξουμε.

- Λέγε ρε! Λέγε!

Τον τράνταξαν οι λέξεις αυτές. Η καρδιά του σφίχτηκε, η ανασαιμιά του έγινε βαριά κι έβγαινε σφυριχτή, τα δόντια σταμάτησα το κροτάλισμά τους και σφίχτηκαν γερά. Τα χείλια έκαναν ένα παράξενο μορφασμό.

- Λέγε ρε! Λέγε!

- Δε γίνεται συνάδελφοι.

- Γιατί ρε δε γίνεται; Λέγε ρε! Κι αρχίζουν ξανά οι ροπαλιές.

- Η συνείδησή μου δεν μου το επιτρέπει...

Έξι μανιασμένα χέρια τον σπρώξανε. Ένα “μπλουμ” ακούστηκε κι ο φαντάρος βρίσκεται στη θάλασσα. Κινεί χέρια και πόδια παλεύοτνας να πιάσει τα βραχάκια. Ο τρόμος του ζωγραφίζεται στα μάτια του. Πιάνει ένα βραχάκι, το κρατά μ’ όση δύναμη του ‘χει απομείνει, παλεύει. Τα ρόπαλα χτυπάνε τα χέρια, ένα πόδι πατάει το κεφάλι, ξαναβουλιάζει. Ξαναβγαίνει στην επιφάνεια, προσπαθεί να πιάσει τα βραχάκια, ξανά ένα πόδι, ξανά στον πάτο. Ξαναβγαίνει στην επιφάνεια, έχει την αγωνία του ναυαγού που κατάφερε να φτάσει στη στεριά, μα τ’ αγριεμένα κύματα δεν τον αφήνουν να πιάσει τα βράχια. Τα χέρια του δεν πιάνουν πια, νέκρωσαν τα νεύρα, τα μάτια εξογκώθηκαν, το πρόσωπο παίρνει κέρινη απόχρωση. Πνίγεται. Πάει να μιλήσει κάτι να πει, μα το στόμα του γεμίζει θάλασσα. Μια άναρθρη κραυγή ακούγεται, κραυγή θανάτου.

Οι σαδιστές γελάνε, γελάνε σαρκαστικά, σατανικά. Λίγο κι ο θάνατος θα ‘ρθει. Τρία χέρια τον αρπάνε απ’ τα μαλλιά και τον σέρνουν, τ’ άλλα τρία τον πιάνουν από παρακάτω, απ’ το σακάκι και το παντελόνι. Σε λίγο είναι έξω, σωριασμένος στο βράχο. Το αίμα έχει παγώσει στις φλέβες, τα μάτια έχουνε σκοτεινιάσει, το πρόσωπο κάνει παράξενους σπασμούς, όλο το σώμα σπαρταρά. Ακούγεται η σάλιπγγα.

- Πιάστε τον τώρα να τον πάμε παραπάνω. »

Ιστορικό Αρχείο ΚΚΕ - έγγραφο μαρτυρία για τη Μακρόνησο

«Μας διέταξαν να καθίσουμε όλοι κάτω και να σηκωθούν όσοι ξέραν γράμματα άνω από την 6η γυμνασίου που νομίζοντας οι δήμιοι, άμα τσακίσουν πρώτα τους εγγράμματους γρήγορα θα λυγίσουν οι υπόλοιποι, αλλά ούτε και μ’ αυτό το πέτυχαν. Τον πρώτον τον έδεσαν χειροπόδαρα και άρχησαν τα γκλοπς. Ήταν ο Αριστείδης Αρσένης, φοιτητής Νομικής, Καθοδηγητής της ΕΠΟΝ. Δεύτερος ήταν ο Πατρούδης Μιχάλης καθηγητής Φιλολογίας από τη Θάσο και συνέχιζε το κακό μέχρι το βράδυ. Τέλος μας πήγαν στους λόχους.»

Γιώργος Πικρός, Το χρονικό της Μακρονήσου, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1989, 125- 126.

«“Λοιπόν αδερφάκι λέγε κάνεις δήλωση, για δε κάνεις; Αν δεν κάνεις θα σε σουβλίσουμε σαν τον Αθανάσιο Διάκο.”

“Δεν κάνω.”

“Δεν κάνεις. Μπράβο ρε μάγκα μου!” Και σε ένα δήμιο διατάσσει: “Bάλε τις σούβλες στη φωτιά.” Ο δήμιος πήρε από χάμω δύο μακριές σιδεροσούβλες με ξύλινη λαβή. Τις δείχνει στο φαντάρο με τρόπο απειλητικό και τρέχει στη φωτιά.

“Ώστε δεν κάνεις!”

“Όχι δεν κάνω.”

“Ωραία! Δώστε του ένα γερό ξύλο ώσπου να κοκκινίσουν οι σούβλες. Έτσι για να μη χασομεράμε.”

Τα ρόπαλα ανεβοκατεβαίνουν κατασύνεχα πάνω του. Τα πνιχτά γέλια παραφροσύνης, με τα σαδιστικά γέλια των δημίων, με σπαραχτικές φωνές: “Μανούλα μου! Μανούλα μου!” Όλες αυτές οι φωνές ανταμώνονται, συμπλέκονται κι εκφράζουν την πιο τελειοποιημένη μέθοδο ανάνηψης.

“Άστε τον, γυμνώστε τον.” Διατάσσει ο επικεφαλής.

Σε πέντε λεπτά έχει γυμνωθεί τελείως. Το σώμα του είναι γεμάτο από μαύρες λουρίδες, μαύρες σαν κατράμι.

“Kερατά, εκμεταλλεύεσαι την καλοσύνη μας και μας κοροϊδεύεις.”

“Τομάρι!”

“Φέρτε τις σούβλες γρήγορα!”

Ο δήμιος ακουμπά τη σούβλα πάνω στη σάρκα. Την ακουμπά εδώ, την ακουμπά εκεί, την ακουμπά παρακάτω. Το κορμί τινάζεται, πηδά ξέφρενα, χορεύει το χορό της φρίκης. Ένα ανέκφραστο μούγγρισμα πόνου αναδίνεται. Γίνεται ο δυνατότερος τόνος στην τραγική συμφωνία της νύχτας. Η σούβλα σέρνεται στη σάρκα. Τα πόδια κομματιάζονται με το χορό στις κοφτερές πέτρες. Τα μουγγρητά πληθαίνουν. Μια μυρωδιά καιόμενης σάρκας πιλατεύει τα ρουθούνια. 

Πλήγιασε όλη η πλάτη, ξεκοκκίνησε το σίδερο. Έρχεται ο δεύτερος. Τούτος είναι πιο καννίβαλος. Φέρνει τη σούβλα πίσω και την μπήγει με ορμή στο ψαχνό, στο κωλομέρι. Με την απάθεια που θα πέρναγε στη σούβλα ένα κομμάτι αρνήσιο ή χοιρινό κρέας. Μια έξαλλη ανατίναξη του κορμιού έγινε ως ένα μέτρο ψηλά. Η μύτη είναι ακόμα καρφωμένη στη σάρκα κι η λαβή κρατιέται στο χέρι του δημίου. Μια άναρθρη κραυγή ξεκολλά από τα χείλια του και ανακλαδώνεται στο διάστημα. Κυλίστηκε χάμω, βουβός, ασάλευτος, κομματιασμένος απ’ το πέσιμο στα βράχια. Όλο του το σώμα είναι μια πληγή που τρέχει αίμα. Ο δήμιος παρατηρεί το αίμα που κυλά στη σούβλα γελώντας. Γελάνε όλοι οι δήμιοι.

“Τα τέρατα... Ούτε με πυρωμένα σίδερα δε λυγάνε!”»

Γιώργος Πικρός, Το χρονικό της Μακρονήσου, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1989, 126- 127.

«Πιο πάνω άλλη φωτιά και πάνω ένα καζάνι. Βράζει πίσσα, χοχλακάει. Κοντά τρεις δήμιοι με έκφραση αγριεμένων θηρίων. Ο ένας με μια σιδεροκουτάλα ανακατώνει το καζάνι τραγουδώντας:

“Στην πίσσα μπολσεβίκοι θα σας κάνω μπάνιο,Το καθήκον με προστάζει ζωντανούς να σας βράσω”

Tα ίδια λόγια στον ίδιο σκοπό επαναλαμβάνονται για ώρα πολλή. 

“Γιατί ρε δε θες να γίνεις Έλληνας;” ρωτά ο επικεφαλής του συνεργείου το φαντάρο που στέκει γυμνός μπροστά του. Ο φαντάρος, μέτριος στο ανάστημα με χοντρά αντρίκια χαρακτηριστικά, βαθιά μελαχροινός, τους κοιτάζει με σταθερό βλέμμα και τους λέει: “Είμαι Έλληνας και γι’ αυτό με βασανίζετε.”

“Έχεις ένα λεπτό να το σκεφτείς, πριν σε ρίξουμε στο καζάνι.”

“Μη μου δίνετε προθεσμία.”

“Μπρός στο έργο σας!”, ουρλιάζει ο επικεφαλής. Μια κουταλιά χοχλακιαστή πίσσα ρίχνεται στην κορυφή της πλάτης. Γλιστρά προς τα κάτω. Δεύτερη. Τρίτη. Κι άλλη, κι άλλη συνέχεια. Χοροπηδά ασταμάτητα, ξέφρενα. Απανωτές, άναρθρες, πνιχτές κραυγές, προσθέτονται στον ίλιγγο του ομαδικού σπαραγμού της νύχτας.»

Ηλέκτρα Καραγκίτσου & Παντελής Καραγκίστος, Τα παιδιά της ξενιτιάς – Αυτοβιογραφία ενός κομμουνιστή, Μουσείο Πολιτικών Εξορίστων Αη-Στράτη, Αθήνα 2013, 160, 163 και 172.

«Κάθε βράδυ μας πήγαιναν στη θάλασσα και μας ρίχνανε μέσα. Μετά μας κτυπάγανε με μαστίγια από βούνευρο. Οι βασανιστές μας έρχονταν ντοπαρισμένοι. Τους δίνανε ναρκωτικά για να ‘ναι ανελέητοι, μεθυσμένοι όταν μας βασανίζουν. Και τα σκεπάσματά μας τα πετάγανε στη θάλασσα.». 

«Το βράδυ μας πήγαν σ’ ένα καινούργιο χώρο. Εκεί μας ξεγύμνωσαν και άρχισαν να μας κάνουν προκλητικές και χυδαίες ερωτήσεις. Η περιφρόνησή μας του εξόργισε. Ένα ανθρωπόμορφο τέρας άρχισε να μας καίει με το τσιγάρο του στις κοιλιές μας. Τον μπάρμπα- Μανώλη τον ανεβάσανε σε ένα βαρέλι και τον καίγανε αράδα στην κοιλιά με το τσιγάρο όλων». 

«Σαράντα μέρες ολόκληρες μας δέρνανε νύχτα-μέρα, μας ρίχνανε στη θάλασσα και μας σέρνανε πάνω στα μυτερά βράχια. Οι σάρκες μας ματωμένες. Νόμιζε κανένας πως ήμασταν σκοτωμένα θηρία της θάλασσας που τα σούρνανε να τα βγάλουν στη στεριά. Σαράντα μέρες δεν κλείσαμε μάτι. Τρεις μέρες δε μας δώσανε ούτε μια στάλα νερό. Πολλές φορές μας υποχρέωναν να στεκόμαστε στο χείλος ενός γκρεμού όρθιοι, να στηριζόμαστε μονάχα στο ένα πόδι, με τα ρούχα-σκεπάσματα φορτωμένα στο κεφάλι μας. Κι επειδή αυτό αρνιόμασταν να το κάνουμε, μας χτυπούσαν αλύπητα με καδρόνι στα μισόγυμνα κορμιά μας».

Βασανισμός των ανηλίκων

«Ένας αριθμός νέων σπάσανε, ταπεινωθήκανε. Όσους μείνανε, αρχίσανε να τους δέρνουν άγρια και να τους πετροβολάνε. Σε συνέχεια άρχισαν να τους ρίχνουν στο γκρεμό. Το θέαμα ήταν τραγικό. Ο Σούλης το παρακολουθούσε σαν καινούριος Νέρωνας. Τα παιδιά τα κουτρουβαλούσαν σαν να ‘ταν κοτρόνες. Σε λίγο ανέσυραν πολλά παιδιά, βαριά τραυματισμένα, αλλά πάλι τα κτυπούσαν. Πολλά παιδιά, για να δώσουν τέλος στα φριχτά βασανιστήρια, κατάπιανε κουτάλια για να πεθάνουν. Αμέσως τα πήγαν σε σκηνές και στο αναρρωτήριο».