Με μεγάλη έκθεση τιμά το KKE τον κομμουνιστή ζωγράφο - χαράκτη Γιώργη Βαρλάμο

Η Κεντρική Επιτροπή του ΚΚΕ στο πλαίσιο των 100 χρόνων του ΚΚΕ, τιμώντας το μεγάλο κομμουνιστή ζωγράφο - χαράκτη, Γιώργη Βαρλάμο (1922-2013), που έφυγε από τη ζωή κληροδοτώντας με τη χειρόγραφη δημόσια διαθήκη του στο ΚΚΕ το εργαστήριό του και το έργο του, οργανώνει από τις 15 Δεκέμβρη 2017 έως τις 11 Μάρτη 2018 έκθεση στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο στην Αθήνα με θέμα «Τ’ αγριολούλουδα του Βαρλάμου». 

Ο κορμός της έκθεσης θα είναι τα αγριολούλουδα, που τόσο αγάπησε και τα προσέφερε με την τέχνη του στο κοινό. Πρόκειται για σχέδια (μελέτες), ακρυλικά σε καμβά, ακουαρέλες και χαρακτικά. Στην έκθεση, με αφορμή τα 50 χρόνια από την 21η Απριλίου 1967, θα παρουσιαστούν επίσης μερικά σχέδια του καλλιτέχνη από την περίοδο της δικτατορίας, καθώς και κάποια έργα του με θέμα τα Μετέωρα. Οι επισκέπτες ακόμα θα μπορούν να δουν σε προθήκες τα εργαλεία του, μήτρες ξυλογραφίας, μελέτες και σημειώσεις του.

Τα εγκαίνια θα πραγματοποιηθούν την Παρασκευή 15 Δεκέμβρη στις 19.00. Εκ μέρους της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, την έκθεση θα ανοίξει η Ελένη Μηλιαρονικολάκη, υπεύθυνη του Τμήματος Πολιτισμού.

Η έκθεση θα λειτουργεί Τρίτη - Κυριακή, από τις 9.00 έως τις 16.00.

Γιώργος Βαρλάμος

Ο Γιώργης Βαρλάμος γεννήθηκε το 1922 στην Πάρο. Σπούδασε ζωγραφική στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών με δάσκαλους τους Ο. Αργυρό και Κ. Παρθένη και χαρακτική (1942-1947) με δάσκαλο τον Γιάννη Κεφαλληνό. Συνέχισε, με τη βοήθεια υποτροφίας, τις σπουδές του στο Παρίσι, στην Ecole des Beaux-Arts ζωγραφική και στο College Technique Estienne χαρακτική, όπου και ειδικεύτηκε στην τέχνη του βιβλίου και ιδιαίτερα στη χάραξη γραμματοσήμων.

Τα χρόνια της Κατοχής, ως σπουδαστής της Καλών Τεχνών, οργανώθηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας και ανέπτυξε αντιστασιακή δράση. Ήταν ένας από τους δεκάδες νεαρούς καλλιτέχνες, σπουδαστές της Σχολής που συγκρότησαν το καλλιτεχνικό συνεργείο της ΕΠΟΝ.

Είχε τη μεγάλη τύχη να είναι ένας από τους εκλεκτότερους μαθητές του χαράκτη Γιάννη Κεφαλληνού. Ο Κεφαλληνός επέλεξε ο ίδιος, ως συνεργάτες, τους «μαθητές» του στο Εργαστήρι Χαρακτικής της Σχολής, τους Λουίζα Μοντεσάντου, Γιώργη Βαρλάμο και Νίκο Δαμιανάκη. Εργάστηκαν συλλογικά για τρία χρόνια και δημιούργησαν ένα μοναδικό έργο, μέγιστης εικαστικής αξίας. Πραγματοποίησαν μια πιστή χαρακτική αποτύπωση δέκα λευκών ληκύθων του 5ου π.Χ. αιώνα από την Αττική και δημιούργησαν το λεύκωμα «Δέκα Λευκαί Αττικαί Λήκυθοι», που κυκλοφόρησε σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων.

Ο Γιώργης Βαρλάμος αγάπησε και μελέτησε όσο κανείς τη φύση και τους νόμους της τυπογραφίας και του βιβλίου. Διακρίθηκε διεθνώς για την επιμέλεια βιβλίων και λευκωμάτων, με χαρακτηριστικό παράδειγμα το Διεθνή Διαγωνισμό της Λειψίας, όπου διακρίθηκε για την επιμέλεια βιβλίου με ποίηση του Νερούδα. Σημαντικό εκδοτικό γεγονός υπήρξε η πολυτελής τρίτομη έκδοση των τραγωδιών του Σοφοκλή (Παρίσι, 1973), εικονογραφημένη από τον ίδιο με 48 ακουαρέλες. Επιμελήθηκε, εικονογράφησε και σχεδίασε πληθώρα εξώφυλλων πολλών βιβλίων, με πολλά ένθετα χαρακτικά του.

Συνεργάστηκε με πρωτοπόρους καλλιτέχνες και διανοητές. Εικονογράφησε με τη χαρακτική του μεγάλους ποιητές και λογοτέχνες. Έλαβε μέρος και βραβεύτηκε σε διεθνείς εκθέσεις (Μόσχα, Βελιγράδι, Λειψία, Παρίσι, Λουγκάνο κ.ά.), ενώ για το σύνολο του έργου του τιμήθηκε από την Ακαδημία Αθηνών το 1995.

Υπηρέτησε με πάθος τη χαρακτική, γιατί τη θεωρούσε «δημοκρατική τέχνη», που με αυτήν το έργο τέχνης μπορεί να είναι προσιτό στους εργαζόμενους, να είναι πάντα πρωτότυπο χωρίς να είναι μοναδικό.

Έδεσε τη ζωή του με το ΚΚΕ έως το τέλος και δεν έπαψε στιγμή να αγωνίζεται

Η κομμουνιστική ιδεολογία ενέπνευσε στον Βαρλάμο την αγάπη για τον άνθρωπο και τη φύση. Η συνεπής πολιτική θέση και στάση του του κόστισαν την απόρριψη των αιτήσεών του για εκλογή του ως καθηγητή Χαρακτικής στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών, επί τρεις μάλιστα φορές.

Ο Γιώργης Βαρλάμος αφιέρωσε όλη τη ζωή και την τέχνη του στον αγώνα για να γίνει ο κόσμος καλύτερος. Με το έργο του βρέθηκε στο πλευρό των αδικημένων και καταπιεσμένων σε κάθε κρίσιμη στιγμή της ταξικής πάλης: Για τα δεινά του λαού μας, αλλά και για τον αγώνα του για τις μεγάλες αξίες, το δίκιο και την ομορφιά, με έργα του ενάντια στο φασισμό, ενάντια στον πόλεμο, για την ειρήνη. Εργάστηκε για την «έξοδο» της Τέχνης από τα σαλόνια και με την ακούραστη δουλειά του πάλεψε για τη συμπόρευση της Τέχνης με τις ανάγκες, τα δικαιώματα, τους κοινωνικούς και απελευθερωτικούς αγώνες του λαού.

Συμμετείχε με άλλους καλλιτέχνες στους αγώνες για την επαγγελματική κατοχύρωση των καλλιτεχνών, έδωσε συλλογικές μάχες για το δυνάμωμα του μαζικού πολιτιστικού κινήματος, ήταν παρών με το έργο του ως καλλιτέχνης στις μεγάλες στιγμές του εργατικού - λαϊκού κινήματος.

Το 1973, η δικτατορία αποφάσισε να χρηματοδοτήσει με μηνιαίο μισθό 100 καλλιτέχνες για να οικοδομήσει πολιτιστικό προφίλ. Ο Γιώργης Βαρλάμος ήταν ένας από αυτούς που αρνήθηκαν αυτήν τη χρηματοδότηση.

Ήταν υποψήφιος βουλευτής Επικρατείας του ΚΚΕ, σε πολλές εκλογικές μάχες. Οι αφίσες του, όποτε το κίνημα το ζητούσε, αποτελούν σημαντικές παρακαταθήκες, με κορύφωση την αφίσα του ΚΚΕ το 1981, κατά της ένταξης της χώρας μας στην (τότε) ΕΟΚ, αφίσα που αποκάλυπτε, με τον πιο απλό και ευρηματικό τρόπο, το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο».

Για πολλά χρόνια, από το 1991 έως το τέλος της ζωής του, βοήθησε στην καλλιτεχνική επιμέλεια των βιβλίων του εκδοτικού οίκου του ΚΚΕ, της «Σύγχρονης Εποχής».

Λίγο πριν «φύγει» από τη ζωή, ο Γιώργης Βαρλάμος άφησε στο Κομμουνιστικό Κόμμα παρακαταθήκη το έργο του και την επιθυμία του να μαθαίνουν οι νέοι καλλιτέχνες από αυτό, γράφοντας με το χέρι του:

«Με τον τρόπο αυτό επιθυμώ να στηρίξω το κόμμα μου, του οποίου είμαι μέλος σχεδόν 70 χρόνια, στο δύσκολο και ηρωικό αγώνα που δίνει για την υπεράσπιση των συμφερόντων του λαού, για την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Το ΚΚΕ εκπροσωπεί και ενσαρκώνει τη φιλοσοφία και κοσμοθεωρία που και ο ίδιος επέλεξα να στηρίξω και να υπηρετήσω με όλες μου τις δυνάμεις και με τον τρόπο ζωής μου μέσα από τη συλλογική δράση. Έτσι θεωρώ ότι ολοκληρώνω κι εγώ την προσφορά μου στο μεγάλο και δίκαιο αγώνα για την απελευθέρωση της εργατικής τάξης και όλου του εργαζόμενου λαού από τα δεσμά της ταξικής σκλαβιάς, αγώνα που με διήγειρε και με συνεπήρε από τα νεανικά μου χρόνια και εξακολουθεί να φλογίζει την καρδιά μου μέχρι και σήμερα».

30 Νοεμβρίου 1943: Η μέρα που τα αποβράσματα της ελληνικής κοινωνίας, τα «τάγματα αλητείας και ντροπής» έκαναν την πρώτη τους «μαχητική» εμφάνιση στην Αθήνα

Η σημερινή χρονολογία – 30 του Νοέμβρη – είναι η μέρα που τα αποβράσματα της ελληνικής κοινωνίας, που τους φόρεσαν την τιμημένη στολή του τσολιά, οι «Γερμανοτσολιάδες» ή «τάγματα αλητείας και ντροπής» όπως επονομάζονταν, οπλισμένα με ιταλικές αραβίδες, έκαναν την πρώτη τους μαζική μαχητική εμφάνιση στην Αθήνα.

Χιλιάδες απ’ αυτούς, μεταφερμένοι με γερμανικά καμιόνια, κύκλωσαν, με εφ’ όπλου λόγχη, τα στρατιωτικά νοσοκομεία που στέγαζαν για αποθεραπεία τους ήρωες τραυματίες και ανάπηρους του αλβανικού και μακεδονικού μετώπου. Αυτούς που με τα ξεπερασμένα τεχνολογικά πολεμικά μέσα του δικτατορικού καθεστώτος, αλλά με τη φλόγα της καρδιάς τους, κατεξεφτέλισαν τις ορδές του Μουσολίνι και προξένησαν το θαυμασμό των Γερμανών ηγητόρων για τον ηρωισμό τους στα οχυρά του Ρούπελ, παρουσιάζοντάς τους όπλα αφού οι υπερασπιστές τους είχαν εξαντλήσει τα πυρομαχικά τους. Αυτούς που μέσα στη σκλαβιά, οργανωμένοι μέσα στο ΕΑΜ, μαζί με τον υπόλοιπο λαό της Αθήνας και του Πειραιά, συνέχισαν τον αγώνα τους μέσα στις συνθήκες της τριπλής κατοχής για την επιβίωση των ίδιων και του ελληνικού λαού.

Τα 14 στρατιωτικά Νοσοκομεία, με την αυτοδιαχείρισή τους, είχαν μετατραπεί σε ελεύθερες αντιστασιακές εστίες. Ηταν κάστρα – όχι ένοπλα – αλλά οπλισμένα με της καρδιάς των τροφίμων τους, το πύρωμα. Αυτά, η κυβέρνηση Ράλλη, κατ’ εντολή των Γερμανών και με την έγκριση των Εγγλέζων, γιατί θα τους ήταν εμπόδιο στην προετοιμαζόμενη στρατιωτική τους επέμβαση το Δεκέμβρη του 1944, βάλθηκε να τα αλώσει ύπουλα. Δυο μέρες, πριν την εισβολή στα νοσοκομεία, συνέλαβε και εκτέλεσε στο Γουδί, την ηγεσία των αναπήρων, Γονατά, Τζαμουράνη, Μελέτη, Σιλιβό. Το εκτελεστικό απόσπασμα ήταν «Ελληνες».

Οι ανάπηροι αιφνιδιάστηκαν, δεν πρόλαβαν να συνειδητοποιήσουν την προδοτική εκτέλεση της ηγεσίας τους. Ετσι εκείνο το πρωινό του Νοέμβρη 1943 , τρεις ώρες πριν φέξει, πέντε χιλιάδες Τσολιάδες ουρλιάζοντας χειρότερα και από τους Γερμανούς, όρμησαν μέσα στους θαλάμους που κοιμόνταν οι ανάπηροι και με τους υποκόπανους τούς υποχρέωσαν, χωρίς να ντυθούν, χωρίς να φορέσουν τα ξυλοπόδαρά τους ή να πάρουν τις πατερίτσες τους και τα μπαστούνια τους, να στοιβαχτούν στα καμιόνια και τους σκόρπισαν στις φυλακές Χατζηκώστα, Αβέρωφ, Χαϊδαρίου.

Δεκαπέντε χιλιάδες ήταν περίπου οι νοσηλευόμενοι ήρωες στα νοσοκομεία. Πολλά κτήνη από τους εισβολείς τσολιάδες, τους τραβούσαν τους επιδέσμους για να δουν αν πράγματι σκέπαζαν πληγές! Μόνο απάνθρωπα τέρατα, θηρία της ζούγκλας και ύαινες, αιμοβόρες φυλές, που διψούσαν για αίμα ή για εκδίκηση, ωθούμενοι από ένα απύθμενο μίσος, είναι χαρακτηρισμοί που μπορούν να δώσουν μια αμυδρή εικόνα της βαναυσότητας, της απανθρωπιάς, αυτών που οι μεταπολεμικές ελληνικές κυβερνήσεις τούς έδωσαν και αντιστασιακές τιμητικές συντάξεις!
Το έγκλημα έγινε στις 30 Νοέμβρη 1943 . Πολλοί από τους ανάπηρους πέθαναν ή κατά τη μεταφορά τους ή μέσα στις φυλακές γιατί τα μη επουλωμένα τραύματά τους αιμορραγούσαν. Πολλοί στήθηκαν στα εκτελεστικά αποσπάσματα, όπως στη Ριτσώνα, ή πέθαναν στα στρατόπεδα της Γερμανίας.

Οσοι απέμειναν, δεν ξεχνούν! Καμία ελληνική κυβέρνηση δεν τίμησε αυτούς τους πρωτοπόρους στις διαδηλώσεις της Αθήνας, για το ψωμί, για τα συσσίτια, για τη ματαίωση της πολιτικής επιστράτευσης, για τη μη επέκταση της βουλγαρικής κατοχής, για τη μη τρομοκρατία.

Αυτοί οι πρωτοπόροι αγωνιστές, μαχητικότατοι, με τις πατερίτσες τους, τα μπαστούνια τους, με τα ξυλοπόδαρά τους, με τα αναπηρικά τους καροτσάκια και τα τραύματά τους να αιμορραγούν ακόμη, οδηγούσαν τις φάλαγγες των εργατών, υπαλλήλων, φοιτητών και ολόκληρου του ελληνικού λαού, ενάντια στις προδοτικές κυβερνήσεις των Τσολάκογλου, Λογοθετόπουλου και Ράλλη.
Τιμή και Δόξα τους. Ο λαός τούς ευγνωμονεί, δεν τους ξεχνά και δε συγχωρεί αυτό το τεράστιο αντεθνικό έγκλημα ούτε και τους ηθικούς αυτουργούς.

Σπύρος ΔΙΛΙΝΤΑΣ

Γενικός Γραμματέας της τότε Νοσοκομειακής Επιτροπής της Μονής Πετράκη

Ο Θανάσης Κλάρας στα χρόνια της ΟΚΝΕ

Η Αύρα Παρτσαλίδου θυμάται πώς γνώρισε τον Θανάση Κλάρα, το στέλεχος του ΚΚΕ που στη συνέχεια ως Άρης Βελουχιώτης θα ηγηθεί της Αντίστασης του λαού μας, στα χρόνια της ΟΚΝΕ, της Ομοσπονδίας Κομμουνιστικών Νεολαιών Ελλάδας, που το ιδρυτικό της συνέδριο ξεκίνησε μια μέρα σαν σήμερα, στις 28 του Νοέμβρη 1922. Απόσπασμα από το βιβλίο της “Αναμνήσεις από τη ζωή της ΟΚΝΕ” (εκδ. Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1983).

Η ΟΚΝΕ έβγαζε τότε την εφημερίδα «Νεολαία». Έβγαινε κάθε βδομάδα, αν θυμάμαι καλά. Τυπωνόταν για πολλά χρόνια στο τυπογραφείο του Παπαδογιάννη στην οδό Ψαρρών. Αιωνίως η οργάνωση ήταν χρεωμένη στο τυπογραφείο. Οι τυπογράφοι, όπως κι’ ο Παπαδόπουλος, ήταν όλοι τους αριστεροί και βάζανε όλη τους την τέχνη για να βγει όμορφη η «Νεολαία». Ένα μεγάλο διάστημα ήταν υπεύθυνη για την εκτύπωσή της Ηλέκτρα [Αποστόλου]. Ξημεροβραδιαζότανε στο τυπογραφείο, μ’ ένα κουλούρι περνούσε τα μεσημέρια και τα βράδια της. Σκυμμένη πάνω στα χαρτιά, έκοβε άρθρα όταν δε χωρούσαν, έγραφε στα γρήγορα συμπληρωματική ύλη όταν είχε κενά.

Ο Θανάσης Κλάρας στα χρόνια της ΟΚΝΕΗ «Νεολαία» μοιραζόταν στους υπεύθυνους τύπου των αχτίδων κι’ από κει στους πυρήνες. Κυκλοφορούσε σ’ όλη την Ελλάδα. Ένα απ’ τα διαρκή θέματα των πυρήνων ήταν και το θέμα: «ξόφληση της “Νεολαίας”». Πολλές φορές οι νεολαίοι αργούσαν να εισπράξουν τα λεφτά απ’ την πούληση, άλλα φύλλα τα δίνανε τζάμπα ή τα κρατούσαν αδιάθετα κι’ ύστερα δεν είχαν να πληρώσουν, έτσι διαρκώς οι πυρήνες είχαν χρέη.

Την αγαπούσαμε την εφημερίδα μας. Ακόμα και τώρα, σα να τη βλέπω, άσπρη, φρέσκια και να μυρίζει μελάνι. Πάνω – πάνω, με χτυπητά μαύρα γράμματα, ο τίτλος «Νεολαία» και κάτω απ’ τον τίτλο: «Όργανο της ΚΕ της ΟΚΝΕ». Έγραφε για τα προβλήματα των νέων εργαζομένων, ανταποκρίσεις, κίνηση των τμημάτων νέων των σωματείων, οργανωτικά ζητήματα, αποφάσεις της ΟΚΝΕ και της Κομμουνιστικής Διεθνούς των Νέων, ζητήματα του παγκόσμιου επαναστατικού κινήματος. Πολλές, φορές είχε ποιήματα, χρονογραφήματα, διηγήματα. Για τις γυναίκες έγραφε σπάνια. Είχε το δικό της πρόσωπο σαν εφημερίδα και όσα χρόνια έβγαινε το διατήρησε.

Οι νεολαίοι δεν παίρνανε μόνο τη «Νεολαία». Όσοι μπορούσαν να εξοικονομήσουν τα λεφτά παίρνανε κάθε μέρα το «Ριζοσπάστη». Επειδή δεν πρόφταιναν απ’ τις πολλές δουλειές να τα καλοδιαβάσουν όλ’ αυτά, τα στοίβαζαν στα σπίτια τους με πρόθεση να τα ξεκοκκαλίσουν μόλις τους δοθεί η ευκαιρία. Κι επειδή αυτή η ευκαιρία ποτέ δεν ερχόταν, η στοίβα όλο και μεγάλωνε, οι μανάδες μας φώναζαν: Τι θα γίνει όλο τούτο το χαρτί; Άλλες κλέβανε με τρόπο απ’ τη στοίβα για το νοικοκυριό τους.

Ο Θανάσης Κλάρας στα χρόνια της ΟΚΝΕΔίπλα στο θεωρητικό περιοδικό του Κόμματος «Κομμουνιστική Επιθεώρηση» έβγαινε το θεωρητικό περιοδικό της ΟΚΝΕ «Ο Νέος Λενινιστής». Πόσες και πόσες φορές δεν είχαμε σκύψει πάνω απ’ τις σελίδες του στην προσπάθεια να κατατοπιστούμε πάνω στα ζητήματα τα θεωρητικά και τα οργανωτικά. Τον τοποθετούσαμε κι’ αυτόν προσεχτικά στή στοίβα, δίπλα, στο «Ριζοσπάστη» και τη «Νεολαία» για μελλοντικό επιμελέστερο διάβασμα. Δίπλα αραδιάζαμε και τα μαρξιστικά βιβλία πού αγοράζαμε απ’ το Σοσιαλιστικό Βιβλιοπωλείο.

Το Σοσιαλιστικό Βιβλιοπωλείο άνοιξε γύρω στο 1928. Ήταν στο αδιέξοδο δρομάκι, κάτω απ’ τις γραμμές του Ηλεκτρικού, κοντά στην Ομόνοια. Παρακολουθούσε τη δουλειά ο Ζεύγος και πολύ ταχτικά περνούσε απ’ εκεί. Ήταν ένα μαγαζάκι με μια μικροσκοπική βιτρίνα δίπλα στην πόρτα. Πουλούσε βιβλία, τα κομματικά περιοδικά και εφημερίδες. Εκεί υπήρχε σε ελληνική μετάφραση το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» με ολοκόκκινο εξώφυλλο, «Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας», το «Αντί-ντύρινγκ», το «Τι να κάνουμε», το «Κράτος κι η επανάσταση», «Ο Αριστερισμός» και άλλα μαρξιστικά έργα.

Ο Θανάσης Κλάρας στα χρόνια της ΟΚΝΕ

Ο Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης) – Φωτογραφία από τον φάκελό του στην Ασφάλεια

Μια μέρα πέρασα απ’ εκεί παρέα μ’ ένα γνωστό μου και αντί την κοπέλα που ήταν πάντα εκεί, βλέπω ένα νέο στη θέση της. Ήταν χλωμός, λεπτοκαμωμένος, μέτριος στο ανάστημα και με μάτια έξυπνα, αστραφτερά. Φαινόταν στερημένος και ταλαιπωρημένος. Η παρέα μου τον έλεγε Θανάση. Μπροστά, τού έλειπε ένα δόντι κι εγώ λυπόμουνα κάθε φορά που γελούσε, γιατί χαλούσε την ομορφιά του προσώπου του. Καθώς γράφω, περνάει επίμονα απ’ το μυαλό μου ένα τραγούδι που έβγαλε ο λαός στην κατοχή:

Λαμποκοπούν χρυσά σπαθιά

Πέφτουν ντουφέκια ανάρια

Ο Άρης κάνει πόλεμο

Μ’ Αντάρτες παλληκάρια.

Πού να ξέρω τότε πως αυτός ο νέος, που τον κοίταγα με τόση περιέργεια, θα γινόταν μια μέρα ιστορική μορφή, ο πρώτος καπετάνιος τού ΕΛΑΣ, Άρης Βελουχιώτης (Θανάσης Κλάρας).

Βρισκόμουνα στην Κοκκινιά, στον Πειραιά, όταν πρωτάκουσα για τον Άρη. Όλη η Κοκκινιά μιλούσε για τ’ Αντάρτικο που σηκώθηκε στη Ρούμελη. Από στόμα σε στόμα διηγόντουσαν για τα πρώτα κατορθώματά του.

— Περνούσε, που-λες, τ’ αυτοκίνητο απ’ τη στροφή — διηγότανε με πατριωτική περηφάνεια ένας Κοκκινιώτης πούχε πάει για τρόφιμα στη Ρούμελη — και ξαφνικά παρουσιάζονται μπροστά μας οι αντάρτες τού Άρη. Σαν το πουλί βρέθηκαν πάνω στ’ αυτοκίνητο, γυρεύουν τα χαρτιά μας, κάποιον προδότη ψάχνανε.

Ο Θανάσης Κλάρας στα χρόνια της ΟΚΝΕ

Θανάσης Κλάρας (Άρης Βελουχιώτης)

Άρης, Άρης, Άρης. Ποιος νάναι άραγε αυτός ο Άρης; Ποιος νάναι; Και να που ήταν ο παλιός νεολαίος Θανάσης Κλάρας από τη Λαμία, που τόσες φορές τον είχα ανταμώσει στα παλιά χρόνια στη δουλειά της Κομμουνιστικής Νεολαίας.

Τον είδα τον Άρη στην Ελεύθερη Ελλάδα, εκεί που ο λαός, με απλωμένα διάπλατα τα λάβαρα του ΕΑΜ – ΕΛΑΣ, κρατούσε στα χέρια του την εξουσία κάτω απ’ τη μύτη του πάνοπλου καταχτητή. Τον είδα πλαισιωμένο από αντάρτες, απ’ τον οπλισμένο λαό του θρυλικού ΕΛΑΣ, που η δόξα του είναι συνυφασμένη με τη δόξα του ηρωϊκού μας Κόμματος, των κομμουνιστών της Ελλάδας. Η φωνή του είχε χοντρύνει, ο ίδιος είχε γίνει τραχύς, δεμένος, αγνώριστος. Μια μεγάλη γενειάδα σκέπαζε το κάτω μέρος του προσώπου του και στο κεφάλι του είχε το μαύρο σκούφο. Η αντάρτικη στολή στεκόταν απάνω του περήφανα. Μαζί του κι ο παλιός του φίλος και συμπατριώτης, που τα παλιά τα χρόνια είχε γαλατάδικο στην οδό Θεμιστοκλέους. Πόσες φορές δεν είχαμε συνεδριάσει οι νεολαίοι στο πατάρι του! Ακολούθησε τον Άρη σ’ όλο τ’ άντάρτικο και στον τραγικό του θάνατο.

Πηγή εδώ

27 Νοέμβρη 1943: Οι 19 ήρωες των φυλακών «Χατζηκώστα»

Aπό το κάτεργο του «Χατζηκώστα» στην Αθήνα, πήραν 19 αγωνιστές για το εκτελεστικό απόσπασμα, το απόγευμα στις 27 Νοέμβρη 1943. Ο υπενωμοτάρχης Φραντζεσκάκης με χωροφύλακες, 5 Γερμανούς των Ες-Ες και το διερμηνέα άνοιξαν τις πόρτες και άρχισαν να φωνάζουν ονόματα. Το μακάβριο προσκλητήριο των μελλοθανάτων συνέχισε ο υποδιευθυντής Σημαιάκης, με την εποπτεία του διευθυντή των φυλακών που ονομαζόταν από σύμπτωση Χατζηκώστας και που πίεζε να κάνουν γρήγορα. Ανάμεσα στους 19 ήταν άρρωστοι, φυματικοί, ανάπηροι του Αλβανικού Έπους. Όλοι με το μέτωπο ψηλά βγήκαν από τα κελιά τους για να μπουν στη σιδερόφραχτη κλούβα, που περίμενε. Πέντε Γερμανοί και δεκαπέντε ταγματασφαλίτες επέβλεπαν τη μεταγωγή τους.

Οι φυματικοί από τα μπουντρούμια των Μεταξά – Γλύξμπουργκ, ο γιατρός Ανδρεόπουλος και ο Σκαρέας, στελέχη του ΚΚΕ, έκαναν αιμοπτύσεις. Από τον παράλυτο ανάπηρο του ελληνοϊταλικού πολέμου Διονύση Γονατά πήραν και πέταξαν πέρα το αναπηρικό καρότσι και τον άφησαν να σέρνεται στο λασπωμένο έδαφος. Οι τσολιάδες με θηριωδία ξεκόλλησαν τα ξύλινα πόδια του επίσης ανάπηρου από την Αλβανία Ηλία Τζαμουράνη και τον πέταξαν μέσα στην κλούβα. Και η πομπή ξεκίνησε.

Σ’ όλη τη διαδρομή το απαίσιο μουγκρητό της κλούβας καθώς περνούσε μέσα από τους δρόμους της Αθήνας ανακατώνονταν με τον αχό του Εθνικού Ύμνου που τραγουδούσαν οι μελλοθάνατοι.

Η εκτέλεση έγινε στο Γουδί, που ήταν το «Χαϊδάρι» των ταγμάτων ασφαλείας, τόπος βασανιστηρίων και θανάτωσης αγωνιστών σ’ όλη τη διάρκεια της κατοχής.

Πρώτοι εκτελέστηκαν οι: Ανδρεόπουλος, Σκαρέας, Πολυγιαννάκης, Μαρκάτος, Κοιλάκος, Γρηγοριάδης και οι ανάπηροι της Αλβανίας Τζαμουράνης και Γονατάς, πρόεδρος και γραμματέας αντίστοιχα των αναπήρων. Τους δύο τελευταίους που ήταν χωρίς πόδια, ο πρώτος και παράλυτος ο δεύτερος, για να τους στήσουν όρθιους μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα χρειάστηκε να τους σφηνώσουν ανάμεσα σε ξύλα, καρέκλες και πέτρες.

Μετά από λίγα λεπτά εκτέλεσαν και τους άλλους 11. Ανάμεσά τους τον ενωμοτάρχη Γυφτάκη από τη Μερόπη Μεσσηνίας και το χωροφύλακα Καλαβέζιο από τα Σουδενά Καλαβρύτων, γιατί αρνήθηκαν «να ωμόσουν πίστιν και πειθαρχίαν εις τα διαταγάς» των κα-τακτητών. Δίνουμε παρακάτω, αυτούσια την ανακοίνωση του Γερμανού στρατηγού ΣΙΜΑΝΑ με την οποία διατάχθηκε η εκτέλεση των πατριωτών αγωνιστών, σε αντίποινα για το φόνο ταγματασφαλιτών και χωροφυλάκων που ήταν στην υπηρεσία των στρατευμάτων κατοχής.

Η ανακοίνωση δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ» στο φύλλο της Κυριακής με ημερομηνία 28.11.1943 και έχει ως εξής:

«Μολονότι δια της ανακοινώσεώς μου της 16ης-10-43 έκαμα γνωστόν την λήψιν αυστηρότατων μέτρων εις περίπτωσιν καθ’ ην κομμουνιστικά και αναρχικά στοιχεία ήθελον εξακολουθήση να επιτίθενται κατά Ελληνικών αστυνομικών οργάνων, εν τούτοις συνέβησαν διάφοροι επιθέσεις τελευταίως καθ’ ας εφονεύθησαν ή ετραυματίσθησαν άνδρες της Ελληνικής αστυνομίας εκ μέρους κομμουνιστών. Ούτω εφονεύθη δια πυροβολισμού την 24-10-43 ο χωροφύλαξ Ευθυμιόπουλος. Εις Πάτρας εφονεύθη προ της οικίας του ο λοχαγός Αλεξόπουλος. Την 8-11-43 εφονεύθη πυροβοληθείς εις το χωρίον Δυρράχιον Πελοποννήσου ο λοχαγός Οικονομόπουλος. Την 9-11-43 εφονεύθησαν επίσης ο υπαξιωματικός της χωροφυλακής Φλογέρας και εις χωροφύλαξ εις Καλαμπάκαν. Την 18-11-43 ετραυματίσθη ο χωροφύλαξ Βελισσαρόπουλος. Είμαι διατεθειμένος να θέσω άνευ δισταγμού υπό την προστασίαν μου τους πατριωτικώς σκεπτομένους Έλλληνας, οι οποίοι όπως και ο Γερμανικός Στρατός αντιμετωπίζουν την κομμουνιστικήν τρομοκρατίαν και αγωνίζονται ούτω υπέρ των μοναδικών αξιών του Ευρωπαϊκού ως και του Ελληνικού πολιτισμού. Δι’ αυτό διέταξα ως αντίποινα δια τα τελευταία εγκλήματα τον τυφεκισμόν των κάτωθι κομμουνιστών:».

(Ακολουθούσαν τα ονοματεπώνυμα των παρακάτω πατριωτών – Μερικά στοιχεία των εκτελεσμένων συμπληρώθηκαν και από άλλες πηγές):

ΒΕΝΤΟΥΡΗΣ ΚΩΣΤΑΣ. Γεννήθηκε στην Κίμωλο, το 1917. Κάτοικος Αθήνας (οδός Πάδου 25).

ΠΕΤΡΟΥ ΓΙΩΡΓΟΣ. Από την Αταλάντη. Γεννήθηκε το 1911. Δημ. υπάλληλος. Κάτοικος Αθήνας.

ΔΟΥΚΑΣ ή ΔΟΥΝΙΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ. Από την Αθήνα. Φοιτητής. Γεννήθηκε το 1923 (Αθήνα, Θησέως 7).

ΑΡΑΒΑΝΤΙΝΟΣ ΣΠΥΡΟΣ. Γεννήθηκε στην Πάτρα. Ρολογάς (Κάτοικος Αθήνας, οδός Τζαβέλα 6).

ΓΕΩΡΓΟΥΣΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ. Από το Θούριο. Γεννήθηκε το 1909. Κάτοικος Αθήνας (οδός Καρανίκα 15).

ΑΝΔΡΕΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ του Παναγ. Από τα Σουδενά Καλαβρύτων. Γιατρός. Στέλεχος του ΚΚΕ.

ΓΟΝΑΤΑΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ του Αποστόλου. Δικηγόρος. Πρόεδρος του Συνδέσμου Αναπήρων Αλβανικού Μετώπου. Στέλεχος του ΚΚΕ. Κάτοικος Αθήνας.

ΜΑΡΚΑΤΟΣ ή ΜΑΡΚΑΣΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ του Σπύρου. Από την Κεφαλλονιά. Μικροπωλητής.

ΣΚΑΡΕΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ του Δημητρίου. Μέλος της ΕΠ της ΚΟΑ του ΚΚΕ. Παλιός εξόριστος στη Γαύδο. Από την Καλαμάτα. Τυπογράφος.

ΤΖΑΜΟΥΡΑΝΗΣ ΗΛΙΑΣ του Γιώργου. Γραμματέας του Συνδέσμου Αναπήρων Αλβανικού Μετώπου. Στέλεχος του ΚΚΕ.

ΓΥΦΤΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ του Θεοχάρη. Από τη Μερόπη Μεσσηνίας. Υπενωματάρχης. Διοικητής της φρουράς φυλακών «Χατζηκώστα».

ΓΙΑΤΡΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ του Δημητρίου. Από το Άργος. Επιπλοποιός. 37 χρόνων. Κάτοικος Αθήνας.

ΚΑΑΑΒΡΕΖΟΣ ΝΙΚΟΣ του Δημητρίου. Από τα Σουδενά Καλαβρύτων.

ΚΟΙΛΑΚΟΣ ΝΙΚΟΣ του Σταμάτη. Εργάτης. Από τον Πύργο. 35 χρόνων. Κάτοικος Αθήνας.

ΚΑΠΑΤΟΣ ΣΠΥΡΟΣ του Γεράσιμου. Εργάτης. Από την Κεφαλλονιά. 31 χρόνων. Κάτοικος Πειραιά.

ΣΤΡΑΓΚΑΣ ή ΣΤΡΑΓΚΟΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ του Δημητρίου. Κάτοικος Πειραιά.

ΤΣΙΛΙΒΟΣ ή ΣΑΛΙΒΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ του Γιώργου. Από την Κρήτη. Στέλεχος του ΚΚΕ και του ΕΑΜ. Ανάπηρος του ελληνοϊταλικού πολέμου.

ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ του Δημητρίου. Δημόσιος υπάλληλος. 34 χρόνων. Καταγόταν από τη Σμύρνη. Κάτοικος Αθήνας.

ΠΟΛΥΓΙΑΝΝΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ του Γιάννη. Τραπεζικός υπάλληλος. 34 χρόνων. Από την Αθήνα.

Και η ανακοίνωση έκλεινε με την ημερομηνία και την υπογραφή του αξιωματικού αρχιδήμιου: «Αθήναι, τη 27 Νοεμβρίου 1943. Ο ανώτατος αρχηγός Ταγμάτων Ασφαλείας και Αστυνομίας της Ελλάδος. Υπογραφή. ΣΙΜΑΝΑ. Διοικητής ταξιαρχίας Ες-Ες και αντιστράτηγος των οπλισμένων Ταγμάτων Ασφαλείας».

Έτσι άλλοι 19 ήρωες αγωνιστές έδωσαν το αίμα τους για την λευτεριά του λαού και της πατρίδας. Έπεσαν για να ανθίσει στη χώρα μας και πάλι η ζωή.

Στις 27 Νοέμβρη 1943, οι κρατούμενοι αγωνιστές στις φυλακές «Χατζηκώστα» και μετά την εκτέλεση των 19, συνέχισαν την απεργία πείνας, που είχαν αρχίσει από μέρες.

Τη μέρα εκείνη ο θηριώδης διευθυντής Χατζηκώστας, διέταξε τη φρουρά να μπει στα κελιά των κρατουμένων και χρησιμοποιώντας βία, να τους αναγκάσει, έστω και πυροβολώντας εναντίον τους, να διακόψουν την απεργία πείνας. Η φρουρά αρνήθηκε να υπακούσει και τότε ο ίδιος ο Χατζηκώστας που οπλοφορούσε τράβηξε πιστόλι και σκότωσε «εν ψυχρώ» δύο κρατούμενους. Ο ένας ονομαζόταν ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ (;). Του άλλου δεν έγινε γνωστό κανένα στοιχείο.

Την ίδια μέρα, 27 Νοέμβρη 1943, οι ταγματασφαλίτες πήραν επίσης από την απομόνωση των φυλακών «Χατζηκώστα» που ήταν στο υπόγειο, άλλους 4 ανάπηρους της Αλβανίας και τους εκτέλεσαν χωριστά.

Αυτοί ήταν οι:

ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ
ΔΟΥΒΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ
ΣΑΒΟΥΛΙΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ και
ΦΟΥΣΚΑΚΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ.

Πριν από την εκτέλεσή τους πρόλαβαν και έγραψαν στους τοίχους του υπογείου των φυλακών «Χατζηκώστα» που κρατούνταν τα εξής: «Ανδρικόπουλος Δημ. – Σαβουλίδης Γιάννης – Δούβης Γιώργος – Φουσκάκης Γιώργος, ανάπηροι. Μας πάνε για εκτέλεση». Σ’ άλλα σημεία έγραφαν: «Έτσι αμείβει η πατρίς τους ήρωές της, αναπήρους!». «Πατρίδα είναι οι δωσίλογοι ή το χώμα που υπερασπιστήκαμε και ποτίσαμε με το αίμα μας;». Από τα λόγια τους αυτά στον τοίχο της φυλακής έγινε γνωστή και η εκτέλεσή τους γιατί κανείς δεν την αντιλήφθηκε. Τέτοια μέτρα μυστικότητας είχαν πάρει.

Πηγή εδώ

Στα βήματα της Ιστορίας- Μνημείο της μεραρχίας Pinerolo στα Άγραφα

Το μνημείο της μεραρχίας Pinerolo που ενώθηκε με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ το 1943, μετά τη συνθηκολόγηση της Ιταλίας, βρίσκεται στο χωριό Νεράιδα Αγράφων.

H μεγάλη μάχη της Βαμβακούς

Στις 18 Απρίλη 1948, στις 5 τα ξημερώματα, ισχυρό τμήμα του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου, με όλη τη δύναμη του Αρχηγείου Πάρνωνα και Ταϋγέτου και το τάγμα Ξυδέα του Αρχηγείου Ταϋγέτου, με επικεφαλής τον Βαγγέλη Ρογκάκο, τον Κονταλώνη και τον Πρεκεζέ ξεκίνησε για να χτυπήσει το 5ο Τάγμα Χωροφυλακής (Τάγμα Κρανιά), που είχε εγκατασταθεί αμυντικά στο χωριό Βαμβακού.

Οι χωροφύλακες είχαν λάβει θέσεις στα οχυρά "Κρύβη", "Προφήτης Ηλίας", "Αλώνια" και "Κοτρώνι", αλλά και στην περιοχή του χωριού Αράχωβα Λακωνίας. Με τη διάταξη αυτή, το Τάγμα Κρανιά εμπόδιζε το ΔΣΕ να επεκτείνει την ελεύθερη περιοχή του προς το βόρειο Πάρνωνα και είχε τη δυνατότητα να ελέγχει, κάπως αποτελεσματικά το δημόσιο δρόμο Σπάρτης- Τρίπολης.

Η επίθεση ξεκίνησε σαρωτικά στα εξωτερικά φυλάκια και εκδηλώθηκε και στο χωριό Βαμβακού. Ένα μικρό τμήμα ανταρτών απασχολούσε με αραιά πυρά αυτομάτων όπλων το τμήμα Χωροφυλακής που βρισκόταν στο χωριό Αράχωβα. Με την έναρξη της επίθεσης, ο διοικητής του τάγματος Χωροφυλακής Αριστείδης Κρανιάς εγκαταστάθηκε με το επιτελείο και τη σωματοφυλακή του στο ύψωμα "Κρύβη"- σημείο κλειδί της αμυντικής διάταξης του τάγματός του. Από εκεί συντόνιζε αποτελεσματικά την άμυνα όλων των οχυρών του θέσεων. 

Μετά από δύο ώρες μάχης, ο ΔΣΕ επικέντρωσε τις δυνάμεις του στο ύψωμα "Κρύβη" το οποίο κατέλαβε με έφοδο. Ο ταγματάρχης Αριστείδης Κρανιάς εγκατέλειψε το φυλάκιο έγκαιρα και διέφυγε με όχημα προς τη Σπάρτη αφήνοντας τους άνδρες του μόνους. Στη φάση αυτή, οι Χωροφύλακες που δεν είχαν σκοτωθεί ή τραυματιστεί στη σύγκρουση, συμπτύχθηκαν από όλα τα φυλάκια πίσω στο χωριό Βαμβακού. Εκεί ενώθηκαν με άλλους χωροφύλακες και οχυρώθηκαν σε κτήρια του χωριού προβάλλοντας σθεναρή αντίσταση. Μετά από λίγη ώρα ολόκληρη η δύναμη του ΔΣΕ περικύκλωσε το χωριό και ξεκίνησε να απομονώνει ένα ένα τα σπίτια-οχυρά της Χωροφυλακής. 

Δύο ώρες μετά, ο ΔΣΕ απαγκιστρώθηκε από τη Βαμβακού καθώς ένα τάγμα Εθνοφρουράς από τη Βλαχοκερασιά και μια μονάδα 5 τεθωρακισμένων ξεκίνησε να ενισχύσει τη Βαμβακού. Τα τεθωρακισμένα σταμάτησαν πριν το χωριό καθώς ο δρόμος είχε ναρκοθετηθεί από το ΔΣΕ. 

Η κατάσταση των Χωροφυλάκων στην περιοχή ήταν δραματική. 30 χωροφύλακες είχαν σκοτωθεί ενώ 45 ήταν τραυματίες πολλοί εξ αυτών βαριά. Μια ημέρα μετά, επισκέφθηκε τη Βαμβακού Αμερικάνος συνταγματάρχης Ρενέ που έφθασε στο σημείο με τον αντισυνταγματάρχη Ε. Χατζηθεοδώρου. Ο Ρενέ αποφάνθηκε πως "μόνο ένα θαύμα έσωσε τους Χωροφύλακες στη μάχη αυτή" και πως " αν ο ΔΣΕ δεν αναγκαζόταν να υποχωρήσει. Η μάχη θα είχε χαθεί". Οι κυβερνητικές δυνάμεις συνειδητοποίησαν ότι δεν μπορούσαν να κρατήσουν την περιοχή και δύο ημέρες μετά αποσύρθηκαν τελείως από την περιοχή. Ο ΔΣΕ είχε πια ενοποιήσει την ελεύθερη περιοχή δράσης του.

Από την επιχείρηση, ο ΔΣΕ κατέλαβε 1 όλμος μεγάλου διαμετρήματος, 2 βαριά πολυβόλα τύπου Βίκερς, 26 οπλοπολυβόλα, 30 αυτόματα τύπου Τόμιγκαν και Στάγερ, πολλές κούτες πυρομαχικά, άφθονο ιματισμό και πολλά τρόφιμα και φάρμακα. 

Ο ΔΣΕ είχε 9 νεκρούς στη μάχη της Βαμβακούς και 20 τραυματίες. Ανάμεσα στους νεκρούς ήταν ο ηρωικός ανθυπολοχαγός του Ξυδέα, Παναγιώτης Κατσίβας που σκοτώθηκε σε έφοδο. Ανάμεσα στους νεκρούς της Χωροφυλακής βρέθηκε επίσης ο υπομοίραρχος Ρήγας, που προς τιμήν του δεν δέχτηκε να εγκαταλείψει τους άνδρες του. 

Ο αστικός τύπος της Αθήνας δεν κάλυψε το περιστατικό της μάχης και επιδόθηκε στην παραγωγή άρθρων για τις Ιταλικές εκλογές...

Ηρώο των νεκρών χωροφυλάκων στη Βαμβακού.

Πολυτεχνείο 2017

Όποιος επιχείρησε να πλησιάσει σήμερα τον χώρο του Πολυτεχνείου στο κέντρο της Αθήνας, διαπίστωσε ότι βρίσκεται υπό κατάληψη. Όλες οι πόρτες του είναι αμπαρωμένες με θρανία, κάδους και καρέκλες και εντός του βρίσκεται μια χούφτα κουκουλοφόρων, κρανοφόρων αναρχικών. Η κατάληψη έγινε το πρωί της Τετάρτης από μέλη του αναρχικού και αντιεξουσιαστικού χώρου, οι οποίοι αρνήθηκαν την είσοδο σε όλες τις νεολαίες κομμάτων, σε όλα τα κόμματα, ακόμα και στον Σύλλογο Φυλακισθέντων Εξορισθέντων Αντιστασιακών (ΣΦΕΑ) που αποτελείται από πρώην κρατούμενους, εξόριστους και διωκόμενους της Χούντας. 

Αίτημα της κατάληψης φαίνεται πως είναι η βελτίωση των συνθηκών ζωής κρατουμένων αντιεξουσιαστών και αναρχικών και η δικαίωση των "βασανισθέντων της αντιφασιστικής μοτοπορείας" από την Αστυνομία. 

Έχοντας τόση σχέση με το λαό, όση ο φάντης με το ρετσινόλαδο, η λεγόμενη «Συνέλευση ΕΝΑΝΤΙΑ στην ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ» ζητά από τους κατοίκους της περιοχής να τους συνδράμουν με τσιγάρα, μαλόξ, νερό και άλλα, καθώς και να παρέχουν τις ταράτσες τους και να βοηθήσουν στα οδοφράγματα...

Τα αιτήματα αυτά που θα ζήλευε κι ο Μπουεναβεντούρα Ντουρούτι, φαίνεται πως έχουν με την πραγματικότητα ελάχιστη επαφή, καθώς ο αναρχικός χώρος έχει τις πιο ελάχιστες σχέσεις με τους σύγχρονους εργαζομένους. 

Το πλήθος των 100 το πολύ καταληψιών, σε μια ημέρα ορόσημο για το κίνημα, σε μια επέτειο -ευκαιρία συσπείρωσης της εργατικής τάξης, στέλνει τους μαθητές, φοιτητές, εργαζόμενους και ανέργους σπίτι τους, στερώντας τους το δικαίωμα στη συμμετοχή σε μια πορεία τόσο σημαντικού χαρακτήρα. Στην χειρότερη περίπτωση παίζουν το ρόλο του ασφαλίτη, ενώ στην καλύτερη αυτόν του χρήσιμου ηλίθιου για το σύστημα. 

Η ΚΝΕ εξέδωσε την παρακάτω καταγγελία που μας καλύπτει απόλυτα:

«Όλοι και όλες στο δρόμο του αγώνα! Τιμάμε το Πολυτεχνείο δηλώνοντας: «Στον ιμπεριαλισμό καμιά υποταγή, η ιστορία γράφεται με πάλη ταξική.

Καταγγέλλουμε στο λαό και στη νεολαία ότι μία ομάδα που καμία σχέση δεν έχει με το φοιτητικό, σπουδαστικό, μαθητικό, γενικότερα με το εργατικό - λαϊκό κίνημα, εμποδίζει τον αγωνιστικό εορτασμό της εξέγερσης του Νοέμβρη του ‘73.

Αποτέλεσμα των ενεργειών τους είναι να ακυρώνονται επισκέψεις Γυμνασίων, Λυκείων και άλλων σχολείων και μαθητών από την Αθήνα, φοιτητών και εργαζομένων για να τιμήσουν τον λαϊκό ξεσηκωμό και να μάθουν για τις ηρωικές μέρες της εξέγερσης.

Γι’ αυτό και τρίβουν τα χέρια τους η αντιλαϊκή κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ - ΑΝΕΛ, το αστικό κράτος και οι μηχανισμοί του συνολικά, οι δυνάμεις κρατικής καταστολής, αλλά και η πρεσβεία των ΗΠΑ, που μόνιμο στόχο τους έχουν να απογυμνωθεί ο εορτασμός της εξέγερσης του Πολυτεχνείου από το αντιιμπεριαλιστικό, εξεγερτικό του περιεχόμενο.

Την ώρα που τρίζουν τα κόκαλα των νεκρών αγωνιστών του λαού, όταν η κυβέρνηση από τη μια "ξεγυμνώνεται" μπροστά στον αμερικάνικο ιμπεριαλισμό με την κατάπτυστη συμφωνία με τον Τραμπ και από την άλλη εμφανίζεται ως τιμητής τους, "μόνο ως μέρος" της συμφωνίας κυβέρνησης - ΗΠΑ, που στηρίχτηκε και από τα άλλα κόμματα, ξεπλένοντας τους φονιάδες των λαών, μοιάζει η συγκεκριμένη ενέργεια στο χώρο του Πολυτεχνείου.

Η τελευταία φορά που επιχειρήθηκε ανεπιτυχώς να εμποδιστεί η συμμετοχή του λαού και της νεολαίας στους τριήμερους εορτασμούς, με αποκλεισμό του χώρου από τις αστυνομικές δυνάμεις, ήταν επί κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας το 2014. Όπως έπεσε τότε στο κενό αυτή η προσπάθεια, θα πέσει και τώρα.

Καλούμε το λαό και τη νεολαία να γιορτάσει μαζικά και μαχητικά τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου, με το σύγχρονο μήνυμά του ενάντια στην εμπλοκή της χώρας μας στους ιμπεριαλιστικούς σχεδιασμούς και την αντιλαϊκή πολιτική, για να αποδεσμευτεί η Ελλάδα από την πολεμική μηχανή του ΝΑΤΟ και την ΕΕ. Να συμμετέχει ενεργά στον τριήμερο εορτασμό και στις εκδηλώσεις, να διαδηλώσει μαζικά με τα πανό του ΚΚΕ και της ΚΝΕ, με τα πανό των ταξικών εργατικών σωματείων, των φοιτητικών συλλόγων στις 17 Νοέμβρη σε όλη την Ελλάδα».

Την κατάληψη κατάγγειλαν επίσης οι εξής οργανώσεις- κόμματα: Ανασύνθεση – ΟΝΡΑ, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΑΡΑΝ, ΑΡΑΣ, Αριστερή Ριζοσπαστική Κίνηση, Αριστερή Συσπείρωση, Αριστερό Ρεύμα, ΔΕΑ, Δικτύωση για τη Ριζοσπαστική Αριστερά, ΕΕΚ – ΟΕΝ, ΚΚΕ (μ-λ), Λαϊκή Ενότητα, ΝΑΡ για την Κομμουνιστική Απελευθέρωση, νεολαία Κομμουνιστική Απελευθέρωση, ΟΚΔΕ – Σπάρτακος, Οργάνωση Νεολαίας «Πορεία».

Παραδόξως το ΣΦΕΑ δεν έχει ακόμα εκδώσει κάποια σχετική ανακοίνωση ή δελτίο τύπου.

Η ομαδική εκτέλεση των φυματικών του Παύλου Μελά

Άλλη μία ομαδική εκτέλεση πατριωτών, κρατούμενων φυματικών στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά» της Θεσσαλονίκης, πρώην εξόριστων της δικτατορίας Μεταξά στην Ανάφη, που τουφεκίστηκαν για τον ίδιο λόγο, ότι δηλαδή είχαν αρνηθεί να «βουλγαρογραφτούν», απαρνούμενοι την ελληνικότητά τους, ήταν αυτή που έγινε την 1η Μαρτίου 1943. Το συγκλονιστικό στην υπόθεση, είναι ότι όταν οι φυματικοί ζήτησαν τη βελτίωση των συνθηκών κράτησής τους, οι Ναζί τους έστειλαν στον άλλο κόσμο για … μόνιμη θεραπεία!

Τη μέρα εκείνη, οι Ναζί είχαν πάρει από το στρατόπεδο «Παύλου Μελά» και εκτέλεσαν στη Μίκρα, κοντά στο αεροδρόμιο, 46 κρατούμενους, εκ των οποίων οι 18 ήταν προερχόμενοι από τη Μακεδονία και τη Θράκη «Αναφιώτες», που δεν είχαν υποκύψει στις πιέσεις των Γερμανών και των Βουλγάρων να απεμπολήσουν την Ελληνική τους ταυτότητα και να γραφτούν ως Βούλγαροι πολίτες. Ενώ οι υπόλοιποι 28, ήταν πρώην πολιτικοί κρατούμενοι της δικτατορίας Μεταξά στις φυλακές της Ακροναυπλίας, που παραδόθηκαν από τις «ελληνικές αρχές» στους Γερμανούς, μετά την κατάληψη της χώρας και στη συνέχεια, επειδή ήταν φυματικοί, είχαν οδηγηθεί στο σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου και στη συνέχεια στου «Παύλου Μελά».

Οι 18 Αναφιώτες, ήταν οι επιζήσαντες της εκτέλεσης της 30ης Δεκεμβρίου 1942. Οι υπόλοιποι Ακροναυπλιώτες φυματικοί, που είχαν μεταφερθεί στο σανατόριο της Πέτρας, δεν δραπέτευσαν με την ομάδα των ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ, Γιάννη Ιωαννίδη και Κώστα Θέου, τον Ιούλιο του 1942, κι έτσι κατέληξαν  στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς» και στη συνέχεια στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Σημείωση του Κόκκινου Φακέλου: Ο Β. Μπαρτζιώτας αναφέρει ότι σε εκείνη την απόδραση, ήταν αδύνατο να πάρουν μαζί τους όλους τους φυματικούς, πρώτον γιατί ορισμένοι από αυτούς δεν μπορούσαν να μετακινηθούν και άλλοι γιατί βρίσκονταν σε αναρρωτήριο μακριά από την κεντρική φυλακή.

Ανάμεσά τους υπήρχαν άτομα με μεγάλη αντιστασιακή ή κομματική δράση, όπως οι τρεις δάσκαλοι, Λάζαρος Βαφειάδης, που υπηρετούσε στα χωριά της Φλώρινας, ο δάσκαλος από το Σουφλί Παναγιώτης Τούρπας ή ο επίσης δάσκαλος από τη Φωκίδα Κώστας Βούλγαρης, που ήταν εξόριστος στη Φολέγανδρο από το Δεκέμβριο του 1936, μεταφέρθηκε στην Ακροναυπλία το Μάϊο του 1937, για να οδηγηθεί στο σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου το Μάϊο του 1942.

Στη βιβλιογραφία που υπάρχει για την εκτέλεση της 1ης Μαρτίου 1943, δεν ξεκαθαρίζεται ποιοί από τους 46 ήταν οι Αναφιώτες και ποιοι οι φυματικοί Ακροναυπλιώτες. Από τον τόπο καταγωγής όμως του καθενός, εικάζεται ότι μεταξύ των 18 Αναφιωτών ήταν και οι: Λυσίμαχος Παπαγαβριήλ από τη Βιτάστα (Κρηνίδα) Σερρών, Δημήτρης Πανταζίδης από τις Σέρρες, Δημήτρης Γούλιος από τη Χωριστή Δράμας, Δημήτρης Ζώτος από την Καβάλα, Ζήσης Τάσιος από τις Σέρρες, Γιάννης Τσιτράκος από τις Σέρρες, Βαγγέλης Ταταρίδης από τα Λάβαρα Έβρου. Μιχάλης Μάλλιος από το Δοξάτο Δράμας, Νίκος Κατσίβελος από τη Θάσο, Νίκος Χρονόπουλος από τη Λάβδα Γρεβενών, Νίκος Αυγετίδης από τη Μεγάλη Βρύση Κιλκίς, Αργύρης Παπαγιαννόπουλος από τη Δράμα, Παναγιώτης Τούρπας από το Σουφλί κ.α. Πάντως στο τέλος της έρευνας, από μία επιστολή που είχαν στείλει οι φυματικοί κρατούμενοι προς τη Γερμανική αστυνομία, προκύπτουν απόλυτα  τα ονόματα των 18 φθισικών κομμουνιστών.

Ο Γερμανός στρατιωτικός διοικητής ανακοινώνει την εκτέλεση

Μία ανακοίνωση του Γερμανού Στρατιωτικού Διοικητή Μακεδονίας, που δημοσιεύθηκε στις 2 Μαρτίου 1943 στη φιλοναζιστική εφημερίδα της Θεσσαλονίκης Νέα Ευρώπη, αποκάλυπτε το νέο ομαδικό έγκλημα των χιτλερικών δημίων, το οποίο είχε διαπραχθεί και πάλι με κρατούμενους πατριώτες του «Παύλου Μελά». Όπως έλεγε η ανακοίνωση:

 «Μία εγκληματική κλίκα που τιτλοφορείται «Κομμουνιστική Κεντρική Επιτροπή»,δια προκηρύξεών της προς τον πληθυσμό, εκάλεσε εις ανυπακοήν έναντι των διαταγών των δυνάμεων Κατοχής, εις σαμποτάζ και εις επανάστασιν, εν συνεργασία μετά των εις τα όρη ευρισκομένων κομμουνιστικών συμμοριών. Οι Έλληνες, οι οποίοι παραπλανώμενοι από την Μόσχαν, πίπτουν τόσον χαμηλά, ώστε να μεταβάλλονται εις όργανα της κομμουνιστικής τρομοκρατίας, δεν έχουν θέσιν εις την ιδίαν πατρίδαν των. Είμαι σταθερώς αποφασισμένος, χάριν της ιδίας αυτού προστασίας, να απελευθερώσω από τους εγκληματίας αυτούς κομμουνιστάς τον Ελληνικόν πληθυσμόν, τον αγαπώντα την ήρεμον ζωήν. Δια την τήρησιν λοιπόν της δημοσίας ησυχίας και ασφαλείας, διέταξα την 1ην Μαρτίου 1943 τον τυφεκισμόν 46 κομμουνιστών. Αναμένω από όλα τα στρώματα του πληθυσμού της Μακεδονίας, να απομακρυνθώσιν από τα ανωφελή και ανόητα συνθήματα των μπολσεβίκων υποκινητών των οποίων τα αποτελέσματα τελικώς βλάπτουν μόνον τον Ελληνικόν λαόν».

Πως σώθηκε η λίστα με τα ονόματα των εκτελεσμένων

Ο κατάλογος με τα ονόματα και τα άλλα στοιχεία των εκτελεσμένων και την ημερομηνία εκτέλεσής τους, διασώθηκε χάρη σε έναν συγκρατούμενό τους, που είχε την προνοητικότητα να τα καταγράψει τη μέρα της εκτέλεσης σε ένα πρόχειρο κομμάτι χαρτί από ψώνια και να το διαφυλάξει επί 44 χρόνια με ευλάβεια σαν ιερό κειμήλιο.

Απίθανη ήταν η εφευρετικότητα των δεσμωτών των Ναζί όταν ήθελαν να διαφυλάξουν κάτι.

Ποιος ξέρει που είχε κρύψει σαν ακριβό φυλαχτό το πολύτιμο αυτό σγημείωμα και είχε κατορθώσει να το προστατέψει από τις έρευνες των δεσμοφυλάκων αλλά και τη φθορά του χρόνου! Θυμίζει ασφαλώς παρόμοια σημειώματα με πληροφορίες για τη ζωή στο στρατόπεδο του Άουσβιτς, που οι κρατούμενοι σφράγιζαν μέσα σε αδειανά μπουκάλια και τα πετούσαν στο δρόμο, όταν έβγαιναν από το στρατόπεδο για αγγαρείες, με την ελπίδα να πέσουν στα χέρια περιοίκων για να πληροφορηθούν τα φριχτά βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονταν.

Στο στρατόπεδο χωρίς στρώματα

Ανάμεσα στους εκτελεσμένους την 1η Μαρτίου 1943, ήταν όπως είπαμε νωρίτερα και φυματικοί πολιτικοί κρατούμενοι από τη δικτατορία Μεταξά, οι οποίοι, από το σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου, όπου νοσηλεύονταν φρουρούμενοι, είχαν μεταφερθεί το καλοκαίρι του 1942 στο στρατόπεδο «Παύλος Μελάς».

Ενδεικτικό της βαρβαρότητας των ναζιστικών δυνάμεων Κατοχής, ήταν και το ακόλουθο περιστατικό: Τους φυματικούς κρατούμενους, τους είχαν μεταφέρει και τους πέταξαν στο στρατόπεδο χωρίς στρώματα.

H απόδραση από το σανατόριο της Πέτρας

Στις 26 Ιουλίου 1942, στελέχη του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ, με τη συνεργασία της οργάνωσης Κατερίνης του κόμματος, οργανώνουν την απόδραση από το σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου φυματικών ηγετικών στελεχών του ΚΚΕ, που είχαν μεταφερθεί εκεί από το κάτεργο της Ακροναυπλίας. Επικεφαλής της ομάδας των Κατερινιωτών που βοήθησαν στο εγχείρημα, ήταν ο γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Κατερίνης του ΚΚΕ, Νίκος Σιδηρόπουλος, ενώ ανάμεσα στα κορυφαία στελέχη που απέδρασαν, ήταν ο Γιάννης Ιωαννίδης, ο Μήτσος Παπαρήγας, ο Κώστας Θέος κ.α.

Για την απελευθέρωση των φυματικών κρατουμένων στο σανατόριο της Πέτρας, είχε επιστρατευθεί και η πρώτη ανταρτοομάδα, που από το καλοκαίρι του 1941 δρούσε στην περιοχή του Ολύμπου, με καπετάνιο τον Ζαχαρία Καρακίτσιο (Παύλο). Μάλιστα, σύμφωνα με έναν από τους 15 αντάρτες εκείνης της ομάδας, τον Γιώργο Ελευθερίου, πριν την επιχείρηση απελευθέρωσης των νοσηλευόμενων στην Πέτρα Ολύμπου φυματικών κομμουνιστών, είχε προγραμματιστεί νωρίτερα και άλλο σχέδιο απόδρασης, που τελικά δεν υλοποιήθηκε την τελευταία στιγμή. 

Όπως εξιστόρησε:

«Στα μέσα του καλοκαιριού (1942), πήραμε εντολή από την οργάνωση Κατερίνης να πάμε να ελευθερώσουμε ορισμένα μέλη της Κ.Ε. του ΚΚΕ και άλλα στελέχη του, από το σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου. Η χαρά μας ήταν απερίγραπτη. […] Καθαρίσαμε τον οπλισμό μας και κάναμε δοκιμαστική βολή. Η ομάδα μας είχε εφοδιαστεί τελευταία με ένα εγγλέζικο οπλοπολυβόλο και με ένα τόμσον. Η χαρά μας όμως αυτή δεν κράτησε πολύ. Η αποστολή αναβλήθηκε για λόγους που μάθαμε αργότερα και δεν πήγαμε…».

Μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα, το καθεστώς Μεταξά παρέδωσε στους κατακτητές εκατοντάδες φυλακισμένους και εξόριστους κομμουνιστές και μεταξύ αυτών τους φυλακισμένους στο φοβερό κάτεργο της Ακροναυπλίας. Στις αρχές Μαίου του 1942, με τη μεσολάβηση του Ερυθρού Σταυρού αλλά και ενός Ιταλού αντιφασίστα γιατρού, αποφασίζεται 22 από τους φυλακισμένους της Ακροναυπλίας, που ήταν φυματικοί και έκαναν συνεχώς αιμοπτύσεις, να μεταφερθούν στο σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου, 25 χιλιόμετρα από την Κατερίνη, για να θεραπευθούν. Ανάμεσά τους, ήταν τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ Γιάννης Ιωαννίδης, Μήτσος Παπαρήγας, Κώστας Θέος, ο φοιτητής του Πολυτεχνείου Γιώργος Σαραντίδης, ο άλλοτε υποψήφιος δήμαρχος Πειραιά, Γιώργος Νικολαίδης, ο Γιάννης Αντωνιάδης από τις Σέρρες, ο δάσκαλος Κώστας Βούλγαρης από το Δομοκό, καθώς και οι Βασίλης Κωτσάβρας, Γιώργος Χρονόπουλος, ο φοιτητής της Ιατρικής Νίκος Παπαδιαμάντης, ο γνωστός γιατρός Μανόλης Σιγανός κ.α.

Η επαφή με το Μακεδονικό Γραφείο

Πριν ακόμη φτάσουν στην Κατερίνη, ειδοποιούν τις οργανώσεις του ΚΚΕ για τη μεταφορά τους στο Σανατόριο και ζητούν σύνδεση με το Μακεδονικό Γραφείο του κόμματος, ενημερώνοντας για την απόφασή τους να αποδράσουν. Πράγματι, τέσσερις μέρες μετά την άφιξή τους στην Πέτρα, καταφτάνει στο Σανατόριο το στέλεχος του Μακεδονικού Γραφείου, Βασίλης Τσουκαλίδης, κρατώντας ένα καλάθι με αυγά δήθεν για να τα πουλήσει. Γίνονται οι σχετικές συνεννοήσεις και οργανώνεται με λεπτομέρειες η απόδραση. Τελικά, από τους 22 φυματικούς κομμουνιστές, θα αποδράσουν μόνο οι 12, εκ των οποίων οι Ιωαννίδης, Σιγανός και Θέος θα κατευθυνθούν προς Αθήνα και οι εννέα, με βάρκα, θα προωθηθούν από την παραλία της Κατερίνης προς Θεσσαλονίκη. Μαζί τους, θα φύγει και ένας φρουρός τους χωροφύλακας για να ανέβει στο βουνό και να γίνει αντάρτης. Και οι υπόλοιποι;

Όπως έγραψε ο Μανόλης Σιγανός: «Για τους υπόλοιπους που μείνανε στο Σανατόριο, μάθαμε αργότερα πως τους μετέφεραν στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά» στη Θεσσαλονίκη. Εκτελέστηκαν όλοι. Γιατί δεν έφυγαν κι αυτοί, δεν έμαθε κανείς ποτέ». 

Αναφέρει όμως νωρίτερα, ότι οι υπόλοιποι παρέμειναν στο Σανατόριο γιατί ήταν πολύ άρρωστοι και δεν μπορούσαν να μετακινηθούν. 

Έμεινε επίσης ο Παπαδιαμάντης σαν υπεύθυνος της ομάδας, ο δάσκαλος Βούλγαρης που δεν δέχτηκε, γιατί περίμενε εκείνες τις μέρες να τον επισκεφθούν τα παιδιά του, ο Νικολαίδης που δύο μέρες πριν τη δραπέτευση έπαθε μεγάλη αιμόπτυση, καθώς επίσης και ο Σαραντίδης που ήταν ο σοβαρότερα άρρωστος. Ενώ τέλος δεν έγινε πρόταση να αποδράσουν έξι εξόριστοι φυματικοί που είχαν μεταφερθεί στο Σανατόριο από τη Φολέγανδρο, μεταξύ των οποίων «ο Εβραίος Γκαζές, ο φοιτητής της Ιατρικής Μιχαηλίδης και τέσσερις άλλοι.

Μία άλλη εκδοχή για την απόδραση, έδωσε ο Μάρκος Βαφειάδης, που σαν μέλος τότε του Μακεδονικού Γραφείου, είχε αποσταλεί στα μέσα Ιουνίου 1942 στο Σανατόριο της Πέτρας, μαζί με τον Σίμο Κερασίδη και τον Βασίλη Τσουκαλίδη για να οργανώσουν την απόδραση όλων των κρατούμενων-νοσηλευόμενων εκεί φυματικών. Όπως εξιστόρησε, με τη βοήθεια του Σιγανού, που μπορούσε να κινηθεί πιο άνετα με πρόσχημα την εξέταση κρατουμένων, οι Βαφειάδης και Κερασίδης συναντήθηκαν με τους Ιωαννίδη και Θέο.

«Τους ανακοινώθηκε η απόφαση της γραμματείας του Μακεδονικού Γραφείου, που ήταν να φύγουν ό λ ο ι  oι σύντροφοι, οι οποίοι ήταν 44. Όμως ο Ιωαννίδης κατηγορηματικά αρνήθηκε να φύγουν όλοι, με το πρόσχημα πως “είναι εττικίνδυνο να φύγουν όλοι γιατί θα τους πάρουν χαμπάρι και θα τους πιάσουν”. Και έβαλε ζήτημα πως θα πρέπει να φύγουν μόνο τρείς, δηλαδή ο ίδιος με τον Θέο και τον Σιγανό. Στις αντιρρήσεις των συντρόφων ότι «δεν μπορούμε να παραβιάσουμε την απόφαση του Μ.Γ., γιατί τους υπόλοιπους συντρόφους που θα μείνουν, θα τους τουφεκίσουν οι γερμανοί, ο Ιωαννίδης αντιτάχθηκε έτσι: “Oι γερμανοί δεν μπορούν να μας τουφεκίσουν γιατί είμαστε κρατούμενοι της Ελληνικής κυβέρνησης!”.

Στη βιογραφική του έκθεση προς το ΚΚΕ, που συνέταξε ο Ιωαννίδης τον Ιούλιο του 1951, αν και αναφέρεται στην απόδραση από το Σανατόριο της Πέτρας, δεν κάνει μνεία έστω σ’ αυτό τον διάλογο, λέγοντας ότι «τους υπόλοιπους δέκα δεν τους πήραμε μαζί μας γιατί ήταν βαριά άρρωστοι και δεν θα άντεχαν σε πορεία. Τους Παπαδιαμάντη. Χρονόπουλο και Νικολαίδη που είχαν θετικά πτύελα και τους πρότεινα να έρθουν μαζί μας, δεν δέχτηκαν, γιατί θέλαν να κάτσουν στο Σανατόριο για να σταθεροποιήσουν την κατάσταση της υγείας τους».

Πάντως, για να επιστρέψουμε στην εξιστόρηση του Μάρκου Βαφειάδη, σε δεύτερη συνάντηση που έγινε στις αρχές Ιουλίου 1942 στο γραφείο του Σιγανού, αυτή τη φορά ο Ιωαννίδης συμφώνησε να φύγουν εκτός από τους τρεις (Ιωαννίδης, Θέος και Σιγανός) που θα πήγαιναν Αθήνα και άλλοι τέσσερις  οι οποίοι θα κατευθύνονταν προς Θεσσαλονίκης, δηλαδή συνολικά επτά άτομα. Όταν όμως στις 2 τα ξημερώματα της 15ης Ιουλίου 1942 έγινε η απόδραση, αντί των τεσσάρων προς Θεσσαλονίκη,  εμφανίστηκαν 13 φυματικοί κρατούμενοι, με συνέπεια να δυσκολέψει το έργο της φυγάδευσής τους. Έτσι, πάντα κατά τον Βαφειάδη, στο Σανατόριο παρέμειναν 24 φυματικοί κομμουνιστές, που λίγο μετά οι Γερμανοί τους μετέφεραν στο στρατόπεδο του «Παύλου Μελά» και τους εκτέλεσαν το Μάρτιο του 1943. Και όπως λέει στο τέλος της αφήγησής του:

«Αυτή λοιπόν η κατάληξη, είναι η τραγική πλευρά της περίπτωσης των κρατουμένων συντρόφων στο Σανατόριο της Πέτρας Ολύμπου, γιατί η θυσία τους αυτή δεν ήταν αναπόφευκτη».

Διαφορετική ημερομηνία και ώρα απόδρασης των φυματικών κρατουμένων από το Σανατόριο της Πέτρας, δίνει ένας από τους τρεις του Μακεδονικού Γραφείου του ΚΚΕ που οργάνωσαν και εκτέλεσαν το σχέδιο, ο Βασίλης Τσουκαλίδης.  Αναφέροντας ότι η έξοδος από το Σανατόριο έγινε στις 10 το βράδυ της 26 Ιουλίου 1942, με τη βοήθεια του χωροφύλακα που ακολούθησε τους δραπέτες. Και προσθέτει λέγοντας ότι η κατοχική ελληνική χωροφυλακή ήταν αυτή που ζήτησε να γίνει μεταφορά των υπόλοιπων φυματικών κομμουνιστών που έμειναν στο Σανατόριο σε άλλο «ασφαλέστερο» χώρο:

«Η χωροφυλακή από τον τρόπο που έγινε η απόδραση, την ερμήνευσε σαν αποτέλεσμα συνεννόησης των κρατουμένων με το χωροφύλακα που έφυγε μαζί τους […] κι έτσι δεν έγινε καμιά σύλληψη, επιβάρυνση ή αντίποινα. Η χωροφυλακή όμως ανέφερε ότι στο Σανατόριο της Πέτρας ήταν πια επισφαλής η φύλαξη κρατουμένων και ζήτησε από το υπουργείο Δικαιοσύνης της κατοχικής κυβέρνησης τη μεταφορά τους στο Ασβεστοχώρι. Η μεταφορά εγκρίθηκε για τις 11 Αυγούστου, καθυστέρησε όμως μέχρι τις 29 Αυγούστου. […] Οι Γερμανοί διατάξανε τη μεταφορά των κρατουμένων στην Πέτρα κομμουνιστών στου «Παύλου Μελά» και όχι στο Ασβεστοχώρι. Στο Σανατόριο έμεινε μόνο ένας, πολύ βαριά άρρωστος. Επίσης στις 29 Αυγούστου, έφθασαν στην Κατερίνη άλλοι 15 άρρωστοι κομμουνιστές από την Ανάφη, που προορίζονταν κι αυτοί για την Πέτρα. Κι’ αυτούς τους μετέφεραν αμέσως στου «Παύλου Μελά». Και οι τριάντα δύο αυτοί αγωνιστές εκτελέστηκαν».

Οι άθλιες για όλους τους κρατούμενους στου «Παύλου Μελά» ομήρους, όπως και για τους κρατούμενους στις άλλες φυλακές της πόλης, αποδείχθηκαν  εξοντωτικές για τους φυματικούς. Πείνα, κακομεταχείριση, έλλειψη ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ήταν η αιτία που πέρα από τις εκτελέσεις οδηγούσαν συχνά στο θάνατο. Οι ειδήσεις για την εφιαλτική αυτή κατάσταση, που μέσω των επισκεπτηρίων συγγενών τους, διοχετεύονταν και εκτός στρατοπέδου, προκαλούσαν την οργή του πληθυσμού της Θεσσαλονίκης. Προκηρύξεις με τις οποίες καταγγέλονταν οι συνθήκες κράτησης στου «Παύλου Μελά», κυκλοφόρησαν στη Θεσσαλονίκη, στις 28 Οκτωβρίου 1942, στις οποίες αναγράφονταν και τα συνθήματα «Ζήτω η Ελλάς», «Ζήτω ο Ερυθρός Στρατός», «Ζήτω το ΕΑΜ», «Κάτω οι ληστές», «Κάτω οι δολοφόνοι» κ.α.

Ενδεικτική της κατάστασης την οποία βίωναν στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά» οι φυματικοί κρατούμενοι, είναι και μία έκκληση της οργάνωσης «Εθνική Αλληλεγγύη» Θεσσαλονίκης, που περιέγραφε την ίδια περίοδο τις συνθήκες κράτησης των φυματικών στο στρατόπεδο:

Αδέλφια,

…Οι φυματικοί αγωνιστές κρατούμενοι στο Σανατόριο της Πέτρας, μεταφέρθηκαν χωρίς στρώματα στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά. Με καθημερινές αιμοπτύσεις και δυνατό πυρετό κοιμούνται επί ένα μήνα στο τσιμέντο, πάνω σε εφημερίδες. Από την πείνα και τα βασανιστήρια πέθαναν μέσα σε δύο μήνες 11 και οι περισσότεροι απ’ αυτούς που μείναν ζωντανοί, είναι σκελετωμένοι, σωστές σκιές. Ο αρχιφύλακας και χαφιές των Γερμανών, Γλάστρας, απαντά με ξύλο και μπουντρούμι για το τίποτα. Δεν έχουν τρόφιμα, δεν έχουν ρούχα, σκεπάσματα. Τα λιγοστά τρόφιμα που εξοικονομούν οι οικογένειές τους, τα εμποδίζουν να τους δοθούν, με την κυνική δήλωση «ας πεθάνουν».

Η Δραματική επιστολή των φυματικών κρατουμένων

Έχοντας πλέον φτάσει σε κατάσταση πλήρους απόγνωσης, οι φυματικοί κρατούμενοι των χιτλερικών στο στρατόπεδο «Παύλου Μελά», αποστέλλουν δραματική έκκληση στην Γερμανική Αστυνομία Θεσσαλονίκης, με ημερομηνία 22 Φεβρουαρίου 1943, περιγράφοντας τις άθλιες και εξοντωτικές συνθήκες κράτησής τους και παρακαλώντας για τη μεταφορά τους σε Σανατόριο.

Έλεγε συγκεκριμένα η επιστολή:

«Αίτησις των εν τω Στρατοπέδω «Παύλος Μελάς» κρατουμένων φυματικών.

Εν Θεσσαλονίκη τη 22-2-1943

Προς την Γερμανικήν Αστυνομίαν Θεσσαλονίκης

                                                                        Ενταύθα

Αξιότιμοι κύριοι,

Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι φυματικοί, μεταχθέντες εκ του Σανατορίου της Πέτρας, γνωρίζομεν υμίν και αύθις τα κάτωθι:

Αφ ής ημέρας μετήχθημεν εκ του Σανατορίου, η κατάστασίς μας ολοέν και περισσότερον εχειροτέρευσεν. Κατά το χρονικόν διάστημα της παραμονής μας εν τω Στρατοοπέδω απεβίωσαν δύο εξ ημών, οι Πατεράκος Γεώργιος και Μπουρέκας Νικόλαος, των δε υπολοίπων η θέσις είναι τραγική από πάσης απόψεως. Αιμοπτύσεις, αιματηρά πτύελα και καθημερινός πυρετός είναι τα επακόλουθα της παραμονής μας εν τω Στρατοπέδω, υπό συνθήκας ανεπαρκούς ιατροφαρμακευτικής περιθάλψεως και ανεπαρκούς τροφής δια φυματικούς. Ήδη δε τον τελευταίον καιρόν επεδεινώθη έτι πλέον  η κατάστασίς μας.

Όθεν και πάλιν σας παρακαλούμεν όπως, λαμβάνοντες υπ’ όψιν τα ως άνω εκτεθέντα, διατάξητε την μεταφοράν μας εις Σανατόριον.

                                                                                             

   Ευπειθέστατοι»

Και κάτω από την έκκληση, είχαν τεθεί τα ονόματα 18 φυματικών κρατουμένων, που ήταν τα ακόλουθα: 

Πασχάλης Πασχαλίδης, Ξενοφών Κολιός, Χρήστος Πάπογλου, Αριστοτέλης Μοσχονίδης, Ανδρέας Αξαρλής, Παναγιώτης Κουβελιώτης, Μιλτιάδης Τιμογιαννάκης, Δημήτρης Κριτσάς, Νίκος Παπαδιαμάντης, Νίκος Κατσίβελος, Νίκος Χρονόπουλος, Κώστας Βούλγαρης, Γιώργος Βέτας, Γιώργος Νικολαίδης, Παναγιώτης Βουγιουκλίδης, Βαγγέλης Σπανός, Γιώργος Σαραντίδης και Χαράλαμπος Τσίτσος.

Οι … φιλεύσπλαχνοι, ελεήμονες και ανθρωπιστές χιτλερικοί, έσπευσαν να λύσουν «μια για πάντα» το πρόβλημα των φυματικών κρατουμένων, οδηγώντας τους, μαζί με άλλους συγκρατουμένους τους Αναφιώτες και Ακροναυπλιώτες, οκτώ ημέρες αργότερα, στο εκτελεστικό απόσπασμα, στην περιοχή της Μίκρας, και συγκεκριμένα την 1η Μαρτίου 1943!

Μια συγκλονιστική τελευταία επιστολή

Συγκλονιστική, ήταν η τελευταία επιστολή, που έστειλε από του «Παύλου Μελά», λίγο πριν την εκτέλεσή του, ο 27χρονος φοιτητής της Ιατρικής Πασχάλης Πασχαλίδης. Όπως έγραφε:

«…Από χθες λιγοστέψαμε κατά 11. Πήραν τον Χατζηθεοκλή, τον Αραμπατζάνη, τον Καράσο, τον Γκαζέ κ.α. Τώρα με απόφαση περιμένουμε τη σειρά μας με θάρρος και σκληρή καρδιά. Πασχάλης».

Και λίγο πριν στηθεί μπροστά στο εκτελεστικό απόσπασμα και πέσει από τα γερμανικά βόλια, ο Π.Πασχαλίδης φώναξε κατάμουτρα στους χιτλερικούς δήμιους: «.. Ότι και αν κάνετε, η ώρα της καταστροφής σας έφτασε. ΚΙ αν σκοτώσετε εμάς, χιλιάδες άλλοι θα πάρουν τη θέση μας».

O κατάλογος εκτελεσμένων της 1-3-1943

Τα ονόματα των εκτελεσμένων από τους χιτλερικούς την 1η Μαρτίου 1943, έχουν ως εξής:

-Ανδριώτης Κωνσταντίνος, 45 χρόνων, δάσκαλος, από τη Λήμνο. Αγωνιστής του ΕΑΜ και της Εθνικής Αντίστασης

-Αξαρλής Ανδρέας, 34 χρόνων, από την Καλλίπολη.

-Αστερίου Δημήτριος, 37 χρόνων, δημόσιος υπάλληλος, στέλεχος του ΚΚΕ, από τον Άγιο Κωνσταντίνο Φθιώτιδας

-Βέττας Γεώργιος, 53 χρόνων, από τη Στυλίδα

-Βουγιουκλίδης Παναγιώτης, 30 χρόνων, από την Ανδριανούπολη.

-Βούλγαρης Κώστας, 40 χρόνων, δάσκαλος, από τους Σοφιάδες Δομοκού, στέλεχος του ΚΚΕ, εξόριστος στη Φολέγανδρο, έγκλειστος στην Ακροναυπλία.

-Γούλιος Δημήτριος, 32 χρόνων, καπνεργάτης, από τη Χωριστή Δράμας.

-Δούμας Κωνσταντίνος, 41 χρόνων, από την Άγρα Ροδόπης, εξόριστος από το 1936 στον Άη-Στράτη.

-Ζώτος Δημήτριος, 32 χρόνων, από την Καβάλα, Γραμματέας της «Εργατικής Βοήθειας» Καβάλας.

-Κανάτος Γεώργιος, 30 χρόνων, ΕΛΑΣίτης, από τη Ραψάνη Λάρισας.

-Κατσίβελος Νικόλαος, 31 χρόνων, από τη Θάσο.

-Κολιός Ξενοφών, 30 χρόνων, από την Άνω Πέτρα Άρτας, κρατούμενος από το 1938 στην Ακροναυπλία.

-Κριτσάς Δημήτριος, 44 χρόνων, από το Μέτσοβο.

-Κουβελιώτης Παναγιώτης του Γεωργίου, 32 χρόνων, από τον Πήδασο Πύλου Μεσσηνίας, στέλεχος των σταφιδοπαραγωγών.

-Λαζανάς Αθανάσιος, 25 χρόνων, από το Σοφικό Κορινθίας, δικηγόρος, εξόριστος στον Άη-Στράτη

-Μάλλιος Μιχάλης του Κωνσταντίνου, 37 χρόνων, από το Δοξάτο Δράμας, έγκλειστος στην Ακροναυπλία από τη δικτατορία Μεταξά που τον παρέδωσε στους Ναζί.

-Μιχελιδάκης Μιχαήλ, 28 χρόνων, από την Κρήτη.

-Μοσχονίδης Αριστοτέλης, 30 χρόνων, από το Λυγμό Μουδανιών.

-Νικολαίδης Γεώργιος του Σπύρου, 46 χρόνων, από τη Μικρά Ασία, κατοικούσε μόνιμα την Κοκκινιά, οικοδόμος, γραμματέας της «Δημοκρατικής Ένωσης Προσφύγων», υποψήφιος δήμαρχος Κοκκινιάς, έγκλειστος στην Ακροναυπλία.

-Οθωνέρος Ονούφριος, 40 χρόνων, από το Πανόραμα

-Πανταζίδης Δημήτρης, 29 χρόνων από τις Σέρρες

-Παπαγαβριήλ Λυσίμαχος, 38 χρόνων, από τη Βιτάστα (Κρηνίδα) Σερρών

-Παπαδιαμάντης Νικόλαος του Σταύρου, 33 χρόνων, φοιτητής Ιατρικής, από τη Ζίτσα Ιωαννίνων, στέλεχος της ΟΚΝΕ, εξόριστος στον Άη-Στράτη.

-Πάπογλου Χρήστος, 26 χρόνων, από τη Σινώπη, κάτοικος Πειραιά, μέλος του ΚΚΕ

-Πασχαλίδης Πασχάλης, 27 χρόνων, φοιτητής Ιατρικής, από την Αθήνα, στέλεχος της ΟΚΝΕ.

-Σαραντίδης Γεώργιος του Στέλιου, 28 χρόνων, μαθηματικός, από την Καλλιθέα Αθήνας. Η δικτατορία Μεταξά τον είχε κλείσει σε Άη-Στράτη και Ακροναυπλία για να τον παραδώσει στη συνέχεια στους Γερμανούς.

-Σπανός Ευάγγελος, 30 χρόνων, από τη Λάρισα

-Τάσιος Ζήσης του Γεωργίου, 32 χρόνων, από τις Σέρρες

-Ταταρίδης Ευάγγελος του Δημητρίου, 32 χρόνων, από τα Λάβαρα Έβρου, στέλεχος της ΟΚΝΕ, εξόριστος στην Ανάφη.

-Τιμογιαννάκης Μιλτιάδης, 42 χρόνων, από την Κοκκινιά.

-Τίτος Νικόλαος του Απόστολου, 30 χρόνων, ΕΛΑΣίτης από τη Ραψάνη Λάρισας

-Τόνος Αριστείδης, 48 χρόνων, από τη Μυτιλήνη.

-Τσατσαρής Σωτήρης του Θεοχάρη, 35 χρόνων, από τις Κρανιές.

-Τσιτράκος Γιάννης, από τις Σέρρες

-Τσίτσος Χαράλαμπος, 37 χρόνων, από τη Βουνοπλαγιά Ιωαννίνων.

-Φανούδης Βασίλειος, 45 χρόνων, από την Τένεδο.

-Χρήστου Στέργιος, 17 χρόνων, από την Αθήνα.

-Χρονόπουλος Νικόλαος, 33 χρόνων, από τη Λάβδα Γρεβενών, μόνιμος κάτοικος Θεσσαλονίκης, στέλεχος του ΚΚΕ, πολιτικός κρατούμενος από τη δικτατορία Μεταξά, επί 4 χρόνια στις φυλακές της Κέρκυρας.

Πηγή

Μ. Καλάσνικοφ: Οι Ναζί με έκαναν κατασκευαστή όπλου, για την υπεράσπιση της πατρίδας μου

Στις 10 του Νοέμβρη 1919 γεννήθηκε ο Μιχαήλ Καλάσνικοφ, σχεδιαστής που πασίγνωστου αυτόματου όπλου ΑΚ-47 που φέρει το όνομά του.

Ο Μιχαήλ Τιμοφέγεβιτς Καλάσνικοφ, που διακρινόταν για την κλίση του στο σχεδιασμό και τη βελτίωση των μηχανών, εντάχθηκε στον Κόκκινο στρατό και πολέμησε τους χιτλερικούς εισβολείς. Μετά από έναν τραυματισμό σε μάχη άρχισε να σκέφτεται τη βελτίωση των αυτόματων όπλων και πειραματίστηκε με αυτά για πολλά χρόνια εξελίσσοντάς τα.


Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δημιούργησε έναν τύπο πυροβόλου όπλου που αποτέλεσε τη βάση για την κατασκευή του αυτόματου «Καλάσνικοφ» (ΑΚ) των 7,62 χιλιοστών, που στη συνέχεια έγινε το όπλο του στρατού της ΕΣΣΔ και λόγω της απλής κατασκευής, της αντοχής και της ακρίβειάς του είχε πολλές πωλήσεις σε όλο τον κόσμο.

Το διαμέτρημα 7,62 χιλιοστών για μικρά όπλα καθιερώθηκε με βάση το όπλο αυτό. Στο σοβιετικό στρατό καθιερώθηκαν επίσης το εκσυγχρονισμένο αυτόματο των 7,62 χιλιοστών (ΑΚΜ), το οπλοπολυβόλο των 7,62 χιλιοστών (ΡΠΚ), το πολυβόλο των 7,62 χιλιοστών «Καλάσνικοφ» (ΠΚ ή πάνω σε υποστήριγμα, ΠΚΣ) και αργότερα το πολυβόλο άρματος των 7,62 χιλιοστών μάχης (ΠΚΤ).

Ο Μιχαήλ Καλάσνικοφ το 1949 τιμήθηκε με το Κρατικό βραβείο της ΕΣΣΔ, και στη συνέχεια με δύο παράσημα του Λένιν και πολλά άλλα παράσημα και μετάλλια. Το 1953 εντάχτηκε στο Κομμουνιστικό Κόμμα Σοβιετικής Ένωσης (ΚΚΣΕ). Το 1958 τιμήθηκε με τη διάκριση «Ήρωας τής Σοσιαλιστικής Εργασίας» και το 1971 αναδείχτηκε διδάκτορας Τεχνικών Επιστημών. Υπήρξε βουλευτής του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ.

«Οι Ναζί ήταν αυτοί που με έκαναν κατασκευαστή όπλου για την υπεράσπιση της πατρίδας μου. Εγώ πάντα ήθελα να κατασκευάσω μια μηχανή χρήσιμη για τους αγρότες, μια θεριστική μηχανή», έλεγε ο ίδιος.

Έφυγε από τη ζωή στις 23 του Δεκέμβρη 2013, πλήρης ημερών, και κηδεύτηκε με τιμές εθνικού ήρωα, παρουσία 60.000 κόσμου.

Πηγή

Aλίντα Δημητρίου - Ταινίες

Πριν από περίπου μια δεκαετία η Αλίντα Δημητρίου είχε ξεκινήσει μια τριλογία ντοκιμαντέρ για τις γυναίκες στην αντίσταση, στον εμφύλιο και την δικτατορία. Το δεύτερο ντοκιμαντέρ "Η ζωή στους βράχους", αναφέρεται σε γυναίκες που πολέμησαν στον ΔΣΕ και εξορίστηκαν σε μέρη όπως η Χίος, το Τρίκερι και η Μακρόνησος. Θεωρώ ότι είναι από τα πιο άρτια ντοκιμαντέρ που έχουν γυριστεί για εκείνη την περίοδο, αναδεικνύοντας μάλιστα τον ρόλο των γυναικών, μέσα στην περίοδο της κορύφωσης της ταξικής πάλης στην Ελλάδα. 

Τα άλλα δύο της ντοκιμαντέρ είναι τα "Πουλιά στον βάλτο" και τα "Κορίτσια της βροχής".

Παρακάτω μπορείτε να τα δείτε όπως και κυκλοφορούν στο διαδίκτυο:

Δημητρίου Αλίντα Η ζωή στους βράχους

Δημητρίου Αλίντα Πουλιά στο βάλτο

Δημητρίου Αλίντα Τα κορίτσια της βροχής

Ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση στην ΕΣΣΔ

Στο άρθρο μας αυτό θα σας παρουσιάσουμε ένα μικρό αφιέρωμα για την ανώτερη και ανώτατη εκπαίδευση στην ΕΣΣΔ με αφορμή τα 100 χρόνια από τη μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση του 1917.

Για τους μαθητές που ολοκλήρωναν την υποχρεωτική 10ετή εκπαίδευση, δηλαδή την 8η τάξη του γενικού σχολείου και δεν ήθελαν να συνεχίσουν στην Ανώτατη Εκπαίδευση, υπήρχε η ειδική μέση εκπαίδευση που προετοίμαζε στελέχη για διάφορους τομείς της Λαϊκής Οικονομίας και του Πολιτισμού. Η διάρκεια των σπουδών ήταν 2-3 χρόνια για τους απόφοιτους του 10τάξιου σχολείου, και 3-4 χρόνια για όσους τελείωσαν την 8η τάξη της γενικής βασικής εκπαίδευσης. Έτσι, ο μαθητής εξειδικεύονταν σε ένα τομέα της οικονομίας, αποκτώντας παράλληλα μέση γενική εκπαίδευση. 

Η ειδική μέση εκπαίδευση περιλάμβανε τη γενική μόρφωση και πολλές θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις επαγγελματικής κατάρτισης στην ειδικότητα. Υπήρχαν περισσότερες από 450.000 ειδικότητες κατανεμημένες σε κλάδους όπως η μεταλλουργία, η ενέργεια, οι μηχανοκατασκευές, η ηλεκτροτεχνική, οι μεταφορές, η αγροτική οικονομία, το εμπόριο, η παιδαγωγική μουσική, οι καλές τέχνες και άλλες. 

Ο σοσιαλισμός, δίνοντας μια χωρίς προηγούμενο ώθηση στην ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων της κοινωνίας δημιούργησε μαζική ζήτηση για την εκπαίδευση. Οι ρυθμοί ανάπτυξης της Ανώτατης Εκπαίδευσης στην ΕΣΣΔ ήταν πραγματικά αλματώδεις, αν υπολογίσουμε ότι το 1913 ο αριθμός των επιστημόνων στην τσαρική Ρωσία ήταν μόνο 11.600 άτομα, μαζί με τους καθηγητές των πανεπιστημίων και το 1987 στην ΕΣΣΔ υπήρχαν 1.500.000 επιστήμονες, αριθμός που αντιστοιχούσε στο 25% των επιστημόνων παγκοσμίως. 

Η ανάπτυξη της Ανώτατης Εκπαίδευσης εκφράστηκε, όπως είναι φυσικό στην κατάκτηση της παγκόσμιας πρωτοπορίας σε μια σειρά τομείς της επιστήμης και της τεχνολογίας από την ΕΣΣΔ, από την πυραυλική τεχνολογία και τους τροχιακούς διαστημικούς σταθμούς μέχρι την κατασκευή υδροηλεκτρικών σταθμών και υπερισχυρών γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος. Στην ΕΣΣΔ αναλογούσαν το 20-25% των εφευρέσεων που καταχωρούνταν κάθε χρόνο σε ολόκληρο τον κόσμο. Τεράστια ήταν η συμβολή της Σοβιετικής Ένωσης στις ανακαλύψεις και τα επιτεύγματα των Φυσικών Επιστημών και των Μαθηματικών.

Το 1990, πριν τις ανατροπές στη χώρα υπήρχαν 514 ΑΕΙ, όπου φοιτούσαν 2.824.500 φοιτητές. Στα ΑΕΙ περιλαμβάνονταν τα πανεπιστήμια, τα πολυτεχνεία, τα βιομηχανικά και άλλα επαγγελματικά ινστιτούτα και οι ανώτατες επαγγελματικές σχολές. Η φοίτηση διαρκούσε 4-6 χρόνια και η παρακολούθηση ήταν υποχρεωτική. Στις σχολές που η φοίτηση ήταν βραδινή ή όχι υποχρεωτική, το ακαδημαϊκό έτος παρατεινόταν για 6-12 μήνες. 

Η φοίτηση στα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα ήταν αποκλειστικά δημόσια και δωρεάν. Στους φοιτητές παρέχονταν φοιτητικό επίδομα (που προσαυξάνονταν ανάλογα με τις επιδόσεις) και στέγη στις φοιτητικές εστίες, για όσους φοιτητές σπούδαζαν μακριά από τον τόπο κατοικίας τους. Υπήρχαν φοιτητικά εστιατόρια για τη σίτισή τους, ιατροφαρμακευτική περίθαλψη με οργανωμένο σύστημα υγείας μέσα στο χώρο των αναψυχής και άθλησης για τον ελεύθερο χρόνο τους, εξοχικά συγκροτήματα για τις διακοπές τους κ. ά. 

Η ανεργία στην ΕΣΣΔ ήταν άγνωστη. Αποτελούσε ευθύνη των πανεπιστημιακών ιδρυμάτων σε συνεργασία με το Υπουργείο που αντιστοιχούσε στο πανεπιστήμιο και τη συμμετοχή των εκπροσώπων φοιτητών να βρεθεί δουλειά που θα ικανοποιούσε τις απαιτήσεις του νέου επιστήμονα. 

Mάθημα αεροναυπηγικής

Εργαστήριο χημείας σε σχολείο 

Γήπεδο χάντμπολ για τους φοιτητές του Πανεπιστημίου της Μόσχας.

Μάθημα φυσικής σε ακαδημαϊκό τμήμα

Ανατόλι Λουνατσάρσκι- Δημήτρης Γληνός

Ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι, γεννημένος στη Ρωσία του 1875, υπήρξε πολιτικός, εκπαιδευτικός και συγγραφέας που συνέδεσε το όνομά του με το σοσιαλιστικό σοβιετικό εκπαιδευτικό σύστημα. Μέλος των μπολσεβίκων από το 1903, ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι υπήρξε επαναστάτης διανοούμενος με πολύπλευρες και βαθιές γνώσεις. Ο Λουνατσάρσκι ήταν ο πρώτος λαϊκός επίτροπος Παιδείας από το 1917 μέχρι το 1929, με σημαντική συμβολή στην οργάνωση της σοβιετικής εκπαίδευσης κατά το μαθητοκεντρικό σύστημα..

Το όνομά του συνδέθηκε με την οργάνωση ενός νέου συστήματος της παιδαγωγικής μόρφωσης της ΕΣΣΔ. Πλήθος ομιλιών σε παιδαγωγικά τμήματα, σε εκπαιδευτικούς σχολείων σε όλα τα μήκη και πλάτη της ΕΣΣΔ, πλήθος παρεμβάσεων σε συνέδρια της Κομσομόλ, καθώς και σημαντική αρθρογραφία, χαρακτήριζαν τη δράση του. Σταθερός στη γραμμή που χάραξε η Οκτωβριανή Επανάσταση και ο Λένιν, συνέβαλε στη συσπείρωση του πιο προοδευτικού εκπαιδευτικού κόσμου στις γραμμές της επανάστασης μέσα από τη δημιουργία αρχικά της Ένωσης Διεθνιστών Δασκάλων και στη συνέχεια της Επαγγελματικής Ένωσης Λειτουργών της Σοσιαλιστικής Παιδείας και του Πολιτισμού. 

Το υψηλό του μορφωτικό επίπεδο, του επέτρεπε να παρακολουθεί τη διεθνή βιβλιογραφία, να μελετά τις εξελίξεις της Παιδαγωγικής επιστήμης και να διατυπώνει επεξεργασμένες θέσεις της νέας σοσιαλιστικής παιδαγωγικής. Έλεγε χαρακτηριστικά το 1928, στην πλατιά συνδιάσκεψη του λαϊκού επιτροπάτου: "Ο πολιτισμός ενός κράτους κρίνεται από τη βαθιά επίδραση της Παιδαγωγικής". Μιλούσε για τη νομοτέλεια της ιστορικής εξέλιξης να είναι τα παιδιά "ομορφότερα, καλύτερα, πιο μορφωμένα από τους γονείς τους...", κάτι που μόνο το σοσιαλιστικό κράτος μπορεί να εγγυηθεί, μέσα από την επαναστατική αναμορφωτική συμβολή των πιο προοδευτικών στρωμάτων του προλεταριάτου, αναπόσπαστο κομμάτι του οποίου πρέπει να είναι οι εκπαιδευτικοί.

Ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι, επισκέφτηκε την Αθήνα το 1931. Κατά την επίσκεψή του συνομίλησε με τον Δ. Γληνό και άλλους προοδευτικούς και κομμουνιστές εκπαιδευτικούς. Η πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση καταγράφηκε από τον Γληνό στο 1ο τεύχος του περιοδικού "Οι Φίλοι της ΕΣΣΔ" τον Οκτώβρη του 1931. Εδώ αναδημοσιεύουμε το άρθρο από το πρωτότυπο: