Βαθιά στα εσωτερικά έγγραφα των αγγλικών μυστικών υπηρεσιών

Για όσους ιστορικούς και επιστήμονες τοποθετούν τα Δεκεμβριανά ως μια απλή σύγκρουση του ΕΑΜ/ΕΛΑΣ με τη μερίδα των Εθνικοφρόνων στην οποία, οι Βρετανοί εμπλέκονται μόνο για πολιτικούς και στρατιωτικούς λόγους και για όσους θεωρούν τα Δεκεμβριανά ως πρελούδιο του Εμφυλίου, ο Κόκκινος Φάκελος απαντά με τη δημοσίευση εσωτερικού εγγράφου των βρετανικών μυστικών υπηρεσιών της εποχής που αποδεικνύει τη δική τους άμεση διοργάνωση των συγκρούσεων, αλλά και τη καθοδήγηση της ελληνικής αστικής τάξης της εποχής από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες. 

Το ακόλουθο έγγραφο προέρχεται από την "καρδιά" της ΜΙ6 και αποχαρακτηρίστηκε τη δεκαετία του 90. Είναι πολυγραφημένο στα ελληνικά γιατί απευθύνεται στους πράκτορες της Ιntelligence Service στην Ελλάδα. Φέρει επίσης την υπογραφή του Sir Antony Eden, τότε Υπουργού Εξωτερικών της Μ. Βρετανίας και μετέπειτα Πρωθυπουργού της. 

Το έγγραφο αυτό αποτελεί μοναδικό ντοκουμέντο που δεν πρέπει να λείπει από καμιά πολιτική και ιστορική ανάλυση της εποχής. Διατέθηκε στον Κόκκινο Φάκελο, από τον παλαίμαχο αγωνιστή Κώστα Μαραγκουδάκη, πρόεδρο του "Σπιτιού του Αγωνιστή" και ιστορικού στελέχους του ΚΚΕ. 

Σελίδα 1

Σελίδα 2

Σελίδα 3

Σελίδα 4

Σπάνιο ντοκουμέντο: Το περιοδικό της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών του ΕΛΑΣ

Ο Κόκκινος Φάκελος αναρτά ένα σπάνιο ντοκουμέντο, το περιοδικό της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών του ΕΛΑΣ, που εκδόθηκε για τον απολογισμό, και προς τιμήν του πρώτου έτους λειτουργίας της. Το ανεβάζουμε στην καλύτερη δυνατή ανάλυση. 

Στα λημέρια των ανταρτών: Ίταμος Καρδίτσας

Πραγματοποιήθηκε σήμερα με επιτυχία από το ΚΚΕ Καρδίτσας η εκδρομή στην περιοχή του Ίταμου Καρδίτσας, στα πλαίσια της προφεστιβαλικής εκδήλωσης του 41ου Φεστιβάλ της ΚΝΕ. Οι περιπατητές ολοκλήρωσαν μια όμορφη διαδρομή μέσα στο κατάφυτο δάσος και επισκέφθηκαν τοποθεσίες που έδρασε ο ΕΛΑΣ και ο ΔΣΕ. 

Ο Ίταμος Αγράφων, σε υψόμετρο 989 μ. αποτέλεσε ορμητήριο του ΕΛΑΣ κατά την Κατοχή και τοποθεσία που δημιουργήθηκε το πρώτο αντάρτικο αεροδρόμιο στην Ελεύθερη Ελλάδα. Το αεροδρόμιο εξυπηρετούσε συμμαχικά αεροπλάνα που φθάναν στη γερμανοκρατούμενη χώρα μεταφέροντας στελέχη της συμμαχικής αποστολής. 

Η ομάδα πέρασε κοντά και από την ιστορική Νιάλα, τοποθεσία που έδρασε ο ΔΣΕ κατά τον Εμφύλιο και στην οποία διαδραματίστηκε ένα από τα πιο συγκινητικά περιστατικά του Εμφυλίου. 

Στην περιοχή των Αγράφων δρούσαν μικρές ομάδες ανταρτών, καθώς και το τάγμα του Σοφιανού. Οι πρώτες σκληρές μάχες δόθηκαν στα ριζά των Αγράφων και την περιοχή της Νεβροπόλεως, όπου σήμερα είναι η λίμνη Πλαστήρα. Κάτω από την πίεση ισχυρών κυβερνητικών δυνάμεων το τάγμα του Σοφιανού, ακολουθούμενο από εκατοντάδες καταδιωκόμενους πολίτες και πολιτικές οργανώσεις της Καρδίτσας αναγκάστηκε να αποτραβηχτεί στα Πετρίλια και κατόπιν στα Μ. Βραγγιανά. Η κατάσταση ήταν άκρως κρίσιμη, καθώς οι τρεις ταξιαρχίες πλησίαζαν προς τα Βραγγιανά και απειλούσαν με εγκλωβισμό και ολική συντριβή τις ανταρτικές δυνάμεις.

Σ' ένα σπίτι των Βραγγιανών συγκεντρώθηκε η διοίκηση του τάγματος, οι διοικήσεις των λόχων και διμοιριών και τα πολιτικά στελέχη της Οργάνωσης όπως ο Βασίλης Τσιρώνης, γραμματέας της Επιτροπής Πόλης Καρδίτσας του ΚΚΕ, η Βαγγελίτσα Κουσιάντζα, μέλος της Επιτροπής, ο Βαγγέλης Ταγκούλης, μέλος της Νομαρχιακής του ΕΑΜ Καρδίτσας, ο Σούλας από το Γραφείο Περιοχής του Κόμματος στη Θεσσαλία κι άλλοι.

Μία ήταν η λύση για να βγουν από τον κλοιό, που σαν θανάσιμος βρόγχος απειλούσε με αφανισμό τις ανταρτικές δυνάμεις. Η σωτηρία θα ήταν εάν το τάγμα έφθανε στη Σάικα και στο Καροπλέσι, όπου άνετα θα έμπαιναν στην περιοχή της Βουλγάρας, εκεί που βρισκόταν το Γενικό Αρχηγείο και το Αρχηγείο Θεσσαλίας του ΔΣΕ.

Η εισήγηση του Σοφιανού γίνεται αποδεκτή, γιατί ήταν η μόνη λύση που τους έβγαζε από το τραγικό αδιέξοδο.

Το εγχείρημα δύσκολο και επικίνδυνο, γιατί έπρεπε να περάσουν τα ανεμοδαρμένα και αφιλόξενα ύψη των 2.200 μ. της Νιάλας, το φοβερό αυτό βουνό των Αγράφων, που και αυτά τα αγρίμια διστάζουν να το περάσουν, αφού και την Ανοιξη σκορπάει γύρω του τη συμφορά, τον όλεθρο και την καταστροφή.Το σχέδιο μπήκε αμέσως σε ενέργεια. Ο 1ος και 2ος λόχος θα αποτελούσε την εμπροσθοφυλακή της μεγάλης πορείας, θα ακολουθούσαν οι πολίτες με τα γυναικόπαιδα και οπισθοφυλακή ο 3ος λόχος του Ερμή. Η αναχώρηση από τα Βραγγιανά έμοιαζε με την ηρωική έξοδο του Μεσολογγίου.

Η φάλαγγα ξεκίνησε Μεγάλη Παρασκευή, 11 Απρίλη 1947, για τη μεγάλη πορεία. Στα πρώτα βήματα ξεσπά άγρια κακοκαιρία με βροντές, αστραπές, κατακλυσμιαίες βροχές, κρύο ανυπόφορο και η Νιάλα είναι ακόμα πολύ μακριά και αόρατη από τα μολυβένια σύννεφα που τη σκεπάζουν. Ο δρόμος, ένας κατσικόδρομος με ατέλειωτες στροφές, τραχύς, δύσκολος και δύσβατος. Σε λίγο το κρύο γίνεται πολικό και η βροχή μετατρέπεται σε χιόνι. Παρά ταύτα η φάλαγγα, μια τεράστια αργοκίνητη σαρανταποδαρούσα, συνεχίζει αργά την πορεία της και όλοι ελπίζουν στο ποθούμενο τέρμα. Το χιόνι, όσο πάει, γίνεται πιο πυκνό, ο δρόμος αδιάβατος και το κρύο ανυπόφορο αρχίζει να παγώνει ανθρώπινες υπάρξεις. Τα πρώτα θύματα της φριχτής παγωνιάς είναι τα μωρά και οι γυναίκες. Με το τέλος της πορείας οι νεκροί θα ανέλθουν σε μερικές δεκάδες.

Ο Βασίλης Φυτσιλής, ο οποίος βίωσε προσωπικά την τραγωδία της Νιάλας, γράφει στο βιβλίο του, που είναι αφιερωμένο στην ηρωίδα του λαού Βαγγελίτσα Κουσιάντζα: "Είδα δίπλα μου αντάρτες και πολίτες να πέφτουν και να πεθαίνουν σε ένα λεφτό. Εβγαζαν απ' τα ρουθούνια τους λίγο αίμα, τρεμόπαιζαν για μια στιγμή τα βλέφαρα και σε λίγο ήταν νεκροί".

Ο μαχητής του ΔΣΕ Μενέλαος Μούστος, στο βιβλίο του "Η Νιάλα" περιγράφει με το δικό του παραστατικό τρόπο την τρομερή θύελλα: "Η φύση λες συμμάχησε κι αυτή με τον εχθρό να μας αφανίσει. Βογκάνε οι λαγκαδιές, τα φαράγγια, τα διάσελα. Σειέται το σύμπαν από το τρομερό μπουμπουνητό".

Μέσα σ' αυτή την τρομερή, την αφόρητη κατάσταση, που μοιάζει με την "Κόλαση" του Δάντη, η φάλαγγα εξακολουθεί να προχωράει.

Το βράδυ, 12 Απρίλη, ο 1ος και ο 2ος λόχος φθάνουν στην κορυφή του αυχένα και με μια ηρωική προσπάθεια περνούν την πόρτα του θανάτου, το διάσελο της Νιάλας και βρίσκονται στο απυρόβλητο της καταραμένης θύελλας.

Στην Καρδίτσα οι αρχές περιμένουν να υποδεχτούν την ατέλειωτη φάλαγγα των αιχμαλώτων και γλεντούν προκαταβολικά. Μάταια όμως...

Η χαρά των ανταρτών για την επιτυχία τους μετριάζεται από την περιπέτεια του 3ου λόχου και των πολιτών. Οι άοπλοι μαζί με το λόχο του Ερμή ξέκοψαν από την κύρια δύναμη του τάγματος, πήραν λάθος μονοπάτι και έπεσαν πάνω στο μέρος που βρίσκονταν τα φυλάκια του κυβερνητικού στρατού.

"Σαστισμένοι οι φαντάροι, γράφει ο Μενέλαος Μούστος, κοιτάνε τους μαχητές του ΔΣΕ να κατεβάζουν τους γυλιούς τους και ν' αποθέτουν τα όπλα τους σαν νάταν παλιοί γνώριμοι ή νοικοκύρηδες στις σκηνές. Παίρνουν κι αυτοί θάρρος. Ξεκουκουλώνονται.

- Είμαστε αδέλφια, λένε, μη μας πειράξετε, ούτε εμείς θα σας πειράξουμε.- Αδέρφια, αδέρφια, απαντάνε οι δικοί μας".

Τέτοιο πράγμα δε ματαγνώρισε η ιστορία. Ο εμφύλιος ήταν έξω από τη φύση, τη ζωή και τη θέληση του ελληνικού λαού. Και μόνο οι σκοτεινές δυνάμεις των Αγγλοαμερικανών τον επιδίωκαν, γιατί εκείνοι μόνο είχαν άνομα συμφέροντα.

Σ' ένα ξεκομμένο εχθρικό αντίσκηνο βρέθηκε η πολιτική οργάνωση που δεν άκουσε το πρωί τις φωνές των ανδρών του 3ου λόχου, που τους καλούσαν να βγουν έξω από τα αντίσκηνα και να ακολουθήσουν τον προορισμό τους.

Τα μισοπαγωμένα μέλη της πολιτικής οργάνωσης και μερικούς άλλους πολίτες τους ξύπνησαν από το λήθαργο οι βρισιές και οι κλοτσιές ανδρών του κυβερνητικού στρατού, οι οποίοι ήρθανε πρωί πρωί από το χωριό Αγραφα, για να δούνε τους δικούς τους, τους φόρεσαν χειροπέδες και έπειτα από ένα πικρό οδοιπορικό τους μετέφεραν στη Λαμία. Εκεί τους πέρασαν από το έκτακτο Στρατοδικείο, στις 3.5.47, και δέκα απ' αυτούς τους καταδίκασαν σε θάνατο, τους δε υπολοίπους σε ισόβια δεσμά.

Οι καταδικασθέντες σε θάνατο ξεπέρασαν τον εαυτό τους, στις δύσκολες εκείνες ώρες και αναδείχτηκαν άξιοι ηγήτορες και ήρωες του ΔΣΕ.

Δεν υπάρχει ανθρώπινη καρδιά να μη ράγισε και μάτια να μη βούρκωσαν διαβάζοντας τα γράμματα των μελλοθανάτων: Βασίλη Τσιρώνη, Βαγγελίτσας Κουσιάντζα και Κώστα Χαλκιά.

Η ώρα της εκτέλεσης για τους δέκα μελλοθανάτους φθάνει στις 4 το πρωί, στις 9 Μάη 1947. Τόπος εκτέλεσης το νεκροταφείο της Ξηριώτισσας. Οι μελλοθάνατοι άφοβοι μπροστά στο θάνατο στήνουν τον ηρωικό χορό του Ζαλόγγου. Η Βαγγελίτσα, φορώντας το κόκκινο μεταξωτό φουστάνι της, σέρνει πρώτη το χορό και την ακολουθούν οι υπόλοιποι εννέα τραγουδώντας, σ' αυτό το "παράξενο" το συγκλονιστικό ξεφάντωμα.

Εκπληκτοι, οι άνδρες του εκτελεστικού αποσπάσματος που προέρχονται από το 106 Τάγμα, από το ανεπανάληπτο αυτό θέαμα, αρνούνται να τους εκτελέσουν. Το φονικό έργο θα το αναλάβουν "μαυροσκούφηδες" και "ΜΑΥδες".

Οι δέκα αγωνιστές και ήρωες που έπεσαν νεκροί από τα δολοφονικά βόλια του εμφυλίου πολέμου είναι: 1. Τσιρώνης Βασίλης, 2. Κουσιάντζα Βαγγελίτσα, 3. Παπαγεωργίου Μήτσιος, 4. Χαλκιάς Κώστας, 5. Γαλανίτσας Αλέκος, 6. Βαρνάβας Αλέκος, 7. Χασιώτης Δημήτριος, 8. Καψάλης Θανάσης, 9. Αθανάτος Δημήτρης και 10. Κυρίτσης Χαρίλαος. Δυο άλλοι ο Παπαλέξης Σωκράτης και ο Σεραφέας Αντώνης πέθαναν καθ' οδόν και στέρησαν τη χαρά στους στρατοδίκες να τους καταδικάσουν σε θάνατο.

Στις πλαγιές της Νιάλας, από όσα γνωρίζουμε, "κοιμήθηκαν" κάτω από το χιόνι οι: 1. Ζορμπάς Βαγγέλης, 2. Θεοδωρής Κώστας, 3. Θεοδωρής Χαρ. 4. Καούρας Χρήστος, 5. Καλατζής Γιώργος, 6. Μπουλτσή Ελένη, 7. Οικονόμου Λάμπρος, 8. Πατρίκης Κώστας, 9. Παναγιωτόπουλος Σερ. 10. Παπαδημητρίου Θωμάς, 11. Ράγια Βάια, 12. Ράγια Ιουλία, 13. Ράγιας Γιάννης, 14. Στάικος Αθαν. 15. Ταγκούλης Βαγγέλης, 16. Τσαμανής Σούλας, 17. Τσαμανή Κούλα, 18. Τσούλας Παυσανίας.

Ο εξαιρετικός φίλος Κ.Μ. που δυστυχώς δεν έχουμε την χαρά να τον έχουμε πια στην Αθήνα, καθώς ζει πια στην Καρδίτσα μας στέλνει τις παρακάτω φωτογραφίες από την εκδήλωση:

Τοποθεσία στην οποία έλαβε χώρα το 2ο Πανθεσσαλικό  Συνέδριο του ΕΑΜ

Πλακέτα στο χώρο

Στο δρόμο για τη βίγλα που επόπτευε το αντάρτικο αεροδρόμιο που σήμερα έχει γίνει λίμνη

Ανάμεσα σε φτέρες και έλατα

Η Νιάλα

Θέα

Βράχια σε παλιό πολυβολείο των ανταρτών

Σαν σήμερα: Η μεγάλη αντιβουλγαρική πορεία του ΕΑΜ

Η ηρωίδα της Εθνικής Αντίστασης Παναγιώτα Σταθοπούλου κατάγεται από το Μεγάλο Χωριό Ευρυτανίας. Οι γονείς της μετανάστευσαν για ένα διάστημα στην Αμερική όπου και γεννήθηκε η Παναγιώτα, κάπου στα 1926. Αργότερα η οικογένεια Σταθοπούλου επέστρεψε στην Ελλάδα και την περίοδο της Κατοχής εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, στου Γκύζη και συγκεκριμένα στην οδό Βαλτινών ακριβώς απέναντι από το σημερινό αλσάκι στο οποίο βρίσκεται και η αναμνηστική πλάκα με το όνομά της.

Η Παναγιώτα Σταθοπούλου, ένα γλυκύτατο ξανθό κορίτσι όλο ζωντάνια και ενέργεια, σπουδάζει και ταυτόχρονα εργάζεται. Γρήγορα εντάσσεται στις τάξεις της ΕΠΟΝ δίνοντας και τη δική της συμβολή στον αγώνα για λευτεριά, ανεξαρτησία και κοινωνική δικαιοσύνη. Η Παναγιώτα διακρίνεται, είναι παντού πρώτη, θαρραλέα και μαχητική μα συνάμα και μια βαθιά ευγενική ψυχή! ΄Έτσι θα κερδίσει την καθολική εκτίμηση και το σεβασμό και θα γίνει αξιαγάπητη σε φίλους, συμμαθητές και συντρόφους ως πρότυπο αγωνιστή! Στα γεγονότα που θα αναφέρουμε παρακάτω η Παναγιώτα πρωτοστατεί μαζί με άλλα παιδιά της ηλικίας της στην οργάνωση του μεγάλου ιστορικού συλλαλητηρίου της 22ας Ιουλίου του 1943.

Τις μέρες εκείνες επικρατεί γενικός αναβρασμός σε όλη την Αθήνα. Τα στελέχη και τα μέλη των αντιστασιακών οργανώσεων κινούνται δραστήρια από πόρτα σε πόρτα σε όλες τις γειτονιές και τις συνοικίες της Αθήνας προετοιμάζοντας τον κόσμο για τη μεγάλη κινητοποίηση κατά της βουλγαρικής επέκτασης. Πρωτοστατούν η αξέχαστη Ηλέκτρα Αποστόλου, ο Βασίλης Εφραιμίδης, η Παναγιώτα Σταθοπούλου και πολλοί άλλοι νεολαίοι.

Οι δράσεις παίρνουν πρωτοφανείς μορφές! Τις προπαραμονές του συλλαλητηρίου ΕΠΟΝίτες μπουκάρουν αιφνιδιαστικά στο κέντρο αναψυχής «Πάρκ» στο Πεδίον του Άρεως βουτάνε τα μικρόφωνα και καλούν τον κόσμο στο συλλαλητήριο. Κάποιοι γερμανοί αξιωματικοί που βρίσκονται ανάμεσα στους θαμώνες επιχειρούν να κινηθούν εναντίον των νεολαίων αλλά αφοπλίζονται επιτόπου από ένοπλους ΕΛΑΣίτες μέσα σε χειροκροτήματα των παρευρισκομένων! Μόλις καταφθάνουν οι έφιπποι ιταλοί καραμπινιέροι δέχονται αμέσως καταιγισμό πυρών και επιθετικές χειροβομβίδες.

Τα βράδια τα θρυλικά ΕΠΟΝίτικα χωνιά καλούν το λαό να βγει στους δρόμους.

Από τα χαράματα της 22ας Ιουλίου 1943 οι καμπάνες των εκκλησιών χτυπάνε πένθιμα, ενώ χιλιάδες προκηρύξεις και τρικάκια έχουν σκεπάσει όλους τους δρόμους και τα σοκάκια της πόλης. Φρεσκοβαμμένα συνθήματα στους τοίχους με τις υπογραφές του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ και του ΚΚΕ προπαγανδίζουν την κινητοποίηση:  «Κάτω τα χέρια από την ελληνική Μακεδονία»! «Έξω οι Βούλγαροι καταχτητές»! «Απεργία Γενική»! «Θάνατος στους προδότες»! 

Η γενική απεργία καταγράφει απόλυτη επιτυχία. Η πόλη παραλύει : συγκοινωνίες, υπηρεσίες, χώροι δουλειάς, καταστήματα, όλα νεκρώνουν! Η πρωτεύουσα μοιάζει με έρημη πόλη, μονάχα κάποια διάσπαρτα ιταλογερμανικά περίπολα και χωροφύλακες κυκλοφορούν! Ώσπου ξάφνου… γύρω στις 8.30 το πρωί, τεράστια ανθρώπινα ποτάμια ξεχύνονται ορμητικά από παντού πλημμυρίζοντας τους δρόμους της Αθήνας! Η οργάνωση είναι φοβερή, καθώς από όλες τις κατευθύνσεις, από κάθε λεωφόρο, από κάθε δρόμο, από κάθε στενό, ξεπροβάλλουν εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι κάθε ηλικίας, άντρες, γυναίκες, νέοι και παιδιά και καταλαμβάνουν με την ογκώδη παρουσία τους την πόλη. Από την Πειραιώς, από την Πατησίων, από την Αγίου Κωνσταντίνου, από τους παράλληλους της Πανεπιστημίου δρόμους, από το Μοναστηράκι, από του Ψυρρή, από την πλατεία Λαυρίου, από το Κολωνάκι, από τα Εξάρχεια, από κάθε πιθανό και απίθανο σημείο, μαζικές προσυγκεντρώσεις συγκλίνουν προς την πλατεία Ομονοίας.

Το αποκορύφωμα της συγκίνησης είναι όταν από την Χ. Τρικούπη κατεβαίνουν οι ηρωικοί ανάπηροι πολέμου πάνω στα καροτσάκια τους! Εργάτες, υπάλληλοι, σπουδαστές, μαθητές, νοικοκυρές, συνταξιούχοι, οι πάντες είναι στις επάλξεις! Το πλήθος κρατά σημαίες, πανό και πλακάτ, ενώ τα τραγούδια και τα συνθήματα δονούν την ατμόσφαιρα! Στην πρώτη γραμμή βρίσκονται οι πολυπληθείς ΕΑΜικές οργανώσεις και οι δοκιμασμένοι κομμουνιστικοί πυρήνες. Μπροστάρηδες όπως πάντα οι αξεπέραστοι ΕΠΟΝίτες που δίνουν και τον παλμό σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της μεγαλειώδους συγκέντρωσης.

Ο κόσμος παραληρεί από επαναστατικό ενθουσιασμό! Στις 9.30 το πρωί στην Ομόνοια και στους γύρω δρόμους έχουν μαζευτεί πάνω από 200.000 άνθρωποι, ενώ συνεχώς καταφτάνουν και άλλοι που κατεβαίνουν αυθόρμητα από τις συνοικίες μόλις πληροφορούνται ότι στο κέντρο επικρατεί πρωτοφανής ξεσηκωμός. Πλέον ο αριθμός των συγκεντρωμένων ξεπερνά κατά πολύ τις 300.000!!! Κι όλα τούτα μέσα σε συνθήκες κατοχής και άγριας τρομοκρατίας! Κυριολεκτικά…. τρέμουν τα πεζοδρόμια από τον ανεπανάληπτο λαϊκό σεισμό! Ο κόσμος τραγουδά αντάρτικα τραγούδια, φωνάζει συνθήματα κατά της τριπλής φασιστικής κατοχής, ζητωκραυγάζει, εκδηλώνει με κάθε τρόπο τον ενθουσιασμό του, καθώς είναι από εκείνες τις μεγάλες ιστορικές στιγμές που ο λαός συνειδητοποιεί την πραγματική του δύναμη.

Οι φασίστες καταχτητές και οι ντόπιοι δωσίλογοι συνεργάτες τους, έχουν τρομοκρατηθεί αντικρίζοντας αυτή την απίστευτη λαοθάλασσα που ξεπερνά κάθε προηγούμενο! Έτσι παρατάσσονται πάνοπλοι σε όλα τα κομβικά σημεία της πόλης. Οι Γερμανοί στην Κοραή μπροστά στην Κομανταντούρ, οι Ιταλοί στο ύψος της Βουκουρεστίου μπροστά στο «Κομμάντο Πιάτσα», άλλοι πάλι στις πρεσβείες, στα ανάκτορα κτλ. Μαζί τους βέβαια βρίσκονται ακροβολισμένοι και αστυνομικοί του Ράλλη και γερμανοθρεμμένοι προδότες.

Στόχος της διαδήλωσης είναι να προσεγγίσει τη Βουλγαρική πρεσβεία στη Ρηγίλλης. Δίνεται το σύνθημα της εκκίνησης και γύρω στις 10.30 η συγκέντρωση ανηφορίζει συντεταγμένα την οδό Πανεπιστημίου. Να σημειώσουμε εδώ ότι προηγουμένως η συγκέντρωση θα χτυπηθεί άγρια σε ορισμένα σημεία της από το ιταλικό ιππικό και τους Ράλληδες. Αναχαιτίζονται όμως από την περιφρούρηση, ο κόσμος ανασυντάσσεται και ο κύριος όγκος της πορείας χωρίς να πτοείται προχωρά εμπρός, αποφασισμένος.

Γύρω στις 11 η διαδήλωση φτάνει μπροστά από το Πανεπιστήμιο. Στην κεφαλή βρίσκεται ο μαχητικός 7ος τομέας της ΕΠΟΝ, η σπουδάζουσα και η ΕΑΜική οργάνωση των αναπήρων! Οι ΕΠΟΝίτες νεολαίοι πλευρίζουν τους παρατεταγμένους γερμανούς με σκοπό να διασπάσουν το φράγμα και να συνεχίσουν! Μπροστά στη θυελλώδη λαϊκή ορμή οι γκεσταπίτες τα χάνουν και αρχίζουν να οπισθοχωρούν ανοίγοντας ταυτοχρόνως πυρ! Τότε είναι που από την γωνία Πανεπιστημίου και Ομήρου εμφανίζονται και τα πρώτα γερμανικά τανκς.

Είναι η ύστατη και πιο άνανδρη κίνηση των ναζί προτού να εξευτελιστούν εντελώς. Γι’ αυτό δεν διστάζουν να επιστρατεύσουν εναντίον του άμαχου λαού τα πιο άγρια και δολοφονικά πολεμικά μέσα που «κανονικά» χρησιμοποιούνται μόνο στα πεδία των μαχών. Βρυχώμενα και με τα κανόνια τους στραμμένα προς το πλήθος τα ναζιστικά άρματα θανάτου πέφτουν επάνω στον κόσμο χωρίζοντας αρχικά τη διαδήλωση στα δύο. 

Ένας γενναίος ΕΠΟΝίτης βαδίζοντας με τη σημαία μπροστά, δέχεται κατάστηθα τις ριπές ενός τανκ. Κλονίζεται και πέφτει. Είναι ο Θωμάς Χατζηθωμάς, 

Τότε, σε εκείνη ακριβώς την κρίσιμη στιγμή, μια νεαρή ξανθή κοπέλα χυμάει μέσα από το πλήθος και αρπάζει το λάβαρο από τα χέρια του νεκρού ΕΠΟΝίτη. Το ατρόμητο κορίτσι σηκώνει ψηλά τη σημαία και την ανεμίζει μπροστά από το τανκ, παροτρύνοντας και τους υπόλοιπους να προχωρήσουν μπροστά! Μια ριπή γαζώνει την ηρωική κοπέλα, ενώ το μηχανοκίνητο άρμα περνά με τις ερπύστριες πάνω από το νεανικό κορμί της συνθλίβοντάς το. Είναι η Παναγιώτα Σταθοπούλου ετών 17.

Τότε ένα άλλο κορίτσι, ΕΠΟΝίτισσα και αυτή, η 19χρονη Κούλα Λίλη φοιτήτρια της Γαλλικής Ακαδημίας, σκαρφαλώνει επάνω στο τανκ και με το τακούνι του παπουτσιού της χτυπάει στο πρόσωπο τον οδηγό του άρματος. Τα γερμανικά πυρά τη ρίχνουν και αυτή στη ματοβαμμένη άσφαλτο. 

Επικρατεί πανδαιμόνιο. Νέα παιδιά αλλά και μεγαλύτεροι ορμάνε επάνω στους γερμανούς και στα άρματα μάχης. Οι ανάπηροι της Αλβανίας χτυπάνε με τις πατερίτσες τούς γερμανούς στρατιώτες! Στη συμβολή Αμερικής και Πανεπιστημίου μια 23χρονη κομμουνίστρια υφαντουργίνα η Όλγα Μπακόλα ανεβαίνει σε ένα άρμα και παλεύει με το γερμανό για να του αρπάξει το πολυβόλο. Την τραυματίζουν θανάσιμα με καταιγισμό πυρών.

Στη θέα αυτών των σκηνών ο κόσμος εξαγριώνεται και από τις παρόδους που είχε καταφύγει προσωρινά, ξεχύνεται και πάλι μπροστά κραυγάζοντας για εκδίκηση και λευτεριά! «Όλοι στο Σύνταγμα», «θάνατος στο φασισμό-λευτεριά στο λαό», ακούγεται από παντού! Ακολουθούν εκτεταμένες άγριες συμπλοκές. Τα μυδράλια ρίχνουν στο ψαχνό. Μέχρι και χειροβομβίδες εκτοξεύονται ενάντια στο πλήθος.

Με πρωτοπορία τους αλύγιστους ΕΠΟΝίτες και τις εργατικές ΕΑΜικές οργανώσεις ο ξεσηκωμένος λαός μάχεται σώμα με σώμα στους δρόμους με απαράμιλλη αυτοθυσία έχοντας απέναντι τους πάνοπλους φασίστες και τους χωροφύλακες της δωσίλογης κυβέρνησης. Εκείνη την ημέρα ολόκληρο το κέντρο της Αθήνας μετατράπηκε σε ένα τεράστιο πεδίο μάχης μεταξύ διαδηλωτών και γερμανών/φασιστοπροδοτών. 

Για 6 ολόκληρες ώρες οι δρόμοι της Αθήνας ματώνουν καθώς σε πολλά διαφορετικά σημεία της πόλης ο λαός αντιστέκεται γενναία. Στην Πανεπιστημίου, στο Κολωνάκι, στην Ομόνοια, γίνεται μακελειό! Οι διαδηλωτές επιμένουν, άλλοτε εφορμούν μπροστά, άλλοτε υποχωρούν, ανασυντάσσονται και επιτίθενται ξανά.

Ένα μαχητικό τμήμα εργατών και νεολαίων σπάει τον κλοιό έξω από το σπίτι του Ράλλη και με πέτρες, τούβλα και ξύλα ισοπεδώνει την οικία. Εκεί λαβώνονται πολλοί και σκοτώνεται και ένας διαδηλωτής.

Στις φονικές συγκρούσεις που μαίνονται μέχρι αργά το απόγευμα πολλοί θα είναι αυτοί που θα πέσουν νεκροί. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε: Θ. Χατζηθωμάς, ΕΠΟΝίτης φοιτητής στους μηχανολόγους-ηλεκτρολόγους του ΕΜΠ, Θ. Μαυρομματίδης ΕΠΟΝίτης φοιτητής ΑΣΟΕΕ, Θ. Τεριακής φοιτητής πολιτικός μηχανικός στο ΕΜΠ, Ε. Αντωνιάδου φοιτήτρια, Α. Παπαδοσταυράκης μέλος της ΕΑΜικής οργάνωσης αναπήρων πολέμου της Αλβανίας, Δ. Δουκάκης ξυλουργός, Α. Δεσύπρης εργάτης, Χ. Κοντός εργάτης, Μ. Καλοζύμης, Β. Στεφανιώτης, Γ. Κατσαρός και δεκάδες ακόμη ηρωικοί αγωνιστές. 

Αρκετοί τραυματίες μεταφέρονται από τους συναγωνιστές τους σε νοσοκομεία όπου χειρουργούνται από ΕΑΜίτες γιατρούς και στη συνέχεια φυγαδεύονται σε ασφαλή σπίτια. Συνολικά θα καταγραφούν πάνω από 30 νεκροί (άλλες πηγές κάνουν λόγο για 53), 280 τραυματίες, ενώ 500 συλληφθέντες μεταφέρονται σιδεροδέσμιοι στα γερμανικά μπουντρούμια όπου θα βασανιστούν και πολλοί εξ’ αυτών θα καταδικαστούν με βαριές ποινές. 

Αργά τη νύχτα, ένας δημοσιογράφος ο Π. Πατρίκιος, θα αναφέρει ότι έτυχε να βρεθεί σε ένα μικρό σπιτάκι της οδού Αχαρνών όπου κάποια νέα παιδιά ξενυχτούσαν πάνω από ένα φέρετρο. Ήταν αυτό της Παναγιώτας Σταθοπούλου! Οι ΕΠΟΝίτες είχαν καταφέρει να διασώσουν το σπαραγμένο σώμα της μικρής τους φίλης και αγαπημένης συναγωνίστριας! «Η εικόνα που αντίκρισα ήταν συγκλονιστική. Σ’ ένα φτωχό, ταπεινό φέρετρο είχαν εναποθέσει την κοπέλα, τη νεαρή σημαιοφόρο της διαδήλωσης. Γύρω στο φέρετρο, νέα παιδιά, συναγωνιστές, παραστάτες στην αγρυπνία, ώσπου να φτάσει η ώρα για την κηδεία. Όλα φτωχά, θεόφτωχα. Ένα άσπρο σεντόνι κάλυπτε το κορμί, λιωμένο από το τανκ. Ήρεμο, καθαρό. Ξανθιά, χρυσαφένια τα μαλλιά σαν τον ήλιο στεφάνωναν το πρόσωπο γιομάτο φακίδες. Πρόσωπο πανέμορφο. Ένας γείτονας, φίλος των παιδιών, μέτρησε τις λίγες δραχμές που είχε κι έτρεξε να φέρει λίγα λουλούδια για να μπουν στο φέρετρο». 

Το ίδιο βράδυ μια ομάδα νέων αγωνιστών της ΕΠΟΝ θα μετονομάσει την οδό Βαλτινών, όπου ήταν το σπίτι της ηρωίδας, σε «οδό Παναγιώτας Σταθοπούλου».

Οι ραδιοσταθμοί της Μόσχας και του Λονδίνου κάνουν λόγο για τη μεγαλύτερη διαδήλωση στην κατεχόμενη Ευρώπη και εξαίρουν τον απίστευτο ηρωισμό των αγωνιζόμενων Ελλήνων.

Ο καθηγητής Αλέξανδρος Σβώλος –μετέπειτα πρόεδρος της ΠΕΕΑ- θα δηλώσει στο περιοδικό “Νέα Γενιά” : «Σας είδα ηρωικά αγόρια και κορίτσια. Σας είδα μια πυρωμένη μέρα τον Ιούλιο του 1943, να τρέχετε ξέφρενα σ’ έναν καλπασμό προς το θάνατο για να προφθάσετε την επίθεση των γερμανοϊταλικών τανκς, μήπως και τελειώσει το πανηγύρι του αίματος πριν εμπήτε Σεις…»

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι μετά τα γεγονότα της 22ας Ιουλίου του 1943 το αντιστασιακό κίνημα θα διαφοροποιήσει τη μέχρι τότε ταχτική του. Έτσι θα παρθεί η απόφαση να μην υφίστανται, πλέον, οι κινητοποιήσεις στο κέντρο της πόλης, αλλά να μεταφερθούν στις συνοικίες για να έχουν και την ένοπλη υποστήριξη-προστασία του ΕΛΑΣ της Αθήνας.

Το πλούσιο υλικό του άρθρου προέρχεται από το αξιόλογο μπλογκ "Ευρυτάνας Ιχνιλάτης"

Tι μάθαμε από μια φωτογραφία

Η παρακάτω έγχρωμη εκδοχή μιας από τις γνωστές φωτογραφίες του Μουσούρη για τον Δημοκρατικό Στρατό, κοσμεί ένα από τα έντυπα του τμήματος Ιστορίας του ΚΚΕ. Η υψηλή ανάλυση και το χρώμα μας επιτρέπουν να κάνουμε μερικές παρατηρήσεις που φωτίζουν και αναδεικνύουν κομμάτια της ζωής, της δράσης και του ηθικού αναστήματος των μαχητών του ΔΣΕ.

• Η εικονιζόμενη μαχήτρια του ΔΣΕ φορά στο πέτο της το παράσημο/ηθικό έπαινο του Γράμμου. Πρόκειται για ένα ορθογώνιο ύφασμα με λευκά γράμματα που αναγράφει τη λέξη "ΓΡΑΜΜΟΣ" και δίνονταν στους μαχητές και τις μαχήτριες που επιδείκνυαν γενναιότητα και αυτοθυσία στο μέτωπο του Γράμμου. Η εικονιζόμενη μαχήτρια προφανώς έλαβε μέρος στις μάχες εκεί και ανέδειξε τέτοιες πολεμικές αρετές.
• Στο πέτο της μαχήτριας βλέπουμε καρφιτσωμένο το σήμα της ΔΝΕ, της Δημοκρατικής Νεολαίας Ελλάδας. Η ΔΝΕ συσπείρωνε στις τάξεις της τους νεολαίους μαχητές του ΔΣΕ και αποτέλεσε τη φυσική εξέλιξη της ΕΠΟΝ. Συγκίνηση προκαλεί ότι στις δυσκολότερες συνθήκες πολέμου, οι νεολαίοι μαχητές βρήκαν χώρο για την ομορφιά και την παιδικότητα. Όπως μπορείτε εύκολα να δείτε, η κονκάρδα έχει το σχήμα από ένα μικρό σκυλάκι...
• Μια κοντινή ματιά στα κουμπιά της στολής θα μας αποκαλύψει ότι επάνω τους εμφανίζεται ένθετο το εθνόσημο των ΗΠΑ, ο αετός που στα πόδια του κρατά δάφνες και βέλη. Πρόκειται λοιπόν για μια λαφυραγωγημένη στολή από τον κυβερνητικό στρατό, μέρος της στρατιωτικής ενίσχυσής του από τις ΗΠΑ. Καταδεικνύει τα πενιχρά μέσα με τα οποία οι μαχητές του ΔΣΕ διεξήγαγαν τις μάχες του Εμφυλίου.

Κοντινή εστίαση στη στολή και εθνόσημο των ΗΠΑ για αντιπαραβολή

• Η στολή της μαχήτριας φαίνεται να έχει ένα κουμπί λίγο πιο κάτω από τον ώμο. Πρόκειται για κουμπί που συγκρατεί το μανίκι της όταν αυτό γυριστεί προς τα πάνω. Το χαρακτηριστικό αυτό υπάρχει στα θερινά χιτώνια των στρατιωτών της εποχής. Η μαχήτρια λοιπόν φορά μια καλοκαιρινή στολή στο άγριο και κρύο κλίμα της περιοχής της ορεινής Μακεδονίας. Μια τέτοια ορεινή τοποθεσία χρειάζεται ασφαλώς, ακόμα και το καλοκαίρι, χειμερινή στρατιωτική στολή. Φυσικά, αυτή η δυνατότητα δεν υπήρχε για όλους τους μαχητές του ΔΣΕ που πολεμούσαν στο χιόνι και το κρύο με ότι διέθεταν σε ρουχισμό και εξοπλισμό.

Μπορεί αυτή η φωτογραφική ανάλυση να φαίνεται σε κάποιους πολύ τεχνική ή ακόμα και αχρείαστη, για αυτό θα θέλαμε να την κλείσουμε με την παρατήρηση του πόσο όμορφο και πηγαίο είναι το χαμόγελο στο πρόσωπό της. 

Ένα εξαιρετικό ένθετο

Ο ριζοσπάστης της τελευταίας Κυριακής (17 Ιουλίου) συμπεριλάμβανε ένα εξαιρετικό ένθετο για τη δράση του Δημοκρατικού Στρατού, το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και τη γενικότερη δράση και στάση του ΚΚΕ κατά την Κατοχή και τον Εμφύλιο, με τίτλο: " 23+ Παθιασμένα Ψέμματα για τον ένοπλο λαικό αγώνα 1941-1949". 

Το ένθετο έρχεται ως απάντηση καταπέλτης στο πρόσφατο βιβλίο των γνωστών κονδυλογράφων της αστικής τάξης Στάθη Καλύβα και Νίκο Μαραντζίδη, με τίτλο "Εμφύλια Πάθη: 23 ερωτήσεις και απαντήσεις για τον Εμφύλιο". Το βιβλίο αυτό από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, επιχειρεί να σερβίρει με μια μίξη επιλεκτικής χρήσης πηγών, ψεμμάτων και ψευδεπιστημονισμού, μια ραφιναρισμένη εκδοχή του αντικομμουνιστικού οχετού, που πασάρεται σήμερα ως Ιστορία. 

Το τμήμα ιστορίας του ΚΚΕ προσφέρει μια απάντηση σημείο προς σημείο στο βιβλίο αυτό.

Για όσους χάσατε την έκδοση του Ριζοσπάστη, μπορείτε να βρείτε το ένθετο από τη Σύγχρονη Εποχή.

Χρυσή Αυγή και ναζιστική Ευγονική

Επιθυμούσαμε από καιρό να αφιερώσουμε ένα άρθρο στις θέσεις της ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή για την στείρωση και την ευθανασία των ΑΜΕΑ και των λοιπών "φυλετικών δηλητηρίων" της ανθρώπινης κοινωνίας. Το άρθρο μας δεν είναι μόνο πολιτικό, είναι και βαθύτατα ιστορικό, αφού όπως θα δούμε παρακάτω οι πρακτικές και οι απόψεις αυτές του νεοναζισμού (και όχι μόνο στην Ελλάδα) έχουν βαθιές ρίζες. 

Διαβάζουμε από το 1ο τεύχος του περιοδικού Χρυσή Αυγή στις 1/1/1980:

Πηγή εδώ

Η ιδεολογική πλαισίωση του ζητήματος γάμος-αναπαραγωγή-τεκνοποίηση της Χρυσής Αυγής μπορεί να συνοψιστεί καλύτερα στον παρακάτω εντεκάλογο (πηγή εδώ):

1. Απαγόρευση γάμου μέχρι της κατανόησης του ζευγαριού των απαιτήσεων που η τεκνοποίηση περιλαμβάνει.
2. Προληπτική ευγονική.
3. Προγενετική εξέταση προκειμένου να αποφεύγονται γάμοι με "καταστροφικά αποτελέσματα".
4. Στείρωση για τους "κληρονομικά βεβαρυμένους" . Κατηγορία στην οποία συμπεριλαμβάνονται οι παρανοϊκοί, οι διανοητικά καθυστερημένοι, οι σχιζοφρενείς, οι επιληπτικοί, οι φορείς μεταλλαγμένων γονιδίων, οι αθεράπευτα αλκοολικοί και τοξικομανείς κτλ.
5. Η φυσική επιλογή, η στείρωση και η ευθανασία είναι ορθές αν πατούν σε βιολογική βάση.
6. Οι σεξουαλικές σχέσεις πρέπει να ακολουθούν τα ένστικτα του ανθρώπου.
7. Σε μια υγιή κοινωνία το μητρικό ένστικτο χαρακτηρίζεται ως ευγενής τάση.
8. Οι κοπέλες οφείλουν να διδάσκονται από το σχολείο για τους κινδύνους που ελλοχεύουν σε μια σειρά παραγόντων όπως: Η επιθυμία του χρήματος, η ανθυγιεινή διατροφή, η δηλητηρίαση της πνευματικότητας από τα ΜΜΕ, η απρόσωπη διαφημιστική προβολή, η φαρμακοθεραπεία, ο εμβολιασμός, η ακτινογραφία κτλ.
9. Το βρέφος πρέπει υποχρεωτικά να θηλάζει για τη φυσιολογική του ανάπτυξη.
10.  Ο έλεγχος των γεννήσεων είναι ζήτημα της ευγονικής και όχι της βιολογία ή της χημείας.
11. Είναι αναγκαίο να εξαγνίσουμε τη λευκή φυλή από τη ρυπαρότητα του σύγχρονου πολιτισμού και να οικοδομήσουμε μια κοινωνία με βάση τη Ψυχοσωματική Φυσική Υγιεινή και την Ευβιοτική.

Τα παραπάνω φυσικά δεν αποτελούν "παλιές θέσεις" που τώρα η Χρυσή Αυγή καμώνεται ότι έχει αλλάξει. Άλλωστε το διαδίκτυο βρίθει από τις απόψεις τους αυτές, όπως π.χ. οι θέσεις που εκφράζονται από τον Μιχάλη Παπαδημητρίου, πυρηνάρχη της οργάνωσης στη Σαλαμίνα: Δείτε το εδώ.

Ας δούμε τώρα το ιστορικό παρελθόν της Ευγονικής.

Η φιλοσοφία (και όχι επιστημονική θεωρία ή πρακτική) της Ευγονικής εντοπίζεται στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Πρόκειται για μια φιλοσοφία που υποστηρίζει τη χημική και γενετική "υγιεινή" μέσω της στείρωσης "ανίκανων για αναπαραγωγή ανθρώπων" προκειμένου να διαφυλαχθεί η υγιής αναπαραγωγή της κοινωνίας. Ως ανίκανοι αναπαραγωγής νοούνταν μια ευρύτατη γκάμα ανθρώπων: Ψυχασθενείς, διανοητικά υστερούντες, γενετικά ανάπηροι, ναρκομανείς, πόρνες, αλκοολικοί, επιληπτικοί κ.ά. Σε διάφορες χώρες που επικράτησε, η Ευγονική περιλάμβανε στην παραπάνω ομάδα "ανικάνων" και αρκετές ξεχωριστές υποομάδες. Λόγου χάρη, στη φασιστική Ισπανία του Φράνκο ανίκανοι τεκνοποίησης θεωρούνταν οι κομμουνιστές, για τις απόψεις των οποίων, οι ευγονιστές της εποχής θεωρούσαν ότι έφταιγε κάποιο γονίδιο. 

Η Ευγονική είχε υποστηρικτές και πολέμιους σχεδόν σε κάθε χώρα της Ευρώπης. Στην Ελλάδα, η Ελληνική Εταιρεία Ευγονικής ενσωμάτωνε παρεμφερείς θέσεις, χωρίς όμως να γίνει ποτέ επίσημη πρακτική του κράτους. Ο Νικόλαος Λούρος, ο Γεώργιος Σκλαβούνος και άλλοι γνωστοί ιατροί της εποχής (ο Λούρος ήταν προσωπικός ιατρός του παλατιού), ασπάζονταν τη φιλοσοφία και τις πρακτικές της Ευγονικής, γράφοντας βιβλία και δίνοντας διαλέξεις σχετικά. 

Ναζιστική Γερμανία

Η χώρα στην οποία η Ευγονική γνώρισε την ευρύτερη εφαρμογή της υπήρξε η ναζιστική Γερμανία. Η ναζιστική ευγονική υπήρξε μια πρακτική εφαρμογή κοινωνικών πολιτικών της ναζιστικής Γερμανίας, που τοποθέτησαν στο κέντρο της ναζιστικής ιδεολογίας τη βελτίωση της Άριας φυλής. Μέσω της πρακτικής της, στοχοποιήθηκαν άνθρωποι, οι οποίοι χαρακτηρίστηκαν ως "ζωές ανάξιες της ζωής" (Lebensunwertes Leben), που περιλαμβάνουν, εκτός των άλλων, ποινικούς εγκληματίες, "εκφυλισμένους", αντιφρονούντες, αδύναμους διανοητικά ή σωματικά, ομοφυλόφιλους, αέργους, παράφρονες, για να αποβληθούν από την αλυσίδα της κληρονομικότητας. Περισσότερα από 400.000 άτομα στειρώθηκαν παρά τη θέλησή τους, ενώ 275.000 θανατώθηκαν στο πλαίσιο του περιβόητου, Προγράμματος T4. 

Το πρόγραμμα αυτό στόχευε τα άτομα με γενετικά ελαττώματα και με μια ραφιναρισμένη πολιτική επικάλυψη, αφαιρούσε τα άτομα αυτά από τις οικογένειές τους. Η δικαιολογία ήταν συνήθως η μεταφορά τους σε κάποιο ίδρυμα ή άσυλο. Τα άτομα αυτά είτε θανατώνονταν στους πρώτους θαλάμους αερίων του Τρίτου Ράιχ, είτε υφίσταντο πειράματα που συνήθως οδηγούσαν στο θάνατό τους. Η γερμανική κοινωνία της εποχής διαμαρτυρήθηκε έντονα, όταν πτυχές του προγράμματος έγιναν αντιληπτές, με αποτέλεσμα το Πρόγραμμα Τ4, να τερματιστεί από το κράτος. Παρόλα αυτά, το Πρόγραμμα Τ4 πρακτικά δεν σταμάτησε ποτέ και τερματίστηκε το 1945, με τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας. 

Στα πλαίσια της οργάνωσης του προγράμματος ευγονικής τους, οι Ναζί είχαν εμπνευστεί από τα προγράμματα υποχρεωτικής στείρωσης των Ηνωμένων Πολιτειών, ιδίως όσον αφορά τους νόμους ευγονικής που είχαν θεσπιστεί στην Καλιφόρνια.

Υπό το νόμο για την Πρόληψη απογόνων των ασθενών με κληρονομικές ασθένειες, που εφαρμόστηκε στις 14 Ιουλίου του 1933, οι γιατροί υποχρεούνταν να καταγράφουν κάθε περίπτωση κληρονομικής ασθένειες που περιέπιπτε στην αντίληψή τους, εκτός από των γυναικών άνω των 45 ετών. Οι γιατροί θα μπορούσαν να τιμωρηθούν με πρόστιμο σε περίπτωση μη συμμόρφωσης.

Το 1934, το πρώτο έτος της εφαρμογής του Νόμου, περίπου 4.000 άτομα άσκησαν έφεση κατά των αποφάσεων των υπηρεσιών στείρωσης. Συνολικά 3.559 εφέσεις απερρίφθησαν. Μέχρι το τέλος του ναζιστικού καθεστώτος, πάνω από 200 Δικαστήρια Γενετικής Υγείας (Erbgesundheitsgerichte) δημιουργήθηκαν, και, με τις αποφάσεις τους, πάνω από 400.000 άτομα στειρώθηκαν παρά τη θέλησή τους.

Με τον νόμο για την Απλούστευση του Συστήματος Υγείας, τον Ιούλιο του 1934, δημιουργήθηκαν Κέντρα Πληροφόρησης για τη γενετική και φυλετική υγιεινή, καθώς και των Υγειονομικά Γραφεία. Ο νόμος προέβλεπε επίσης διαδικασίες για «καταγγελία» και «αξιολόγηση» ανθρώπων, οι οποίοι στη συνέχεια αποστέλλονταν σε Δικαστήρια Γενετικής Υγείας, όπου αποφασιζόταν η στείρωση.

Ενδείξεις για τον προσδιορισμό αυτών που θεωρούνταν «γενετικά άρρωστοι» συλλέγονταν από τις συνηθισμένες πληροφορίες που παρέχονταν από τους ανθρώπους στα ιατρεία και τις υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας. Τυποποιημένα ερωτηματολόγια είχαν σχεδιαστεί από τους ναζί, με τη βοήθεια της Dehomag (θυγατρικής της IBM το 1930), έτσι ώστε οι πληροφορίες να μπορούν να κωδικοποιηθούν εύκολα σε διάτρητες κάρτες Χόλεριθ για γρήγορη ταξινόμηση και καταμέτρηση.

Στο Αμβούργο, οι γιατροί παρείχαν πληροφορίες σε ένα Κεντρικό Αρχείο Διαβατηρίου Υγείας (περί το 1934), κάτω από έναν θεσμό που ονομαζόταν «Συνολική Παρατήρηση της Ζωής σχετικά με την Υγεία». Αυτό το αρχείο προοριζόταν να περιλαμβάνει εκθέσεις από γιατρούς, αλλά και από τα δικαστήρια, τις ασφαλιστικές εταιρείες, αθλητικά σωματεία, τη Χιτλερική Νεολαία, τον στρατό, την υπηρεσία εργασίας, κολέγια κλπ. Κάθε φορέας που έδινε πληροφορίες, ελάμβανε ως αντάλλαγμα αντίστοιχες πληροφορίες. Το 1940 το Υπουργείο Εσωτερικών προσπάθησε να επιβάλει ένα σύστημα σαν του Αμβούργου στο σύνολο του κράτους.

Στη Βιέννη, στην κλινική Spiegelsgund χιλιάδες μικρά παιδιά με ειδικές ανάγκες, ή απλά ορφανά τέκνα μη αρίων οικογενειών, θανατώθηκαν σε πειράματα. Σήμερα στο μουσείο του ιδρύματος εκτίθενται δεκάδες γυάλες με παιδικούς εγκεφάλους, που αποτελούσαν "συλλογή" των γιατρών του ιδρύματος. 

Γενετικός πειραματισμός σε Γερμανούς πολίτες

Η πρακτική της Ευγονικής όμως δεν σταματούσε στους "ανθρώπους ανάξιους ζωής" της γερμανικής κοινωνίας. Αντίθετα επεκτείνονταν και στα "υγιή" της μέλη. 

Μετά την επιβολή από τους Ναζί των ρατσιστικών νόμων της Νυρεμβέργης, που επέτρεπαν να παντρεύονται μόνον Άριοι μεταξύ τους, έγινε επίσης υποχρεωτικός ο έλεγχος και των δύο μελλονύμφων για τυχόν κληρονομικές ασθένειες, προκειμένου να διατηρηθεί η υποτιθέμενη φυλετική καθαρότητα της Άριας φυλής. Όλοι ενθαρρύνονταν να αξιολογήσουν προσεκτικά τους πιθανούς μελλοντικούς συζύγους τους από ευγονικής άποψης κατά τη διάρκεια της γνωριμίας μαζί τους. Τα μέλη των SS προειδοποιούνταν να υποβάλουν σε ερωτήσεις τους μελλοντικούς συζύγους τους για να βεβαιωθούν ότι δεν είχαν οικογενειακό ιστορικό κληρονομικής ασθένειας ή παραφροσύνης, αλλά προσεκτικά, έτσι ώστε να μην βλάψουν τα συναισθήματα του υποψήφιου μνηστήρα και, αν ήταν απαραίτητο να τους απορρίψουν για λόγους ευγονικής, να το κάνουν διακριτικά και χωρίς να τους προσβάλουν.

Παράλληλα, η ναζιστική Γερμανία λειτούργησε το πρόγραμμα "Lebensborn".

To πρόγραμμα αυτό στόχευε στην αύξηση του αρίου πληθυσμού στη Γερμανία, κυρίως για στρατιωτικούς λόγους και εφάρμοζε ευγονικές και γενετικές πρακτικές. Στα πλαίσιά του, οργανώθηκαν ορφανοτροφεία και κλινικές στις οποίες άρια μέλη των SS και του ναζιστικού κόμματος μπορούσαν να αφήσουν ή να γεννήσουν τα εκτός γάμου παιδιά τους, τα οποία μεγάλωναν χωρίς γονείς, υπό την αιγίδα του κράτους και με άκρα μυστικότητα. Επίσης το πρόγραμμα "Lebensborn", ενθάρρυνε τις εκτός γάμου σχέσεις αρίων και προσπαθούσε να περιορίσει τις εκτρώσεις. 

Χιλιάδες παιδιά της εποχής, ενήλικοι του σήμερα δεν γνώρισαν ποτέ τους γονείς τους και γεύτηκαν τη σκληρή "διαπαιδαγώγηση" του Τρίτου Ράιχ. Ένα εκπληκτικό ντοκιμαντέρ θα σας δείξει τα προβλήματα αυτών σημερινών ανθρώπων και τις πολιτικές του προγράμματος. Δείτε το εδώ.

Ένα βασικό όμως ερώτημα στη συζήτηση είναι το εξής: Ισχύει παρόλα αυτά η φιλοσοφία της Ευγονικής; 

Η σύγχρονη γενετική έχει απορρίψει σχεδόν το σύνολο των ευγονικών θέσεων της εποχής αυτής με δεδομένα που στηρίζει στη σημερινή γνώση της ανθρώπινης εξέλιξης, της βιολογίας και της δομής του ανθρώπινου γενετικού υλικού. Τα ακαταμάχητα επιχειρήματα της σύγχρονης γενετικής είναι χονδρικά τα εξής: 

• Η αναπαραγωγή ομοειδών πληθυσμών αποδεδειγμένα οδηγεί σε εκφυλισμό του γενετικού υλικού. Οι συγγενείς πληθυσμοί έχουν σαφώς μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης υπολειπομένων γονιδίων και μεταλλάξεων. Έτσι η "καθαρότητα του γενετικού υλικού" μέσω των θεωριών περί αρίας φυλής μαθηματικά οδηγούν στον γενετικό εκφυλισμό. Αντίθετα η ανάμιξη του γενετικού υλικού θεωρείται υγιής και εικάζεται οτι προοδευτικά οδηγεί στη βελτίωσή του.
• Πολλές φορές η φυσική επιλογή δεν αφορά μόνο την επικράτηση του ισχυροτέρου. Σε αντίξοες συνθήκες, έχει αποδειχθεί ότι είναι τα μεταλλαγμένα γονίδια που ενδέχεται να αποτελέσουν την λύση για τη διατήρηση του είδους. Με άλλα λόγια, είναι η αφύσικα "ψηλόλαιμη" καμηλοπάρδαλη που θα τραφεί από τα κλαριά των δέντρων κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης περιόδου ξηρασίας, και το δικό της γενετικό υλικό θα οριοθετήσει ένα νέο χαρακτηριστικό για το είδος. Το ίδιο ισχύει και με τα άτομα με το "καυκάσιο γονίδιο", μια μετάλλαξη του ανθρώπινου γενετικού υλικού που αδρανοποιεί τον ιό HIV. H στείρωση λοιπόν και η ευθανασία των ατόμων με γενετικές μεταλλάξεις αποστερεί από το είδος τη δυνατότητα επιβίωσής του σε μια τέτοια συνθήκη.
• Στο ανθρώπινο γενετικό υλικό απολύτως καμιά ένδειξη δεν έχει επιστημονικά βρεθεί που να αποδεικνύει την ανωτερότητα ή κατωτερότητα της μιας φυλής από την άλλη.  Ο Homo sapiens αποτελεί ένα εξαιρετικά ομοιογενές είδος: δύο οποιοιδήποτε άνθρωποι, ανεξάρτητα από την προέλευσή τους, είναι γενετικά ταυτόσημοι κατά 99,9%. 
• Έχει επίσης αποδειχθεί ότι η λέξη "φυλή" είναι ένας κοινωνικός όρος, όχι επιστημονικός. Εξελιχθήκαμε όλοι κατά τη διάρκεια των τελευταίων 100.000 χρόνων από τον ίδιο μικρό αριθμό ανθρώπων οι οποίοι άφησαν την Αφρική για να εποικήσουν ολόκληρο τον κόσμο. Αν πρέπει να χρησιμοποιεί κανείς τον όρο "φυλή" μπορεί να το κάνει αναφερόμενος στη μία και μοναδική ανθρώπινη φυλή.

Στα βήματα της Ιστορίας - Πειραιάς Tινάνειο πάρκο

Περνώντας μέσα από το Tινάνειο πάρκο στον Πειραιά εντοπίσαμε αυτό το ιδιαίτερο και ενδιαφέρον μνημείο.

Πρόκειται για τα συντρίμμια του βρετανικού πλοίου "Clan Fraser" που ανατινάχτηκε στις 7 Απριλίου του 1941 κατόπιν βομβαρδισμού του από γερμανικά καταδρομικά αεροπλάνα "Stukas". Το "Clan Fraser" ήταν ένα από τα πλοία της σειράς Cameron που κατασκευάστηκε για τη Μεγάλη Βρετανία από την Clan Lines Steamships Co. Καθελκύστηκε στις 20 του Δεκέμβρη 1938.  Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου ,το "Clan Fraser" χρησιμοποιήθηκε για την υποστήριξη συμμαχικών επιχειρήσεων στη Μεσόγειο και υπήρξε ένα από τα εμπορικά πλοία που χρησιμοποιήθηκαν στην επιχείρηση "Collar", κατά την οποία μια νηοπομπή τροφοδοσίας συμμαχικών πλοίων θα επιχειρούσε τον ανεφοδιασμό της Μάλτας και της Αλεξάνδρειας.

Το "Clan Fraser" συνέχισε να επιχειρεί και μετά την επιχείρηση αυτή στη Μεσόγειο μέχρι και τον Απρίλιο του 1941 που και μπήκε για να δέσει στο λιμάνι του Πειραιά με φορτίο πολεμικού υλικού, αποτελούμενο από 250 τόνους όπλων και 500 τόνων ΤΝΤ (εκρηκτική ύλη). Το πλοίο έδεσε στις 4 Απριλίου του 1941.

Το βράδυ της 6ης Απριλίου, πρώτης ημέρας της γερμανικής εισβολή, στις 21.22, βομβαρδιστικά και καταδρομικά αεροπλάνα της Luftwaffe με επικεφαλής τον Hans Hermann άρχισαν τον βομβαρδισμό του Πειραιά .Οι Γερμανοί αρχικά έριξαν θαλάσσιες νάρκες αποκόπτοντας το λιμάνι από την ανοιχτή θάλασσα και στη συνεχεία χτύπησαν τα πλοία. 

Το "Clan Fraser"χτυπήθηκε,κατά μια εκδοχή, από τρεις βόμβες κατά τη διάρκεια της πρώτης και της δεύτερης επιδρομής και αμέσως πήρε φωτιά. Κατά μια άλλη εκδοχή η που πυρκαγιά εκδηλώθηκε στο πλοίο προκλήθηκε από τις φλεγόμενες παρακείμενες αποθήκες του λιμανιού.

Στην πρώτη αυτή φάση σκοτώθηκαν 7 ναύτες του Βρετανικού Ναυτικού και τραυματίστηκαν 9. Ο χαμηλός αριθμός των απωλειών υποδεικνύει ότι το πρώτο αυτό χτύπημα δεν είχε αγγίξει τις δεξαμενές ή τα αμπάρια του πλοίου. 

Το "Clan Fraser" συνέχισε να καίγεται για ώρες και οι όποιες προσπάθειες να σβηστεί η φωτιά δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα. Το πλοίο επίσης δεν μπορούσε να οδηγηθεί σε βαθύτερα ύδατα και να αφεθεί εκεί που θα υπήρχε μεγαλύτερη ασφάλεια αφού όπως προείπαμε, ο Πειραιάς ήταν αποκλεισμένος σχεδόν από θαλάσσιες νάρκες. 

Στις 7 Απριλίου η φωτιά φθάνει στο αμπάρι του πλοίου και αναφλέγει την τροτύλη (ΤΝΤ) που περιέχει. Το πλοίο εξερράγη σε μια τεράστια γλώσσα φωτιάς που αποτυπώθηκε στο φωτογραφικό φακό της εποχής.

Φλεγόμενα σίδερα, εκρηκτικά και άλλα υλικά εκτοξεύτηκαν σε όλο το λιμάνι προκαλώντας πολλές καταστροφές σε μια έκρηξη που έγινε αισθητή σε απόσταση 15 μιλίων. Πυρακτωμένα συντρίμμια εκτοξεύονταν σε ύψος πολλών μέτρων και μετέδιδαν τη φωτιά σε γειτονικά πλοία και βάρκες, καθώς και σε κτίρια και αποθήκες στην ξηρά. Την κατάσταση της κόλασης αυτής συνόδευσε μια δεύτερη έκρηξη από το πλοίο (πιθανότατα στις δεξαμενές του), η οποία είχε ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική  διάλυση του "Clan Fraser".

Ένα κομμάτι του  γερανού της γέφυρας 80 τόνων του πλοίου σφηνώθηκε σε δέντρο του Τινάνειου πάρκου. 

Τα πλοία που καταστράφηκαν από την έκρηξη του  "Clan Fraser", ήταν, σύμφωνα με τη γνώμη του έγκυρου site Warsailors, τα εξής:

PATRIS British 1706 tons

STYLIANI Greek 3526 tons

SURF (yacht) British 496 tons

PETALLI Greek 6465 tons

GEORGIOS Greek 146 tons

KYRA PANAGIA II Greek 1012 tons

VIKING (tug) Danish 386 tons

Η κηδεία ενός μαχητή του ΔΣΕ

Το παρακάτω σπάνιο φωτογραφικό υλικό εικονίζει την κηδεία κάποιου άγνωστου μαχητή του ΔΣΕ σε κάποιο από τα χωριά της Φλώρινας. Προέρχεται από το φωτογραφικό λεύκωμα του Απόστολου Μουσούρη "Φωτογραφίζοντας το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας" εκδ. Σύγχρονη Εποχή και αποτελεί σπανιότατη καταγραφή του ΔΣΕ σε εξωπολεμικές δραστηριότητες. Οι εικόνες είναι συγκινητικές. Ο μαχητής προφανώς ήταν Σλαβομακεδόνας αφού η επιγραφή του φερέτρου του είναι γραμμένη στα σλαβομακεδονικά. Εντύπωση προκαλεί η συμμετοχή ιερέα στην κηδεία, γεγονός που αποδεικνύει το σεβασμό του ΔΣΕ στις τοπικές παραδόσεις και τα έθιμα, αλλά και το γεγονός ότι την νεκρώσιμη ακολουθία συνοδεύει μπάντα του ΔΣΕ. 

Σπανιότατη επίσης είναι και η φωτογραφική αποτύπωση ταφών και κηδειών από τα συνεργεία του ΔΣΕ και μαζί με ακόμη μια γνωστή φωτογραφία, οι πέντε ακόλουθες φωτογραφίες αποτελούν τις μοναδικές τέτοιας θεματολογίας που έχουμε εντοπίσει.


Οι φωτογραφίες με το σώμα του νεκρού και το φέρετρο δεν πρέπει να μας ξενίζουν ή να αναχθούν σε κάποια μακάβρια συνήθεια των ανταρτών. Το έθιμο της φωτογραφίας των νεκρών πριν τις κηδείες τους ή και κατά τη διάρκειά τους αν και φαινομενικά παραπέμπει στη βικτωριανή Αγγλία, αποτελούσε κοινή συνήθεια στη χώρα μας, ιδιαίτερα ανάμεσα στους ποντιακούς και μακεδονικούς πληθυσμούς. Στο τέλος του αφιερώματος παραθέτουμε και φωτογραφία αρκετά πιο σύγχρονης εποχής για να εξακριβώσετε τα λεγόμενα.

Η κηδεία του μαχητή του ΔΣΕ

Nεκρώσιμη ακολουθία με την μπάντα των μαχητών του ΔΣΕ.

Το φέρετρο του νεκρού με τιμητική φρουρά μαχητών.

Η νεκρώσιμη ακολουθία με τον ιερέα να προπορεύεται.

Η νεκρώσιμη ακολουθία- Μαχητές με το φέρετρο του νεκρού.

Το φέρετρο του νεκρού πριν την ταφή. Η επιγραφή γράφει: "Έπεσε πολεμώντας για το λαό"

Πιο σύγχρονη φωτογραφία από την Αλεξανδρούπολη

Πηγή: εδώ

Όλο το υλικό προέρχεται από την εξαιρετική νέα έκδοση της Σύγχρονης Εποχής:

Ένα βιβλίο τεράστιας ιστορικής σημασίας

Ευχάριστη έκπληξη αποτελεί για όλους τους μελετητές και τους φίλους της σύγχρονης ιστορίας η νέα έκδοση της Σύγχρονης Εποχής με τίτλο: "Φωτογραφίζοντας το Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας". Πρόκειται μια έκδοση σπανιότατων και αδημοσίευτων ως σήμερα φωτογραφιών από τη δράση, τη ζωή, τις λαϊκές δομές και τις δραστηριότητες των μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού, που προέρχεται από τα φιλμ του Απόστολου Μουσούρη.

Ο Απόστολος Μουσούρης υπήρξε μέλος στον εφεδρικό ΕΛΑΣ και στη μάχη του Δεκέμβρη του 1944 συμμετείχε με τη χρέωση του πολεμικού ανταποκριτή - κινηματογραφιστή.

Το 1948 κατατάχτηκε στον ηρωικό Δημοκρατικό Στρατό Ελλάδας. Υπηρέτησε στη διαφώτιση του Γενικού Αρχηγείου. Είχε το βαθμό του λοχαγού και πήρε τα μετάλλια «Γράμμος» και «Ελλάς». Ο Μουσούρης ήταν ο υπεύθυνος του εκεί κινηματογραφικού - φωτογραφικού συνεργείου. Το συνεργείο αυτό κινηματογραφούσε επίκαιρα από τη ζωή και τη δράση του ΔΣΕ και γενικότερα αποτύπωνε πάνω σε φιλμ την καθημερινότητα των μαχητών και μαχητριών. Έχοντας πάρει μέρος ως κινηματογραφιστής στις μάχες του Γράμμου (1948, 1949) και Βίτσι (1949), αποτύπωσε εικόνες ανεκτίμητης αξίας. Εικόνες που αποτελούν ντοκουμέντα ιστορικά, αδιαμφισβήτητα και αδιάβλητα συνάμα. Με την αμεσότητα της κινηματογραφικής του μηχανής, τεκμηριώνει την ιστορική αλήθεια, εμπνέοντας τις νέες γενιές των κομμουνιστών.

Το βιβλίο αυτό προέρχεται από το φωτογραφικό αρχείο του Απόστολου Μουσούρη (1917- 1997) που δωρήθηκε στο Αρχείο του ΚΚΕ από την Τάνια Μουσούρη και τον Αλέξη Χατζή. Το φωτογραφικό και κινηματογραφικό υλικό, ψηφιοποιήθηκε και συντηρήθηκε και επιλεγμένο μέρος του βρίσκεται τώρα σε διάθεση στα βιβλιοπωλεία. 

Κατά την έκδοσή του δόθηκε ιδιαίτερη προσοχή στο να παρουσιαστεί άρτια μια συνολική ολοκληρωμένη εικόνα της ζωής και της δράσης των αγωνιστών του ΔΣΕ, της ζωής στις ελεύθερες περιοχές ευθύνης της ΠΔΚ και φωτογραφικά ντοκουμέντα από την πολιτική προσφυγιά στις λαϊκές δημοκρατίες που ακολούθησε της υποχώρησης του ΔΣΕ το 1949. 

Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε τρεις ενότητες:

• Η πρώτη ενότητα με τίτλο "Οργανωμένος Λαϊκός Στρατός" παρουσιάζει στιγμές της δράσης του ΔΣΕ από τη στρατιωτική εκπαίδευση και τις ασκήσεις των μαχητών, έως τη νεολαία του ΔΣΕ και την επίσκεψη του Πολ Ελιάρ στο Γράμμο.
• Η δεύτερη ενότητα με τίτλο "Η ζωή στις ελεύθερες περιοχές" δίνει μια εικόνα της παραγωγικής δραστηριότητας, των λαϊκών δομών και της εικόνας για τη μέριμνα του παιδιού.
• Η τρίτη ενότητα που έχει τίτλο "Στην πολιτική προσφυγιά" αποτελείται από φωτογραφικά ντοκουμέντα από την είσοδο του ΔΣΕ στην Αλβανία και τη ζωή στην ΕΣΣΔ.

Κάθε ενότητα είναι πλαισιωμένη με επεξηγηματικές εισαγωγές που δένουν την εικόνα με το ντοκουμέντο, ενώ στην εισαγωγή της έκδοσης παρατίθεται ενδιαφέρουσα μαρτυρία του σκηνοθέτη Μάνου Ζαχαρία για το κινηματογραφικό και φωτογραφικό συνεργείο του ΔΣΕ.

Στις σελίδες της έκδοσης αναπαράγονται 1.000 περίπου εικόνες που βλέπουν για πρώτη φορά το φως της δημοσιότητας, όπως εκείνες από τις λαϊκές συνελεύσεις, την παραγωγική διαδικασία στις ελεύθερες περιοχές και τα όμορφα τοπία των Πρεσπών. Κάθε σελίδα της έκδοσης αποτελεί μια έκπληξη που μας μεταφέρει σε μια εποχή εγώνων και θυσιών. 

Δεν θα ήταν υπερβολή να κατατάξουμε το βιβλίο του Μουσούρη ως "φυσική ιστορική συνέχεια" όμοιας αξίας με το μεγάλο φωτογραφικό λεύκωμα του Σπύρου Μελετζή "Με τους αντάρτες στα βουνά" που παρουσιάζει τη ζωή και τη δράση των ανταρτών του ΕΛΑΣ στην περίοδο της Κατοχής.

Μην το χάσετε.

Σεβόμενοι τη νέα έκδοση της Σύγχρονης Εποχής, επιλέξαμε μόνο ελάχιστες από τις 

φωτογραφίες του βιβλίου για να σας παρουσιάσουμε:

To ύψωμα Κλέφτης

Φωτογραφία από σκηνή μάχης

Μηχανή του ΔΣΕ και τζιπ

Ελεύθερος σκοπευτής του ΔΣΕ

Στελέχη του ΔΣΕ σε βάρκα στις Πρέσπες

Συνεργείο ψαράδων του ΔΣΕ

Μοναδική φωτογραφία με κατοίκους των Πρεσπών και μαχητές του ΔΣΕ σε ώρα ανάπαυλας στις ακτές των Πρεσπών

Σουηδική γυμναστική σε τάγμα του ΔΣΕ

Μαχητές και μαχήτριες κοιμούνται 

Μετρήσεις για βολή πυροβολικού

Μαχητής του ΔΣΕ σε βάρκα στη λίμνη των Πρεσπών

Ντόπιοι κάτοικοι των Πρεσπών με μαχητές του ΔΣΕ επιδεικνύουν την ψαριά του στη βάρκα "ΔΣΕ Ταχεία".

Ακτή των πρεσπών με έναν διαβάτη 

Μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ σε επίδειξη οπλισμού

Αιχμάλωτοι οπλίτες του κυβερνητικού στρατού

Επισκευή γεφυριού από άνδρες του ΔΣΕ

Συνεργείο ραφέων του ΔΣΕ με εμβλήματα του ΕΑΜ στον τοίχο