Από τη δράση του ΕΛΑΣ Θράκης

του φίλου Πλωτίνου Τουίστ.

«Προσοχή, προσοχή, σας μιλάει η ΕΠΟΝ. Πατριώτες, βγείτε γλήγορα απ' τους νοντάδες και τραβήξτε ίσια για τα Καζάνια τη μεριά, 'κει στη ρεματιά του Κιόι - ντερέ. Οι Γερμανοί καίνε το Σουφλί. Εβαναν φωτιά σε πολλά σπίτια γύρω απ' το Σταθμό». 

Μια μέρα, στις 28 Αυγούστου του 1944, ξεκινάει η απελευθέρωση των πρώτων πόλεων  της κατεχόμενης Ευρώπης(Διδυμότειχο, Φέρες, Σουφλί, Αλεξανδρούπολη) και καταλήγει στην απελευθέρωση ολόκληρου Νομού Έβρου στις 4 Σεπτεμβρη του 1944.

Το 81ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, με Διοικητή τον καπετάν Κρίτωνα, κατόρθωσε, με οργανωμένη δύναμη 600 περίπου μαχητών, με οπλισμό συνηθισμένο, δίχως πολυβόλα, οπλοπολυβόλα, όλμους, κ.λπ., να αποσυνθέσει στον Έβρο τριπλάσιες γερμανικές δυνάμεις, άριστα εκπαιδευμένες και άρτια εξοπλισμένες με σύγχρονα πολεμικά μέσα: τανκς, θωρακισμένα αυτοκίνητα, ελαφρά άρματα μάχης, αεροπορία. Και δεν θα διέφευγε κανείς αν δεν υπήρχε η ενίσχυση της μηχανοκίνητης φάλαγγας του Αιγαίου.

Φωτογραφία 1

Απελευθέρωσε τον Έβρο νωρίτερα από κάθε άλλη περιοχή της Ελλάδας και σε συνέχεια με τις δυνάμεις του και με τη βοήθεια που έδωσε, συντέλεσε στη γρηγορότερη απελευθέρωση των ελληνικών βουλγαροκρατουμένων εδαφών της Δυτικής Θράκης και Ανατολικής Μακεδονίας.

Γενικά στις επιχειρήσεις, που κράτησαν μια βδομάδα, από τις 28 Αυγούστου ως τις 3 Σεπτέμβρη 1944, για την απελευθέρωση του νομού Έβρου από τους ναζί, σκοτώθηκαν πάνω από 150, τραυματίστηκαν πολύ περισσότεροι κι αιχμαλωτίστηκαν 410 Γερμανοί στρατιώτες κι αξιωματικοί. Κυριεύτηκε άφθονο, παντός είδους πολεμικό υλικό, που μ' αυτό αρχικά έφτασε η δύναμη του 81ου Συντάγματος σε 3.500 κι αργότερα από λάφυρα του Τσαούς Αντών ξεπέρασε τους 5.000 άνδρες.

Στο πολεμικό υλικό που κυριεύτηκε, θα πρέπει να προστεθούν τεράστιες ποσότητες ζάχαρη, καπνός, αλεύρι, φάρμακα, καύσιμα, τσιμέντα, σιδερικά, τηλεπικοινωνιακά υλικά, δύο μεγάλοι σιδηροδρομικοί συρμοί με βαγόνια φορτωμένα διάφορα αγαθά, 28 άθικτα φορτηγά αυτοκίνητα και κούρσες, πάρα πολλές μοτοσυκλέτες και ποδήλατα και άφθονο σιδηροδρομικό υλικό. Συνολικές απώλειες του 81ου Συντάγματος Έβρου, 8 νεκροί, 12 τραυματίες και πολλά καμένα σπίτια κατά μήκος του δρόμου από το Σουφλί ως την Αλεξανδρούπολη.

Ωστόσο το πιο σημαντικό μάθημα που μπορεί να παρθεί από αυτή, την άγνωστη και ξεχασμένη, μονάδα του ΕΛΑΣ, είναι αυτό της Διεθνιστικής Αλληλεγγύης, ή όπως το έγραψαν και οι ίδιοι, της ΔΙΕΘΝΙΣΤΙΚΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΗΣ.

Το Σύνταγμα, λοιπόν, του Κρίτωνα, είχε κι ένα λόχο αποτελούμενο αποκλειστικά από Βούλγαρους, ο οποίος δημιουργήθηκε επί ελληνικού εδάφους και συμμετείχε σχεδόν σε όλες τις μάχες που οδήγησαν στην απελευθέρωση του Εβρου. Δημιουργήθηκε στις αρχές Ιούλη του 1944 από Βούλγαρους στρατιώτες κι αξιωματικούς που αυτομόλησαν απ’ τον βουλγαρικό στρατό Κατοχής ή πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τον ΕΛΑΣ και εντάχτηκαν στις γραμμές του. Τον Αύγουστο του ‘44, η βουλγαρική ομάδα του 81ου Συντάγματος ταυ ΕΛΑΣ αριθμεί 19 μαχητές και στις 7 Σεπτέμβρη σχηματίζονταν «τμήμα Βουλγάρων παρτιζάνων» από 21 μαχητές ενταγμένους στο 21ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ. Σύντομα η δύναμη του λόχου “Βασίλ Λέφσκι” θα φτάσει τους 60-70 μαχητές. Διοικητής του αποσπάσματος είναι ο κομμουνιστής Κονσταντίν Γκεμετζίεφ, πολιτικός κομισάριος ο Άνγκελ Μαρίν, και στρατιωτικός διοικητής ο Στόγιου Μπέλκιν.

Στις 5 Ιουλίου 1944 το βουλγαρικό απόσπασμα “Βασίλ Λέφσκι” του ΕΛΑΣ μπλοκάρει δύο συνοριακά περάσματα στον Έβρο ενώ στις 23 Αυγούστου ανατινάζει γέφυρα απ’ όπου περνάει σιδηρόδρομος στο χωριό Λευκίμμη, κοντά στις Φέρες του Έβρου. Σε κοινή επιχείρηση με το 81ο Σύνταγμα του ΕΛΑΣ, στις 25 Αυγούστου, επιτίθενται στη γερμανική φρουρά του Σουφλίου. Ταυτόχρονα συμμετέχει σε επιχειρήσεις εναντίον Ελλήνων συνεργατών των Γερμανών και καταλαμβάνει τα χωριά Λάβαρα (Σαλτί κιόι), Μεταξάδες (Τοκμάκ κιόι), Κασσιτερά (Καλατζίντερε), Παλιούρι (Τσιαλί κιόι).

Οι Βούλγαροι αντιφασίστες στον Έβρο θα συμμετάσχουν στις μάχες για την απελευθέρωση του Σουφλίου και του Διδυμοτείχου όπου θα διακριθούν για την ανδρεία τους. Μάλιστα στη μάχη του Διδυμοτείχου, όχι απλά συμμετείχα, αλλά απαίτησαν από τη Διοίκηση του Συντάγματος τον δυσκολότερο τομέα. Και παραθέτω όπως το αποδίδει ο καπετάν Κρίτων στο βιβλίο του:

“Οι Βούλγαροι αντάρτες της δύναμης του 81ο Συντάγματος, οργανωμένοι σε δικό τους λόχο με τ’ όνομα του εθνικού τους ήρωα Βασίλ Λέφσκυ, σ’ όλη την κατοχική περίοδο συναγωνίζονταν σε γενναιότητα κι αυτοθυσία τους Έλληνες παρτιζάνους και σε τίποτα δεν υστέρησαν απ’αυτούς. Κι όταν ήρθε η αποφασιστική στιγμή της αναμέτρησής μας και της εξόφλησης των λογαριασμών μας με τους Γερμανούς, η διοίκησή τους, ύστερα από επιθυμία των βουλγάρων στις τάξεις μας ανταρτών, πρότεινε στη διοίκηση του 81ου Συντάγματος να τους δοθεί ο δυσκολότερος τομέας μάχης και η πιο επικίνδυνη αποστολή. Εμείς τους απαντήσαμε, ότι αυτό που ζητούσαν είναι απαράδεχτο κι ο τομέας μάχης που θα τους δοθεί είναι ζήτημα της διοίκησης του Συντάγματος. Οι Βούλγαροι, λοχαγός Κωνσταντίν Γκεωργκίεφ Γκεμιτζίεφ κι ο πολιτικός επίτροπος Στόγιο Ιβανόφ Μπέλκιν απάντησαν στη διοίκηση του Συντάγματος: Η γνώμη του λόχου μας είναι ότι η διοίκηση του Συντάγματος δεν έχει το δικαίωμα ν’ αρνηθεί την πρότασή μας γιατί πρώτα απ’ όλα και πάνω απ’ όλα για μας τους Βούλγαρους παρτιζάνους είναι ζήτημα αγωνιστικής τιμής και δ ι ε θ ν ι σ τ ι κ ή ς υ π ο χ ρ έ ω σ η ς να πολεμήσουμε στο πλευρό σας δύο φορές περισσότερο τους εχθρούς του ελληνικού και βουλγάρικου λαού, δίνοντας αν χρειαστεί και τη ζωή μας, για την απελευθέρωση του ελληνικού λαού από τη γερμανοβουλγάρικη κατοχή. Εφόσον δεν ικανοποιείτε την επιθυμία μας, σύντροφοι, αφαιρείτε τη μοναδική δυνατότητα να διαχωρίσουμε, με τον αγώνα μας κατά της ξένης κατοχής, τη θέση μας από το βουλγάρικο μοναρχοφασισμό για τα αίσχη του οποίου σε βάρος του ελληνικού λαού νιώθουμε ντροπή. Πρέπει να καταλάβετε ότι για μας και το βουλγάρικο λαό, που υποφέρει και παλεύει κάτω από τον ίδιο ζυγό, δεν είναι αρκετό το γεγονός της κατάταξής μας στις τάξεις των ελλήνων ανταρτών. Εκείνο που έχει ξεχωριστή βαρύτητα και που με την επιστροφή μας στην απελευθερωμένη από το μοναρχοφασισμό, Βουλγαρία, στα σίγουρα θα μας ζητηθεί από το βουλγάρικο λαό, είναι η προσφορά μας στον πόλεμο κατά του φασισμού και της ξένης κατοχής.”

“Μπροστά σε μία τέτοια ευγενική αγωνιστική επιμονή των βουλγάρων συντρόφων, η διοίκηση του Συντάγματος με καταφανή συγκίνηση ανακάλεσε την αρχική άρνησή της, τους συγχάρηκε και ικανοποίησε την επιθυμία τους. Και για να τους βοηθήσει ν’ ανταποκριθούν στη δύσκολη ηρωική αποστολή τους που τους ανέθεσε, τους εφοδίασε με ανάλογο οπλισμό απ’ τον καλύτερο που διέθετε. Και πραγματικά, με την έναρξη της μάχης κατά των Γερμανών Σουφλίου, όσο και στις επιχειρήσεις ενάντια στη μηχανοκίνητη φάλαγγα, που είχε κινηθεί για την ενίσχυση των πολιορκημένων στο Σουφλί Γερμανών, οι Βούλγαροι αντάρτες στάθηκαν στο αγωνιστικό τους ύψος και τίμησαν τα όπλα τους. Οι Έλληνες αντάρτες, που πήραν μέρος στις μάχες Σουφλίου, είχαν κι έχουν να λένε για τον ηρωισμό, την πρωτοβουλία, την αυτοθυσία και το πείσμα τους στη φωτιά της μάχης. Το άλικο αίμα των Βουλγάρων παρτιζάνων τραυματιών που έσμιξε με το αίμα των δικών μας παλληκαριών, πότισε γόνιμα το έδαφος πάνω στο οποίο γρήγορα ασφαλώς θ’ αναπτυχθεί και θα ριζώσει βαθιά για το καλό των δύο λαών το δέντρο της συμφιλίωσης.”

Στα τέλη Αυγούστου, το απόσπασμα “Βασίλ Λέφσκι” περνάει σε βουλγαρικό έδαφος όπου συμμετέχει σε επιχειρήσεις των Βουλγάρων ανταρτών (μερικές και με συνδρομή Ελλήνων ανταρτών του ΕΛΑΣ) ενώ με επικεφαλής τον Κονσταντίν Γκεμετζίεφ εισέρχεται στις 9 Σεπτέμβρη στην πόλη Ιβάιλοφγκραντ και στις 12 Σεπτέμβρη στην πόλη Κρούμοφγκραντ της νοτιοανατολικής Βουλγαρίας όπου οι κάτοικοι τους υποδέχονται ως απελευθερωτές. Μαζί τους βρίσκονται και αντάρτες του ΕΛΑΣ από το 81ο Σύνταγμα.

Στην βουλγαροκρατούμενη Αλεξανδρούπολη, κομματική ομάδα του ΚΚ Βουλγαρίας που βρίσκεται εντός πόλης συνδέεται με τους Έλληνες αντάρτες του ΕΛΑΣ στην περιοχή και μαζί σχεδιάζουν την εξέγερση των Βούλγαρων στρατιωτών εναντίον της ηγεσίας τους και την είσοδό του ΕΛΑΣ στην πόλη που τελικά πραγματοποιείται θριαμβευτικά στις 3 Σεπτέμβρη 1944. Μετά την επικράτησή τους στις 11 Σεπτεμβρίου 1944 οι δυνάμεις του Πατριωτικού Μετώπου συνέστησαν “επαναστατική επιτροπή” αποτελούμενη από Βούλγαρους, Έλληνες και Αρμενίους και λίγο αργότερα θα θα εγκαταστήσουν την πρώτη Τοπική Λαϊκή Αυτοδιοίκηση, η οποία θα θητεύσει έως και το Μάρτη του 1945, οπότε και θα τερματιστεί – φυσικό επακόλουθο της Συνφωνίας της Βάρκιζας.

Σύμφωνα με μαρτυρία της εποχής:  “Στις 3 Σεπτεμβρίου 1944 έφυγαν από την Αλεξανδρούπολη οι τελευταίοι Γερμανοί που είχαν διωχθεί από τη γερμανοκρατούμενη ζώνη από τους αντάρτες. Στις 5 Σεπτεμβρίου Βούλγαροι ναύτες ύψωσαν στον ιστό του λιμεναρχείου πελώρια κόκκινη σημαία με χρυσό σφυροδρέπανο, αλλά ο Βούλγαρος φρούραρχος με μια ένοπλη διμοιρία κινήθηκε να κατεβάσει τη σημαία και να συλλάβει τους ναύτες, οι οποίοι πρόβαλαν αντίσταση. Ακολούθησαν οδομαχίες γύρω από τα σπίτια και τους σταθμούς διοίκησης των Βουλγαρων αξιωματικών. Παράλληλα επιτροπή ανταρτών ήρθε σε επαφή με αντιφασίστες βουλγαρους αξιωματικούς και μαζί επιχείρησαν να προσηλυτίσουν το μεγάλο μέρος του βουλγαρικού στρατού που φαινόταν αμήχανος και δεν είχε πάρει μέρος στις εξελίξεις.”

Η συνεργασία των ΕΛΑΣιτών με τους Βούλγαρους διεθνιστές, ήταν η απόδειξη που χρησιμοποιήθηκε στη δίκης της ηγεσίας του ΕΑΜ Έβρου τον Δεκέμβριο του 1945 για τον “προδοτικό ρόλο του ΕΑΜ και του ΚΚΕ”. Η δίκη βέβαια δεν πήγε πολύ καλά. Πέραν ελαχίστων, οι οποίοι δήλωναν μέλη της οργάνωσης Χ, οι μάρτυρες κατηγορίας, παρά τον αντικομμουνισμό τους, δεν καταφέρνουν να παρουσιάσουν τα γεγονότα, όπως θα επιθυμούσε η έδρα. Ακολουθούν καταθέσεις μαρτύρων κατηγορίας:

2ος μάρτυς κατηγορίας: Γεώργιος Νικολάου Τασιος ετών 47 Πρωτοδίκης”

“Κατά την 15 ή 20 Σ/βρίου 1944 ήλθαν εις Διδ/χον Βούλγαροι στρατιωτικοί και τους υπεδέχθησαν οι Βασιλείου, Κρίτων, οι οποίοι ωμίλησαν και απάντησαν εις τους Βουλγάρους, διερμηνεύοντος του Ιωαννίδου, δεν ενθυμούμαι όμως λόγω του χρόνου τι ακριβώς είπον, δηλαδή εάν είπον περί αυτονομήσεως κ.λ.π., αν έλεγον θα το ενθυμούμην. ‘Αλλοτε ο Κρίτων είπεν ότι θα πήγαινε να θέσουν τις βάσεις Βαλκανικής Συνομοσπονδίας …Γνωρίζω ότι οι αντάρται εζήτησαν την ενίσχυσιν Βουλγάρων και εκτύπησαν τον Αντών Τσαούση, ο οποίος ήτο Εθνικιστής.- Δεν μπορώ – να πω ποίοι ευθύνονται.- Ο Κρίτων ευθύνεται διότι ως στρατιωτικός επετέθη.- Ο σκοπός των Εαμιτών τότε ήτο η επιβολή της κομμουνιστικής ιδεολογίας. Ο Γκεμιτζήεφ ήτο αριστερός, αντιφασίστας και ελέχθη ότι επολέμησεν μετά των ανταρτών εις Σουφλί, δεν έπαυσαν όμως οι Βούλγαροι να είναι εχθροί μας.- Επληροφορήθην όμως, ότι υπήρχαν ομάδες Βουλγάρων μετά Ελασιτών”

3ος μάρτυς κατηγορίας: Σπυρίδων Κων/νου Φραντζής, ετών 60, φαρμακοποιός

“Εις τας γενομένας κατά καιρούς συγκεντρώσεις δεν παρευρέθην και δεν ήκουσα να ωμίλησαν περί αυτονομήσεως Μακεδονίας και Θράκης, ούτε τους ερχομένους Βουλγάρους.- Ο Βούλγαρος Γκεμιτζήεφ ήτο Βούλγαρος αντιφασίστας και ελέχθηκε ότι επολέμει με τους αντάρτας εις Σουφλίον κατά των Γερμανών.- Οι κατηγορούμενοι δεν κατέδωκαν κανένα Ελληνα εις τους Γερμανούς … Προσωπικώς σε κανένα εκ των κατηγορουμένων δεν μπορώ να αποδώσω εύθύνην, πάντως όμως θα ετέλουν εν γνώσει οι εκ των κατηγορουμένων, ούς ανέφερα, διότι ούτοι ήσαν τότε οι ιθύνοντες και συγκέντρωναν τον κόσμον με τα χωνιά, ακούαμε δε και τα τραγούδια των Δημητρώφ και Ποπώφ.-Εάν ο Κρίτων συνώδευσε τους αντάρτας εις μάχην κατά του Αντών Τσαούση δεν γνωρίζω.- ‘Ηκουσα ότι επυροβολήθη ο Βούλγαρος Ντοντσέφ από τους αντάρτας.- Εγώ δεν κάνω διάκρισιν μεταξύ Βουλγάρων φασιστών και αντιφασιστών καθ΄ό Βούλγαροι”

5ος μάρτυς κατηγορίας: Κων/νος Νικ. Παπακωνσταντίνου ετών 55 δικηγόρος

“Μετά την αποχώρησιν των Γερμανών ‘Εβρου, ήλθον από Δαδιάν, ένθα ήτο το Κέντρον ομάδων αντιστάσεως, εις Σουφλί πανηγυρικώς οι Τζιβελέκης, Βασιλείου και μερικοί Αμερικάνοι, υποθέτω δε και ο Γκεμιτζήεφ, όστις συνεπολέμει μετά των ανταρτών, διότι απεχθάνετο τους Γερμανούς και το καθεστώς εκείνο. Εις το στρατηγείον Δαδιάς είδα τους Τζιβελέκην και Βασιλείου συσκεπτομένους δια την εκδίωξιν των Γερμανών. … Οταν κατήλθον από Δαδιά παρευρέθην εις λόγον του Βασιλείου, όστις δεν είπεν υπέρ αυτονομήσεως, ούτε τις των κατηγορουμένων, αλλά εξύμνει την δράσιν του ΕAM και κατεφέρετο κατά της, τότε Κυβερνήσεως- ο Βούλγαρος είπεν λόγους, δι’ών εξήρε την δράσιν του ΕAM και ηυχήθη να συμβή το ίδιον και εις την Βουλγαρίαν. Δεν εγένετο λόγος περί αυτονομήσεως της Θράκης κ.λ.π.”

6ος μάρτυς κατηγορίας: Νικόλαος Αναστασίου Ανδρειωμένος ετών 54 Νομοκτηνίατρος

Κατέθεσεν ότι τα περί αυτονομήσέως της Θράκης και Μακεδονίας εκ μέρους των κατηγορουμένων είναι ψευδέστατον, διότι εγώ δύο φοράς παρέστην εις Φέρρας εις λόγους του Κρίτωνος, ειπόντος περί της Διοικήσεως και δράσεως του Ε Α Μ, περί λαοκρατίας και συνεπώς ο λόγος αυτός ήτο ιδεολογικός και ουχί αντεθνικός.- Ο Βούλγαρος ομιλήσας εξύμνησε τους αντάρτας του ΕΑΜ, μετ΄ολίγον δε καιρόν ήλθεν ο Βούλγαρος Γκεμιτζήεφ εις Διδυμότειχον και ωμίλησε υπέρ των ανταρτών Ελλήνων, εκάκισε τους Βουλγάρους Φασίστας, ειπών ότι θα τιμωρηθούν ούτοι και ότι θα κάνουν μίαν ομοσπονδίαν και θα ζούμε καλά. ‘Ητο μεγάλος ιδεολόγος κομμουνιστής. Εγώ κατέχω καλώς την Βουλγαρικήν καί δεν ήκουσα να πή υπέρ της αυτονομήσεως της Μακεδονίας και Θράκης.

9ος μάρτυς κατηγορίας: Αθανάσιος Δημητρίου Σφυρής, ετών 47, δικηγόρος

“Ωρισμένους εκ των κατηγορουμένων κατηγορώ, διότι άμα τη απελευθερώσει ήλθον εις Δ/χον με Βουλγάρους και εξεφώνησαν λόγους, οι δε Βούλγαροι αυτοί ήσαν εν στολή και ως έλεγον συνειργάζοντο με τους δικούς μας.- Ούτοι κατά πληροφορίας έλαβον και μέρος εις την μάχην Σουφλίου κατά των Γερμανών.- Εις τους ελθόντας Βουλγάρους -εγένετο υποδοχή, ότε εξεφώνησεν λόγον ο κατηγορούμενος Κασάπης αντιφασιστικόν, ως και ο Βούλγαρος του αυτού περιεχομένου, ειπών ότι πρώτοι θέτουν τον θεμέλιον λίθον της Βαλκανικής Ομοσπονδίας και από το όλον πνεύμα του λόγου εκείνου αντελήφθηκα ότι ούτοι συνεργάζοντο με τους αντάρτας. Περί αυτονομήσεως δεν ήκουσα να λεχθή τι.”

10ος μάρτυς κατηγορίας: Ανέστης Σταύρου Φανίδης Ετών 40 έμμισθος δικαστικός κλητήρ

“Εις Διδ/χον έμεινα μέχρι του Οκτωβρίου 1944 και μόνον είς αξιωματικός Βούλγαρος ήλθεν και ωμίλησε περιστοιχιζόμενος από τους Τζιβελέκην, Κρίτωνα και Ιωαννίδην, δεν είπεν όμως περί αυτονομήσεως, αλλά περί διωγμού, των κατακτητών.”

11ος μάρτυς κατηγορίας: Δημήτριος Αποστόλου Ιωαννίδης, έμπορος

“Μετά την αναχώρησιν των Γερμανών κατ’Αύγουστου 1944, ανέλαβον τας αρχάς οι κατηγορούμενοι. Ούτοι ως Διοίκηση δεν ήκουσα να ομιλήσουν περί αυτονομήσεως Μακεδονίας και Θράκης, αλλά ωμίλουν δια το Κόμμα των.- Ελέγετο ότι ούτοι συνεργάζοντο με Βουλγάρους Κομμουνιστάς, αλλά ποίαν συυεργασίαν είχον δεν γνωρίζω.- ‘Οταν κάποτε ήλθαν Βούλγαροι και ωμίλησαν, διερμήνευεν ο Ιωαννίδης, αλλά έλεγαν ότι είναι αδέλφια και συνεφιλιώθησαν, δεν ήκουσα να ειπούν περί αυτονομήσεως.- Δεν ήκουσα να καταδώσουν ‘Ελληνας οι κατηγορούμενοι.- Οι κατηγορούμενοι ενήργουν προπαγάνδαν υπέρ του Κομμ. Κόμματος.- Κατ΄ Οκτωβρίου, Νοέμβριου 1944 συνελήφθησαν μερικοί και εξετελέσθησαν. Αυτά εγίνοντο μετά την απελευθέρωσιν επί Διοικήσεως των κατηγορουμένων. Ο Κρίτων εις τον λόγον του έλεγεν ότι οι Βούλγαροι είναι αδέλφια και ότι επολέμουν δια την εκδίωξιν των Γερμανών, επίσης και ο Βασιλείου έλεγεν ότι οι Βούλγαροι είναι Παρτιζάνοι, αδέλφια και ότι πολεμούν με αυτούς δια του ίδιον σκοπόν.”

12ος μάρτυς κατηγορίας: Κων/νος Δημ.Ποντίδης, Επιθεωρητής Δημοτ. Εκπαιδεύσεως κατέθεσεν ότι:

Οταν μετά την φυγήν των Γερμανών ανέλαβον την Διοίκησιν του Διδ/χου οι κατηγορούμενοι ήλθον εις Διδ/χον 3 Βούλγαροι εξ ών ο Γκεμιτζήεφ ήτο Ταγματάρχης και έδωκαν εις την πλατείαν χορόν και τους υπεδέχθησαν με άνθη. Τότε εξεφώνησαν λόγους οι Βούλγαροι και οι κατηγορούμενοι Κρίτων και Βασιλείου και είπον ότι μαζί εργάζονται Βούλγαροι και ΕAM δια την εξόντωσιν του φασισμού. Ελέγετο ότι, ωμίλησαν τότε περί αυτονομήσεως, τούτο όμως είναι φήμη, διότι τότε δεν διεμαρτυρήθη κανείς. Ο Βασιλείου έλεγε εναντίον της Κυβερνήσεως Καΐρου και εναντίον του Βασιλέως Γλύξμπουρκ. Εις επικοινωνίαν μετά των Βουλγάρων ήρχοντο μετά την απελευθέρωσιν του Διδ/χου συντελεσθείσαν την 28/8/1944. Δεν ήκουσα να δημιουργηθή συνείδησις περί αυτονομήσεως … Εις τους λόγους των εζητοκραύγαζαν υπέρ Κομμουνιστικής Ελλάδος. Ο Κρίτων ήτο επί κεφαλής των ανταρτών. Ο Παπασχάλης και αι διδασκάλισσαι αδίκως κατηγορούνται. Μόνον αι διδασκάλισσαι εις διάφορα συλλαλητήρια ωδήγουν τα παιδιά και τραγουδούσαν τραγούδια Πωπώφ και Δημητρώφ.”

15ος μάρτυς κατηγορίας : Λεωνίδας Ιωάννου Γιαρμαντζής, έμπορος κατέθεσεν οτι : “Δεν έχω υπ όψει μου να επροπαγάνδισαν οι κατηγορούμενοι υπέρ της αυτονομήσεως Μακεδονίας και Θράκης. Οι ωμιλήσαντες Βούλγαροι είπαν ότι οι ‘Ελληνες και Βούλγαροι πρέπει να ενωθούν και ν’ανοίξουν τα σύνορα, τους λόγους δε αυτούς διερμήνευεν ο Ιωαννίδης. Ουδείς κατηγορούμενος ωμίλησεν. Και δύο ακόμη φορές ωμίλησαν Βούλγαροι αλλά δεν άκουσα να πουν περί αυτονομήσεως, ούτε αυτοί ούτε οι κατηγορούμενοι.”

ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ

Φωτογραφία 2.

Φωτογραφία 3.

Φωτογραφία 4.

Φωτογραφία 5.

Φωτογραφία 6.

Φωτογραφία 7.

Φωτογραφία 8.

Φωτογραφία 9.

Πηγές: ourbalkans. wordpress.com , στον Κόρφο της Γκύμπρενας- Β.Κασάπη (Κρίτων) , alepakos .blogspot.com , ethniki-antistasi-dse.gr

Φωτογραφίες: 1)Το 81ο Σύνταγμα εισέρχεται στο απελευθερομένο Διδυμότειχο, 2)Παρέλαση ελασιτών στο απελευθερωμένο Διδυμότειχο 3)Καθιστός ο Κρίτωνας, ορθιος δεξιά ο Αλέκος Γεωργιάδης πράκτορας της OSS 4) Βούλγαροι και έλληνες αντάρτες του 81ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, 5) Επίσης ελασίτες Έβρου, 6)Το εΕπιτελείο της πρώτης αναρτικης ομαδας στονΈβρο(1943) υπό τον καπεταν Οδυσσέα 7+8)Εφημερίδα της ΕΠΟΝ Έβρου, 9)Λαχείο για την οικονομική ενίσχυση του ΕΑΜ Διδυμοτείχου.

Kώστας Λυκοκάπης: Η παράξενη ιστορία ενός χωροφύλακα που έγινε κομμουνιστής

 

Για τον Κώστα Λυκοκάπη, οι συγκρατούμενοί του πολιτικοί κρατούμενοι του Εμφυλίου, έλεγαν ότι ενώ οι περισσότεροι κομμουνιστές, έφαγαν πολύ ξύλο για να γίνουν κομμουνιστές, ο Κώστας Λυκοκάπης έδωσε πολύ ξύλο για να γίνει κομμουνιστής. Βέβαια, η ζωή του το ξεπλήρωσε αργότερα και με το παραπάνω...

Η παράξενη ιστορία του Κώστα Λυκοκάπη, έφθασε σε εμάς από το αυτοβιογραφικό βιβλίο του Τριαντάφυλλου Γεροζήση, "Πρόσωπα, μνήμες, γεγονότα". 

Ο Κώστας Λυκοκάπης υπηρετούσε προπολεμικά, στη Χωροφυλακή, και λίγο πριν τη Δικτατορία του Μεταξά επάνδρωνε μόνος του το σταθμό Χωροφυλακής, σε κάποιο ορεινό χωριό της Ρούμελης, όντας ο ίδιος από κάποιο χωριό των Καλαβρύτων. Στο χωριό που υπηρετούσε, είχε καταφέρει να επιτύχει ένα δικό του modus vivendi, στο οποίο, ο ίδιος ήταν ο απόλυτος άρχοντας. Βέβαια, στα υψώματα κοντά στο χωριό ζούσαν διάφοροι κλαρίτες ληστές, όπως οι Καραλίβανοι, ωστόσο φρόντιζε να μην τους ενοχλεί και εκείνοι να μένουν έξω από τις δουλειές του. Άλλωστε πώς θα μπορούσε να αντιμετωπίσει του Καραλίβανους, τους Αβορίτιδες και άλλους ληστές της περιοχής, ένας μόνο άνδρας. Μια φορά στις πέντε ημέρες ή στις δέκα, έπαιρνε την αραβίδα του και το περίστροφό του, και έβγαινε στις γύρω στάνες και τα χωράφια, ρωτώντας τους χωρικούς: "Φάνηκε ωρέ κανένα από αυτά τα ζαγάρια;", αυτοί του απαντούσαν πάντα, πως όλα ήταν ήσυχα, χάρη σε εκείνον και συνέχιζαν τις δουλειές τους.

Μια φορά το μήνα ή όταν τον ειδοποιούσαν, ο Λυκοκάπης κατέβαινε στην έδρα της Χωροφυλακής για να δώσει κάποια αναφορά και να παρακολουθήσει "σεμινάρια" αντιμετώπισης του κομμουνισμού. Αυτά φαίνεται τον ενδιέφεραν πολύ, γιατί είχε αποθηκεύσει στο χωροφυλακίστικο κεφάλι του, ότι οι κομμουνιστές εχθρεύονταν την οικογένεια, ήθελαν κοινοκτημοσύνη των γυναικών, αρνούνταν κάθε είδους ιδιοκτησία, και λοιπές ανοησίες που αναπαράγονταν τότε από το κράτος και τους θεσμούς του.

Στο χωριό είχε μερικούς πληροφοριοδότες, μαζί με μερικούς φακέλους, που τους είχε παραλάβει από τον προηγούμενο, και αφορούσαν "συμπαθούντες τον κομμουνισμό". Έτσι κυλούσαν ήσυχα τα πράγματα στο χωριό του Λυκοκάπη. Περιστασιακά είχε να ασχοληθεί με κάποιο οικογενειακό καβγά, κάποια καταπάτηση χωραφιού, κάποιον μεθυσμένο, και άλλα περιστατικά που αφορούσαν το αγροφύλακα, που ζούσε στο διπλανό χωριό.

Έτσι έφθασε και η Δικτατορία του Μεταξά, οπότε και οι διώξεις κατά των κομμουνιστών εντάθηκαν δραματικά. Παρά το γεγονός ότι ο Λυκοκάπης ήταν γενικά ήπιος και δε σήκωνε χέρι στους χωρικούς, εκεί που δε σήκωνε μύγα στο σπαθί του ήταν ο "αντεθνικός κομμουνισμός". Ωστόσο στη μικρή κοινωνία του χωριού, ο Λυκοκάπης δεν είχε να αντιμετωπίσει κανέναν από αυτούς τους διαβόλους. Το χρόνο του τον περνούσε στο καφενείο, ή και καθώς στο χωριό δεν έφθαναν εφημερίδες, "κουφοσυλλογιάζοντας", μόνος στο σταθμό του, όπως έλεγε και ο ίδιος. 

Κάποτε, ένα πληροφοριοδότης, ενημέρωσε το Λυκοκάπη ότι ένας φοιτητής, κομμουνιστής επέστρεφε στο χωριό, για να δει τη μητέρα του. Εκείνος βιάστηκε να πάει στο σπίτι του και να τον συλλάβει αιφνιδιαστικά. Ψάχνοντας τα βιβλία του φοιτητή, ανάμεσα στο αστικό δίκαιο, το ποινικό και τη δικονομία εντόπισε την Καταγωγή των Ειδών, του Δαρβίνου, τη Διαλεκτική της Φύσης, του Ένγκελς και ένα τελείως ακταλαβίστικο, τη 18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη. Θεωρώντας ότι τίποτε το μεμπτό δεν είχαν τα βιβλία αυτά, έκανε να φύγει, όταν από ένα βιβλίο που κρατούσε, έπεσε ένας διπλωμένος, παράνομος βέβαια Ριζοσπάστης. Το πράγμα ήταν πια προφανές και ο Λυκοκάπης συνέλαβε το φοιτητή και τον οδήγησε στο σταθμό, για ανάκριση.

Ενημερώνοντας το σταθμό διοίκησης, ο Λυκοκάπης πληροφορήθηκε δε, ότι τα βιβλία αυτά ήταν σαφώς "κομμουνιστικά", και άρα επικίνδυνα, τα κατάσχεσε και τα κλείδωσε στο σιδερένιο φοριαμό, μαζί με τη δεύτερή του αραβίδα. Η ανάκριση ξεκίνησε με μερικές σφαλίαρες, αλλά καθώς ο φοιτητής "δεν τα έλεγε καλα", ισχυριζόμενος ότι τα βιβλία τα βρήκε σε προσφορά σε παλαιοπωλείο της Αθήνας και δεν γνώριζε τί είναι, και το Ριζοσπάστη, τον βρήκε τυχαία στο τρένο, το ξύλο έγινε πιο σκληρό. 

Η μάνα του φοιτητή είχε εν τω μεταξύ έρθει στο σταθμό και περίμενε απέξω κλαίγοντας. Το βράδυ, η ανάκριση είχε τελειώσει, και καθώς ο φοιτητής δεν είχε αποκαλύψει τίποτε, τον παρέδωσε στη μάνα του, λέγοντας ότι δεν είχε τελειώσει μαζί του, και πως αύριο το πρωί όφειλε να παρουσιαστεί ξανά στο σταθμό, για συνέχεια της "ανακριτικής διαδικασίας". Φυσικά, ο φοιτητής φρόντισε να εξαφανιστεί, πίσω στην Αθήνα και στο Λυκοκάπη έμειναν μόνο τα βιβλία και ο Ριζοσπάστης.

Κάποια ημέρα, μην έχοντας τί άλλο να κάνει, και θεωρώντας ότι αν διαβάσει τα κομμουνιστικά βιβλία και το Ριζοσπάστη, θα έβρισκε και νέα "επιχειρήματα", κατά του κομμουνισμού, ξεκίνησε να διαβάζει. Όσο προχωρούσε το διάβασμα, πουθενά ο Λυκοκάπης δε βρήκε τίποτε κατά της οικογένειας, περί κοινοκτημοσύνης της γυναίκας και της κατάργησης ιδιοκτησίας. Του δημιουργήθηκαν δε απορίες, ενώ συγκινήθηκε ιδιαίτερα από τις μαρτυρικές ιστορίες των κομμουνιστών φαντάρων, στο Καλπάκι. Μια ημέρα αποφάσισε να επισκεφθεί τη μητέρα του φοιτητή.

"Τί κάνει ο γιος σου;", τη ρώτησε.

"Τί να κάνει ο καψερός, καπετάνιε προσπαθεί. Τον ανάγκασες να φύγει και εγώ έβαλα άνθρωπο να μαζέψει τα καρύδια και τα λεφτά είναι λίγα"

"Πες του να ξαναέρθει όποτε θέλει και δεν θα τον πειράξει κανείς. Πες του να φέρει και άλλα βιβλία".

Ο φοιτητής φυσικά δεν ξαναεμφανίστηκε.

Έτσι ήρθε και η Κατοχή και ο Λυκοκάπης παρέμενε στο πόστο του στο χωριό. Άρχισε να μαθαίνει και νέα για κάτι "αλλιώτικους" κλαρίτες, που μιλάνε για "λευτεριά" και για έναν Βελουχιώτη, που είναι και κομμουνιστής και έχει μαζί του ενόπλους. Όταν ο Άρης έφτασε στο χωριό, ο Λυκοκάπης τον συνάντησε και εντάχθηκε μαζί του, και μαζί και με τους πρώτους αντάρτες, στον ΕΛΑΣ. 

Αργότερα, σε κάποια πορεία, το τμήμα του συνάντησε ένα άλλο τμήμα ανταρτών και ο Λυκοκάπης είδε ανάμεσά τους το φοιτητή. Έπεσε στην αγκαλιά του κλαίγοντας και ζητώντας να του συγχωρέσει το κακό που του έκανε. Όμως και ο φοιτητής συγκινήθηκε που είδε το Λυκοκάπη, ανάμεσα στους αντάρτες και ανταπέδωσε το αγκάλιασμα.

Αργότερα, ο Κώστα Λυκοκάπης θα τραυματιστεί βαρίά στην κοιλιά, σε μάχη με τους Γερμανούς. Το τραύμα του προκάλεσε μόνιμο συρίγγιο που άνοιγε και τον ταλαιπωρούσε. Μετά τη Βάρκιζα, ο Κώστας Λυκοκάπης διώχθηκε από τη Χωροφυλακή, για "εγκατάλειψη θέσης", μάζεψε και αρκετές καταδίκες από στρατοδικεία, για διάφορα "εγκλήματα" που είχε διαπράξει, με στημένες φυσικά κατηγορίες, και το 1946 καταδικάστηκε σε θάνατο. Κρατήθηκε στη φυλακή έως το 1964, περιμένοντας, επί χρόνια, κάθε ξημέρωμα να κληθεί, στο εκτελεστικό απόσπασμα. 

Στους κόλπους των πολιτικών κρατουμένων της εποχής, ο Λυκοκάπης μνημονευόταν ως άνθρωπος με τεράστιες γνώσεις και μεγάλη ικανότητα απομνημόνευσης. Από όταν βρέθηκε στη φυλακή δε σταμάτησε ποτέ το διάβασμα. Μπορούσε να απαγγέλει δεκάδες ποιήματα των Μπρεχτ, Μαγιακόφσκι, Ρίτσου, Παλαμά, Βαλαωρίτη και Καρκαβίτσα, ενώ οι συγκρατούμενοί του ισχυρίζονταν ότι τα ποιήματα που γνώριζε απέξω, ξεπερνούσαν τα 600.