H τέχνη στα σίδερα της Χούντας

Ξεκίνησα να γράφω το άρθρο αυτό έχοντας μόλις διαβάσει μια πικρή δημοσκόπηση για τις επερχόμενες εκλογές στην χώρα μας. Η δημοσκόπηση, προερχόμενη από αστική εφημερίδα αναφέρει μια δεκακομματική Βουλή και μέσα σε αυτήν και το φασιστικό κόμμα της Χρυσής Αυγής. Σκέφθηκα τον παππούλη μου αμέσως, καθώς κι εκείνο το τραγούδι της Δημητριάδη που λέει "ο φασισμός δεν έρχεται απ' το μέλλον". Η ιστορική μνήμη είναι παράξενο πράγμα. Μόλις 40 χρόνια μας χωρίζουν από τότε που 7840 άνθρωποι βρέθηκαν σε εξορίες και φυλακές, άλλοι δολοφονήθηκαν, άλλοι βασανίστηκαν και η Ελλάδα τοποθετήθηκε στον γύψο. Εκείνο τον Απρίλη του 1968, ο παππούλης μου έτρωγε σπίτι του φακές. Το θυμάμαι που το λέει τακτικά ο πατέρας μου: "Ούτε θέλω να θυμάμαι αυτό το φαγητό" Πέρασαν από την αυλή οι χωροφύλακες και του είπαν να ετοιμαστεί για μεταγωγή. Και ενώ η γιαγιά μας έκλαιγε και φώναζε, εκείνος πήρε στωικά την βαλίτσα που είχε και παλιά στα ξερονήσια και τους ακολούθησε αμίλητος. Το φορτηγό του στρατού τους περίμενε στην πλατεία της Αμφιλοχίας κι ενώ πλήθος κόσμου είχε μαζευτεί ένα γύρω μονάχα μια γυναίκα τόλμησε να σηκώσει μια φωνή " Που τον πάτε καλέ τον Νίκο; Τι σας έκανε ο καλύτερος ο άνθρωπος; Σαν δε ντρέπεστε! ". Η γυναίκα που ήταν μανάβισσα του έδωσε σε μια τσάντα πορτοκάλια. Αυτός ήταν ο παππούς μας, ο εθνικός κίνδυνος! Ο κομμουνιστής!

Σήμερα στην Βουλή υπάρχει περίπτωση να βρεθεί ένα κόμμα που πιστεύει στον εθνικοσοσιαλισμό. Δηλαδή στο στρεβλό ιδεολόγημα του Χίτλερ. Παρά το ότι γνωρίζω ότι "η φτώχεια και η οικονομική εξαθλίωση φέρνει το στοιχείο του λούμπεν στο προλεταριάτο" Παρά το ότι διάβασα και πραγματικά πιστεύω ότι " η φτώχεια και η οικονομική εξαθλίωση ευνοεί τον φασισμό", αναρωτιέμαι: Μονάχα μέσα σε 40 χρόνια ξεχάσαμε; Κι ενώ κάπου μέσα μου κάτω από τις ιδέες μου, την αγωνιστικότητά μου και τα όσα πιστεύω, φοβάμαι, σκέπτομαι ότι θύμα μιας νέας Χούντας θα μπορούσα να είμαι κι εγώ. Κάπου εκεί έβαλα κοντά στον φόβο μια φωτογραφία του παππούλη μας. "Να" λέω "κι αυτός τα πέρασε και χώρεσε μέσα στο κελί όλο το φως και την φαντασία που κουβάλαγε στο μυαλό του". Και όχι μόνο αυτός αλλά και τόσοι άλλοι που πίστευαν σε έναν καλύτερο κόσμο, χωρίς φυλακές και εξορίες, γεμάτο με το φως ενός κατακόκκινου ήλιου.

Θα ξεκινήσω λοιπόν με αυτές τις σκέψεις το αφιέρωμα στην τέχνη των κρατούμενων της Χούντας. Η τέχνη αυτή προέρχεται από την τυραννισμένη ψυχή του προοδευτικού ανθρώπου. Υλικό δημιουργίας της πέρα από την φαντασία, είναι όλα εκείνα τα "ταπεινά" υλικά που οι εξόριστοι και οι φυλακισμένοι μπόρεσαν να έχουν στην διάθεσή τους για να δημιουργήσουν. Η θεματολογία της είναι καθαρά ανθρωποκεντρική. Καλύπτει είτε τον εγκλεισμό ως βίωμα, είτε θέματα λαϊκά και καθημερινά. Αποτελεί πηγαία έκφραση σε κάθε επίπεδο. Το εντυπωσιακό στην τέχνη του εγκλεισμού είναι ότι δεν μοιρολατρεί.  Εκφράζει μια πηγαία αισιοδοξία για το μέλλον και ακόμη και σε ότι αφορά θέματα του εγκλεισμού, απλά εκθέτει χωρίς παράπονο και φόβο. Το στοιχείο της αυτό έχει σαφέστατα να κάνει με το ποιόν των καλλιτεχνών. Υπήρξαν άνθρωποι που βρίσκονταν εκεί εν πλήρη επίγνωση του πώς και του γιατί. Άνθρωποι συνειδητοποιημένοι και πρωτοπόροι που δεν δίστασαν να υπομείνουν τα όσα ο φασισμός τους επιφύλαξε. Ας απολαύσουμε την τέχνη τους.

Έγχρωμη ψάθα από το Παρθένη της Λέρου 20/4/1969

Έγχρωμη ψάθα από το Παρθένη της Λέρου  

Εγχάρακτα ξύλα με παραστάσεις από τον Δωδεκάλογο του Παλαμά  και άποψη του στρατοπέδου στην Γυάρο

Εγχάρακτα καυσόξυλα με σκηνές από ανθρώπους, ζώα και τοπία 

Ακουαρέλα με άποψη του στρατοπέδου στην Γυάρο

Αντώνης Καραγιάννης: Η μάνα του κρατούμενου, χαρακτικό

Ακουαρέλα, Η είσοδος στο Λακκί της Λέρου

Ευχετήρια κάρτα με ξεραμένα λουλούδια από το Παρθένι

Ευχετήρια κάρτα με ξεραμένα λουλούδια από το Παρθένι 

Ευχετήρια κάρτα από τις φυλακές Κορυδαλλού

Χαρακτικό με την Παναγία της Γυάρου και στίχους του Βάρναλη. Μέσα της φυλάχτηκαν παράνομα σημειώματα

Χαρτί και μελάνι, Κυριάκος Τσακίρης, Η Μεταγωγή

Κάρβουνο, Θανάσης Κωνσταντινίδης, Αυτοπροσωπογραφία

Κάρβουνο, Θανάσης Κωνσταντινίδης, ο Γιάννης Ρίτσος

Κάρβουνο, Θανάσης Κωνσταντινίδης,  Χαρίλαος Φλωράκης

Κάρβουνο, Από το κελί της φυλακής

Εγχάρακτο καδράκι με πουλιά από διάφορα στρώματα λάκας

Κάρτα από τις φυλακές Αβέρωφ 

Ακουαρέλα Φυλακές στο Λακκί της Λέρου

Χειροτεχνήματα από ξύλο, σπιρτόκουτα, ταμπακιέρες, κασετίνες και  τα γνωστά κομπολόγια-ψαράκια

Ακουαρέλα, Μέρα Γιορτής

Ένας από τους αετούς του μπάρμπα-Αντρέα

Χαρτί και κάρβουνο, Ο Θάνατος του Παναγιώτη Ελλή,  Κυριάκος Τσακίρης

Μήτρες και σύνεργα ξυλογλυπτικής 

Χαρακτικό με χρώμα, Τα καφεμπρίκια στην Γυάρο, εικονίζεται η μεγάλη κονσέρβα κορνμπίφ που αποτελούσε φαγητό για μέρες στην φυλακή.

Τιμητική φρουρά στο μνήμα του συντρόφου, κάρβουνο, Βασίλης Τσίγγος

Κτίριο της φυλακής στην Γάρο, Φαρσακίδης

Η μπουγάδα στην Γυάρο, Φαρσακίδης

Το πλυντήριο στην Γυάρο, Φαρσακίδης

Για το τέλος αφήσαμε τα καλλιτεχνήματα του δικού μας φίλου κ. Σωτήρη Κράνια 

Μελάνι σε όστρακο. Ο κ. Σωτήρης με την γυναίκα και τα παιδιά του. Γυάρος 1968

Αχιβάδα (τα φτερά της πάπιας) και σκληρό ψωμί. Χειροτέχνημα του κ Σωτήρη στην Γυάρο το 1968

Στα βήματα της Ιστορίας- Σταθμός Μπράλου

Περνώντας από την εθνική οδό Αθηνών - Λαμίας ξεκινήσαμε να φθάσουμε στην ιστορική Λιλαία και την Γραβιά. Στον δρόμο αναπόφευκτη στάση, ο σιδηροδρομικός σταθμός Μπράλου. Το κτίσμα στέκει ερειπωμένο και σε πλήρη εγκατάλειψη. Ένα χορταριασμένο μαγκανοπήγαδο και ένας πίνακας με τα δρομολόγια του τρένου που περνούν πιά μονάχα 2 φορές την μέρα. Κοιτάμε γύρω μας. Εδώ, σε αυτό το τόσο όμορφο τοπίο έδωσε ο ΔΣΕ με επικεφαλής τον καπετάν Διαμαντή, μια από τις μεγαλύτερες και πιο σημαντικές του μάχες. Η κατάληψη του σταθμού από τον ΔΣΕ επέφερε τεράστια αναστάτωση στις κυβερνητικές δυνάμεις και κρίση στην αστική κυβέρνηση. Περπατάμε πιο πέρα περνώντας το ποτάμι. Ένα περίεργο παλιό κτίσμα υψώνεται στο λόφο που επιβλέπει τον σταθμό. Πρόκειται για ένα εμφυλιακό πολυβολείο του ΕΣ, από τα πολλά που κατασκευάσθηκαν δίπλα σε σταθμούς και ράγες μετά την κατάληψη του σταθμού του Μπράλου. Πια βρίσκεται σε εγκατάλειψη με τα ανοίγματά του να χάσκουν ακόμα απειλητικά πάνω από τις ράγες ...

Το φυλάκιο πάνω από τις ράγες του Μπράλου

Παράθυρο του κτιρίου με ειδική κατασκευή για άμυνα

Το αριστερό πολυβολείο αγλικού τύπου

Κοιτάζοντας μέσα από το παράθυρο

Δυο κόκκινες ανεμώνες, μια για την κάθε αντίπαλη μεριά



Ηχηρό "όχι" πρόταξαν οι αντιστασιακοί της κατοχής και του εμφυλίου, μπροστά στην μνημονιακή πολιτική του μαύρου μετώπου, ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΛΑΟΣ-ΔΝΤ-ΕΕ και σε ότι αφορά την επέτειο του 1821.
Με συντονιστική απόφαση όλων των παραρτημάτων της πανελλαδικά, η ΠΕΑΕΑ-ΔΣΕ (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης- Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας) και τα παραρτήματά της αποφάσισαν να μην συμμετέχουν στις παρελάσεις για τον εορτασμό του 1821 αυτή την Κυριακή.

Η στάση αυτή αποτελεί ηχηρό χαστούκι, στο μέτρο του δυνατού, από μια μερίδα της κοινωνίας που ουδέποτε συμβιβάσθηκε, παραδόθηκε ή πισωγύρισε και που αγωνίσθηκε και αγωνίζεται για την λαϊκή κυριαρχία αλλά και την εθνική και ατομική αξιοπρέπεια. Ο Κόκκινος Φάκελος χαιρετίζει την αγωνιστική τους απόφαση.



Ο εμφύλιος στον φακό

Πολλές φορές έχουμε αναφερθεί στα πλαίσια του ιστολογίου αυτού σε μαρτυριακό και φωτογραφικό υλικό του εμφυλίου. Πολλές φορές έχει γίνει λόγος ή και αφιερώματα σε μεγάλες μάχες, εκτελέσεις και πολιτικά περιστατικά του εμφυλίου. Πώς όμως υπήρξε η καθημερινότητά του? Τι βίωνε ο καθημερινός απλός άνθρωπος που δεν είχε ενεργή συμμετοχή στην μια ή την άλλη μεριά ? Αυτές τις καθημερινές στιγμές θα επιχειρήσουμε να φωτίσουμε με το σημερινό μας φωτογραφικό αφιέρωμα..

Πολίτες της Νάουσσας μαζεύουν πτώματα ανταρτών μετά την επανακατάληψη της πόλης από τα κυβερνητικά στρτεύματα

Η πομπή της κηδείας των χωροφυλάκων που σκοτώθηκαν στην μάχη της Χαλανδρίτσας

Κυβερνητικό κλιμάκιο μελετά τα σώματα των νεκρών του 43ου Σώματος Εθνοφυλακής Έδεσσας τον Δεκέμβρη του 1949

Μαχόμενος ιερέας του ΕΣ μιλάει με χωρικούς. Από το 1947 και μετά η εκκλησία δημιούργησε σώμα μαχόμενων ιερέων τύπου ΜΑΥ που ακολουθούσαν τα στρατεύματα.

Παρακρατικοί και συλληφθέντες "ύποπτοι κομμουνιστές"την περιοδο της Λευκής Τρομοκρα΄τιας

Παρέλαση του μηχανοκίνητου σώματος χωροφυλακής στην Πάτρα

Παιδιά κοιτάζουν με έκπληξη καθρέπτη

Εκλογές του 1946 και αφίσσες αστικών κομμάτων σε τοίχους. Οι εκλογές έγιναν σε κλίμα νοθείας και αντικομμουνισμού

Εκτοπισμένοι από τον κυβερνητικού στρατό χωρικοί της ορεινής Ελλάδας. Χαρακτιρίσθηκαν ως "συμμοριτόπληκτοι"

Παιδία φθάνουν σε παιδούπολη της Φρειδερίκης. Τα περιμένει ένα μέλλον σε κάποιο χειρονακτικό επάγγελμα στην καλύτερη ή μια παράνομη υιοθεσία στις ΗΠΑ στην χειρότερη...



Σκίτσα και γελοιογραφίες του Ριζοσπάστη μέρος 2

Συνεχίζουμε το φωτογραφικό μας αφιέρωμα στα σκίτσα και τις γελοιογραφίες του Ριζοσπάστη 

Γελοιογραφία που στηλιτεύει την απραγία των παρακρατικών οργανώσεων και της Χ κατά την άφιξη του κλιμακίου του ΟΗΕ στην Ελλάδα 

Οι διάφοροι ρόλοι του παρακρατικού

Γελοιογραφία που στηλιτεύει την προσπάθεια συνειδησιακής διαγραφής της Εθνικής Αντίστασης που προσπαθούσε να επιβάλλει το παρακράτος

Γελοιογραφία που στηλιτεύει το πως η ελληνική πραγματικότητα παρουσιάζονταν στον ΟΗΕ και την διεθνή κοινή γνώμη

Γελοιογραφία σχετικά με τον νόμο περί λογοκρισίας του Βενιζέλου το 1920

Γελοιογραφία σχετικά με τον νόμο περί λογοκρισίας του Βενιζέλου το 1920 

Γελοιογραφία του Ριζοσπάστη του 1975 για την αποχουντοποίηση και τις δηλώσεις περί χουντικών σταγονιδίων του Αβέρωφ