Αγωνιστές της Αιτωλοακαρνανίας - Μέρος 1ο

Το πόσο καλά γνωρίζει κανείς τον τόπο του αποτελεί μια συζήτηση απολύτως σχετική που δεν χωρά απόλυτα στο πλαίσιο ενός ιστολογίου. Το ότι όμως ο τόπος μας, δεν είναι μόνο τα "λαγκάδια και τα βουνά", αλλά κυρίως οι άνθρωποι αποτελεί μια απόλυτη αλήθεια. Μιλώντας για το δικό μου τόπο, τη Δυτική Στερεά- Αιτωλοακαρνανία, έχω μόνο να πω πως όσα δεν γνωρίζω για αυτόν και την ιστορία του, σχετίζονται κυρίως με τους ανθρώπους. Τους αφανείς αγωνιστές της ταξικής πάλης και του Εθνικοαπελευθερωτικού αγώνα της Κατοχής και της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης. 

Στην παρακάτω σειρά άρθρων συγκεντρώνονται τα βιογραφικά στοιχεία των λιγότερο γνωστών Αιτωλοακαρνάνων αγωνιστών του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, της ΕΠΟΝ, του ΚΚΕ και του Δημοκρατικού Στρατού.

Παναγιώτης Υφαντής (Ηρακλής)

Ο Παναγιώτης Υφαντής γεννήθηκε το 1916 στο χωριό Αθανάσιος Διάκος και σπούδασε νομικά στην Αθήνα. Παρά το γεγονός ότι ο ίδιος δεν κατάγεται από την Αιτωλοακαρνανία, η δράση που ανέπτυξε στη δεκαετία 1940-1949 τον συνδέει άμεσα με αυτή την περιοχή. Το 1941, ο Παναγιώτης Υφαντής οργανώθηκε στην ΟΚΝΕ και πήρε μέρος στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση από διάφορες θέσεις του κομματικού μηχανισμού του ΚΚΕ, που στήριξαν και οργάνωσαν το κίνημα του ΕΑΜ, κατά τα χρόνια της Κατοχής.

Στα Δεκεμβριανά, θα λάβει μέρος σε πολλές μάχες της Αθήνας, ενώ με τη Συνθήκη της Βάρκιζας θα εγκαταλείψει την πόλη επιστρέφοντας πίσω στην ιδιαίτερη πατρίδα του. 

Το 1946, θα ενταχθεί στο ΔΣΕ Ρούμελης και αναπτύσσοντας δράση στη Δυτική Στερεά και εντασσόμενος αργότερα στην ΙΙ Μεραρχία, με επικεφαλής τον Γιάννη Αλεξάνδου (Διαμαντή). Οι πολιτικές, στρατιωτικές και κοινωνικές του ικανότητες, τον ανέδειξαν σε ΠΕ της Μεραρχίας και με τη διάλυσή της το 1949, ο Παναγιώτης Υφαντής θα πρωτοστατήσει στην ανασύνταξη των αποκομμένων και διασκορπισμένων μαχητών και μαχητριών της.

Μέσα σε περιοχές, που οι δυνάμεις του αντιπάλου κυριαρχούσαν ολοκληρωτικά, ο Υφαντής θα αναλάβει και θα φέρει σε πέρας την οργάνωση των μικρο-ομάδων του ΔΣΕ που πέρασαν, μετά την ήττα του Γράμμου, τα σύνορα για τις σοσιαλιστικές δημοκρατίες.

Το 1950, θα περάσει και ο ίδιος στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού και αργότερα θα εκλεγεί αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ. Στην 6η Ολομέλεια της ΚΕ, το 1956 θα γίνει και μέλος του γραφείου της ΚΕ του ΚΚΕ. Στη διάρκεια της παραμονής του στην υπερορία, θα αναλάβει διάφορες θέσεις ευθύνης στον κομματικό μηχανισμό του ΚΚΕ.

Θα επαναπατριστεί το 1977 και μερικά χρόνια αργότερα θα φύγει από τη ζωή, πάντα κοντά στο ΚΚΕ και το λαϊκό κίνημα της εποχής.

Στάθης Τσίντζος 

Ο Στάθης Τσίντζος γεννήθηκε, το 1915 στο χωριό Μαχαιρά Αιτωλοακαρνανίας στους κόλπους φτωχής αγροτικής οικογένειας. Στη διάρκεια της Κατοχής συμμετείχε ενεργά στο τοπικό ΕΑΜ βοηθώντας από το οικογενειακό του υστέρημα τους μαχητές του ΕΛΑΣ και τα τοπικά παραρτήματα της Εθνικής Αλληλεγγύης, στο Κάτω Ξηρόμερο. Μέσα στην Κατοχή θα οργανωθεί στο ΚΚΕ, του οποίου θα αναδειχθεί σε στέλεχος. 

Ο Στάθης Τσίντζος

Το 1943-1944 θα ενταχθεί στον ΕΛΑΣ και θα λάβει μέρος σε δεκάδες μάχες. Στην Κανδήλα Ξηρομέρου, στη μάχη του ΕΛΑΣ ενάντια στους Γερμανούς και τα Τάγματα Ασφαλείας, ο Στάθης Τσίντζος θα τραυματιστεί βαριά στο στήθος. Μεταφέρεται στο νοσοκομείο του ΕΛΑΣ, όπου αναρρώνει και επανέρχεται στον αγώνα από θέσεις μέσα στις πολιτικές οργανώσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ

Μετά τη Συνθήκη της Βάρκιζας και το όργιο της τρομοκρατίας που εξαπέλυσε το αστικό κράτος ενάντια στο ταξικό κίνημα, ο Στάθης Τσίντζος θα γνωρίσει διώξεις, βασανιστήρια και αφάνταστες ταλαιπωρίες. Παρόλα αυτά, εξακολουθεί, σε συνθήκες βαθιάς παρανομίας να αγωνίζεται για την ανασύνταξη των κομματικών οργανώσεων του ΚΚΕ Ξηρομέρου. Μέλη της οικογένειάς του θα δολοφονηθούν, θα γνωρίσουν την εξορία και τον πόλεμο. 

Ο ίδιος θα υπηρετήσει τον ΔΣΕ, από τη θέση του ΚΠίτη οργανώνοντας δίκτυα στο ανατολικό Ξηρόμερο και ζώντας διαρκώς σε κατάσταση κυνηγημένου. Το 1949, καθώς όλες οι οργανώσεις και τα δίκτυα έχουν σχεδόν διαλυθεί, παρουσιάζεται στις αρχές του Μεσολογγίου και κλείνεται στη φυλακή.

Η Χούντα των Συνταγματαρχών θα τον εξορίσει, επίσης, σε μεγάλη ηλικία στη Γυάρο, αφού πρώτα τον βασανίσει για να αποκαλύψει συντρόφους του και πληροφορίες. Ο Στάθης Τσίντζος παραμένει αμίλητος σε κάθε βασανιστήριο. 

Δημήτρης Βαμβακάς (Αστέρης)

Ο Δημήτρης Βαμβακάς υπήρξε προπολεμικό στέλεχος του ΚΚΕ στην Αιτωλοακαρνανία και εξόριστος της Μεταξικής Δικτατορίας. Διακρινόταν για την πίστη και την αφοσίωσή του στην κομμουνιστική ιδεολογία, το θάρρος του και την πλατεία του ιδεολογικο-πολιτική κατάρτιση. Απλός στη συμπεριφορά, προνοητικός και πεπειραμένος στην παράνομη δουλειά, ο Δημήτρης Βαμβακάς υπήρξε στυλοβάτης του ΚΚΕ και του κινήματος, σε όλη τη διάρκεια της Κατοχής και του Εμφυλίου.

Κατά την περίοδο της Κατοχής διετέλεσε Πολιτικός Επίτροπος της Σχολής Εφέδρων Αξιωματικών του ΕΛΑΣ στη Ρεντίνα και συνέβαλε αποφασιστικά στη διαμόρφωση ενός νέου τύπου, λαϊκού αξιωματικού. Ο ίδιος έλαβε μέρος σε αρκετές μάχες, δίνοντας το παράδειγμα στους σπουδαστές που δίδασκε.

Μετά τη Συμφωνία της Βάρκιζας εργάστηκε ως δημοσιογράφος της εφημερίδας "Ελεύθερη Ελλάδα", κεντρικού οργάνου της ΚΕ του ΕΑΜ, εξορμώντας σε επικίνδυνες αποστολές για την ανασύνταξη των κομματικών οργανώσεων του ΚΚΕ στην επαρχία. Μέσα στο ζόφο της κρατικής και παρακρατικής βίας, ο Δημήτρης Βαμβακάς παρέμενε ψύχραιμος και άφοβος.

Στα μέσα του Ιούλη του 1946, ο Δημήτρης Βαμβακάς θα φθάσει στο Αγρίνιο, ως απεσταλμένος του ΠΓ του ΚΚΕ για να αναλάβει την ανασύνταξη των της ΚΟ Αγρινίου. Θα παραστεί με τη δημοσιογραφική του ιδιότητα στη δίκη του κομμουνιστή δημοσιογράφου και λογοτέχνη Θέμου Κορνάρου στο Μεσολόγγι. Μηνυτής είναι ο δεσπότης Αιτωλοακαρνανίας Ιερόθεος που είχε ευλογήσει τα όπλα των Γερμανών. Ο Κορνάρος δικαζόταν για το γνωστό του βιβλίο "Αγύρτες και κλέφτες στην εξουσία". Αμέσως μετά τη διεξαγωγή της δίκης, ο Δημήτρης Βαμβακάς συλλαμβάνεται έξω από το δικαστήριο και οδηγείται στις φυλακές της πόλης. 

Απελευθέρωση. Στελέχη του ΕΛΑΣ φωτογραφίζονται στα Σαρδίνια Αιτωλοακαρνανίας. Στο κέντρο ο στρατηγός Γεράσιμος Αυγερόπουλος, αριστερά του ο Στάθης Αρέθας, δεξιά του ο Ηλίας Καράς. Δεξιά του Καρά ο Δημήτρης Βαμβακάς (Αστέρης) και αριστερά του Αρέθα, ο διοικητής της 7ης Ταξιαρχίας της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ.

Με παρέμβαση του εισαγγελέα Παύλου Δελαπόρτα και τις ενέργειες του αείμνηστου δικηγόρου Δ. Γαλανόπουλου, ο Βαμβακάς, μαζί με τους συγκρατούμενούς του Θανάση Συμνιώτη, Χρήστο Τσιτσέλη, Γιάννη Γιαννούζη, Χρήστο Αποστολόπουλου και άλλους αγωνιστές από τη Γαβαλού Ξηρομέρου, μεταφέρεται στα κρατητήρια με προορισμό την εξορία, προκειμένου να γλιτώσει της δολοφονίας. Με συνοδεία και κάτω από δρακόντεια μέτρα ασφαλείας, θα μεταφερθούν στην Πάτρα και θα κρατηθούν στο Αγγλικό Προξενείου, που είχε μετατραπεί σε παράρτημα των Μεταγωγών Πειραιά. Εκεί, με τη βοήθεια των συντρόφων του Συμνιώτη και Ναθαναηλέα και την εντολή του ΚΚΕ, ο Βαμβακάς θα αποδράσει.

Μετά την μυθιστορηματική του απόδραση, ο Δημήτρης Βαμβακάς, θα περάσει στα τμήματα του ΔΣΕ στη Μακεδονία, αναλαμβάνοντας τη θέση του κυβερνητικού επιτρόπου της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και την καθοδήγηση των κομματικών οργανώσεων της Θεσσαλονίκης. Το 1948, ζώντας σε συνθήκες παρανομίας, θα σκοτωθεί σε σύγκρουση της Λαϊκής Αυτοάμυνας Θεσσαλονίκης, με την Αστυνομία, σε κάποιο σοκάκι της Τούμπας.

Χαρίλαος Τανταρούδας

Γόνος ευκατάστατης οικογένειας από το Λουτρό Αιτωλοακαρνανίας, ο Χαρίλαος Τανταρούδας γεννήθηκε στους κόλπους μιας από τις πιο γνωστές προοδευτικές οικογένειες του Λουτρού, η οποία έδωσε στο κίνημα της εποχής σπουδαίους αγωνιστές.

Ο Χαρίλαος Τανταρούδας σπούδασε νομικά στην Αθήνα, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, όπου και ήρθε σε επαφή με τις κομμουνιστικές ιδέες και την κομμουνιστική ιδεολογία, μέσα από τους φοιτητικούς κύκλους και την ΟΚΝΕ. Κατά την περίοδο της Κατοχής, ο Χαρίλαος Τανταρούδας εντάχθηκε στο ΚΚΕ και το ΕΑΜ και δούλεψε με αυτοθυσία και αυταπάρνηση για την διεύρυνση και την ισχυροποίηση των οργανώσεων στην Αθήνα και την Αιτωλοακαρνανία.

Κατά τη διάρκεια της Κατοχής ανέλαβε διάφορες θέσεις ευθύνης, όπως αυτή του μέλους του Συμβουλίου Εθνικών Επιτροπών Αντίστασης, της ΠΕΕΑ.

Μετά την Απελευθέρωση, ο Χαρίλαος Τανταρούδας επέστρεψε στο χωριό του, όπου γνώρισε, μαζί με όλη του την οικογένεια τη βία και την τρομοκρατία της επίσημης και παρακρατικής εξουσίας. Κυνηγήθηκε αγρίως και μετά τη δολοφονία του αδελφού του, από ντόπιους παρακρατικούς, κατέφυγε στην Αθήνα, όπου πέρασε στην παράνομη κομματική δουλειά του ΚΚΕ.

Τον Ιούνιο του 1947 συλλαμβάνεται και εξορίζεται στην Ικαρία, από όπου θα μεταφερθεί στη Μακρόνησο στην πρώτη αποστολή εξορίστων, του ελληνικού Νταχάου. Εκεί θα βασανιστεί φρικτά αλλά δεν θα υπογράψει. Το 1960, βρίσκει το Χαρίλαο Τανταρούδα εξόριστο ξανά, στον Αη- Στράτη.

Μετά την απόλυσή του θα γίνει μέλος της Κομματικής Επιτροπής Επιστημόνων, αναπτύσσοντας εκτενή και σοβαρή δράση. Παράλληλα, από τη θέση του δικηγόρου, στάθηκε ενεργά στο πλευρό των αδικημένων εργατών βοηθώντας τους στις διεκδικήσεις τους αμισθί. 

Με την επιβολή της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών, ο Χαρίλαος Τανταρούδας κατέφυγε το 1967 στο Παρίσι, όπου βοήθησε αποφασιστικά στην οργάνωση των αγωνιστών που κατέφυγαν εκεί. Στη Γαλλία θα γίνει μέλος της Εθνικής Επιτροπής Ερευνών, στο νομικό της τμήμα, εκδίδοντας πολλά βιβλία σχετικά με το εργατικό δίκαιο. 

Έφυγε από τη ζωή το 1991.

Το σπίτι της οικογένειας Τανταρούδα, στο προσεισμικό χωριό Λουτρό.

Νέα αρχεία για το σύμφωνο Μολότοφ-Ρίμπεντροπ καταρρίπτουν το αντισοβιετικό αφήγημα

Σημαντικά νέα ιστορικά στοιχεία έρχονται στο φως, μετά τον αποχαρακτηρισμό εγγράφων που σχετίζονται με τη συμφωνία Μολότοφ Ρίμπεντροπ από το ρωσικό υπουργείο άμυνας. Η Συμφωνία, που αποτέλεσε απαραίτητο τακτικό ελιγμό της ΕΣΣΔ δεδομένης της άρνησης των δυτικών δυνάμεων να συμπύξουν μέτωπο κατά της ναζιστικής Γερμανίας, αποτελεί εδώ και δεκαετίες αιχμή του δόρατος της αντικομμουνιστικής προπαγάνδας διεθνώς κι αγαπημένο επιχείρημα των οπαδών της θεωρίας των δυο άκρων.

Τα νέα ντοκουμέντα φωτίζουν το παρασκήνιο που οδήγησε στην υπογραφή του συμφώνου μη επίθεσης τον Αύγουστο του 1939, αποδεικνύοντας πως η Σοβιετική Ένωση ήταν απόλυτα έτοιμη για αναμέτρηση με τις δυνάμεις του άξονα και μάλιστα σε δύο μέτωπα.

Όπως φαίνεται από το μήνυμα 31 σελίδων του επικεφαλής του Γενικού Επιτελείου του Κόκκινου Στρατού Μπόρις Σαποσνίκοφ, η ΕΣΣΔ προετοιμαζόταν για διμέτωπο αγώνα, επιθυμώντας παράλληλα αγωνιωδώς να διασφαλίσει τα δυτικά της σύνορα από τη γερμανική επιβουλή.

“Η Σοβιετική Ένωση πρέπει να ετοιμαστεί για πόλεμο σε δύο μέτωπα: Δυτικά ενάντια στη Γερμανία και την Πολωνία κι εν μέρει την Ιταλία με πιθανή προσάρτηση των γειτονικών κρατών  και ανατολικά με την Ιαπωνία.”

Στη συνέχεια, ο Σαποσνίκοφ προειδοποιούσε πως η Γερμανία με την Πολωνία θα μπορούσαν να παραταξουν δεκάδες μεραρχίες πεζικού και χιλιάδες τανκς και πολεμικά αεροπλάνα σε μεθοριακή περιοχή στα σύνορα με Ουκρανία και Λευκορωσία. Γίνεται ακόμα πιο φανερό πως η απειλή αυτή, δεδομένης της σκόπιμης απροθυμίας των δυτικών αστικών κυβερνήσεων να συμπράξουν με την ΕΣΣΔ, μπορούσε να αποσοβηθεί μόνο με τη διασφάλιση της σοβιετικής στρατιωτικής παρουσίας στην επίμαχη περιοχή, όπως κι έγινε με την υπογραφή του συμφώνου.

Το Ρωσικό υπουργείο Άμυνας δήλωσε πως τα έγγραφα δεν έχουν χρονολογική, αλλά θεματική σειρά,  για μια πληρέστερη εικόνα της εποχής.

Το υπουργείο υποστηρίζει ότι προέβη στον αποχαρακτηρισμό των εγγράφων για την προστασία της ιστορικής αλήθειας από παραχάραξη κι ενάντια στον αναθεωρητισμό σχετικά με το Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο. Προφανώς η προάσπιση της αναγκαιότητας του συμφώνου εντάσσεται στην προσπάθειά της ρωσικής κυβέρνησης να οικειοποιηθεί σε “εθνικη”, αταξική βάση ένδοξες πτυχές του σοβιετικού παρελθόντος.

Οι νέες αποκαλύψεις έχουν ήδη διχάσει τους Ρώσους ιστορικούς, με τον πρόεδρο της Ακαδημίας Επιστημών Αλεξάντερ Ντιούκοφ να χαιρετίζει τη συμβολή τους στη μελέτη της στρατιωτικής ιστορίας και τον Σεργκέι Κουντριάσοφ από το Γερμανικό ιστορικό Ινστιτούτο της Μόσχας να τα υποβαθμίζει, ακριβώς επειδή δε συνάδουν με το γνωστό αφήγημα της “συμμαχίας των δυο ολοκληρωτισμών”.

Με πληροφορίες από Moscow Times

Αναρτήθηκε από Κατιούσα

Παπα-Νικόλας Ξενάκης, ο αντάρτης ιερωμένος του ΔΣΕ που αντίκρισε το εκτελεστικό απόσπασμα σαν πραγματικός ήρωας – Αφιέρωμα στους μαχητές του ΔΣΕ στη Χίο

Στις 6 Σεπτέμβρη του 1948 στις πέντε το πρωί το εκτελεστικό απόσπασμα υπό την ευθύνη του επικεφαλής, του Ανθυπασπιστή Πέτρου Πετρίδη στο Γουδί παίρνει θέση απέναντι από τον αντάρτη ιερωμένο του ΔΣΕ στη Χίο, Νικόλα Ξενάκη από το Αυγώνυμα της Χίου, προκειμένου να υλοποιήσει την απόφαση «εις θάνατον παμψηφεί δις[1]»  του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών. Ο επικεφαλής του ζητάει να του δέσουν τα μάτια κάτι που αρνείται ενώ ο ιερέας του ζητάει να μεταλάβει παίρνοντας την απάντησή του: «Δίνω το αίμα μου για την Ελλάδα». Ο παπά Ξενάκης κοιτά αγέρωχα τους εκτελεστές του στα μάτια βροντοφωνάζοντας για το δίκιο του αγώνα.

Από βραδίς στο κελί των μελλοθάνατων στις φυλακές Αβέρωφ είχε επιχειρηθεί από ισχυρή ομάδα φρουρών να υλοποιηθεί η απόφαση 12/48 του Πρωτοβάθμιου Συνοδικού Δικαστηρίου, της Ιεράς Συνόδου της Ελλάδας, που τον είχε καταδικάσει για «αναρχικήν και αντεθνικήν δράσιν εις καθαίρεσιν και αποσχηματισμόν»[2]. Ο παπά Ξενάκης γιγαντόσωμος και παλικάρι αντιστάθηκε, πάλεψε με τους πραίτορές του, οι οποίοι με τις ξιφολόγχες του κατακρεούργησαν το πρόσωπο και του έσκισαν τα ράσα, προκειμένου να μην έχει την εμφάνιση ιερέα[3].

Δεκαεφτά μέρες νωρίτερα στις 20 Αυγούστου του 1948 στις 5:45 το πρωί στο Γουδί εκτελούνταν οι δώδεκα μαχητές κομμουνιστές του ΔΣΕ από τη Χίο υλοποιώντας έτσι την απόφαση του Έκτακτου Στρατοδικείου Αθηνών 210/14-08-48. «Εκείνο το βραδινό, θυμάται ο Διαμαντής Γεωργούλης, μαζευτήκαμε στο κελί των μελλοθάνατων, είχαν επιτρέψει σε μένα και τον Τράτση να τους επισκεφτούμε, για να αποχαιρετήσουμε τα αδέρφια μας Παντελή και Γιάννη αντίστοιχα. Έτσι πήραμε μέρος και εμείς την τελευταία κομματική συνέλευσή του, όπου με ευθύνη του Πέτρου Αντριώτη έγινε η αποκατάσταση σε κομματικό μέλος, του συντρόφου Μιχάλη Βατάκη, που είχε διαγραφεί το 1939, μετά από δήλωση μετανοίας, λόγω βασανιστηρίων των γραικύλων του  Μεταξά και διατρανώθηκε η πίστη στο δίκιο του αγώνα και η ανάγκη συνέχειας της αγωνιστικής δράσης του ΚΚΕ στο πλευρό του λαού. Τότε πήραν ξαφνικά τον παπά Ξενάκη χωρίς καμία αιτιολογία… Σε λίγες μέρες μάθαμε ότι ήταν για να αποφασίσει η Ι. Σύνοδος των αποσχηματισμό του».

Οι δώδεκα μαχητές που πήγαν με ψηλά το κεφάλι και ήταν:

Βατάκης Μιχαήλ, φιλόλογος – Δημοσιογράφος από τα το Θολοποτάμι ετών 33

Γεωργούλης Παντελής,  αγρότης από τη Συκιάδα ετών 32

Ζερβός Κώστας, ναυτεργάτης από τα Καρδάμυλα ετών 25

Καραμαΐλης Κώστας, ναυτεργάτης από την Αιγνούσα ετών 22

Κωστάλας Γεώργιος, οικοδόμος γεννημένος στον Τσεσμέ ετών 28

Ξυλάς Κώστας, αγρότης από τον Κάμπο ετών 52

Πλακωτάρης Ισίδωρος, αγρότης από τον Κάμπο ετών 27

Τζιώτης Μάρκος, εργάτης επιπλοποιός από το Βροντάδο ετών 26

Τράτσης Γιάννης, μεταλεργάτης από την Κυδιάντα ετών 25

Τσουκαλάς Γεώργιος, εργάτης από το συν. Νοσοκομείου ετών 26

Ψιακής Δημήτριος, μανάβης από τον Κοφινά ετών 24

και ο Ανδριώτης Πέτρος,  Ικαριώτης από τον Εύδηλο ετών 22

Η δίκη των 76 Χιωτών Κομμουνιστών (75 άντρες και μια γυναίκα) έγινε στις 29 Ιούλη του 1948 και η απόφαση του δικαστηρίου βγήκε την παραμονή του δεκαπενταύγουστου (14 – 8 – 1948). Εκεί, η αστική τάξη του νησιού μέσα από την παρακρατική Ε.Ο.Χ. (Εθνική Οργάνωση Χίου) είχε προγράψει τους αγωνιστές διαμορφώνοντας βαρύ κατηγορητήριο με βάση το «θεσμικό πλαίσιο» που είχε χτίσει το αστικό κράτος στα πλαίσια της ανασυγκρότησής του με βάση την πιο άγρια καταστολή[4] , που περιελάμβανε «πλείσται στάσεις και αντιστάσεις, αναρχικαί προσπάθειαι, θρασύτατην προπαγάνδαν προκαλούσαν την διχόνοιαν μεταξύ των πολιτών, τη συμμοριακήν δράσιν εις τον τρίτον γύρον, λειτουργίαν αναρχικού τύπου, επιθέσεις σε αστυνομικά τμήματα, κατάλυσιν αρχών και τέλος τη δημιουργία ελευθέρας Χίου δηλαδή την απόσπασιν τμήματος της επικράτειας»[5]. Έτσι τους παρέπεμψαν με βάση το Γ’ ψήφισμα του 1946, τη 19/45 Συντακτική πράξη και τον αναγκαστικό νόμο 509/47. Οι υπόλοιποι αγωνιστές – ανάμεσά τους και ο ποιητής και τυπογράφος του «Πρωτοπόρου», εφημερίδα του ΕΑΜ και του ΕΜΠΡΟΣ, εφημερίδα του ΚΚΕ, ο Φώτης Αγγουλές – τράβηξαν το δρόμο της φυλακής και της εξορίας.

Οι εκτελέσεις των ανταρτών του ΔΣΕ αποτέλεσαν το κύκνειο άσμα του ηρωικού  ταξικού αγώνα στο νησί, πού δόθηκε κάτω από ιδιαίτερα αντίξοες συνθήκες, όπως ελλείψεις οπλισμού και εφοδίων αλλά και λόγω του καλά οργανωμένου αστικού κράτους, αφού είχε φέρει στο νησί ως Μητροπολίτη το 1946 τον γνωστό αρχιερέα των Ενόπλων Δυνάμεων Μέσης Ανατολής Παντελεήμων Φωστίνη  και ως νομάρχη το δημοσιογράφο της εφημερίδας «Αίμα» στο Κάιρο, Αντώνιο Σβώκο, και αστυνομικό διευθυντή τον μοίραρχο Παντελίδη για να αντιμετωπίσουν τους 2.500 Συρματιένιους.

Υλοποιώντας την απόφαση της ολομέλειας της ΚΕ του κόμματος που πραγματοποιήθηκε σε δυο μέρη στην Αθήνα και  στο Βουνό με το σχέδιο «Λίμνες» πραγματοποιήθηκε  συνδιάσκεψη της ΚΟΧ (Κομματική Οργάνωση Χίου) το Σεπτέμβρη του 1947 στον Αγ. Μακάριο Βροντάδου με την παρουσία του Κ. Βασάλου, Χαρ. Κανόνη (Λέσβιων) και Π. Αντριώτη (Ικαριώτη) δόθηκαν σπουδαίες μάχες όπως: η συμπλοκή της Κυδιάντας (Γενάρης 1948) με νεκρό τον αντάρτη Σταμάτη Τράτση, η μάχη της Αχλάδας και της Παρπαριάς με νεκρούς τους μαχητές Απόστολο Κουλελέ και Ζαννή Σιδέρη, η μάχη στο κτήμα του Λυκιαρδόπουλου με τρεις αντάρτες νεκρούς, τον Γ. Λεοντάρα, Γιαννίκου Πίττα και Ξυλά και δολοφονηθέντες εν ψυχρώ Κυριάκο Καμπανέλα και τον γραμματέα της Π.Ε Χίου Μιχάλη Βορριά προκειμένου να εισπράξουν τα τριάκοντα αργύρια, η μάχη στο Λεμάνικο, όπου ο παπά Ξενάκης πολέμησε μόνος του επί εξάωρο μια διμοιρία Μάυδων και μια διμοιρία χωροφυλάκων. Τέλος, ακολούθησαν οι δολοφονίες του πολιτικού καθοδηγητή του ΔΣΕ, Δημήτρη Ευαγγελινού, γεωπόνου στον Κάμπο και του Μυτιληνιού γεωπόνου και μέλους της Περιφερειακής Επιτροπής Αιγαίου του ΚΚΕ, Χαράλμπου Κανόνη στην Κλειδού του Βροντάδου, στις 30 Μάρτη του 1948 που αποτέλεσε και τον επίλογο του αγώνα του ΔΣΕ στη Χίο.

Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα για τον ηρωικό αγώνα των ανταρτών του ΔΣΕ στη Χίο είναι χαρακτηριστικό το ποίημα του συντρόφου ποιητή Φώτη Αγγουλέ που αποτελεί και δική μας υπόσχεση.

Ο Δρόμος

Ας μην ήρθατε πίσω,

Κι ας μη φτάσατε πουθενά.

Ο δρόμος μας αρχινά,

Από κει που ο δικός σας τελειώνει.

Μέσα στο κάτασπρο χιόνι,

Μια ματωμένη γραμμή το δρόμο μας δείχνει

Ας ρίχνει σκοτάδι τριγύρω η νύχτα, ας ρίχνει…

Ακολουθούμε πιστά τα ματωμένα σας ίχνη

Πηγές:

[1] Απόφαση Στρατοδικείου Αθηνών, 210/14-08-48

[2] Αρχείο Ιεράς Συνόδου Ελλάδος

[3] Αναμνήσεις του συγκρατούμενού του Διαμαντή Γεωργούλη, Αφιέρωμα για το ΔΣΕ στη Χίο στην Χιώτικη εφημερίδα Αληθεια, 1996

[4] Δοκίμιο Ιστορίας ΚΚΕ Β2 τόμος 1939 -1949, σελ. 34, Σύγχρονη Εποχή.

[5] Πρακτικά Δίκης Χίων Κομμουνιστών

Γιώργης Αμπαζής

Δάσκαλος

Χίος

Αναδημοσιεύτηκε από το Κατιούσα

Ο ΕΔΕΣ και οι Γερμανοί - Μέρος 3ο

Στρεβλώσεις

Προσεγγίζοντας ξανά το ζήτημα των συγκρούσεων μεταξύ του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, βασικό συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει ο Διονύσης Χαριτόπουλος είναι ότι οι "συνοριακές" αψιμαχίες και προστριβές ανάμεσα στους δύο αντάρτικους σχηματισμούς δεν έλειψαν ποτέ. Από την άλλη πλευρά, δεκάδες μαρτυρίες πρώην μαχητών και στελεχών του ΕΛΑΣ κατηγορούν τον ΕΔΕΣ και την έναρξη αυτών των συγκρούσεων, ενώ από την πλευρά των απλών μαχητών του ΕΔΕΣ γίνεται ακριβώς το ίδιο. Στην πραγματικότητα, είναι αδύνατο, αλλά και άνευ ουσίας να εντοπίσει κανείς το ποιος και το πότε ξεκίνησε αυτές τις συγκρούσεις, καθώς η γενικότερη εικόνα για τις δύο οργανώσεις είναι συγκεκριμένη και δεν προκύπτει μονάχα από τέτοια στοιχεία. Ο ΕΛΑΣ, με όλα του τα λάθη και τις αστοχίες αποτέλεσε έναν λαϊκό στρατό που αντιλαμβανόταν τον κίνδυνο των Βρετανών στην "διάδοχη κατάσταση" μετά την Απελευθέρωση, ενώ ο ΕΔΕΣ ένας στρατός με εμφανή στόχευση στη διατήρηση της αστικής τάξης στην απελευθερωμένη Ελλάδα, με τις "ευλογίες" των Βρετανών.

Όπως δε παραθέσαμε και παραπάνω, οι σχέσεις Ζέρβα - Γερμανών έχουν αποδειχθεί από πλειάδα ερευνητών και ακαδημαϊκών.

Ξανά πίσω στο 1943, οι πληροφορίες σχετικά με τις επαφές και τις συμπράξεις του Ζέρβα και των Γερμανών δεν παρέμειναν μυστικές για μεγάλο διάστημα και γρήγορα έγιναν γνωστές και στα επιτελεία του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ. Ο Ζέρβας και το έμπιστο επιτελείο του έσπευσαν να διασκεδάσουν τις κατηγορίες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ που τους χαρακτήριζε ως "εσμό τεράτων και προδοτών" παράγοντας σειρά ψευδών κατηγοριών και "ντοκουμέντων", τα οποία το μετέπειτα εμφυλιακό κράτος, θα αξιοποιήσει στο έπακρο.

Για παράδειγμα, για τη μάχη στο Βουργαρέλι στις 31/10/1943, στην οποία αναφερθήκαμε και προηγουμένως, γράφει ο στρατηγός Ζέρβας:

"Την 31η δε Οκτωβρίου, του 1943 τα πυρά των ναζιστών και των κομμουνιστών (ΕΑΜ-ΕΛΑΣ) διασταυρούνται εις τον χώρον της Νεράιδας της Δυτικής Θεσσαλίας". 

Ξεχνά προφανώς ο στρατηγός το σε ποιους οφείλει τη μακροημέρευσή του.

Παράλληλα, ο υπασπιστής του Ζέρβα και "πρωταθλητής" των στρεβλώσεων και των ανακριβειών, Μυριδάκης θα συμπληρώσει:

"Τα εξημερώματα της 31ης Οκτωβρίου ευρέθησαν αι εθνικαί δυνάμεις περικυκλωμέναι και βαλλόμεναι πανταχόθεν από Γερμανούς και ελασίτας. Από τας 6:30 το πρωί, τα πυρά των δύο και συγχρόνως βαλλόντων εχθρών των εθνικών ομάδων πίπτουν διασταυρωμένα επ' αυτών. Στιγμάς μαύρας, στιγμάς τραγικάς και φρικώδεις επέρασαν οι κακή τη μοίρα παρευρεθέντες εκεί". (Μιχάλης Μυριδάκης, Αγώνες της φυλής: η εθνική αντίστασις ΕΔΕΣ-ΕΟΕΑ 1941-1944, Αυτοέκδοση, Αθήνα 1948).

Παρόλα αυτά, οι Ζέρβας και Μυριδάκης δεν ήταν μόνοι τους στη Νεράιδα Βουργαρελίου εκείνο τον Οκτώβρη. Κοντά τους βρισκόταν και ο αδέκαστος και αντικειμενικός στρατηγός Β. Καμάρας, στέλεχος του ΕΔΕΣ, ο οποίος αναφέρει:

"Το εκ των υστέρων λεχθέν ότι ο ΕΛΑΣ μας χτύπησε είναι ανακριβές". (Σ. Γρηγοριάδης Η Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας 1941-1974).

Αργότερα και χάρη της υστεροφημίας του στρατηγού Ζέρβα, το ζήτημα του Βουργαρελίου θα επανέλθει στο προσκήνιο. Και πάλι ο στρατηγός Καμάρας, λακωνικά θα απορρίψει με επιστολή του στην εφημερίδα "Ακρόπολις", την εκδοχή της συνεργασίας ΕΛΑΣ και Γερμανών:

"Υπενθυμίζω ότι μετά την διολίσθησιν ημών προς Μελισσουργούς, ήλθον εις επαφήν με τον ΕΛΑΣ, τον οποίον (οι Γερμανοί) κατεδίωξαν προς το Περτούλι, το οποίον και επυρπόλησαν". (Ακρόπολις, 25/01/1974).

Παρόμοιες στρεβλώσεις εντοπίζονται από πλευράς του Ζέρβα και για άλλα περιστατικά, όπως η Μάχη της Αμφιλοχίας, όπου σε τηλεγράφημά του δεν διστάζει να καταλογίσει στον ΕΛΑΣ ανύπαρκτες φρικαλεότητες:

"Απελευθερωτικός στρατός σας εισβάλων πόλιν Αμφιλοχίας έκαυσε εδήωσε και κατέσφαξε άνδρας γυναίκας και αθώα παιδιά Διεμαρτυρήθημεν διά απάνθρωπον δράσιν απελευθερωτικού σας στρατού εις πάντα έχοντα ανθρώπινην συνείδησιν".

Και καθώς οι άμαχοι που σκοτώθηκαν στη μάχη είναι μόλις πέντε, τέσσερις από τους οποίους σκοτώθηκαν από αδέσποτες σφαίρες, ο ΕΛΑΣ του απαντά λακωνικά:

"Απελευθερωτικός μας στρατός μάχεται κατακτητήν και τους εντόποιους συμμάχους του. Απελευθερωτικός μας στρατός μάχεται υπέρ πατρίδος και ουχί υπέρ προδοτών ων ευαίσθητος πάτρων εκηρύχθητε..."

Στην υπόθεση των στρεβλώσεων, ακόμα και άμεμπτα στελέχη του ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, όπως ο Κομνηνός Πυρομάγλου φαίνεται πως συμμετέχουν, προκειμένου να δικαιολογήσουν δικές τους επιλογές ή στάσεις. Γράφει για παράδειγμα ο Πυρομάγλου, σχετικά με τη μάχη στην Πράμαντα ανάμεσα σε ΕΔΕΣ, ΕΛΑΣ και Γερμανούς, στις 22/10/1943:

"Εζήτησα από τον Κόζιακαν να ενωθούν, έστω και προς στιγμήν, οι αντάρται των δύο οργανώσεων και να αντιμετωπίσουν τον κατακτητήν. Η άρνησις ήτο κατηγορηματική και ιταμή." (Πυρομάγλου, Αντίστασις).

Παρά το γεγονός ότι ο Πυρομάγλου ποτέ δεν κατηγόρησε τον ΕΛΑΣ για συνεργασία με τους Γερμανούς, φαίνεται ωστόσο να ξεχνά ότι αίτημά του προς τον Κόζιακα, τη συγκεκριμένη στιγμή ήταν να εγκαταλείψει ο ΕΔΕΣ την άμυνα της Πράμαντας και να την αναλάβει ο ΕΛΑΣ, δεδομένου ότι διέθετε βαριά όπλα. (Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, τόμος 3, Τόπος, Αθήνα 2013).

Το ζήτημα ανάμεσα στις δύο οργανώσεις θα διευθετήσει στις 26/10/1943, με επείγουσα διαταγή του το Γενικό Στρατηγείο του ΕΛΑΣ:

"Κύριος εχθρός μας είναι οι Γερμανοί και ενατίον αυτών πρέπει να στρέφονται αι κύριαι ενέργειάι μας. Εάν τμήματα του ΕΔΕΣ συνεργάζονται με τους Γερμανούς εις επιχειρήσεις εναντίον μας, να κτυπηθούν όπως και οι Γερμανοί. Εάν είναι πρόθυμα ενεργήσουν κατά Γερμανών, να μην ενοχληθούν εις προσπάθειαν των ταύτην, αλλά να επιζητηθεί επαφή και συνεργασία διά από κοινού επιχειρήσεις". (ΔΙΣ/ΓΕΣ).

Η εξέλιξη των εκκαθαριστικών και ο Ζέρβας

Μετά τις 10 Νοεμβρίου 1943, ο ΕΔΕΣ έχει σχεδόν ολοκληρωτικά χάσει την κύρια δύναμή του. "Σύνορο", μεταξύ αυτού και του ΕΛΑΣ είναι ο ποταμός Αχελώος και ο Άραχθος, ενώ οι όποιες δυνάμεις του απομένουν βρίσκονται στην περιοχή Λάκκα-Σούλι, ενώ η έδρα του ΕΔΕΣ στα Τζουμέρκα έχει περάσει ολοκληρωτικά στον έλεγχο του ΕΛΑΣ. Όπως γράφει και ο Woodhouse: "Ο Ζέρβας είχε απωθηθεί σε μια μικρή περιοχή της Ηπείρου, όπου οι άνδρες του διατηρούνταν στη ζωή με άφθονες ρίψεις από βρετανικά αεροπλάνα".

Όμως και για το Κλιμάκιο Ηπείρου, του ΕΛΑΣ, η κατάσταση δεν είναι καλύτερη. Τα τμήματά του είναι εξαντλημένα από τις διαρκείς συγκρούσεις με τους Γερμανούς και δεν διαθέτουν ενισχύσεις για να περάσουν τον ποταμό και να διαλύσουν τα υπολείμματα του ΕΔΕΣ. 

Από την άλλη πλευρά, η γερμανική κάλυψη του ΕΔΕΣ και η βρετανική βοήθεια, αλλά και η επί ενάμισι μήνα αδυναμία του ΕΛΑΣ να χτυπήσει τον ΕΔΕΣ, βοηθά το Ζέρβα να ανασυγκροτήσει τη δύναμή του και να προχωρήσει σε νέες στρατολογίες. Γράφει σχετικά ο λοχαγός του ΕΔΕΣ Παπαδάτος:

"Παρά την ολοσχερή διάλυσιν των τμημάτων μας, ουδέποτε είδον τον Ζέρβαν τόσο αισιόδοξον. Χρήστο, μου έλεγε, τώρα οι Άγγλοι θα μας δώσουν ότι τους ζητήσουμε. Όλα θα μας τα δώσουν. Και πράγματι, τα αεροπλάνα έφθαναν τρία τρία κάθε βράδυ." (Φ. Γρηγοριάδης, Αντίστασις).

Παράλληλα, οι Γερμανοί παρέδωσαν στο Ζέρβα έναν αριθμό όπλων. "Η διοίκηση της Ομάδας Στρατιών Ε αποφάσισε να εφοδιάσει ιδιαίτερα δοκιμασμένες εθνικές συμμορίτικες ομάδες με ελαφρά όπλα και πολεμοφόδια". (Sekendorf). 

Γερμανοί και Ζέρβας συνεργάζονται πια αρμονικά. Η εκτίμηση των κατακτητών για το ρόλο του ΕΔΕΣ είναι και ορθή και ρεαλιστική: "Ο σκοπός της αντάρτικης αυτής ομάδας είναι αποκλειστικά η καταπολέμηση του κομμουνισμού στην Ελλάδα, η οποία διεξάγεται με όλα τα μέσα, με την εκμετάλλευση της υποστήριξης τόσο από τους συμμάχους, όσο επίσης και από τα ημέτερα στρατεύματα". (ΔΙΣ/ΓΕΣ, Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, τόμος 3, Τόπος, Αθήνα 2013).

Ο ΕΔΕΣ είναι εμφανώς το "αγαπημένο παιδί" όλων.

Το παραπάνω επιβεβαιώνει και ο ίδιος ο Ζέρβας σε επιστολή του, στις 20/12/1943:

"Έχομεν οφθαλμοφανή την υποστήριξι των συμμάχων μας, όπως βλέπομεν και την καταδίκην που έβγαλαν και για το ΕΑΜ. Έχομεν απόλυτον την υποστήριξί των. Έως τώρα, μόνο τον μήνα Δεκέμβριον μου ήλθον 32 αεροπλάνα. Έντυσα όλο μου το στρατό και τον όπλισ τελείως". (Ηρακλής Πετιμεζάς, Εθνική Αντίσταση και Κοινωνική Επανάσταση, Ζέρβας και ΕΑΜ, Αυτοέκδοση, Αθήνα 1985).

Φυσικά, ο ευφυέστατος Ζέρβας δεν υπήρχε ποτέ περίπτωση να αναφέρει οποιαδήποτε λέξη για τους Γερμανούς. Αυτό που φροντίζει επιμελώς είναι να μη διαταραχθεί από κάποιον θερμόαιμο ΕΔΕΣίτη η μυστική τους συμφωνία και χωρίς να αποκαλύπτει τους λόγους, συστήνει στους επιτελείς του διαρκώς, αυτοσυγκράτηση. Χαρακτηριστικά, γράφει στο διοικητή του ΕΔΕΣ Ξηροβουνίου:

" Αγαπητέ Αλέκο

Πήρα το γράμμα σου της χθες και σου απαντώ. (...) Μην κάνεις καμιά κουταμάρα και μπλέξεις σε αγώνα με Γεραμνούς διότι το ζήτημα είναι άκρως επικίνδυνο σήμερα, ότε έχομε στα νώτα μας τους εαμίτες, οι οποίοι καραδοκούν μια ευκαιρία για να μας επιτεθούν. (...) Έχομε καιρό για πόλεμο κατά των κατακτητών. Θα τον κάνωμε όταν λάβομεν εντολή των Συμμάχων. Τώρα ούτε μια σφαίρα δεν πρέπει να πέσει διότι ενδέχεται αυτό και μόνον να τους υποχρεώσει να στραφούν εναντίον μας και τότε καταλαβαίνεις τι ζημιά μπορούμε να πάθωμε (...). Αυτό να το τηρήσεις απόλυτα.

Ν. Ζέρβας". (Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, τόμος 3, Τόπος, Αθήνα 2013).

Παράλληλα, ο Ζέρβας διεξάγει έναν εκετενή πόλεμο προπαγάνδας εναντίον του ΕΛΑΣ, του ΕΑΜ και των στελεχών του. Το Δεκέμβριο του 1943, ο στρατηγός, ακολουθώντας τις υποδείξεις των Βρετανών εγκαινιάζει μια νέα πρακτική αντιπαράθεσης. Μετατρέπει την εμφύλια σύγκρουση σε προσωπική μονομαχία με τον Άρη. Ο στρατηγός προμηθεύεται από την Ασφάλεια της Αθήνας μέσω του Πετιμεζά, το πλούσιο ποινικό μητρώο του Άρη Βελουχιώτη, το τυπώνει σε χιλιάδες αντίτυπα και το σκορπίζει παντού. Ελπίζει πως εάν κατορθώσει να κλονίσει την εμπιστοσύνη των ανταρτών και του λαού στο πρόσωπο του Άρη, τα οφέλη θα είναι μεγάλα. (Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, τόμος 3, Τόπος, Αθήνα 2013)

Έτσι, ο Άρης κατηγορείται για πλαστογραφία, ψευδορκία, κλοπές και πολλά άλλα που διέπραξε στην προηγούμενη επαναστατική του δράση και φυσικά, για το οτιδήποτε αποτελεί επαναστατικό εύσημο και διώκεται από την αστική τάξη, ως ποινικά κολάσιμο. 

Η προσπάθεια αυτή του Ζέρβα θα πέσει στο κενό. Το γόητρο του Άρη θα παραμείνει ως το τέλος της ζωής του αλώβητο, ενώ ο ίδιος δεν έχει την παραμικρή αμφιβολία για τους εμπνευστές της δυσφημιστικής εκστρατείας: "Αυτά είναι έργα των Εγγλέζων". (Διονύσης Χαριτόπουλος, Άρης ο αρχηγός των ατάκτων, τόμος 3, Τόπος, Αθήνα 2013)