Άρθρο του Ριζοσπάστη
Οι δραματικές ανατροπές των σοσιαλιστικών καθεστώτων, η αντεπανάσταση, αποτέλεσαν την αφετηρία για μια χωρίς προηγούμενο αντισοσιαλιστική επίθεση των διάφορων προπαγανδιστικών μηχανισμών του ιμπεριαλισμού. Εκμεταλλευόμενοι υπαρκτές αδυναμίες και προβλήματα, αλλά κυρίως εξαπολύοντας μια πρωτοφανή στην έκτασή της συκοφαντική και καλά ενορχηστρωμένη προπαγανδιστική εκστρατεία, θέλησαν και θέλουν να πάρουν την ιδεολογική και πολιτική εκδίκηση, να σπιλώσουν και να μηδενίσουν τον τεράστιο ρόλο και τη μεγάλη προσφορά της Σοβιετικής Ενωσης και των άλλων σοσιαλιστικών χωρών στους εργαζόμενους και σ' όλη την ανθρωπότητα, στην πάλη τους για ειρήνη, πρόοδο και κοινωνική απελευθέρωση. Η ιστορική αλήθεια όμως δεν μπορεί να παραχαραχτεί. Παρά τα όποια προβλήματα των σοσιαλιστικών χωρών, το διαμορφωμένο σοσιαλιστικό σύστημα του 20ού αιώνα επιχείρησε ένα από τα μεγαλύτερα κατορθώματα του πολιτισμού, την κατάργηση της εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Απέδειξε την ανωτερότητά του από τον καπιταλισμό και τα τεράστια πλεονεκτήματα, που παρέχει για την εργασία και τη ζωή των εργαζομένων.
Η σύγκριση ανάμεσα στο σοσιαλισμό και τον καπιταλισμό δεν μπορεί να γίνει με τα ίδια ακριβώς κριτήρια ή έξω από τη συγκεκριμένη ιστορική πραγματικότητα, μέσα στην οποία εμφανίστηκαν και αναπτύχθηκαν.
Το καπιταλιστικό σύστημα ετοιμάστηκε μέσα στους κόλπους της φεουδαρχίας, αφού και τα δύο συστήματα βασίζονταν στην ατομική ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής, στο σύστημα εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο. Οι επαναστατικές δυνάμεις αντίθετα, ήταν υποχρεωμένες να κτίσουν ένα ριζικά διαφορετικό κοινωνικό σύστημα, σε ρήξη με το προηγούμενο καθεστώς στο θεμελιακό ζήτημα της ιδιοκτησίας, σε συνθήκες καπιταλιστικής περικύκλωσης. Οι κλασικοί δεν έδωσαν και δεν μπορούσαν να δώσουν τις λεπτομέρειες οικοδόμησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας.
Πηγή συσσώρευσης για το καπιταλιστικό σύστημα είναι το κεφάλαιο, η εκμετάλλευση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων στις αποικίες, οι ανισότιμες ανταλλαγές πέρα από τη στυγνή εκμετάλλευση των ίδιων των λαών τους και των μεταναστών. Για το σοσιαλισμό βασική πηγή συσσώρευσης αποτελεί η ανθρώπινη παραγωγική δύναμη και η παραγωγικότητά της.
«(...)Στο σοσιαλισμό, στη βάση της οικονομικής ανωριμότητάς του, παραμένουν κοινωνικές ανισότητες, διαστρωματώσεις, ουσιαστικές διαφορές ή και αντιθέσεις, όπως ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, στους εργαζόμενους της πνευματικής και της χειρωνακτικής εργασίας, στους εργάτες υψηλής και χαμηλής ειδίκευσης, οι οποίες πρέπει σταδιακά, σχεδιασμένα να εξαλείφονται.
Kατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση, η εργατική τάξη σταδιακά, και όχι ενιαία, αποκτά τη δυνατότητα να έχει ολοκληρωμένη γνώση των διαφορετικών τμημάτων της παραγωγικής διαδικασίας, της επιτελικής δουλειάς, ουσιαστικό ρόλο στην οργάνωση της εργασίας. Ως συνέπεια των δυσκολιών αυτής της διαδικασίας είναι ακόμη δυνατό εργαζόμενοι, με διευθυντικό ρόλο στην παραγωγή, εργαζόμενοι της πνευματικής εργασίας και υψηλής επιστημονικής ειδίκευσης, να αυτονομούν το ατομικό ή και το ομαδικό συμφέρον τους από το κοινωνικό συμφέρον, να διεκδικούν μεγαλύτερο μερίδιο από το συνολικό κοινωνικό προϊόν, αφού δεν έχει κυριαρχήσει η "κομμουνιστική στάση" απέναντι στην εργασία.
Tο άλμα που συντελείται κατά τη διάρκεια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης, δηλαδή κατά την επαναστατική περίοδο της μετάβασης από τον καπιταλισμό στον αναπτυγμένο κομμουνισμό, είναι ποιοτικά ανώτερο από κάθε προηγούμενο, αφού οι κομμουνιστικές σχέσεις, ως μη εκμεταλλευτικές, δε διαμορφώνονται στο πλαίσιο του καπιταλισμού. Διεξάγεται ένας αγώνας των "φύτρων" του νέου ενάντια στις "επιβιώσεις" του παλιού σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, πάλη για ριζική αλλαγή όλων των οικονομικών σχέσεων και κατ' επέκταση όλων των κοινωνικών σχέσεων σε κομμουνιστικές.
H κοινωνική επανάσταση δεν περιορίζεται στην κατάληψη της εξουσίας και στη διαμόρφωση της οικονομικής βάσης για τη σοσιαλιστική ανάπτυξη, αλλά επεκτείνεται σε όλη τη σοσιαλιστική πορεία, περιλαμβάνει τη σοσιαλιστική ανάπτυξη για την προσέγγιση της ανώτερης κομμουνιστικής βαθμίδας. Kατά το μακρόχρονο αυτό πέρασμα από την καπιταλιστική στην αναπτυγμένη κομμουνιστική κοινωνία, η πολιτική της επαναστατικής εργατικής εξουσίας, με καθοδηγητική δύναμη το Kομμουνιστικό Kόμμα, αποκτά προτεραιότητα στη διαμόρφωση, επέκταση και εμβάθυνση, στην πλήρη και ανεπίστρεπτη κυριαρχία των νέων κοινωνικών σχέσεων, όχι βουλησιαρχικά αλλά στη βάση των νομοτελειών του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής.
Eτσι, συνεχίζεται η ταξική πάλη της εργατικής τάξης - σε άλλες συνθήκες, με άλλες μορφές και μέσα - όχι μόνο στην περίοδο της σοσιαλιστικής θεμελίωσης, αλλά και κατά τη σοσιαλιστική ανάπτυξη. Eίναι διαρκής πάλη, για την εξάλειψη κάθε μορφής ομαδικής και ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα και προϊόντα της παραγωγής και της μικροαστικής συνείδησης που έχει βαθιές ιστορικές ρίζες. Eίναι αγώνας, για τη διαμόρφωση ανάλογης κοινωνικής συνείδησης και στάσης απέναντι στην άμεσα κοινωνική εργασία. Eπομένως, είναι αναγκαία η δικτατορία του προλεταριάτου, ως όργανο της ταξικής κυριαρχίας και ταξικής πάλης, όχι μόνο στη "μεταβατική περίοδο", για την εδραίωση της νέας εξουσίας, την υλοποίηση των μέτρων διαμόρφωσης των νέων οικονομικών σχέσεων και κατάργησης των καπιταλιστικών, αλλά και κατά τη σοσιαλιστική ανάπτυξη μέχρι την ωρίμανσή της στην ανώτερη, κομμουνιστική βαθμίδα.
3. H σοσιαλιστική οικοδόμηση είναι μια ενιαία διαδικασία, η οποία ξεκινά με την κατάληψη της εξουσίας από την εργατική τάξη. Aρχικά, διαμορφώνεται ο νέος τρόπος παραγωγής, ο οποίος επικρατεί βασικά με την ολοκληρωτική κατάργηση των καπιταλιστικών σχέσεων, της σχέσης κεφαλαίου - μισθωτής εργασίας. Στη συνέχεια, οι νέες σχέσεις επεκτείνονται και βαθαίνουν, αναπτύσσονται οι κομμουνιστικές σχέσεις και ο νέος άνθρωπος σε ένα ανώτερο επίπεδο που κατοχυρώνει την ανεπίστρεπτη κυριαρχία τους, εφόσον έχουν καταργηθεί οι καπιταλιστικές σχέσεις παγκόσμια ή τουλάχιστον στις αναπτυγμένες και στις βαρύνουσες στο ιμπεριαλιστικό σύστημα χώρες.
Στη σοσιαλιστική πορεία εμπεριέχεται η δυνατότητα αντιστροφής της και οπισθοδρόμησης προς τον καπιταλισμό. H οπισθοδρόμηση δεν είναι πρωτόγνωρο φαινόμενο στην κοινωνική εξέλιξη και σε κάθε περίπτωση αποτελεί προσωρινό φαινόμενο στην Ιστορία της. Eίναι αδιαμφισβήτητο γεγονός ότι κανένα κοινωνικοοικονομικό σύστημα δεν εδραιώθηκε μια κι έξω στην Ιστορία. Tο πέρασμα από μια κατώτερη φάση ανάπτυξης σε μια ανώτερη δεν ήταν ευθύγραμμα ανοδική διαδικασία. Aυτό αποδεικνύει και η ίδια η ιστορία επικράτησης του καπιταλισμού.(...)
5. H διαμόρφωση του κομμουνιστικού τρόπου παραγωγής ξεκινά με την κοινωνικοποίηση των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής, τον Κεντρικό Σχεδιασμό, την κατανομή του εργατικού δυναμικού στους διάφορους κλάδους, τη σχεδιασμένη κατανομή του κοινωνικού προϊόντος, τη διαμόρφωση θεσμών εργατικού ελέγχου. Στη βάση αυτών των νέων οικονομικών σχέσεων αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς οι παραγωγικές δυνάμεις, ο άνθρωπος και τα μέσα παραγωγής, οργανώνεται η παραγωγή και όλη η κοινωνία. Eπιτυγχάνεται η σοσιαλιστική συσσώρευση, ένα νέο επίπεδο κοινωνικής ευημερίας.(...)
H κοινωνικοποίηση στο σοσιαλισμό, όπως και όλη η οργάνωση της οικονομίας και κοινωνίας, πραγματοποιείται μέσω του κράτους της εργατικής τάξης, υπό την καθοδήγηση του Kομμουνιστικού Kόμματος, το οποίο στηρίζεται στην κινητοποίηση των εργατικών μαζών, στον εργατικό έλεγχο.
H πλήρης κυριαρχία των κομμουνιστικών σχέσεων, το πέρασμα στην ανώτερη βαθμίδα του νέου κοινωνικοοικονομικού σχηματισμού, προϋποθέτει την πλήρη κατάργηση των τάξεων. Γι' αυτό πρέπει να καταργηθεί όχι μόνο η καπιταλιστική ιδιοκτησία, αλλά κάθε ατομική και ομαδική ιδιοκτησία στα μέσα και προϊόντα της παραγωγής, να εξαλειφθεί η διαφορά ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, η διαφορά μεταξύ των ανθρώπων της χειρωνακτικής και των ανθρώπων της πνευματικής εργασίας, που αποτελεί μια από τις πιο βαθιές πηγές της κοινωνικής ανισότητας, να εξαλειφθούν οι εθνικές αντιθέσεις.
Σύμφωνα με τον καθολικό κοινωνικό νόμο της αντιστοίχισης των σχέσεων παραγωγής με το επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, το κάθε ιστορικά νέο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, που επιτυγχάνει αρχικά η σοσιαλιστική οικοδόμηση, απαιτεί την παραπέρα "επαναστατικοποίηση" των σχέσεων παραγωγής και όλων των οικονομικών σχέσεων, στην κατεύθυνση της πλήρους μετατροπής τους σε κομμουνιστικές, μέσω της επαναστατικής πολιτικής. Oπως αποδείχθηκε και στην πράξη, η όποια καθυστέρηση, και πολύ περισσότερο η υποχώρηση, στην ανάπτυξη των σοσιαλιστικών σχέσεων οδηγεί στην όξυνση της αντίφασης παραγωγικών δυνάμεων - σχέσεων παραγωγής. Στη βάση αυτή, οι αντιθέσεις και διαφοροποιήσεις μπορούν να μετατραπούν σε κοινωνικούς ανταγωνισμούς, να οξυνθεί η ταξική πάλη. Στο σοσιαλισμό υπάρχει αντικειμενική βάση που εμπεριέχει τη δυνατότητα, υπό ορισμένες προϋποθέσεις, κοινωνικές δυνάμεις να λειτουργήσουν ως δυνάμει φορείς των εκμεταλλευτικών σχέσεων, όπως συνέβη τη δεκαετία του 1980 στην EΣΣΔ.
7. (...)H σχεδιασμένη ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων στον κομμουνιστικό τρόπο παραγωγής θα πρέπει να απελευθερώνει όλο και περισσότερο χρόνο από την εργασία, ο οποίος θα αξιοποιείται για το ανέβασμα του μορφωτικού - πολιτιστικού επιπέδου του εργάτη, για τη συμμετοχή του στην άσκηση των καθηκόντων εξουσίας και διεύθυνσης της παραγωγής κ.λπ. H ολόπλευρη ανάπτυξη του ανθρώπου, ως παραγωγικής δύναμης, στην οικοδομούμενη νέου τύπου κοινωνία, και των κομμουνιστικών σχέσεων (μεταξύ αυτών και η κομμουνιστική στάση στην άμεσα κοινωνική εργασία) είναι σχέση αμφίδρομη. Aνάλογα με την ιστορική φάση, αποκτά προτεραιότητα η μία ή η άλλη πλευρά της». (Από την Απόφαση του 18ου Συνεδρίου του ΚΚΕ «Eκτιμήσεις και συμπεράσματα από τη σοσιαλιστική οικοδόμηση στον 20ό αιώνα με επίκεντρο την ΕΣΣΔ. Η αντίληψη του ΚΚΕ για το σοσιαλισμό»).
Τη νύχτα από τις 30 στις 31 Αυγούστου 1935, ο Σοβιετικός ανθρακωρύχος Αλεξέι Γκριγκόριεβιτς Σταχάνοφ κατέρριψε το ρεκόρ εξόρυξης κάρβουνου βγάζοντας στη βάρδιά του που ήταν 5 ώρες και 45 λεπτά,102 τόνους κάρβουνο, με νόρμα 7 τόνων. Αποτέλεσμα, που αντιστοιχούσε με 14 νόρμες. Το πώς ο Σταχάνοφ πέτυχε αυτό το ρεκόρ ήταν φαινόμενο για τη συγκεκριμένη εποχή. Ακούγοντάς το σήμερα, στις συνθήκες που η αντισοσιαλιστική προπαγάνδα βρίσκεται στο απόγειό της μετά την ανατροπή του σοσιαλιστικού συστήματος, οι πολέμιοι του σοσιαλισμού μπορούν εύκολα, αβασάνιστα, άλλωστε τους βολεύει στην αντιδραστική προπαγάνδα τους, να το αποδώσουν σε ακραία εντατικοποίηση της εργασίας. Αλλωστε, το έχουν εκφράσει πολλές φορές, φτάνοντας στο σημείο να χαρακτηρίζουν τη σοσιαλιστική εργασία ούτε λίγο ούτε πολύ ως καταναγκαστική. Μόνο που αυτή η προσέγγιση δεν μπορεί να στηρίξει τα μεγαλύτερα ψέματα που ειπώθηκαν και γράφτηκαν για τις σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής. Τα ψέματα στην προπαγάνδα τα χρησιμοποιούν, πατώντας πάνω στην άγνοια της ιστορίας της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, από τμήματα των απλών ανθρώπων του μόχθου, ιδιαίτερα στις σημερινές γενιές, αλλά και της εμπειρίας από την άκρως εντατικοποιημένη εργασία που υπάρχει μόνο από την εκμετάλλευση της μισθωτής εργασίας. Ενα τέτοιο ψέμα είναι οφθαλμοφανές, αφού ακόμη και στον καπιταλισμό είναι αδύνατο με την εντατικοποίηση της δουλειάς να επιτευχθεί ένα παρόμοιο κατόρθωμα. Βεβαίως, όλοι αυτοί οι δημοσιολόγοι, οικονομολόγοι και θεωρητικοί απολογητές του καπιταλισμού, ταγμένοι με κάθε τίμημα, ακόμη και με τη χρήση της προπαγάνδας του ψευδούς και του παράλογου να υπερασπίζουν τα «ιερά και τα όσια του καπιταλισμού», δηλαδή την ατομική - καπιταλιστική ιδιοκτησία και το σάπιο κοινωνικοοικονομικό σύστημα της εκμετάλλευσης, προκειμένου την παραγωγή πλούτου από τους εργάτες να την καρπώνονται οι καπιταλιστές. Θέλουν, στηριγμένοι στο ψέμα και την κατασυκοφάντηση της σοσιαλιστικής εργασίας να συγκαλύπτουν την ολοένα εντεινόμενη εκμετάλλευση και καταπίεση από τις καπιταλιστικές σχέσεις παραγωγής. Να συγκαλύψουν, επίσης, το γεγονός ότι η αυξανόμενη παραγωγικότητα στον καπιταλισμό αυξάνει το βαθμό εκμετάλλευσης και ενώ θα μπορούσε να μειωθεί ο εργάσιμος χρόνος, εντούτοις αυξάνεται, μειώνοντας τον ελεύθερο χρόνο των εργατών, ενώ θα μπορούσαν να καλυφθούν όλες οι σύγχρονες ανάγκες της εργατικής οικογένειας εντούτοις επιδεινώνεται η θέση της και επίσης αυξάνεται η ανεργία που θα μπορούσε χωρίς τις εκμεταλλευτικές σχέσεις να είχε εξαλειφθεί. Στόχος η χειραγώγηση των εργατών. Δε θέλουν να υπάρχει και η παραμικρή δυνατότητα συνειδητοποίησης από τους εργάτες πως η παραγωγή μπορεί να αναπτύσσεται χωρίς καπιταλιστές, (είναι πλέον παράσιτα από τα τέλη του 19ου αιώνα και περιττοί για την κοινωνία), με την ιδιοκτησία στα μέσα παραγωγής κοινωνική.
Αλλά ας επανέλθουμε στο επίτευγμα του Σταχάνοφ. Ενός ανθρακωρύχου που το 1927 άρχισε να εργάζεται στο ανθρακωρυχείο «Κεντρικό - Ιρμινο» στην Καντίεφκα του Ντονμπάς σαν φρεναδόρος αρχικά και στη συνέχεια στην εξόρυξη κάρβουνου. Το 1935 τελείωσε στο ανθρακωρυχείο τη σχολή μιναδόρων. Το κατόρθωμα του Αυγούστου, να δεκατετραπλασιάσει τη νόρμα εξόρυξης κάρβουνου, το επανέλαβε στις 19 Σεπτέμβρη του 1935, δηλαδή μισό και κάτι μήνα αργότερα, πετυχαίνοντας καινούργιο ρεκόρ, αφού από τους 102 τόνους έφτασε τους 227 τόνους στη βάρδιά του. Αυτή την υψηλή παραγωγικότητα δουλειάς την πέτυχε με την τεχνική του κατάρτιση και με το διαχωρισμό της δουλειάς του μιναδόρου και του στηρικτή των τοιχωμάτων, πράγμα που του επέτρεψε να κάνει μόνος του εξόρυξη ταυτόχρονα σε μερικά αντερείσματα. Το εργατικό κατόρθωμα του Σταχάνοφ βρήκε θερμή ανταπόκριση στο Ντονμπάς και μετά σε ολόκληρη τη Σοβιετική Ενωση, δημιουργώντας το σταχανοφικό κίνημα.
Το κατόρθωμα, επομένως, του Σταχάνοφ ήταν καθαρά αποτέλεσμα ανάπτυξης της παραγωγικότητας της εργασίας σε συνθήκες που η ίδια η εργασία είχε απελευθερωθεί από τα δεσμά της καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Και ήταν μεν προσωπικό κατόρθωμα του Σταχάνοφ και της πρωτοβουλίας του στο να κάνει πιο ξεκούραστη και ταυτόχρονα αποδοτική τη δουλειά του προς όφελος της σοβιετικής κοινωνίας, αλλά αποτέλεσμα μιας πρωτοβουλίας που πηγή της, θεμέλιό της, ήταν οι σοσιαλιστικές σχέσεις παραγωγής και οι ευεργετικές κοινωνικές επιδράσεις στη διαμόρφωση του νέου ανθρώπου που έχει πάρει τις τύχες του στα χέρια του και οικοδομεί τη δική του χωρίς εκμεταλλευτές κοινωνία.
Οι δυνατότητες της νέας κοινωνίας
Τα τεράστια πλεονεκτήματα του σοσιαλισμού, που άρχισε να οικοδομείται στις αρχές του 20ού αιώνα, μπορούμε να τα δούμε συνοπτικά συγκρίνοντας, όσο βεβαίως μπορούν να συγκριθούν, οικονομικούς δείκτες δύο διαφορετικών κοινωνικοοικονομικών συστημάτων, την ανάπτυξη με δείκτες οικονομίας της ΕΣΣΔ και των ΗΠΑ. Γιατί οι οικονομικοί δείκτες κρύβουν τον ταξικό χαρακτήρα της οικονομίας. Αλλωστε, πηγή συσσώρευσης για το καπιταλιστικό σύστημα είναι το κεφάλαιο, η εκμετάλλευση εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων, ενώ για το σοσιαλισμό βασική πηγή συσσώρευσης αποτελεί η ανθρώπινη παραγωγική δύναμη και η παραγωγικότητά της. Επίσης, στη σύγκριση αυτή είναι αναγκαίο να παρθεί υπόψιν από ποιο επίπεδο ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων ξεκινά κάθε χώρα.
Πριν, λοιπόν, την Οχτωβριανή Επανάσταση, η Ρωσία κατείχε την πέμπτη θέση στον κόσμο στην παραγωγή βιομηχανικών προϊόντων και την τέταρτη στην Ευρώπη. Λίγο πριν τον πόλεμο, κατακτά τη δεύτερη θέση στον κόσμο και την πρώτη στην Ευρώπη. Αν και ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος κατέστρεψε το 30% του εθνικού πλούτου της ΕΣΣΔ, το 1950, το εθνικό εισόδημα έφτασε στα 164% του επιπέδου του 1940, η βιομηχανική παραγωγή στα 172% και η αγροτική στα 99%. Αν στα 1913 το εθνικό εισόδημα της τσαρικής Ρωσίας ήταν 1, (μία μονάδα), στα 1940 στην ΕΣΣΔ έγινε 5,1 ενώ στα 1950 έγινε 8,2, στα 1965 έγινε 29 και στα 1975 έγινε 56.
Οι μέσοι ετήσιοι ρυθμοί ανόδου σε ποσοστά, σε βασικούς δείκτες ανάπτυξης της οικονομίας είναι χαρακτηριστικοί για την περίοδο 1951 - 1975. Ετσι, το εθνικό εισόδημα της ΕΣΣΔ αυξανόταν κατά 8,1%, ενώ των ΗΠΑ κατά 3,2%. Η βιομηχανική παραγωγή αυξανόταν στην ΕΣΣΔ κατά 9,6%, ενώ στις ΗΠΑ κατά 3,8%. Αντίστοιχα, η αγροτική παραγωγή στην ΕΣΣΔ αυξανόταν κατά 3,4%, ενώ στις ΗΠΑ είχε αύξηση κατά 1,7%. Ακόμη και στην περίοδο 1981 - 1985, κατά την οποία εκδηλώθηκαν πλέον στην ΕΣΣΔ τα προβλήματα και οι καθυστερήσεις στην ανάπτυξη, η μέση ετήσια αύξηση του εθνικού της εισοδήματος ήταν 3,1% ενώ στις ΗΠΑ ήταν 2,5%.
Βεβαίως, η πτώση των ρυθμών ανάπτυξης είναι αποτέλεσμα της παραβίασης από την κομματική καθοδήγηση και την κρατική εξουσία των νομοτελειών, των οικονομικών νόμων κίνησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Είναι βασική αιτία που συνέβαλε σε μια πορεία στην ανατροπή του σοσιαλισμού. Αυτό καθόλου δεν αναιρεί τα τεράστια βήματα στη σοσιαλιστική ανάπτυξη στα χρόνια της εργατικής εξουσίας, μέσα από την επαναστατική πάλη για την ανάπτυξη της νέας κοινωνίας.
Η επαναστατική εργατική εξουσία πρέπει να ανατρέψει ριζικά και να αναμορφώσει όλες τις κοινωνικές σχέσεις που κληρονόμησε από τον καπιταλισμό, να οικοδομήσει συνειδητά τον νέο τρόπο παραγωγής, λύνοντας τις κοινωνικές αντιθέσεις προς όφελος της σοσιαλιστικής οικοδόμησης. Γι' αυτό συναντά μεγάλες δυσκολίες στην οικοδόμηση, επέκταση, πλήρη ανάπτυξη και κυριαρχία των νέων σχέσεων παραγωγής και κατανομής. Τέτοιες δυσκολίες δε συνάντησε ο καπιταλισμός.
Η σοσιαλιστική κοινωνία φέρνει σε όλα τα επίπεδα έντονα τα σημάδια της καπιταλιστικής κοινωνίας, από την οποία προέκυψε. Στο σοσιαλισμό εξαλείφεται η ταξική εκμετάλλευση, αλλά όχι και κάθε κοινωνική ανισότητα και διαστρωμάτωση, που αντανακλώνται στη συνείδηση, στη στάση ζωής. Κατά τη σοσιαλιστική οικοδόμηση πρέπει να εξαλειφθούν και οι διαφορές ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, ανάμεσα στη χειρωνακτική και την πνευματική εργασία. Μόνο τότε θα μπορούμε να πούμε ότι καρφώσαμε «το τελευταίο καρφί στο φέρετρο της καπιταλιστικής κοινωνίας, που τη θάβουμε εμείς», όπως έγραψε ο Λένιν.
Η πάλη για τη θεμελίωση και ανάπτυξη της νέας κοινωνίας καθοδηγείται από την επαναστατική εργατική εξουσία με πυρήνα της το Κομμουνιστικό Κόμμα, που δρα συνειδητά με βάση τους νόμους κίνησης της σοσιαλιστικής κοινωνίας. Επομένως, η επιστημονικότητα και ταξικότητα της πολιτικής του Κομμουνιστικού Κόμματος, η ανάπτυξη της θεωρίας του επιστημονικού σοσιαλισμού - κομμουνισμού, πρώτα απ' όλα από το Κομμουνιστικό Κόμμα, είναι αδήριτη προϋπόθεση της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Το επίτευγμα του Σταχάνοφ ήταν σημαντικό στο δρόμο προς την οικοδόμηση της νέας κοινωνίας, οικοδόμηση που ανιχνευόταν για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας. Στην ανωτερότητα των σοσιαλιστικών σχέσεων παραγωγής οφείλονται οι ενδογενείς δυνατότητες συνεχούς ανάπτυξης της παραγωγής, δηλαδή στην αντικατάσταση της ατομικής ιδιοκτησίας στα βασικά και συγκεντρωμένα μέσα παραγωγής με την κοινωνική, άρα και στην κατάργηση της εκμετάλλευσης, και στον κεντρικό πανεθνικό σχεδιασμό, που απελευθερώνουν την εργασία από τα καταναγκαστικά δεσμά δίνοντάς της καινούριο ποιοτικά περιεχόμενο, ενώ προωθούν συνειδητά και με σχέδιο την παραγωγή σε όφελος των λαϊκών αναγκών. Τώρα, οι εργάτες δουλεύουν για το όφελος της κοινωνίας και μέσα απ' αυτό για το δικό τους συμφέρον. Τώρα, στηρίζονται στην ίδια την εργατική τους δύναμη και την παραγωγικότητά της, στη συνεχή ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, άρα και της ίδιας της εργατικής δύναμης. Η οποία οφείλεται στη συνεχή ανάπτυξη της επιστήμης και της τεχνικής και στην προσπάθεια να καταχτηθεί από ολόκληρη την εργατική τάξη.
Ας δούμε πώς παρουσιάζει όλ' αυτά πολύ συνοπτικά αλλά διαυγέστατα και συγκεκριμένα ο Ι. Β. Στάλιν σε λόγο του στη σύσκεψη των σταχανοφικών.
«Οι αιτίες αυτές, (σ.σ. των επιτευγμάτων των σταχανοφικών) είναι τουλάχιστον τέσσερις.
1. Σαν βάση του σταχανοφικού κινήματος χρησίμευσε πριν απ' όλα η ριζική καλυτέρευση της υλικής κατάστασης των εργατών. Η ζωή, σύντροφοι, έγινε καλύτερη, η ζωή έγινε πιο χαρούμενη. Και όταν ζει κανείς χαρούμενα, η δουλειά πάει καλά. Από δω πηγάζουν οι υψηλές νόρμες απόδοσης. Από δω προέρχονται οι ήρωες και οι ηρωίδες της δουλειάς. Εκεί βρίσκεται πρώτ' απ' όλα η ρίζα του σταχανοφικού κινήματος. Αν είχαμε κρίση, αν είχαμε ανεργία, τη μάστιγα αυτή της εργατικής τάξης, αν ζούσαμε άσχημα, μίζερα, όχι χαρούμενα, δε θα είχαμε σταχανοφικό κίνημα (χειροκροτήματα). Η προλεταριακή μας επανάσταση είναι η μοναδική στον κόσμο επανάσταση, που μπόρεσε να δείξει στο λαό όχι μονάχα τα πολιτικά, μα και τα υλικά της αποτελέσματα. Από όλες τις εργατικές επαναστάσεις, ξέρουμε μονάχα μια που μπόρεσε κάπως να πάρει την εξουσία. Είναι η Κομμούνα του Παρισιού. Δεν έζησε όμως πολύ καιρό. Είναι αλήθεια ότι προσπάθησε να σπάσει τα δεσμά του καπιταλισμού, μα δεν κατόρθωσε να τα σπάσει, και ακόμα περισσότερο, δεν πρόλαβε να δείξει στο λαό τα υλικά αγαθά αποτελέσματα της επανάστασης. Η επανάστασή μας είναι η μοναδική επανάσταση, που όχι μόνο έσπασε τα δεσμά του καπιταλισμού και έδωσε τη λευτεριά στο λαό, μα που κατόρθωσε ακόμα να του προσφέρει τις υλικές συνθήκες για μια εύπορη ζωή. Σ' αυτό βρίσκεται η δύναμη και το ακατανίκητο της επανάστασής μας. Φυσικά είναι καλό πράγμα να διώξεις τους καπιταλιστές, να διώξεις τους τσιφλικάδες, να διώξεις τους μπράβους του τσάρου, να πάρεις την εξουσία και να αποχτήσεις τη λευτεριά. Αυτά είναι πολύ καλά. Δυστυχώς όμως, η ελευθερία μονάχα δεν είναι καθόλου αρκετή. Αν δε φτάνει το ψωμί, αν δε φτάνουν το βούτυρο και τα λίπη, αν δε φτάνουν τα υφαντουργικά είδη, αν τα σπίτια είναι άσχημα, δε θα πας μακριά μόνο με τη λευτεριά. Είναι πολύ δύσκολο, σύντροφοι, να ζει κανείς μονάχα με τη λευτεριά. Για να μπορέσεις να ζήσεις καλά και χαρούμενα, είναι απαραίτητο τα αγαθά της πολιτικής ελευθερίας να συμπληρωθούν με τα υλικά αγαθά. Χαρακτηριστική ιδιομορφία της επανάστασής μας είναι ότι έδωσε στο λαό όχι μονάχα τη λευτεριά, μα και υλικά αγαθά, μα και τη δυνατότητα της εύπορης και πολιτισμένης ζωής. Να γιατί αρχίσαμε να ζούμε χαρούμενα και να πάνω σε ποια βάση αναπτύχθηκε το σταχανοφικό κίνημα.
2. Η δεύτερη πηγή του σταχανοφικού κινήματος είναι η έλλειψη εκμετάλλευσης στη χώρα μας. Οι άνθρωποι δουλεύουν σε μας όχι για τους εκμεταλλευτές, όχι για να πλουτίσουν τα παράσιτα, μα για τον εαυτό τους, για την τάξη τους, για τη δική τους, τη σοβιετική, κοινωνία, όπου στην εξουσία βρίσκονται οι καλύτεροι άνθρωποι της εργατικής τάξης. Ακριβώς γι' αυτό στη χώρα μας η δουλειά έχει κοινωνική σημασία, αποτελεί υπόθεση τιμής και δόξας. Στον καπιταλισμό, η δουλειά έχει ιδιωτικό, ατομικό χαραχτήρα. Εφτιαξες περισσότερα, πάρε περισσότερα και ζήσε όπως ξέρεις. Κανένας δε σε ξέρει και ούτε θέλει να σε ξέρει. Δουλεύεις για τους καπιταλιστές, τους πλουτίζεις; Μα πώς μπορεί να γίνει διαφορετικά; Γι' αυτό ακριβώς σε μίσθωσαν, για να πλουτίζεις τους εκμεταλλευτές. Αν δε συμφωνείς, τράβα στις γραμμές των ανέργων για να φυτοζωείς, όπως μπορείς, εμείς θα βρούμε άλλους, πιο βολικούς. Γι' αυτό η δουλειά των ανθρώπων δεν εκτιμιέται πολύ στον καπιταλισμό. Είναι φανερό ότι, κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, δεν μπορεί να υπάρχει θέση για το σταχανοφικό κίνημα. Αλλιώς έχουν τα πράγματα στις συνθήκες του σοβιετικού καθεστώτος. Εδώ εκτιμούν τον άνθρωπο - δουλευτή. Εδώ δε δουλεύει για τους εκμεταλλευτές, μα για τον εαυτό του, για την τάξη του, για την κοινωνία. Εδώ ο εργαζόμενος άνθρωπος δεν μπορεί να νιώσει τον εαυτό του παραπεταμένο κι απομονωμένο. Αντίθετα, ο εργαζόμενος άνθρωπος νιώθει σε μας τον εαυτό του ελεύθερο πολίτη της χώρας του, κοινωνικό παράγοντα στο είδος του. Και αν δουλεύει καλά και δίνει στην κοινωνία εκείνο που μπορεί να δώσει, γίνεται ήρωας της δουλειάς, περιβάλλεται με δόξα. Είναι αυτονόητο ότι μονάχα κάτω απ' αυτές τις συνθήκες, μπορούσε να γεννηθεί το σταχανοφικό κίνημα.
3. Σαν τρίτη πηγή του σταχανοφικού κινήματος πρέπει να θεωρούμε την ύπαρξη της νέας τεχνικής στη χώρα μας. Το σταχανοφικό κίνημα συνδέεται οργανικά με τη νέα τεχνική. Χωρίς τη νέα τεχνική, χωρίς τα καινούρια εργοστάσια και τις καινούριες φάμπρικες, χωρίς τις καινούριες εγκαταστάσεις, δε θα μπορούσε να γεννηθεί στη χώρα μας το σταχανοφικό κίνημα. Χωρίς τη νέα τεχνική, μπορούμε να ανεβάσουμε τις τεχνικές νόρμες μια ως δυο φορές, όχι περισσότερο. Αν οι σταχανοφικοί ανέβασαν τις τεχνικές νόρμες πέντε κι έξι φορές, αυτό σημαίνει ότι στηρίζονται ολοκληρωτικά στη νέα τεχνική. Ετσι βγαίνει ότι η εκβιομηχάνιση της χώρας μας, η ανασυγκρότηση των εργοστασίων μας, η ύπαρξη της νέας τεχνικής και των νέων εγκαταστάσεων αποτέλεσαν μια από τις αιτίες που γέννησαν το σταχανοφικό κίνημα.
4. Με τη νέα τεχνική μονάχα δε θα πας όμως μακριά. Μπορεί να έχεις μια πρώτης γραμμής τεχνική, πρώτης γραμμής εργοστάσια και φάμπρικες, αν όμως δεν υπάρχουν άνθρωποι, ικανοί να υποτάξουν αυτήν την τεχνική, η τεχνική θα σου μείνει γυμνή τεχνική. Για να μπορέσει η νέα τεχνική να δώσει τ' αποτελέσματά της, πρέπει να έχει και ανθρώπους, στελέχη από εργάτες και εργάτριες που να είναι ικανά να μπουν επικεφαλής της τεχνικής και να την κινήσουν μπροστά. Η γέννηση και η ανάπτυξη του σταχανοφικού κινήματος σημαίνει ότι έχουν πια γεννηθεί στη χώρα μας τέτοια στελέχη ανάμεσα στους εργάτες και στις εργάτριες. Πριν από δυο περίπου χρόνια, το κόμμα έλεγε ότι ανοικοδομώντας καινούρια εργοστάσια και καινούριες φάμπρικες και δίνοντας στις επιχειρήσεις μας καινούριες εγκαταστάσεις, κάναμε μόνο τη μισή δουλειά. Το κόμμα έλεγε τότε ότι ο ενθουσιασμός στην ανοικοδόμηση των καινούριων εργοστασίων πρέπει να συμπληρωθεί με τον ενθουσιασμό για την αφομοίωση της λειτουργίας τους, ότι μόνο έτσι μπορεί να οδηγηθεί το έργο ίσαμε το τέλος. Είναι ολοφάνερο ότι μέσα σ' αυτά τα δυο χρόνια γινόταν η αφομοίωση αυτής της νέας τεχνικής και γεννιόνταν τα νέα στελέχη. Τώρα είναι ξεκάθαρο ότι έχουμε πια τέτοια στελέχη. Είναι φανερό ότι χωρίς τέτοια στελέχη, χωρίς αυτούς τους καινούριους ανθρώπους, δε θα είχαμε σταχανοφικό κίνημα. Ετσι οι καινούριοι άνθρωποι από τους εργάτες και τις εργάτριες που έχουν αφομοιώσει τη νέα τεχνική, αποτέλεσαν εκείνη τη δύναμη, που διαμόρφωσε και προώθησε το σταχανοφικό κίνημα.
Αυτοί είναι οι όροι που γέννησαν και προώθησαν το σταχανοφικό κίνημα».
Το κατόρθωμα του Σταχάνοφ γρήγορα πήρε διαστάσεις επαναστατικής δράσης στην ΕΣΣΔ. Ετσι αναπτύχτηκε ως κίνημα με τεράστια σημασία για την παραπέρα ανάπτυξη της νέας κοινωνίας. Και θα λέγαμε όχι χωρίς δυσκολίες και εμπόδια. Δυσκολίες και εμπόδια που εξέφραζαν τη διαπάλη του παλιού με το καινούριο στην πορεία οικοδόμησης του σοσιαλισμού. Ας δούμε πώς το περιγράφει ο Ι. Β. Στάλιν στον ίδιο λόγο του στη σύσκεψη των σταχανοφικών:
«Χτυπάει στο μάτι πρώτ' απ' όλα το γεγονός ότι το κίνημα αυτό άρχισε από μόνο του, σχεδόν αυθόρμητα, απ' τα κάτω, δίχως καμιά πίεση από τη διοίκηση των επιχειρήσεών μας. Κάτι παραπάνω. Το κίνημα αυτό γεννήθηκε και άρχισε να αναπτύσσεται σ' ορισμένο βαθμό παρά τη θέληση των διοικήσεων των επιχειρήσεών μας, κι ακόμα σε αγώνα μ' αυτές. Ο σύντροφος Μολότοφ σάς διηγήθηκε κιόλας τι μαρτύρια αναγκάστηκε να περάσει ο σύντροφος Μουσίνσκι, πριονιστής στον Αρχάγγελο, όταν κρυφά από την οικονομική οργάνωση, κρυφά από τους ελεγκτές, επεξεργαζόταν νέες, ψηλότερες τεχνικές νόρμες. Και του ίδιου του Σταχάνοφ η τύχη δεν ήταν καλύτερη, γιατί στην προώθησή του βρέθηκε στην ανάγκη να υπερασπίσει τον εαυτό του όχι μόνο από μερικούς διοικητικούς υπαλλήλους, μα και από μερικούς εργάτες, που τον περιγελούσαν και τον κυνηγούσαν για τους "νεοτερισμούς" του. Οσο για τον Μπουσίγκιν, είναι γνωστό ότι λίγο έλειψε να πληρώσει τους "νεοτερισμούς" του με το χάσιμο της δουλειάς του στο εργοστάσιο και μονάχα με την επέμβαση του επικεφαλής του τμήματος του εργοστασίου, συντρόφου Σκολίνσκι, μπόρεσε να μείνει στο εργοστάσιο.
Οπως βλέπετε, αν εξασκήθηκε κάποια επίδραση από τη διοίκηση των επιχειρήσεών μας, η επίδραση αυτή δε βοηθούσε το σταχανοφικό κίνημα, μα ήταν ενάντιά του. Συνεπώς το σταχανοφικό κίνημα γεννήθηκε κι αναπτύχθηκε σαν κίνημα απ' τα κάτω. Κι ακριβώς γιατί γεννήθηκε από μόνο του, ακριβώς γιατί είναι κίνημα απ' τα κάτω, είναι το πιο ζωτικό και το πιο ακατανίκητο κίνημα της εποχής μας.
Πρέπει, παρακάτω, να σταματήσουμε σ' ένα ακόμα χαρακτηριστικό γνώρισμα του σταχανοφικού κινήματος. Το χαρακτηριστικό αυτό γνώρισμα είναι ότι το σταχανοφικό κίνημα απλώθηκε σ' όλη την Ενωσή μας, όχι σιγά σιγά, μα με κάποια πρωτοφανέρωτη γρηγοράδα, σαν καταιγίδα. Πώς άρχισε; Ο Σταχάνοφ ανέβασε την τεχνική νόρμα εξόρυξης κάρβουνου στο πενταπλάσιο ή στο εξαπλάσιο, αν όχι περισσότερο. Ο Μπουσίγκιν και ο Σμετάνιν έκαναν το ίδιο, ο ένας στον τομέα της παραγωγής μηχανών κι ο άλλος στον τομέα της βιομηχανίας παπουτσιών. Οι εφημερίδες έγραψαν γι' αυτά τα γεγονότα. Και ξαφνικά η φλόγα του σταχανοφικού κινήματος αγκάλιασε όλη τη χώρα. Πώς έγινε αυτό; Από δω προήλθε αυτή η γρηγοράδα και εξάπλωση του σταχανοφικού κινήματος; Μήπως ο Σταχάνοφ και ο Μπουσίγκιν είναι μεγάλοι οργανωτές, που διατηρούν πολλές συνδέσεις με τις περιοχές και τις περιφέρειες της ΕΣΣΔ και οργάνωσαν μόνοι τους αυτό το έργο; Οχι, φυσικά όχι. Μήπως ο Σταχάνοφ και ο Μπουσίγκιν έχουν την αξίωση να γίνουν μεγάλες προσωπικότητες στη χώρα μας και σκόρπισαν μόνοι τους τις σπίθες του σταχανοφικού κινήματος σ' όλη τη χώρα; Και αυτό δεν είναι σωστό. Είδατε εδώ τον Σταχάνοφ και τον Μπουσίγκιν. Μίλησαν στη σύσκεψη. Είναι άνθρωποι απλοί και σεμνοί, χωρίς καμιά αξίωση να δρέψουν δάφνες σαν προσωπικότητες πανενωσιακής κλίμακας. Εμένα μου φαίνεται ακόμα ότι βρίσκονται λιγάκι σε αμηχανία από τις διαστάσεις, που, παρά τις προσδοκίες τους, πήρε το κίνημα στη χώρα μας. Και αν, παρ' όλα αυτά, η σπίθα που έριξαν ο Σταχάνοφ και ο Μπουσίγκιν αποδείχτηκε αρκετή για να φουντώσει όλο αυτό το έργο, αυτό σημαίνει ότι το σταχανοφικό κίνημα είναι έργο απόλυτα ώριμο. Μονάχα ένα κίνημα που είναι απόλυτα ώριμο και που περιμένει μια ώθηση για να ξεσπάσει, μονάχα ένα τέτοιο κίνημα μπορούσε να διαδοθεί τόσο γρήγορα και να μεγαλώσει σα χιονοστιβάδα».
Μπορεί ο Στάλιν να το παρουσιάζει ως σχεδόν αυθόρμητο κίνημα, αλλά η τεράστια σημασία του για την πορεία της νέας κοινωνίας προς τα μπρος έδειξε την ανεξάντλητη δύναμη της εργατικής τάξης προς την κοινωνική πρόοδο, όταν καθοδηγείται από την επαναστατική πολιτική του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ας δούμε πώς το παρουσιάζει ο Ι. Β. Στάλιν στην ίδια ομιλία του στη σύσκεψη των σταχανοφικών:
«Πού βρίσκεται η σημασία του σταχανοφικού κινήματος;
Πρώτ' απ' όλα, στο ότι εκφράζει μια νέα άνοδο της σοσιαλιστικής άμιλλας, ένα νέο, ανώτερο σταθμό της σοσιαλιστικής άμιλλας. Γιατί νέο; Γιατί ανώτερο; Γιατί το σταχανοφικό κίνημα, σαν έκφραση της σοσιαλιστικής άμιλλας, πλεονεκτεί απέναντι στον παλιό σταθμό της σοσιαλιστικής άμιλλας. Στο παρελθόν, πριν από τρία περίπου χρόνια, στην περίοδο του πρώτου σταθμού της σοσιαλιστικής άμιλλας, η σοσιαλιστική άμιλλα δε συνδεόταν υποχρεωτικά με την καινούρια τεχνική. Στην ουσία, τότε δεν είχαμε σχεδόν καθόλου καινούρια τεχνική. Ο σημερινός όμως σταθμός της σοσιαλιστικής άμιλλας, το σταχανοφικό κίνημα, αντίθετα, συνδέεται υποχρεωτικά με την καινούρια τεχνική. Το σταχανοφικό κίνημα θα 'ταν ακατανόητο δίχως την καινούρια, ανώτερη τεχνική. Μπροστά σας βρίσκονται άνθρωποι σαν τους συντρόφους Σταχάνοφ, Μπουσίγκιν, Σμετάνιν, Κριβονός, Πρόνιν, σαν τις Βινογκράντοβες και πολλοί άλλοι καινούριοι άνθρωποι, εργάτες και εργάτριες, που έχουν πέρα για πέρα καταχτήσει την τεχνική της δουλειάς τους, την υπέταξαν και την έχουν οδηγήσει μπροστά. Τέτοιους ανθρώπους δεν είχαμε ή σχεδόν δεν είχαμε πριν από τρία περίπου χρόνια. Αυτοί είναι άνθρωποι καινούριοι, ξεχωριστοί άνθρωποι.
Παρακάτω. Το σταχανοφικό κίνημα είναι ένα τέτοιο κίνημα των εργατών και των εργατριών, που βάζει για σκοπό του να ξεπεράσει τις σημερινές τεχνικές νόρμες, να ξεπεράσει τις προβλεπόμενες σήμερα δυνατότητες απόδοσης, να ξεπεράσει τα παραγωγικά σχέδια και τους ισολογισμούς που υπάρχουν. Να ξεπεράσει αυτές τις νόρμες, γιατί έχουν πια παλιώσει για τις μέρες μας, για τους καινούριους ανθρώπους μας. Το κίνημα αυτό τσακίζει τις παλιές αντιλήψεις για την τεχνική, τσακίζει τις παλιές τεχνικές νόρμας, τις παλιές προβλεπόμενες δυνατότητες απόδοσης, τα παλιά παραγωγικά σχέδια και απαιτεί να δημιουργηθούν νέες, πιο ψηλές τεχνικές νόρμες, πιο ψηλές προβλέψεις για τη δυνατότητα απόδοσης, πιο ψηλά παραγωγικά σχέδια. Εχει αποστολή να προκαλέσει επανάσταση στη βιομηχανία μας. Ακριβώς γι' αυτό, το σταχανοφικό κίνημα είναι στη βάση του βαθιά επαναστατικό...
Μ' αυτό όμως δεν εξαντλείται η σημασία του σταχανοφικού κινήματος. Η σημασία του βρίσκεται ακόμα και στο ότι προετοιμάζει τις συνθήκες για το πέρασμα από το σοσιαλισμό στον κομμουνισμό...
Μερικοί νομίζουν ότι η εξάλειψη της αντίθεσης ανάμεσα στην πνευματική και στη σωματική δουλειά μπορεί να επιτευχθεί με μια κάποια εκπολιτιστική και τεχνική εξίσωση των εργατών της πνευματικής και της φυσικής δουλειάς, πάνω στη βάση του κατεβάσματος του εκπολιτιστικού και τεχνικού επιπέδου των μηχανικών και των τεχνικών, των διανοητικά εργαζόμενων, ως το επίπεδο των εργατών με μέση ειδίκευση. Αυτό δεν είναι καθόλου σωστό. Μονάχα οι φλύαροι μικροαστοί μπορούν να σκέφτονται έτσι για τον κομμουνισμό. Στην πραγματικότητα, η εξάλειψη της αντίθεσης ανάμεσα στην πνευματική και στη σωματική εργασία μπορεί να επιτευχθεί μόνο πάνω στη βάση της ανόδου του εκπολιτιστικού και τεχνικού επιπέδου της εργατικής τάξης, ως το επίπεδο των μηχανικών και των τεχνικών. Θα ήταν αστείο να νομίζει κανείς ότι μια τέτοια άνοδος είναι απραγματοποίητη. Είναι πέρα για πέρα πραγματοποιήσιμη μέσα στις συνθήκες του σοβιετικού καθεστώτος, όπου οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας είναι απελευθερωμένες από τα δεσμά του καπιταλισμού, όπου η δουλειά είναι απελευθερωμένη από το ζυγό της εκμετάλλευσης, όπου στην εξουσία βρίσκεται η εργατική τάξη και όπου η νέα γενιά της εργατικής τάξης έχει όλες τις δυνατότητες να εξασφαλιστεί με αρκετή τεχνική μόρφωση. Δεν υπάρχει κανείς λόγος για να αμφιβάλλει κανείς ότι μονάχα μια τέτοια εκπολιτιστική και τεχνική άνοδος της εργατικής τάξης μπορεί να υποσκάψει τις βάσεις της αντίθεσης ανάμεσα στην πνευματική και στη σωματική δουλειά, ότι μονάχα αυτή μπορεί να εξασφαλίσει εκείνην την ψηλή παραγωγικότατα της δουλειάς και κείνη την αφθονία σε προϊόντα κατανάλωσης, που είναι απαραίτητα για να αρχίσει το πέρασμα από το σοσιαλισμό στον κομμουνισμό...
Πραγματικά, για κοιτάχτε καλύτερα τους συντρόφους σταχανοφικούς... Οι περισσότεροί τους πέρασαν το λεγόμενο ελάχιστο όριο τεχνικών γνώσεων και εξακολουθούν να συμπληρώνουν την τεχνική τους μόρφωση. Είναι απαλλαγμένοι από το συντηρητισμό και τη ρουτίνα ορισμένων διπλωματούχων μηχανικών, τεχνικών και διευθυντών επιχειρήσεων, βαδίζουν θαρραλέα μπροστά, τσακίζοντας τις παλιωμένες τεχνικές νόρμες και δημιουργώντας νέες, πιο ψηλές νόρμες, κάνουν τροποποιήσεις στις προβλεπόμενες δυνατότητες απόδοσης στα συνταγμένα από τους διευθυντές της βιομηχανίας μας οικονομικά σχέδια, συμπληρώνουν και διορθώνουν τους μηχανικούς και τους τεχνικούς, συχνά τους διδάσκουν και τους σπρώχνουν προς τα μπρος, γιατί είναι άνθρωποι που έχουν αφομοιώσει ολότελα την τεχνική της δουλειάς τους και που ξέρουν να αντλούν από την τεχνική το ανώτατο που μπορεί να αντλήσει κανείς απ' αυτήν. Οι σταχανοφικοί σήμερα είναι ακόμα λίγοι, ποιος όμως μπορεί να αμφιβάλλει ότι αύριο δε θα είναι δέκα φορές περισσότεροι; Δεν είναι μήπως ξεκάθαρο ότι οι σταχανοφικοί είναι νεοτεριστές στη βιομηχανία μας, ότι το σταχανοφικό κίνημα αντιπροσωπεύει το μέλλον της βιομηχανίας μας, ότι περιέχει το σπέρμα της μελλοντικής εκπολιτιστικής και τεχνικής ανόδου της εργατικής τάξης, ότι μας ανοίγει το δρόμο που αυτός μονάχα μπορεί να μας επιτρέψει να πραγματοποιήσουμε τους ανώτερους εκείνους δείχτες της παραγωγικότητας της δουλειάς, που είναι απαραίτητοι για το πέρασμα από το σοσιαλισμό στον κομμουνισμό και για την εξάλειψη της αντίθεσης ανάμεσα στην πνευματική και τη σωματική εργασία».
Ο Στάλιν βεβαίως συνεχίζει να αναλύει όχι μόνο το ποιες συνθήκες γέννησαν το σταχανοφικό κίνημα αλλά και το γεγονός ότι οι εργάτες μπορούν να σπάνε τα εμπόδια προς την πρόοδο ή καλύτερα ότι από την εργατική τάξη και το επαναστατικό της κίνημα μπορούν να ξεπερνιούνται αυτά τα εμπόδια. Ας τον παρακολουθήσουμε.
«Είπα ότι το σταχανοφικό κίνημα αναπτύχθηκε όχι βαθμιαία μα σαν έκρηξη που έσπασε κάποιο φράγμα. Είναι ολοφάνερο, ότι αναγκάστηκε να υπερνικήσει κάποια εμπόδια. Κάποιος το εμπόδιζε, κάποιος το πίεζε, και να που το σταχανοφικό κίνημα, αφού συγκέντρωσε δυνάμεις, έσπασε αυτά τα εμπόδια και κατάκλυσε τη χώρα.
Γιατί πρόκειται στην περίπτωση αυτή, ποιος ακριβώς το εμπόδιζε;
Το εμπόδιζαν οι παλιές τεχνικές νόρμες και οι παλιοί άνθρωποι που βρίσκονται πίσω απ' αυτές τις νόρμες. Πριν από μερικά χρόνια, οι μηχανικοί, οι τεχνικοί και τα οικονομικά μας στελέχη, καθόρισαν τις γνωστές τεχνικές νόρμες προσαρμοσμένες στην τεχνική καθυστέρηση των εργατών και των εργατριών μας. Από τότε πέρασαν μερικά χρόνια. Στο διάστημα αυτό οι άνθρωποι αναπτύχθηκαν και καταρτίστηκαν τεχνικά. Οι τεχνικές όμως νόρμες έμειναν αμετάβλητες. Είναι φανερό ότι οι νόρμες αυτές αποδείχτηκαν τώρα παλιωμένες για τους καινούριους ανθρώπους μας.
Τώρα, όλοι βρίζουν τις τεχνικές νόρμες που ισχύουν. Οι νόρμες όμως αυτές δεν έπεσαν από τον ουρανό. Και δεν πρόκειται εδώ καθόλου για το ότι οι τεχνικές αυτές νόρμες είχαν τότε καθοριστεί, ελαττωμένες. Εδώ πρόκειται, πριν απ' όλα, για το ότι τώρα που οι νόρμες αυτές έχουν πια παλιώσει, προσπαθούν να τις υπερασπίσουν, σα νόρμες σύγχρονες. Γαντζώνονται από την τεχνική καθυστέρηση των εργατών και των εργατριών μας, προσανατολίζονται προς αυτή την καθυστέρηση, ξεκινούν απ' αυτή την καθυστέρηση και καταντούν τελικά να παίζουν με την καθυστέρηση. Και τι πρέπει να γίνει αν αυτή η καθυστέρηση αρχίζει ν' ανήκει πια στο παρελθόν; Μήπως θα υποκλινόμαστε μπροστά στην καθυστέρησή μας και θα την κάνουμε εικόνα, είδωλο; Τι πρέπει να γίνει αν οι εργάτες και οι εργάτριες κατόρθωσαν πια να αναπτυχθούν και να καταρτιστούν τεχνικά; Τι πρέπει να γίνει αν οι παλιές τεχνικές νόρμες πάψανε ν' ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, και οι εργάτες και οι εργάτριές μας κατόρθωσαν πια στην πράξη να τις υπερκαλύψουν πέντε και δέκα φορές; Μήπως ορκιστήκαμε καμιά φορά να μείνουμε πιστοί στην καθυστέρησή μας; Μου φαίνεται ότι δεν έγινε τέτοιο πράγμα, σύντροφοι. Μήπως ξεκινούσαμε από το ότι οι εργάτες και οι εργάτριές μας θα μείνουν αιώνια καθυστερημένοι; Μου φαίνεται ότι δεν ξεκινούσαμε απ' αυτό. Γιατί πρόκειται τότε; Μήπως δε θα έχουμε αρκετό θάρρος για να τσακίσουμε το συντηρητισμό μερικών μηχανικών και τεχνικών μας, να τσακίσουμε τις παλιές παραδόσεις και νόρμες και ν' αφήσουμε ελεύθερες τις νέες δυνάμεις της εργατικής τάξης;
Μιλούν για επιστήμη. Λένε ότι τα δεδομένα της επιστήμης, τα στοιχεία των τεχνικών εγχειριδίων και οδηγιών αντιφάσκουν στις απαιτήσεις των σταχανοφικών για νέες, ψηλότερες τεχνικές νόρμες. Για ποια επιστήμη όμως πρόκειται εδώ; Τα δεδομένα της επιστήμης ελέγχονταν πάντοτε από την πραχτική, από την πείρα. Τι επιστήμη είναι αυτή που διέκοψε τις σχέσεις της με την πραχτική, με την πείρα; Αν η επιστήμη ήταν τέτοια, όπως την παριστάνουν μερικοί συντηρητικοί σύντροφοί μας, πριν από πολύ καιρό θα είχε χαθεί για την ανθρωπότητα.
Η επιστήμη γι' αυτό ακριβώς λέγεται επιστήμη, γιατί δεν αναγνωρίζει είδωλα, γιατί δε φοβάται να σηκώσει το χέρι πάνω σ' αυτό που ξεπεράστηκε, πάνω στο παλιό και να αφουγκράζεται τη φωνή της πείρας, της πραχτικής. Αν ήταν διαφορετικά, δε θα είχαμε γενικά επιστήμη, δε θα είχαμε λ.χ. αστρονομία και θα ικανοποιούμασταν ακόμα με το σκουριασμένο σύστημα του Πτολεμαίου, δε θα είχαμε βιολογία και θα παρηγορούμασταν ακόμα με το μύθο για τη δημιουργία του ανθρώπου, δε θα είχαμε χημεία και θα εξακολουθούσαμε να ικανοποιούμαστε με τις προφητείες των αλχημιστών.
Να γιατί νομίζω ότι οι μηχανικοί, οι τεχνικοί και τα οικονομικά μας στελέχη που τα κατάφεραν να μείνουν αρκετά πίσω από το σταχανοφικό κίνημα, θα έκαναν καλά αν έπαυαν να γαντζώνονται από τις παλιές τεχνικές νόρμες κι αν αναπροσαρμόζονταν στην πραγματική, στην επιστημονική, στη νέα σταχανοφική τάξη.
Καλά, θα μας πουν, τι θα γίνουν όμως οι τεχνικές νόρμες γενικά; Χρειάζονται για τη βιομηχανία ή μπορούμε να τα βγάλουμε πέρα κι όλως διόλου χωρίς νόρμες;
Μερικοί λένε ότι δε μας χρειάζονται πια κανενός είδους τεχνικές νόρμες. Αυτό δεν είναι σωστό, σύντροφοι. Κάτι παραπάνω. Είναι ανόητο. Χωρίς τεχνικές νόρμες είναι αδύνατη η σχεδιασμένη οικονομία. Οι τεχνικές νόρμες χρειάζονται, εκτός από τ' άλλα, και για ν' ανεβάσουμε τις καθυστερημένες μάζες στο επίπεδο των προχωρημένων. Οι τεχνικές νόρμες αποτελούν μια μεγάλη ρυθμιστική δύναμη, που οργανώνει στην παραγωγή τις πλατιές μάζες των εργατών γύρω από τα προχωρημένα στοιχεία της εργατικής τάξης. Συνεπώς, μας χρειάζονται οι τεχνικές νόρμες, όχι όμως τέτοιες που υπάρχουν σήμερα, μα ψηλότερες.
Αλλοι λένε, ότι οι τεχνικές νόρμες είναι αναγκαίες, μα ότι πρέπει από τώρα ακόμα να τις ανεβάσουμε ως το επίπεδο που πέτυχαν οι Σταχάνοφ, Μπουσίγκιν, οι Βινογκράντοβες και άλλοι. Κι αυτό επίσης δεν είναι σωστό. Αυτές οι νόρμες δε θα ήταν πραγματοποιήσιμες σήμερα, γιατί οι εργάτες και οι εργάτριες, που είναι τεχνικά λιγότερο καταρτισμένες, από τους Σταχάνοφ και Μπουσίγκιν, δε θα μπορούσαν να τις πραγματοποιήσουν. Μας χρειάζονται τέτοιες τεχνικές νόρμες που θα βρίσκονταν κάπου στη μέση ανάμεσα στις τωρινές τεχνικές νόρμες και στις νόρμες που πέτυχαν οι Σταχάνοφ και Μπουσίγκιν. Ας πάρουμε λογουχάρη τη γνωστή σ' όλους Μαρία Ντεμτσένκο που από ένα εκτάριο γης έβγαλε πάνω από 500 μετρικούς στατήρες ζαχαρότευτλα. Μήπως μπορούμε αυτή την κατάχτηση να την κάνουμε νόρμα για τη σοδειά όλης της παραγωγής ζαχαρότευτλων, λ.χ. στην Ουκρανία; Οχι, δεν μπορούμε. Είναι νωρίς ακόμα για να μιλούμε γι' αυτό. Η Μαρία Ντεμτσένκο πέτυχε να βγάλει πεντακόσιους και πάνω μετρικούς στατήρες ζαχαρότευτλα από ένα εκτάρι γης, ενώ η φετινή μέση απόδοση των ζαχαρότευτλων, λογουχάρη στην Ουκρανία, είναι 130-132 μετρικοί στατήρες κατά εκτάριο. Η διαφορά όπως βλέπετε δεν είναι μικρή. Μήπως μπορούμε να βάλουμε νόρμα για τη σοδειά των ζαχαρότευτλων 400 ή 300 μετρικούς στατήρες; Ολοι οι ειδικοί γι' αυτό το ζήτημα λένε, ότι για την ώρα δεν μπορούμε να το κάνουμε αυτό. Είναι ολοφάνερο, ότι θα χρειαστεί στην Ουκρανία να βάλουμε για το 1936 σα νόρμα 200-250 μετρικούς στατήρες σοδειά από το κάθε εκτάριο γης. Και η νόρμα αυτή δεν είναι μικρή γιατί, σε περίπτωση που θα εκπληρωθεί, θα μπορούσε να μας δώσει δυο φορές περισσότερη ζάχαρη από το 1935. Το ίδιο πρέπει να πούμε και για τη βιομηχανία. Ο Σταχάνοφ μου φαίνεται ξεπέρασε την υπάρχουσα τεχνική νόρμα δέκα φορές ή και περισσότερο. Θα 'ταν παράλογο να καθιερώσουμε αυτήν την κατάχτηση σα νέα τεχνική νόρμα για όλους όσοι δουλεύουν με το μηχανικό τρυπάνι. Είναι ολοφάνερο, ότι θα χρειαστεί να βάλουμε μια νόρμα, που θα βρίσκεται κάπου στη μέση, ανάμεσα στην υπάρχουσα τεχνική νόρμα και στη νόρμα που πραγματοποίησε ο σύντροφος Σταχάνοφ.
Ενα πράγμα είναι πάντως ξεκάθαρο: οι σημερινές τεχνικές νόρμες δεν ανταποκρίνονται και στην πραγματικότητα, έμειναν πίσω και μετατράπηκαν σε φρένο για τη βιομηχανία μας, για να μη φρενάρουν τη βιομηχανία μας, πρέπει να τις αντικαταστήσουμε με νέες, ψηλότερες τεχνικές νόρμες. Νέοι άνθρωποι, νέοι καιροί, νέες τεχνικές νόρμες.
Ποια είναι τα άμεσα καθήκοντά μας, από την άποψη των συμφερόντων του σταχανοφικού κινήματος;
Για να μην μπερδευόμαστε, ας συνοψίσουμε αυτό το ζήτημα σε δυο άμεσα καθήκοντα.
Πρώτο: Το καθήκον μας είναι να βοηθήσουμε τους σταχανοφικούς ν' αναπτύξουν παραπέρα το σταχανοφικό κίνημα και να το απλώσουμε σε πλάτος και σε βάθος σ' όλες τις περιοχές και τις περιφέρειες της ΕΣΣΔ. Αυτό από τη μια μεριά. Κι από την άλλη: Να βάλουμε χαλινάρι σ' όλα τα οικονομικά στελέχη, σ' όλους τους μηχανικούς και τεχνικούς που γαντζώνονται επίμονα από το παλιό, που δε θέλουν να τραβήξουν μπροστά και που φρενάρουν συστηματικά την ανάπτυξη του σταχανοφικού κινήματος. Για ν' απλωθεί πλατιά σ' όλη την έκταση της χώρας μας το σταχανοφικό κίνημα, δε φτάνουν φυσικά μονάχα οι σταχανοφικοί. Χρειάζονται να πάρουν μέρος σ' αυτήν τη δουλειά οι κομματικές μας Οργανώσεις και να βοηθήσουν τους σταχανοφικούς να οδηγήσουν ίσαμε το τέλος το κίνημα. Στο ζήτημα αυτό, η οργάνωση της περιοχής του Ντόνετς έδειξε χωρίς συζήτηση μεγάλη πρωτοβουλία. Καλά δουλεύουν από την άποψη αυτή οι Οργανώσεις της περιοχής της Μόσχας και του Λένινγκραντ. Πώς πάνε όμως οι άλλες περιοχές; Οπως φαίνεται, ακόμα "ετοιμάζονται να μπουν σε κίνηση". Αχ, τίποτα δεν ακούστηκε, ή πολύ λίγα ακούστηκαν για τα Ουράλια, παρ' όλο που τα Ουράλια αποτελούν, όπως είναι γνωστό, τεράστιο βιομηχανικό κέντρο. Το ίδιο πρέπει να πούμε και για τη Δυτική Σιβηρία, για το Κουτζνέτσκ, όπου, όπως φαίνεται, δεν τα κατάφεραν ακόμα να "μπουν σε κίνηση". Ωστόσο δεν πρέπει ν' αμφιβάλλουμε ότι οι κομματικές μας οργανώσεις θα κατατοπιστούν σ' αυτή τη δουλειά και θα βοηθήσουν τους σταχανοφικούς να υπερνικήσουν τις δυσκολίες. Οσο για την άλλη πλευρά του ζητήματος, δηλαδή να χαλιναγωγήσουμε τους πεισματάρηδες συντηρητικούς από τα οικονομικά μας στελέχη, τους μηχανικούς και τους τεχνικούς, πρέπει να πούμε ότι η δουλειά αυτή θα 'ναι λίγο πιο πολύπλοκη. Θα χρειαστεί στην αρχή να πείσουμε, να πείσουμε υπομονετικά και συντροφικά αυτά τα συντηρητικά στοιχεία της βιομηχανίας, ότι το σταχανοφικό κίνημα είναι προοδευτικό και ότι θα πρέπει ν' αναπροσαρμοστούν στη σταχανοφική τάξη. Αν όμως δε βοηθήσει η πειθώ, θα χρειαστεί να πάρουμε πιο αποφασιστικά μέτρα. Ας πάρουμε λογουχάρη το Λαϊκό Επιτροπάτο της Συγκοινωνίας. Στον κεντρικό μηχανισμό αυτού του Λαϊκού Επιτροπάτου υπήρχε τελευταία μια ομάδα από καθηγητές, μηχανικούς και άλλους ειδικούς - ανάμεσά τους ήταν και κομμουνιστές - που διαβεβαίωναν όλο τον κόσμο, ότι μια ταχύτητα από 13-14 χιλιόμετρα την ώρα για τα εμπορικά τρένα είναι τα όρια, που δεν μπορεί, που είναι αδύνατο να ξεπεραστούν αν δε θέλουμε να έρθουμε σε σύγκρουση με την "επιστήμη της εκμετάλλευσης". Ηταν μια ομάδα με αρκετό κύρος, που κήρυττε τις απόψεις της προφορικά και από τον Τύπο, έδινε οδηγίες στα αντίστοιχα όργανα του Λαϊκού Επιτροπάτου Συγκοινωνίας και γενικά αποτελούσε τον "κυρίαρχο νου" ανάμεσα στους ανθρώπους που ασχολούνται με την εκμετάλλευση των σιδηροδρόμων. Εμείς δεν είμαστε ειδικοί στο ζήτημα αυτό, με βάση όμως τις προτάσεις μιας ολόκληρης σειράς πραχτικών που δουλεύουν στους σιδηροδρόμους, βεβαιώσαμε με τη σειρά μας αυτούς τους αυθεντικούς καθηγητές, ότι μια ταχύτητα από 13-14 χιλιόμετρα δεν μπορεί ν' αποτελεί το τελευταίο όριο, ότι με μια ορισμένη οργάνωση της δουλιάς μπορεί να πλαταίνουμε αυτά τα όρια. Η ομάδα αυτή στην απάντησή της, αντί ν' αφουγκραστεί τη φωνή της πείρας και της πραχτικής και να επανεξετάσει τις απόψεις της, ρίχτηκε στον αγώνα ενάντια στα προοδευτικά στοιχεία των σιδηροδρόμων και δυνάμωσε ακόμα περισσότερο την προπαγάνδα των συντηρητικών της απόψεων. Είναι φανερό ότι αναγκαστήκαμε να τραβήξουμε λίγο τ' αυτιά αυτών των αξιότιμων ανθρώπων και να τους βγάλουμε ευγενικά από τον κεντρικό μηχανισμό του Λαϊκού Επιτροπάτου της Συγκοινωνίας. Και τι έγινε; Εχουμε τώρα για τα εμπορικά μας τρένα ταχύτητα 18-19 χιλιόμετρα την ώρα. Μου φαίνεται σύντροφοι, ότι στο κάτω κάτω θα χρειαστεί να καταφύγουμε σ' αυτήν τη μέθοδο και σ' άλλους τομείς της λαϊκής οικονομίας, αν φυσικά οι πεισματάρηδες συντηρητικοί δεν πάψουν να εμποδίζουν και να βάζουν φρένο στις ρόδες του σταχανοφικού κινήματος.
Δεύτερο: Το καθήκον μας είναι να βοηθήσουμε ν' αναπροσαρμοστούν και να μπουν επικεφαλής του σταχανοφικού κινήματος εκείνα τα οικονομικά στελέχη, οι μηχανικοί και οι τεχνικοί, που δε θέλουν να εμποδίσουν το σταχανοφικό κίνημα, που συμπαθούν αυτό το κίνημα, μα που δεν μπόρεσαν ακόμα ν' αναπροσαρμοστούν, δεν μπόρεσαν ακόμα να μπουν επικεφαλής του σταχανοφικού κινήματος. Πρέπει να πω, σύντροφοι, ότι δεν έχουμε λίγα τέτοια οικονομικά στελέχη, τέτοιους μηχανικούς και τεχνικούς. Και αν βοηθήσουμε αυτούς τους συντρόφους, θα γίνουν αναμφίβολα ακόμα περισσότεροι.
Νομίζω ότι αν εκπληρώσουμε αυτά τα καθήκοντα, το σταχανοφικό κίνημα θα απλωθεί μ' όλη τη δύναμη, θα αγκαλιάσει όλες τις περιοχές και τις περιφέρειες της χώρας μας και θα κάνει θαύματα νέων καταχτήσεων».
--------------------------------------------------------------------------
Τα εκτενή αποσπάσματα του Ι. Β. Στάλιν είναι από το «Λόγο στην πρώτη πανενωσιακή σύσκεψη των σταχανοφικών», «Ζητήματα Λενινισμού», σελ. 655-670.
