Προσωρινός αποχαιρετισμός με ένα βιβλίο

Ο Κόκκινος Φάκελος θα σας αποχαιρετίσει για λίγο λόγω διακοπών του καλοκαιριού. Σας ευχαριστούμε για τα σχόλια και τη συμμετοχή και σας ευχόμαστε με ένα μικρό βιβλιαράκι ένα καλό καλοκαίρι.

Το παρακάτω βιβλιαράκι εκδόθηκε το 1962 από την ΕΔΑ στα ελληνικά και στα γαλλικά και περιγράφει τη ζωή των πολιτικών κρατουμένων της περιόδου μέσα από τα δικά τους κείμενα και σκίτσα. Επανεκδόθηκε το 2011 από τη Σύγχρονη Εποχή για την επικείμενη επέτειο των 100 χρόνων του ΚΚΕ.

Ο Ζαχαριάδης για το Νίκο Μπελογιάννη

Αστοί συγγραφείς και δημοσιογράφοι, κονδυλοφόροι του σύγχρονου αναθεωρητισμού της Ιστορίας έχουν "σκιαγραφήσει" τη σχέση Μπελογιάννη - Ζαχαριάδη ως μια σχέση μονόπλευρης αντιπάθειας που έφθασε κατά πολλούς στο να αποσταλεί ο Μπελογιάννης στην Ελλάδα και να βρει το θάνατό του. Το ίδιο αναφέρει και η Έλλη Παπά για το Ζαχαριάδη και το Μπελογιάννη, χαρακτηρίζοντας λίγο πολύ τον Νίκο Ζαχαριάδη ως πράκτορα του Ιμπεριαλισμού. 

Αυτό που αφήνεται στη λήθη της Ιστορίας μέσα από τέτοιες ανιστόρητες αναλύσεις και εκτιμήσεις σαφώς στοχευμένες ενάντια στον ταξικό αγώνα του ΔΣΕ και του ΚΚΕ της εποχής, είναι η πραγματική εκτίμηση του Νίκου Ζαχαριάδη προς τον Νίκο Μπελογιάννη και αντιστρόφως. 

Το παρακάτω άρθρο του Νίκου Ζαχαριάδη για το Νίκο Μπελογιάννη δημοσιεύτηκε στις 9 Απριλίου του 1952 στον παράνομο Ριζοσπάστη της Ελλάδας και αναδημοσιεύτηκε στο βιβλίο συλλογικό έργο, Μορφές ηρώων της νεολαίας της Ελλάδας, που τυπώθηκε στην  ΕΣΣΔ το 1953. 

Παρακάτω αναδημοσιεύουμε το άρθρο του Νίκου Ζαχαριάδη για το "Άλμπατρος", το πουλί που πετά και στην καταιγίδα, όνομα που ο Ζαχαριάδης είχε δώσει στο Νίκο Μπελογιάννη:

Πικέρμι 21/7/1944. Οι 54 κρεμασμένοι αγωνιστές

Τους 54 αγωνιστές, που χιτλερικοί δήμιοι κρέμασαν στα πευκόδεντρα στο 19ο χιλιόμετρο προς τη Ραφήνα στις 21 του Ιούλη 1944 θυμόμαστε και τιμάμε σήμερα. Ζούσαμε τους στερνούς μήνες της χιτλεροφασιστικής σκλαβιάς. Και τα ολοκαυτώματα, με εκατοντάδες νεκρούς, σημάδευαν απ' άκρη σε άκρη την Ελλάδα. Ο Κόκκινος Στρατός σε μια θυελλώδικη «έφοδο» έμπαινε στα Βαλκάνια. Και της τελικής συντριβής του χιτλερικού στρατού η μέρα πλησίαζε. Με κάθε τρόπο οι φασίστες εισβολείς του 1941 ζητούσαν να εξασφαλίσουν ανενόχλητη διαφυγή. Και μέσα σ' αυτή την προσπάθεια αναζητούσαν διόδους, έχοντας τη βοήθεια των Αγγλων και των ταγμάτων ασφαλείας. Στόχος τους ήταν η εξαπόλυση άγριας τρομοκρατίας προκειμένου να μπορέσουν ν' απαγκιστρωθούν και να αποφύγουν του ΕΛΑΣ τα χτυπήματα στην οπισθοχώρησή τους.

Ο εισαγγελέας Παύλος Δελαπόρτας, που το Νοέμβρη του 1944 υπηρετούσε τότε στην Αθήνα, έδωσε πολλές πληροφορίες και στοιχεία για τους 54 κρεμασμένους από τους χιτλερικούς κατακτητές την 21η Ιούλη 1944 στο 19ο χλμ. προς τη Ραφήνα (δύο χιλιόμετρα πριν από το Πικέρμι).

Έδωσε επίσης και άλλες λεπτομέρειες για την εκταφή των κρεμασμένων, που έγινε μετά την απελευθέρωση. «Το Βήμα», 4/3/1978, τότε ακριβώς με επιμονή και άλλες πληροφορίες ανθρώπων, που βρέθηκαν στις αγγαρείες και το άνοιγμα του τάφου, αναφέρθηκε πως οι κρεμασμένοι ήταν 54 κι όχι 50 όπως ειπώθηκε και γράφτηκε τότε.

Πως και γιατί μπήκαν στους κρεμασμένους οι παραπανίσιοι 4; Ποιοι ήταν; Ολα αυτά τα ερωτηματικά καθιστούσαν την εκταφή αγωνιώδη για πολλές οικογένειες που αναζητούσαν τους δικούς των, που είχαν τότε εξαφανιστεί. Και εύλογο ήταν να τους αναζητούνε ολούθε.

«... Πήγαμε γράφει ο Π. Δελαπόρτας, ένα συγνεφιασμένο πρωί του Νοέμβρη 1944 στο Χαρβάτι. Το συνεργείο (του Δήμου Αθηναίων), που είχε πολλούς εργάτες, γρήγορα άνοιξε όλους τους τάφους που ήσαν ατομικοί για κάθε θύμα και ξέθαψε όλους τους κρεμασμένους. Θρήνος κι οδυρμός αντιλαλούσε στα γύρω. Μάνες, πατέρες, αδερφές, γυναίκες, κρατώντας τις φωτογραφίες εκείνων που έχασαν κι έκλαιγαν. Εκείνη η τραγική μάνα, που είχε μονάκριβο το παιδί που έχασε, έσχιζε καρδιές με το σιγανό της κλάμα και με μια στερεότυπη φράση, που έλεγε αδιάκοπα καθώς καθόταν σε μια πέτρα και κοίταζε τη φωτογραφία του γιου της: "Ακριβό μου και μοναδικό μου"! Αυτές τις πέντε λέξεις μοναχά έλεγε στο θρήνο της...».

Πράγματι ήταν 54 και όχι 50. Ελάχιστες σάρκες απόμεναν άλιωτες και περισσότερο σκελετοί ντυμένοι γιατί ολουνών τα ρούχα ήταν άθικτα και συγκρατούσαν τα κουφάρια. Απ' αυτά τα ρούχα αναγνωρίστηκαν οι περισσότεροι από τους συγγενείς τους.

Τους είχαν κρεμάσει με χοντρά μαύρα ηλεκτρικά καλώδια. Με το σφίξιμο του βρόχου στους λαιμούς τους από το βάρος τους κατά το κρέμασμα και τη νεκρική ακαμψία, που επήλθε ύστερα, τα καλώδια είχαν ενωθεί αδιάσπαστα σ' ένα σώμα με τους λαιμούς των κρεμασμένων.

Οι περισσότεροι συγγενείς είχαν μαζί τους φωτογραφίες. Ολοι λεβέντες, όλοι νιάτα, όλοι μια χαρά. Στους κρεμασμένους ο γιατρός Φίνος, ο πρόεδρος της Κοινότητας (τότε) Χαλανδρίου Μάρκου και άλλοι.

Η εκταφή τελικά βεβαίωσε πως οι κρεμασμένοι ήταν 54. Κι όχι 50, όπως αρχικά ειπώθηκε. Οι 4 παραπάνω ήταν φυματικοί από το σανατόριο Νταού Πεντέλης, που έκαναν αεροθεραπεία σ' ένα ύψωμα. Μόλις είδαν τους Γερμανούς να κρεμούν στα πεύκα τους πατριώτες άρχιζαν να τους αποδοκιμάζουν. Τότε οι Γερμανοί άρχισαν να τους κυνηγούν. Επιασαν 4 αυτούς που δεν μπορούσαν να τρέξουν και να ξεφύγουν. Και τους πρόσθεσαν στους 50 που είχαν φέρει από το Χαϊδάρι.

Οι περισσότεροι Πειραιώτες, κρατούμενοι στο Χαϊδάρι. Ομηροι, χωρίς καμιά κατηγορία, χωρίς καμιά απόφαση. Συνεργάτες των Γερμανών στο αποτρόπαιο έγκλημα τα Τάγματα Ασφαλείας.

Η Αδελφότητα των οικογενειών των 54 αγωνιστών, οι αντιστασιακές οργανώσεις, όλοι παρόντες στον τόπο του μαρτυρίου (19ο χιλιόμετρο στο δρόμο προς τη Ραφήνα). Τίμησαν τους 54 κρεμασμένους πατριώτες. Ακούστηκαν στις καρδιές τα αθάνατα μηνύματα της Εθνικής Αντίστασης. Τα ελληνικά νιάτα έσκυψαν να μάθουν την αλήθεια της Ιστορίας μας. Τον τιμημένο και πολύδακρυ αγώνα μας. 

Νίκος Καραντηνός

Πηγή: εδώ

Ένα νέο εξαιρετικό βιβλίο από τη Σύγχρονη Εποχή

Στο νέο βιβλίο του Θανάση Βογιατζή καταδυόμαστε στον κατοχικό και μετακατοχικό Βόλο, όπου ο συγγραφέας σκιαγραφεί με εξαιρετική πέννα και πληρότητα τη δράση του Εθνικού Αγροτικού Συνδέσμου Αντικομμουνιστικής Δράσης (ΕΑΣΑΔ), μιας ένοπλης δωσιλογικής οργάνωσης της περιοχής. Μέσα από δημοσιεύματα του τύπου και πρωτογενή έρευνα σε αρχειακές πηγές και βιβλιογραφία, αποδεικνύεται η έκφραση των γενικότερων τάσεων εξέλιξης του απελευθερωτικού κινήματος, της ταξικής πάλης στην Ελλάδα. 

Σήμερα που μια σειρά κονδυλοφόρων, απολογητών της αστικής εξουσίας επιχειρούν να χρησιμοποιήσουν τη λεγόμενη μικρο-ιστορία για να διαστρεβλώσουν την ιστορική πραγματικότητα και να την προσαρμόσουν στα μέτρα των επιδιώξεών τους, η μεγαλύτερη αξία της παρούσας τοπικής έρευνας σε αυτό το καλογραμμένο βιβλίο του Θανάση Βογιατζή βρίσκεται ακριβώς στο γεγονός ότι ανατρέπει τέτοια ιδεολογήματα. 

Διατίθεται στα βιβλιοπωλεία από τη Σύγχρονη Εποχή

Το συστήνουμε ανεπιφύλακτα.

Μια μαρτυρία για τον Πάνο Γιαννούλη και τη Μάχη της Αμφιλοχίας

Η Μάχη της Αμφιλοχίας ήταν η μεγαλύτερη μάχη που έδωσε ο ΕΛΑΣ (Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) ενάντια στα γερμανικά στρατεύματα κατοχής και τους ντόπιους συνεργάτες τους. Έγινε στις 13 Ιούλη του 1944. Η εκτέλεση της επιχείρησης για την κατάληψη της πόλης ανατέθηκε στην VII Ταξιαρχία της 8ης Μεραρχία του ΕΛΑΣ, στη δύναμη της οποίας ανήκαν το 2/39 και το 24ο Σύνταγμα. Η Ταξιαρχία είχε στρατιωτικό διοικητή τον Στάθη Αρέθα1, μόνιμο ταγματάρχη πεζικού, και καπετάνιο το Γιάννη Χατζηπαναγιώτη, με το ψευδώνυμο Θωμάς. Με βάση τη Διαταγή Επιχειρήσεων2 το ΙΙΙ Τάγμα του 2/39 Συντάγματος με τους τρεις λόχους του είχε την κύρια ευθύνη για την κατάληψη της πόλης της Αμφιλοχίας.

Ο Πάνος Γιαννούλης ήταν διοικητής του 1ου Λόχου του III Τάγματος του 2/39 Συντάγματος (στο σύνταγμα υπηρετούσαν και πολλοί άλλοι Λευκαδίτες) που ενήργησε μέσα στην πόλη (καπετάνιος της ανταρτοεπονίτικης ομάδας του 1ου Λόχου ήταν ο Τάσος Μανωλίτσης – Χάρος). Σύνθημα και παρασύνθημα της όλης επιχείρησης ήταν «φυσέκι στους φασίστες».

Έτσι, χίλιοι οκτακόσιοι αντάρτες της VIIης Ταξιαρχίας, με βάση το 2/39 Σύνταγμα, άνοιξε ένα μέτωπο φωτιάς από τον Αχελώο έως τον Άραχθο και από τη Βόνιτσα ως την Πίνδο. Την κατάληψη της πόλης ανέλαβε το 3ο Τάγμα του 2/39 Συντάγματος, ενώ για προστασία από το Αγρίνιο χτύπησε στο Ρίβιο το 1ο Τάγμα και από την Άρτα το 2ο Τάγμα, από τη Βόνιτσα το 24ο Σύνταγμα και από το Μενίδι ως το Πέτα έξω από την Άρτα το 3/40 Σύνταγμα. Από την άλλη μεριά χίλιοι τριακόσιοι περίπου Γερμανοί και συνεργάτες τους, με όλα τα σύγχρονα πολεμικά μέσα ήταν οχυρωμένοι μέσα στη πόλη, ενώ είχαν οχυρωμένα πολυβολεία με συρματοπλέγματα και νάρκες στις τρεις εισόδους της πόλης.

Γράφει ο Θεόδωρος Δ. Πολιτόπουλος στο βιβλίο του «Το τελεταίο σιωπητήριο, σελίδες του αγώνα», Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2002:

« […] Πιο πέρα, ο καπετάν Γιαννούλης αγωνιζόταν να κάμψει τη μεγάλη αντίσταση μιας εστίας στην ανατολική πλευρά της πόλης. Σ΄ ένα σπίτι στο δρόμο προς την Άρτα, που δέσποζε της περιοχής, βρέθηκαν καμιά σαρανταριά Γερμανοί, που διέθεταν πολλά αυτόματα και μυδράλια και με φράγμα πυρός δεν άφηναν να πλησιάσει ούτε γάτα. Το σοβαρότερο ήταν πως έλεγχαν τον αυχένα, όπου το μοναδικό πέρασμα προς το Βάλτο. Η δίοδος διαφυγής μας σε περίπτωση σύμπτυξης. Μεγάλος ο πονοκέφαλος του Γιαννούλη κι όσο δεν μπορούσε να πλησιάσει με τα μέσα που διέθετε, κι όσο έβλεπε τους νεκρούς αντάρτες του, που είχαν πέσει εκεί στους γύρω δρόμους και κυρίως στον κεντρικό, γινόταν έξαλλος, έβριζε, φοβέριζε και έστιβε το μυαλό του να βρει τρόπο, να πλησιάσει το σπίτι αυτό. Έφτασε κοντά του κι η ομάδα με τον Οδυσσέα, ενισχύθηκε, μα και πάλι δεν κατάφερε τίποτα. Τότε έστειλε έναν αντάρτη στο βαρύ όλμο.

– Να δείξεις στο λοχία του όλμου το σπίτι και να του πεις να χτυπήσει γερά. Χάσαμε πολλά κεφάλια και δεν μπορούμε να το πλησιάσουμε!

Σε λίγο ο όλμος άρχισε τις βολές και δυο οβίδες έπεσαν στην σκέπη της εστίας, την τρύπησαν και το τι έγινε εκεί μέσα δεν περιγράφεται. Ο Γιαννούλης βρήκε την ευκαιρία να πλησιάσει στην πόρτα. Ένας έμπειρος αντάρτης έριξε μια χειροβομβίδα εγγλέζικη, αφού καλύφτηκε στη γωνία του σπιτιού. Η έκρηξη ήταν φοβερή, και μέσα από τον καπνό μπήκαν οι αντάρτες που καραδοκούσαν έτοιμοι με μπροστάρη τον Οδυσσέα. Οι Γερμανοί σαστισμένοι προσπάθησαν να αμυνθούν κι αυτό ήταν το μοιραίο λάθος τους. Δεν έμεινε κανένας ζωντανός! Ζαλισμένος ο Οδυσσέας βγήκε στο δρόμο, όπου ήσαν 5-6 αντάρτες σκοτωμένοι, σπαρμένοι στο οδόστρωμα. Μόλις είδε τον πρώτο, θάρρεψε πως είδε τον αδελφό του, τον Θύμιο, και ξαναμπήκε στο σπίτι. Θεριό καθώς ήταν σήκωνε έναν-έναν τους Γερμανούς και τους πετούσε στο δρόμο. Τον μιμήθηκαν και οι άλλοι και τα κουφάρια των Γερμανών στο δρόμο. Ο καπετάν Γιαννούλης, που είχε ηρεμήσει με το αποτέλεσμα, βλέποντας αυτή τη δουλειά, έβαλε το μυαλό του να δουλέψει και διάταξε να τοποθετήσουν τους νεκρούς κάθετα προς τον άξονα του δρόμου και σε απόσταση που να μην μπορεί να περάσει τροχοφόρο και ιδιαίτερα τανκς, χωρίς να τους πολτοποιήσει. Σωτήρια αποδείχτηκε αυτή η σκέψη του Γιαννούλη.

Η πόλη αλώθηκε και είχε αρχίσει η λαφυραγώγηση. Μετά τις πέντε η ώρα το απόγιομα, μια ομάδα ανέβαζε στο Διοικητήριο την ελληνική σημαία, ενώ οι αντάρτες κουρασμένοι και βαρυφορτωμένοι περίμεναν το σήμα σύμπτυξης για να αρχίσει η αποχώρηση από την πόλη. Οι κάτοικοι βγαίνανε δειλά-δειλά από τα σπίτια τους, και πολλοί άρπαζαν ό,τι μπορούσαν κι άφηναν την πόλη φεύγοντας στο Βάλτο, φοβούμενοι τυχόν αντίποινα των Γερμανών σε βάρος τους, μια και ήξεραν πως εμείς θα αποχωρούσαμε. Σε λίγη ώρα ακούστηκε ο βόμβος αυτοκινητοφάλαγγας από το δρόμο του Αγρινίου. Η φάλαγγα όλο και πλησίαζε και ο βόμβος γινόταν ανησυχητικός, ενώ και στον Αμβρακικό φάνηκαν εξοπλισμένα πλοιάρια.

Δεν πέρασε ούτε μισή ώρα και τα τανκς έφτασαν στα πρώτα σπίτια της πόλης και αμέσως πλεύρισαν το δασύλλιο, κι άρχισαν το σφυροκόπημα των υψωμάτων και προς το Βάλτο και προς το Ξηρόμερο. Ένα τμήμα πεζών Γερμανών κινήθηκε προς το Κάστρο και το δασσύλλιο, με πρόθεση να κλείσει το πέρασμά μας προς το Βάλτο. Η οπισθοφυλακή μας, όμως, που κρατούσε θέσεις στο δασύλλιο, ώσπου να συμπληρωθεί η σύμπτυξή μας, τους κράτησε μακριά από το στόχο τους. Αντάρτες και πολίτες βαρυφορτωμένοι όδευαν από τον αυχένα προς το Βάλτο. Τα τανκς κινήθηκαν απειλητικά, πλησίασαν σε θέση βολής και μέσα σε λίγα λεπτά θα μπορούσαν να ελέγχουν τον αυχένα, απ΄ όπου ανέβαιναν οι αντάρτες κι οι πολίτες. Έπεσαν, όμως, απάνω στα σπαρμένα στο δρόμο κουφάρια. Στη θέα των νεκρών σάστισαν, ίσως και να 'φριξαν αυτοί οι σκληροί θύτες των λαών, ίσως και να τρόμαξαν να σταματήσουν. Μια άλλη κραυγή τώρα, ανάμικτη από έκπληξη, φρίκη κι απελπισία κάποιου Γερμανού αξιωματικού.

– Ληστές! Κτήνη!

Κραυγή από σίδερο, που έφτασε ως τους αντάρτες και τους πολίτες που αποχωρούσαν μειδιώντας. Κατέβηκαν όλοι από τα οχήματα και άρχισαν να μετατοπίζουν τα πτώματα από το δρόμο κι από τη βιασύνη τους δεν ξεχώριζαν αντάρτες και στρατιώτες. Η καθυστέρηση ήταν αρκετή για να διαφύγουν όλοι οι αντάρτες και οι πολίτες προς το Βάλτο ανενόχλητοι.

Όμως οι νεκροί συναγωνιστές έμειναν εκεί στους δρόμους της Αμφιλοχίας, μαζί με τους σκοτωμένους Γερμανούς, σφραγίδα της πολεμικής παραφροσύνης.

Έπαψαν τα πυρά και μόνο οι αγριοφωνάρες του Γερμανού αξιωματικού τάραζαν τη σιωπή των νεκρών. Αυτοί οι νεκροί, δικοί και ξένοι, θα μας δικάσουν και θα μας καταδικάσουν, έλεγε αργότερα ο λοχαγός Βασίλης Τσούνης, από τον Κραβασαρά, από τους πρωτεργάτες της νίκης. Δεν έμαθα, για να είμαι ειλικρινής δε ρώτησα να μάθω αν οι νεκροί Έλληνες και Γερμανοί τάφηκαν μαζί αδερφωμένοι ή χωριστά, κακήν κακώς εδώ και εκεί. Όπως κι αν έγινε, τελικά οι νεκροί, χωρίς σύνορα πια, δίκαια θα δικάσουν και θα καταδικάσουν τους ζωντανούς με σύνορα, για τον άδικο χαμό τους, πάνω στον ανθό της ηλικίας τους και για τα δεινά της γενιάς τους και των ερχόμενων γενιών. Οι πόλεμοι μόνο φρίκη προσφέρουν. Όμως, όταν πολεμάει το δίκαιο ενάντια στο άδικο και τη βία, περιορίζεται η δυσμενής εντύπωση […]».

Πηγή

Aφιέρωμα: Έλληνες στον Ισπανικό Εμφύλιο - μέρος 3ο

Oι Έλληνες ναυτεργάτες της ΕΝΕ στον Ισπανικό Εμφύλιο

Θα ήταν ασφαλώς μεγάλη παράλειψη να μην αναφέρουμε μερικά λόγια για τους Έλληνες αντιφασίστες και κομμουνιστές, στην πλειοψηφία τους ναυτεργάτες, που πολέμησαν το φρανκικό φασισμό στη θάλασσα.

Από τις πρώτες κιόλας ημέρες η Ισπανική Δημοκρατία είχε αποκλειστεί όχι μόνο από το στόλο του Φράνκο αλλά και τους στόλους άλλων φασιστικών δυνάμεων, της χιτλερικής Γερμανίας, της φασιστικής Ιταλίας και της δικτατορίας του Σαλαζάρ στην Πορτογαλία. Σοβαρό ρόλο έπαιζαν στον αποκλεισμό αυτό τα υποβρύχια των φασιστικών δυνάμεων, γιατί βύθιζαν καθημερινά τα εμπορικά σκάφη, με τα οποία μεταφέρονταν πολεμοφόδια και τρόφιμα για τους Ισπανούς από διάφορες χώρες και πρώτα από όλα από την ΕΣΣΔ. 

Ανάμεσα σε αυτά βρισκόταν και το υποβρύχιο που είχε προσωπικά αγοράσει ο Φράνκο. Τα περισσότερα από τα εμπορικά σκάφη - μεγάλα και μικρά- ήταν ελληνικά. Τα πληρώματά τους αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες ναυτεργάτες. 

Τα πολεμοφόδια και τρόφιμα μεταφέρονταν αρχικά σε διάφορα λιμάνια της Βόρειας Αφρικής κι από εκεί με ελληνικά σκάφη κυρίως, στέλνονταν στη μαχόμενη Ισπανία, στα λιμάνια της Βαρκελώνης, της Καρθαγενής, του Αλικάντε και της Αλμέρια. 

Να τι αναφέρει σχετικά ο Έλληνας ναυτεργάτης Γ. Αλκιδάμας στις 15/10/1937:

"Είναι ήδη γνωστό ότι τα ελληνικά καράβια, κάτω από την καθοδήγηση της ΕΝΕ (Ελληνική Ναυτεργατική Ένωση), από καιρό τώρα μεταφέρουν στην αγωνιζόμενη Ισπανία τεράστιες ποσότητες αναγκαίων εφοδίων. Τέτοια φορτία φεύγουν τακτικά από τη Μασσαλία και τα γειτονικά λιμάνια. Προσφέροντας με αυταπάρνηση τις υπηρεσίες τους, αυτοί οι Έλληνες ναυτεργάτες διακινδυνεύουν τη ζωή τους. Τα ελληνικά καράβια που φέρνουν ομηρικά ονόματα όπως "Νεφεληγερέτης", "Πολυφλοίσβιος" και "Ναυκρατούσα" και άλλα, παράλληλα με τον τίμιο αγώνα που κάνουν στα διάφορα μέτωπα στο ισπανικό έδαφος οι Έλληνες αντιφασίστες, δοξάζουν το ελληνικό όνομα συνεχίζοντας τις δημοκρατικές μας παραδόσεις. Επίσης, το ελληνικό καράβι "Ιόνιον" που επρόκειτο να πάει με μεγάλο φορτίο όσπρια για τη Βαλένθια την τελευταία στιγμή η διοίκησή του θέλησε να τραβήξει για την Ιταλία του Μουσολίνι, για το λιμάνι της Γένουα. Οι ναυτεργάτες όμως μυρίστηκαν το κόλπο της διοίκησης του πλοίου και με την οργάνωσή τους κατάφεραν να ξεφορτωθεί το φορτίο του, που η αξία του έφτανε το ένα περίπου εκατομμύριο, εκεί που έπρεπε. Οι ναυτεργάτες βρέθηκαν σε δύσκολη θέση, αλλά ύστερα από μεσολάβηση της Ισπανικής Δημοκρατίας, το ζήτημα βρήκε τη λύση του υπέρ των ναυτεργατών."

Από την έναρξη του Ισπανικού Εμφυλίου, τα φασιστικά υποβρύχια και τα άλλα πολεμικά πλοία έκαναν το παν για να μην ενισχύεται από τη θάλασσα η μαχόμενη Ισπανική Δημοκρατία. Ο παλιός ναυτεργάτης Παναγιώτης Σκευοφύλακας γράφει σε επιστολή του: 

"Το 1936 μπαρκάραμε με το ατμόπλοιο "Πόλι" και ταξιδεύαμε στη Μεσόγειο. Ο Φράνκο είχε γραμμένο το πλοίο στο μαύρο του κατάλογο. Για αυτό και το παρακολουθούσε με πολεμικά νύχτα-μέρα. Ένα πρωί εμφανίστηκε μπροστά στην πλώρη μας το φασιστικό ισπανικό πολεμικό πλοίο "Μπαλεάρες". Μας έκανε σήμα να σταματήσουμε. Μας πλησίασε μια βενζινάκατος. Ένας αξιωματικός και δύο ναύτες με τα όπλα τους ανέβηκαν στο κατάστρωμα και μίλησαν με τον πλοίαρχο και έφυγαν. Ύστερα από 15 λεπτά της ώρας μας χτύπησαν με τα κανόνια τους. Αμέσως άρχισαν να μπαίνουν το πλοίο νερά. Ανεβήκαμε στη ναυαγοσωστική λέμβο όλο το πλήρωμα - 19 Έλληνες κι ένας Αλβανός- και απομακρυνθήκαμε από το "Πόλι". Οι Ισπανοί μας πήραν στο πολεμικό και μας έβαλαν σε μια μεγάλη δεξαμενή νερού άδεια, που δεν είχε καθαρό αέρα και με τα κανόνια τους βούλιαξαν έπειτα το πλοίο μας. Ένα πρωί μας κουβάλησαν στο λιμάνι Σούτα κι από εκεί με λεωφορείο μας ανέβασαν στα γύρω βουνά και μας έκλεισαν σ' ένα στρατόπεδο που κρατούσαν πολλούς δημοκράτες. Δυο ή τρεις φορές την εβδομάδα κουβαλούσαν χαράματα δημοκράτες και τους τουφέκιζαν. Εμάς, χάρη στις ενέργειες που έγιναν από τους Ιταλούς δημοκράτες μας μετέφεραν στη Γένουα και από εκεί πήγαμε στην Ελλάδα."

Το πολεμικό "Μπαλεάρες" πριν βυθιστεί στις 6/3/1938 από το "Lepanto" που πολεμούσε με τις δυνάμεις της Δημοκρατικής Ισπανίας.

Μερικές από τις ειδήσεις που δημοσιεύτηκαν στα δημοκρατικά έντυπα σωματείων και ενώσεων των ΗΠΑ και του Καναδά εκείνη την εποχή επιβεβαιώνουν την εγκληματική δράση των φασιστικών υποβρυχίων και αεροπλάνων, ενάντια σε εμπορικά πλοία:

"Βαρκελώνη, 10 Σεπτέμβρη. Βεβαιούται ότι το σοβιετικό φορτηγό "Τεμιριάζεφ" βυθίστηκε κοντά στις αφρικανικές ακτές, πλάι στο Δελίς, με πλήρωμα που αποτελούταν από 29 άνδρες και 3 γυναίκες. Το πειρατικό υποβρύχιο αγνώστου εθνικότητας που το τορπίλισε ανήκε στην Ιταλία ή στη Γερμανία."

"Λονδίνο, 15 Σεπτέμβρη. Σχεδόν ταυτόχρονα με τον τορπιλισμό του αγγλικού καταδρομικού "Χάβοκ" κοντά στο Αλικάντε, τα φασιστικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το ελληνικό φορτηγό ατμόπλοιο "Τσέπος" κοντά στη Βαρκελώνη. Σκότωσαν τον πηδαλιούχο και τραυμάτισαν έναν ναύτη."

"Πορτ Βαντέ, Γαλλία, 4 Μάρτη. Το ελληνικό πετρελαιοφόρο "Λουκάς" έπεσε πάνω σε μια νάρκη και βούλιαξε ανοιχτά στο Καπ ντε Κρες, στην ανατολική ακτή της Ισπανίας. Είκοσι ένα άτομα από το πλήρωμα πνίγηκαν. Ισπανοί ψαράδες περισυνέλεξαν τρεις ναύτες με σοβαρά εγκαύματα. Αργότερα, η θάλασσα ξέβρασε δύο καμένα πτώματα. Όπως γράφει η παρισινή εφημερίδα "Παρί Σουάρ", το "Λουκάς" μετέφερε 3.000 τόνους βενζίνη και επακολούθησε τρομερή έκρηξη όταν το πλοίο έπεσε σε νάρκη. Είχε φορτώσει στην Κωστάντζα της Ρουμανίας και πήγαινε για τη Βαρκελώνη."

Δεν ήταν λίγοι οι Έλληνες αντιφασίστες εθελοντές που υπηρέτησαν σε πολεμικούς ναυστάθμους και στα λιγοστά μικρά πολεμικά σκάφη της Ισπανικής Δημοκρατίας. Παρακάτω παραθέτουμε ένα γράμμα του εθελοντή ναυτεργάτη Στέργιου Προκοπιώτη, που στάλθηκε στις 6/1/1937:

"Εγώ ήμουνα στο μέτωπο της Μαδριτης, στο Κάσο ντε Κάμπο και τραυματίστηκα στην αντεπίθεση που κάναμε στις 16 Νοέμβρη 1936. Η δικιά μας ομάδα Ελλήνων εθελοντών, πολλοί εκ των οποίων ναυτεργάτες, ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή. Εκεί με βρήκε ένα βόλι πάνω από το δεξιό μου μάτι. Τη γλίτωσα όμως. Έτσι, μια που είχα ειδικές γνώσεις για τη θάλασσα, έπειτα από μια 27ήμερη νοσήλευση με μεταθέσανε στον πολεμικό ναύσταθμο της Καρθαγένας. Τώρα είμαι αξιωματικός του ναυτικού σε μια κανονιοφόρο που φυλάει την είσοδο του λιμανιού." 

Ο Προκοπιώτης αναφέρει σε επόμενο γράμμα του στις 29/1/1937: 

"Εδώ στην Καρθαγένα, ετοιμαζόμαστε για αγώνα στη θάλασσα. Οι φασίστες τορπίλισαν το καταδρομικό "Μιγκουέλ Θερβάντες". Ευτυχώς σε λίγες βδομάδες θα είναι και πάλι έτοιμο για δράση. Στο μεταξύ, έπειτα από πρότασή μας για δραστηριοποίηση των υποβρυχίων της Ισπανικής Δημοκρατίας, μου ανατέθηκε να βρω Έλληνες εθελοντές, που έχουν σχετική πείρα. Βρήκα κιόλας μερικούς ναυτεργάτες, όπως το σύντροφο Μάρκο και άλλους. Για τους γνωστούς λόγους δεν αναφέρω ονόματα, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, μια που στην Ελλάδα οργιάζει ο μεταξικός φασισμός. Χθες αναχώρησε για το μέτωπο και ο σύντροφος ΣΜΓ." 

Δύο άλλοι ναυτεργάτες, μέλη της Ελληνικής Ναυτεργατικής Ένωσης (ΕΝΕ), σε ένα γράμμα τους από το Καμπούρου της Ισπανίας, το Μάρτη του 1937, ανάμεσα σε άλλα γράφουν:

"Σήμερα πρόκειται να μεταφερθούμε  στο Αλμπαθέτε για τον ισπανικό στόλο. Κάνουμε αρκετά γυμνάσια. Προετοιμαζόμαστε. Και εδώ στο ναυτικό, όπως και στο στρατό ξηράς, αξιωματικοί και απλοί στρατιώτες είμαστε ίσοι. Ο σύντροφος Αντώνης είναι μαζί μας, ναύτης. Στα γυμνάσια τον βοηθάει και η γλώσσα. Μιλάει ρώσικα."

Εκτός από την εμφανή και ενάντια σε κάθε συνθήκη συμμετοχή των ναυτικών δυνάμεων των δύο μεγάλων φασιστικών κρατών της Ισπανίας και Ιταλίας και άλλες δυνάμεις φασιστικές και μη, έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην υπονόμευση της Ισπανικής Δημοκρατίας. Παρά το γεγονός ότι οι αστικές κυβερνήσεις πολλών χωρών είχαν υπογράψει το Σύμφωνο της Διεθνούς Επιτροπής μη Επέμβασης, ο ρόλος τους ήταν σαφώς σκιώδης, αφού ενεργά υποστήριξαν τον Φράνκο. Το σύμφωνο αυτό φέρει και την υπογραφή του Έλληνα δικτάτορα Μεταξά, όμως το τμήμα εξωτερικού της Ελληνικής Ναυτεργατικής Ένωσης (ΕΝΕ), με επίσημη ανακοίνωσή του το 1938 καταγγέλλει τα εξής: 

"Η κυβέρνηση του Μεταξά διαθέτει πλοία για τη μεταφορά πολεμικού υλικού στους φασίστες την Ισπανία."

Παράλληλα, η Ελληνική Ναυτεργατική Ένωση είχε ανοιχτά καταγγείλει και τον σκιώδη ρόλο των ΗΠΑ που εφοδίαζαν το Φράνκο με καύσιμα για το στόλο και τα μηχανοκίνητά του μέσω της Πορτογαλίας του δικτάτορα Σαλαζάρ. 

Ναυτικές δυνάμεις της φασιστικής Ιταλίας και ναζιστικής Γερμανίας στην Ισπανία

• Το ιταλικό υποβρύχιο "Ίριδα" με διοικητή τον Χούνιο Βαλέριο Μποργκέζε συμμετείχε σε 7 επιθέσεις ενάντια σε εμπορικά πλοία, ενώ στις 30 Αυγούστου 1937, προκάλεσε διπλωματικό επεισόδιο ανάμεσα στην Ιταλία και τη Μ. Βρετανία όταν άνοιξε πυρ ενάντια στο βρετανικό πολεμικό "Χάβοκ", περνώντας το για πλοίο της Ισπανικής Δημοκρατίας. Το "Χάβοκ" απέφυγε την τορπίλη και ανταπάντησε με υποβρύχιες βόμβες κατά υποβρυχίων, όπως και ακόμα τέσσερα βρετανικά πολεμικά. Το "Ίριδα" μετά από 9 ώρες κατάφερε να διαφύγει σε μεγάλο βάθος.

• Το ιταλικό υποβρύχιο "Όνιτσε" επιχείρησε δύο επιθέσεις έξω από την Ταραγόνα ενάντια σε βενζινόπλοια, χωρίς σοβαρές επιτυχίες.

• Το ιταλικό υποβρύχιο "Γκαλιλέο Γκαλιλέι" επιχείρησε δύο επιθέσεις έξω από το νησί Soller κοντά στις ισπανικές ακτές.

• Το ιταλικό υποβρύχιο "Γκαλιλέο Φεράρις" βρισκόταν σε περιπολία ως το 1938  έξω από το νησί Soller κοντά στις ισπανικές ακτές.

• To γερμανικό υποβρύχιο U-34 περιπολούσε τις ακτές της Καρταγένα και βύθισε 6 εμπορικά πλοία ως το 1938.

• To γερμανικό υποβρύχιο U-35 περιπολούσε τις ακτές του Αλικάντε και βύθισε 5 εμπορικά πλοία ως το 1938.

• Ακόμα, τα γερμανικά υποβρύχια U-25, U-26, U-27, U-28, U-31 και U-35 βρίσκονταν στην υπηρεσία του Φράνκο προκαλώντας τεράστιες ζημιές στον στόλο της Ισπανικής Δημοκρατίας και άλλα εμπορικά πλοία.

• Το γερμανικό θωρηκτό "Admiral Scheer" περιπολούσε τα στενά του Γιβραλτάρ και υποβοήθησε την διαπεραίωση στρατευμάτων του Φράνκο από το Μαρόκο. Βομβάρδισε επίσης σφοδρά το λιμάνι της Αλμέρια προκαλώντας εκατοντάδες θανάτους.

• Το γερμανικό θωρηκτό "Deutschland" περιπολούσε τα στενά του Γιβραλτάρ και υποβοήθησε την διαπεραίωση στρατευμάτων του Φράνκο από το Μαρόκο. Χτυπήθηκε σοβαρά από τη σοβιετική αεροπορία στην Ίμπιζα και για μεγάλο διάστημα δέχονταν επισκευές.

• Το γερμανικό θωρηκτό "Admiral Graf Spee" αντικατάστησε σε υπηρεσία στο Γιβραλτάρ το αδελφό πλοίο του "Admiral Scheer" το 1938.

• Ακόμα, τα ελαφρά καταδρομικά  "Köln", "Leipzig"και "Nürnberg" συμμετείχαν μαζί με 9 τορπιλάκατους σε διάφορες επιχειρήσεις του Ισπανικού Εμφυλίου.