Το τραγικό ξεκλήρισμα της οικογένειας Ξυδέα

Κατά την περίοδο της Κατοχής, κυρίως στην ηπειρωτική Ελλάδα, δεν είναι άγνωστη η συμμετοχή ολόκληρων οικογενειών στην ΕΑΜική Εθνική Αντίσταση και τον ΕΛΑΣ. Το φαινόμενο ασφαλώς συνεχίστηκε για ευνόητους λόγους και κατά την περίοδο του Εμφυλίου, με αδέλφια, γονείς, ακόμα και παππούδες με εγγόνια, να εντάσσονται μαζί στο ΔΣΕ. Έτσι, δεν είναι επίσης άγνωστο το φαινόμενο, μια οικογένεια να έχει τρεις, τέσσερις ακόμα και επτά (οικογένεια Λύτρα) νεκρούς, που είτε εκτελέστηκαν, είτε έπεσαν στα πεδία των μαχών, είτε έχασαν τη ζωή τους από τις κακουχίες, το κρύο και την πείνα. Όπως έρευνες έχουν αναδείξει, το γεγονός αυτό ήταν γνωστό ασφαλώς και στο αστικό κράτος της εποχής, το οποίο απέφευγε αρκετά συστηματικά την εκτέλεση των τελευταίων παιδιών μιας οικογένειας που αθρόα είχε ενταχθεί στο ΔΣΕ, προκειμένου να τηρεί το πρόσχημα της μη διάλυσης της παραδοσιακής ελληνικής οικογένειας.

Ωστόσο, μέσα στις τραγικές οικογένειες της εποχής, ξεχωρίζει μια οικογένεια, της οποίας σχεδόν όλα τα μέλη σκοτώθηκαν, δολοφονήθηκαν και εκτελέστηκαν, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας, ένοπλοι και άοπλοι. Η οικογένεια που συγκέντρωσε το απόλυτο μίσος του αστικού κράτους της εποχής και του "μακριού του χεριού", του παρακράτους είναι η οικογένεια Ξυδέα. 

Κώστας Ξυδέας

Γεννήθηκε στο χωριό τον ηρώων, την Σαϊδόνα Μεσσηνίας το 1907. Ανήκε σε οικογένεια βασιλοφρόνων. Μέσα στη μεταξική δικτατορία , η γνωριμία του με τον Κωνσταντίνο Κλαμπατσέα (Ακροναυπλιώτης και ένας από τους 200 της Καισαριανής) και τον Ηλία Νοέα ήταν καταλυτική και υπό την επιρροή τους εντάχθηκε στο ΚΚΕ και σε αντιδικτατορική οργάνωση της Μεσσηνίας. 

Πολέμησε στην Αλβανία με τον βαθμό του λοχία και τιμήθηκε με παράσημο ανδρείας. Εκεί απέκτησε ένα «ενθύμιο», τα χρόνια κρυοπαγήματα.

Με την επιστροφή του στο χωριό του εντάχθηκε στην «Νέα Φιλική Εταιρεία». Η Νέα Φιλική Εταιρεία αποτέλεσε τον πρόδρομο του ΕΑΜ στην περιοχή της Μεσσηνίας με ηγετική της μορφή τον Ηλία Νοέα. Στις 25-03-1942 , μια ομάδα Σαιδονιτών συναντήθηκε στο μοναστήρι της Βαιδενίτσας και αποφάσισε να αρχίσει ένοπλη δράση. Στις 27 Μαρτίου 1942 οι άνδρες της όργάνωσης επιτέθηκαν για πρώτη φορά σε μονάδα Ιταλών. Τα χτυπήματα συνεχίστηκαν αλλά οι Ιταλοί επιστράτευσαν τις απειλές για την ζωή των χωρικών καθώς και τοπικούς παράγοντες οι οποίοι πίεσαν του αντάρτες να παραδοθούν, υποσχόμενοι αμνηστία. Λόγω απειρίας, η ομάδα αποδέχτηκε να παραδώσει τα όπλα. Όμως οι Ιταλοί δεν κράτησαν τον λόγο τους, καταδίκασαν και εκτέλεσαν τον Ηλία Νοέα (εκτελέστηκε στις 13-05-1942 στην Καλαμάτα) και φυλάκισαν τους υπόλοιπους.

Στα 1943 και με αφορμή τα γενέθλια του Μουσολίνι, ο Κώστας Ξυδέας και αρκετοί από τους συντρόφους του απελευθερώθηκαν. Δεν έχασαν λεπτό και εντάχθηκαν στις μονάδες του ΕΛΑΣ Μεσσηνίας. Ο Κώστας Ξυδέας συμμετείχε σε πλήθος μαχών ως αξιωματικός της Λαϊκής Πολιτοφυλακής.

Με τη συμφωνία της Βάρκιζας αρνήθηκε να παραδώσει τον οπλισμό του και κατέφυγε στον Ταΰγετο μαζί με άλλους καταδιωκόμενους αγωνιστές. Με την ίδρυση του ΔΣΕ, εντάχθηκε σε αυτόν και πέρασε από όλες τις βαθμίδες αξιωματικών του ΔΣΕ. Συμμετείχε σε όλες τις μάχες της 3ης Μεραρχίας του ΔΣΕ. Το 1948 ανέλαβε διοικητής αρχηγείου Ταΰγετου με το βαθμό του Ταγματάρχη. Μαζί του πάντα είχε την γυναίκα του και τα 2 τους παιδιά. Από την άνοιξη του 1949 , τα περιθώρια δράσης του Δ.Σ.Π. είχαν στενέψει. Κύρια αιτία η έλλειψη πυρομαχικών. Η επιχείρηση με τον κωδικό «Περιστέρα» του Ε.Σ. οδήγησε τους αγωνιστές του Δ.Σ. Πελοποννήσου στα όριά τους. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων χάθηκαν η γυναίκα του και τα 2 του παιδιά.

Ο Κώστας Ξυδέας προσπάθησε να ξεφύγει από τους διώκτες του αλλά στάθηκε αδύνατον. Στις 13-06-1949 περικυκλώθηκε στην θέση Πηγάδια Μεσσηνίας. Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν ότι η θέση του προδόθηκε από έναν πρώην αντάρτη της περιοχής. Ο Ξυδέας πάλεψε σαν λιοντάρι αλλά δεν τα κατάφερε. Το κορμί του καρφώθηκε σε μια σκάλα και οι διώκτες του το οδήγησαν στην Καλαμάτα.

Σταθούλα Περουκανέα, σύζυγος Κώστα Ξυδέα

Εκτελέστηκε χωρίς δίκη, από λόχο του 9ου Ελαφρού Τάγματος Πεζικού του κυβερνητικού στρατού, στις 13 Μαΐου του 1949, στην τοποθεσία "Καρέας" στο Διλάγκαδο Ταϋγέτου.

Αλέξανδρος Ξυδέας, υιος Κώστα Ξυδέα

Εκτελέστηκε χωρίς δίκη, μαζί με τη μητέρα του Σταθούλα, από λόχο του 9ου Ελαφρού Τάγματος Πεζικού του κυβερνητικού στρατού, στις 13 Μαΐου του 1949, στην τοποθεσία "Καρέας" στο Διλάγκαδο Ταϋγέτου. Ήταν τότε, μόνο 11 ετών.

Χρήστος Ξυδέας, υιος Κώστα Ξυδέα

Εκτελέστηκε χωρίς δίκη, μαζί με τη μητέρα του Σταθούλα, από λόχο του 9ου Ελαφρού Τάγματος Πεζικού του κυβερνητικού στρατού, στις 13 Μαΐου του 1949, στην τοποθεσία "Καρέας" στο Διλάγκαδο Ταϋγέτου. Ήταν τότε, μόνο 8 ετών.

Χριστίτσα, μητέρα του Κώστα Ξυδέα

Εκτελέστηκε χωρίς δίκη, από στρατιώτες του κυβερνητικού στρατού και χίτες, στο Διλάγκαδο Ταϋγέτου, το 1949.

Γεώργιος Ξυδέας

Αδελφός του Κώστα Ξυδέα. Ήταν υπεύθυνος απόκρυψης υλικού του Αρχηγείου Ταϋγέτου. Σκοτώθηκε στις 20 Απριλίου του 1949 στην τοποθεσία "Μεγάλη Λάκκα" της Αλαγονίας από ενεδρεύοντα λόχο χιτών και ΜΑΥ της Πολιανής.

Ευτυχία Ξυδέα, σύζυγος Νίκου Περουκανέα

Αδελφή του Κώστα Ξυδέα. Κατακρεουργήθηκε στην τοποθεσία "Λεβέντης", βορειοανατολικά της Σαϊδόνας, τα ξημερώματα της 6ης Ιουνίου του 1949, από μικτό απόσπασμα χωροφυλάκων, χιτών και ΜΑΥ.

Σταμάτω Περουκανέα

Κουνιάδα του Κώστα Ξυδέα. Τη δολοφόνησαν οι χίτες, στη θέση "Περουκανέικα", κοντά στο χωριό Γαϊτσές.

Λεωνίδας Ξυδέας

Αγωνιστής της ΕΑΜικής Εθνικής Αντίστασης, κατά την Κατοχή. Δολοφονήθηκε μετά την Απελευθέρωση από χίτες, στον Αλμυρό της Καλαμάτας.

Δημήτρης, υιος Γεωργίου Ξυδέα

Υπηρετούσε στη Λαϊκή Πολιτοφυλακή. Σκοτώθηκε στον Ταΰγετο, τον Αύγουστο του 1949.

Παναγιώτα, κόρη Γεώργιου Ξυδέα

Ανηψιά του Κώστα Ξυδέα. Τη δολοφόνησε η συμμορία του Γερακάρη, στη θέση "Μπουρετιάνες", το πρώτο δεκαήμερο του Αυγούστου του 1947.

Αρετώ, σύζυγος Φώτη Ξυδέα

Τον Ιούνιο του 1946, η Αρετώ κατέβαινε από την Καστανιά Λακωνίας και στο Προάστειο τη συνάντησε ένας λόχος χιτών. Οι χίτες τη δολοφόνησαν εν ψυχρώ.

Αμαλία, σύζυγος Νίκου Ξυδέα

Δολοφονήθηκε άγρια από τη συμμορία του Γερακάρη, στο προαύλιο της εκκλησίας της Καρδαμύλης, το 1947.

Νίκος, Κωνσταντίνου Ξυδέας

Μαχητής του ΔΣΕ. Εκτελέστηκε με την υπ' αριθμό 153/2-4-1949 απόφαση του στρατοδικείου της Τρίπολης, στις 6 Απριλίου του 1949. Ήταν 21 ετών. 

Χρήστος Ξυδέας

Δολοφονήθηκε από χίτες, στις 17 Απριλίου του 1946, στην Καρδαμύλη.

Νικολής, Κωνσταντίνου Ξυδέας

Δολοφονήθηκε από χίτες, το 1947, στο προαύλιο της εκκλησίας της Καρδαμύλης.

Παναγιώτης, Χρήστου Ξυδέας

Μαχητής του ΔΣΕ. Πέθανε από κάποια ασθένεια, από την οποία υπέφερε, όντας αντάρτης του ΔΣΕ.

Σωκράτης Ξυδέας, του Φώτη και της Αρετής

Μαχητής του ΔΣΕ. Εκτελέστηκε με την υπ' αριθμό 230/7-5-1949 απόφαση του στρατοδικείου της Τρίπολης, στις 14 Μαΐου του 1949. Ήταν τότε, 25 ετών.

Χρήστος Ξυδέας, του Βασίλη

Ανήκε στην ομάδα του Ηλία Νοέα, που με τον Κώστα Ξυδέα άρχισε στη Μεσσηνιακή Μάνη, την αντίσταση κατά των Ιταλών. Μετά την εκτέλεση του Νοέα εστάλη όμηρος στην Ιταλία. Στις 15 Αυγούστου του 1946, τον συνέλαβε ο πρώην ταγματασφαλίτης και παρακρατικός, Παυλάκος και τον δολοφόνησε στο προαύλιο της εκκλησίας του χωριού Σαϊδόνα, γιατί διάβαζε το "Ριζοσπάστη".

Χρήστος Περουκανέας

Τον δολοφόνησαν χίτες, με κασμά, επειδή είχε γαμπρό του, από κόρη τον Κώστα Ξυδέα.

Κλείνοντας, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο μικρός Θωμάς, υιος του Χρήστου Ξυδέα σκοτώθηκε στα 9 του έτη, σε ατύχημα, παίζοντας με πολεμικά όπλα, το χειμώνα του 1949, στο σπίτι που φιλοξενούσε την οικογένεια.

Πηγές: Γιάννης Λέφας, Χιλιάδες τέσσερις σταυροί στο μαρτυρικό Μωριά, Αλφειός, Αθήνα 2007.
Για το σύντομο βιογραφικό του Κώστα Ξυδέα, το περιοδικό Κατιούσα.