Η επίθεση του ΕΛΑΣ στου "Μαργαρίτη" και η μάχη στην Καλλιθέα - Μέρος 3ο

Μετά το χτύπημα του ΕΛΑΣ στου "Μαργαρίτη", για 4-5 ημέρες ο αντίπαλος δεν πραγματοποίησε καμιά κίνηση, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα στον ΕΛΑΣ να ανασυγκροτηθεί και να διορθώσει τον οπλισμό του. Από το τέλος του Ιουλίου και μετά ξεκινούν οι επιθέσεις των Γερμανών και των Ταγμάτων Ασφαλείας στις συνοικίες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Μεγάλες και μικρές επιθέσεις πραγματοποιήθηκαν στο Δουργούτι, το Νέο Κόσμο, τον Αη-Γιάννη και το Κατσιπόδι. Κάθε μια από αυτές, ο ΕΛΑΣ τις αντιμετώπισε με το λόχο της κάθε συνοικίες και ανά περίπτωση, λόχους από άλλες συνοικίες που έφθαναν ως ενισχύσεις. 

Συνήθως, οι επιχειρήσεις αυτές πραγματοποιούνταν με λίγους Γερμανούς στρατιώτες και περισσότερους ταγματασφαλίτες. Αρχικά, οι ταγματασφαλίτες λειτουργούσαν με μεγάλο φόβο και επιφύλαξη. Έρχονταν με αυτοκίνητα, άρπαζαν μερικούς πολίτες από το δρόμο και όταν ο ΕΛΑΣ αντεπιτίθονταν, αντάλλασσαν μερικούς πυροβολισμούς και έφευγαν, είτε μαζί με τα θύματά τους, είτε χωρίς. Οι επιχειρήσεις αυτές ήταν τόσο αναποτελεσματικές αρχικά, που ο ΕΛΑΣ δεν χρησιμοποιούσε πάντα ολόκληρη τη δύναμη λόχου συνοικίας που διέθετε. 

Η μάχη στις 21/07/1944

Στις 21/07/1944 πραγματοποιήθηκε στο Δουργούτι μια μεγάλη επίθεση των Ταγμάτων Ασφαλείας. Αρχικά, οι ταγματασφαλίτες επιτέθηκαν στο Κατσιπόδι (σημερινή Δάφνη), με μεγάλες δυνάμεις, ενώ οι κύριες δυνάμεις τους βρίσκονταν στο πίσω μέρος του Αγίου Γεωργίου, στη δεξαμενή. Οι λόχοι του ΕΛΑΣ Κατσιποδίου και Αη- Γιάννη είχαν εμπλακεί δυναμικά και υπερασπίζονταν τις συνοικίες. Στον τόπο κατέφθασαν οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ Νέου Κόσμου και Δουργουτίου, με επικεφαλής τον Αντρανίκ Γιουγκασιάν. Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ ανηφόριζαν από το σημείο που σήμερα βρίσκεται ο "Σκλαβενίτης", όταν τα πολυβόλα του εχθρού επιχείρησαν να τους καθηλώσουν. Εκεί, ο γενναίος αξιωματικός του ΕΛΑΣ Αντρανίκ Γιουγκασιάν έχασε τη ζωή του, χτυπημένος από τις σφαίρες του εχθρού. Το τμήμα του Δουργουτίου, που αργότερα παρέλαβε και θρήνησε τον αρχηγό του, λειτούργησε με συνοχή και αποφασίστικότητα και σύντομα, με την έφοδο των τμημάτων του ΕΛΑΣ Κατσιποδίου και Αγίου Ιωάννη, διέλυσαν τους ταμγατασφαλίτες και τους έτρεψαν σε φυγή. 

Καθώς όμως οι ταγματασφαλίτες υποχωρούσαν ατάκτως, από το σχολείο του Μπραχαμίου, έκανε την εμφάνισή της γερμανική δύναμη, ακριβώς πίσω από τις θέσεις του ΕΛΑΣ. Ο λοχαγός τότε του ΕΛΑΣ Γιάννης Κυριακίδης, έδωσε εντολή να προχωρήσει εναντίον τους μια διμοιρία από την πλευρά της περιοχής Φάρου, ώστε να φαίνεται ότι η δύναμή τους έρχεται από την κατεύθυνση της Νέας Σμύρνης. Η διμοιρία θα παρενοχλούσε τους Γερμανούς, ώστε οι λοιπές δυνάμεις του ΕΛΑΣ να διαλύσουν τελείως τους ταγματασφαλίτες ανενόχλητοι. Πράγματι, οι δυνάμεις των Γερμανών απασχολήθηκαν με την ανταλλαγή πυρών, στην περιοχή του Φάρου και σε μισή ώρα, οι δυνάμεις των Ταγμάτων Ασφαλείας είχαν ολοκληρωτικά διαλυθεί, αφήνοντας πίσω αρκετό οπλισμό.

Σταδιακά, ο ΕΛΑΣ απαγκιστρώθηκε από την περιοχή και οι Γερμανοί υποχώρησαν προς τη Νέα Σμύρνη θεωρώντας ότι εκεί εξελίσσεται σοβαρή μάχη, με μεγάλη δύναμη του ΕΛΑΣ. Την επόμενη ημέρα έγινε η κηδεία του Αντρανίκ, την οποία παρακολούθησε σχεδόν όλο το Δουργούτι. Το νεκρό συνόδευσε τιμητική φρουρά ΕΛΑΣιτών του λόχου του. 

Η μάχη στην Καλλιθέα

Στις 23/07/1944, δύναμη ταγματασφαλιτών και χωροφυλάκων διενέργησε επίθεση στο τμήμα Καλλιθέας, στην περιοχή των παλιών σφαγείων. Ο ΕΛΑΣ Καλλιθέας απάντησε με όλες του τις δυνάμεις και σε μικρό χρονικό διάστημα, οι επιτιθέμενοι εγκατέλειψαν τη συνοικία αφήνοντας στο σημείο αρκετούς νεκρούς. Ωστόσο, αργότερα την ίδια ημέρα επέστρεψαν ενισχυμένοι με μεγαλύτερες δυνάμεις και Γερμανούς στρατιώτες. 

Ο ΕΛΑΣ κινητοποίησε αρχικά όλες τις δυνάμεις του στην Καλλιθέα και κράτησε θέσεις στην οδό Μπιζανίου, όπου και η μάχη υπήρξε σφοδρότερη, με τις συγκρούσεις να γενικεύονται σε ολόκληρη τη συνοικία. Προς βοήθεια του ΕΛΑΣ Καλλιθέας έσπευσε ο ΕΛΑΣ Κτασιποδίου, Αγίου Ιωάννη και Δουργουτίου. Στο ανατολικό σημείο της Καλλιθέας, στην οδό Δοϊράνης και από την οδό Φιλαρέτου μέχρι τον Κυανό Σταυρό, τη συνοικία υπερασπιζόταν ο ΕΛΑΣ, με το 1/2 Τάγμα Αθήνας, το οποίο προωθήθηκε στον Πανιώνιο και μετέπειτα στο Ιωσηφόγλειο, κοντά στον Άγιο Χαράλαμπο, όπου συναντήθηκε με τον Ορέστη Μακρή, δεύτερο καπετάνιο συντάγματος, του ΕΛΑΣ, ο οποίος τους καθόρισε και τις θέσεις που έπρεπε να λάβουν. 

Το 1/2 Τάγμα, πέρασε τη λεωφόρο Συγγρού και ακροβολίστηκε στην οδό Δημητρακοπούλου, επιτρέποντας σε μια δύναμη του ΕΛΑΣ Καλλιθέας που βρισκόταν στο σημείο να το αφήσει και να κινηθεί δυτικά προς ενίσχυση των εκεί δυνάμεων του ΕΛΑΣ. Το 1/2 Τάγμα αντιμετωπίζει κυρίως χωροφύλακες του Μπουραντά, όμως σε λίγο, στο σημείο καταφθάνουν φορτηγά, που μεταφέρουν περίπου 70 Γερμανούς στρατιώτες. Η πίεση στο σημείο είναι αφόρητη. 

Το 1/2 Τάγμα μάχεται ηρωικά και σταδιακά προχωρά προς τα νότια και δυτικά της συνοικίας, αρχικά περιορίζοντας του Γερμανούς σε διάφορα σπίτια και μετέπειτα αναγκάζοντάς τους να απαγκιστρωθούν. Σημαντική βοήθεια για τον ΕΛΑΣ αποτελούν τα δεκάδες φιλικά σπίτια, που ανοίγουν την πόρτα τους για να παρέχουν κάλυψη και βοήθεια. Στις 2 το μεσημέρι, ο ΕΛΑΣ έχει προχωρήσει μέχρι την Αγία Ελεούσα. Οι Γερμανοί κατέχουν πια μόνο το σταθμό του τραμ και έχουν συγκεντρώσει τις δυνάμεις τους πάνω και γύρω από τις γραμμές. Το 1/2 Τάγμα επιχειρεί να τους απωθήσει και από αυτό το σημείο, όμως βρίσκεται απέναντι σε τεράστια δύναμη πυρός, καθώς στο σημείο βρίσκονται μεγάλες γερμανικές δυνάμεις. Αποφασίζεται κυκλωτική κίνηση, μέσα από παρακείμενα χωράφια και κήπους, όμως πριν ολοκληρωθεί, οι Γερμανοί αποχωρούν. 

Αργά το απόγευμα, η μάχη στην Καλλιθέα έχει τελειώσει και οι τελευταίες δυνάμεις του ΕΛΑΣ επιστρέφουν στις συνοικίες και τις θέσεις τους. 

Ο ΕΛΑΣ μετρά στη μάχη αυτή 11 νεκρούς, οι περισσότεροι από τους οποίους έπεσαν στην οδό Μπιζανίου. Ανάμεσά τους, ήταν ο Χάρης Ταυρόπουλος, λοχαγός και διοικητής του 2ου Λόχου του ΕΛΑΣ Καλλιθέας, ενώ την επόμενη εξέπνευσε και ο ΕΛΑΣίτης Μιχάλης Περάκης, ο οποίος είχε τραυματιστεί κοντά στον Κυανό Σταυρό και μεταφέρθηκε από τους συναγωνιστές του, στον Ερυθρό Σταυρό.