Το Μεσολόγγι στον Β΄ Παγκόσµιο Πόλεµο (µέρος Α’)

Εξαιρετικό άρθρο του φίλου Δημήτρη Μούρκα

14 Σεπτεµβρίου 1944. Η ολιγάριθµη φρουρά του Λοχαγού της 104 Μεραρχίας Κυνηγών Alfons Ritter, όντας αποκοµµένη από τον κύριο όγκο της Μεραρχίας που εγκατέλειψε το Αγρίνιο την προηγούµενη µέρα, παραδίδεται στον Εφεδρικό ΕΛΑΣ Μεσολογγίου. Είναι το τέλος της γερµανικής Κατοχής και η έναρξη µια εξίσου ταραχώδους περιόδου (τόσο για το Μεσολόγγι όσο και για ολόκληρη την χώρα) που θα λήξει τον Μάρτιο του 1945 µε το τέλος της ΕΑΜοκρατίας στην πόλη.

Το Μεσολόγγι ήδη από την εποχή του Ελληνο-Ιταλικού πολέµου αποτέλεσε τον σηµαντικότερο κόµβο µετακινήσεων στρατευµάτων και πολεµοφοδίων των εµπόλεµων καθώς διέθετε 3 λιµάνια (Μεσολόγγι, Κρυονέρι, Κάτω Βασιλική) καθώς και την µοναδική σιδηροδροµική γραµµή στην Δυτική Ελλάδα που συνέδεε το Κρυονέρι µε το Αγρίνιο. Κατά τον Ιταλο-Ελληνικό πόλεµο από το Μεσολόγγι περνούσαν τα εφόδια για να καταλήξουν στην Πρέβεζα η οποία χρησιµοποιούνταν ως βάση ανεφοδιασµού.

Κατά την Γερµανική Εισβολή στοιχεία της 1st SS Panzer Division «Leibstandarte SS Adolf Hitler θα διεκπεραιωθούν µέσω των λιµανιών της Κάτω Βασιλικής και Μεσολογγίου (Εικόνα 2) στην Πελοπόννησο κατά την καταδίωξη των Συµµαχικών Δυνάµεων που υποχωρούσαν στην Καλαµάτα µε σκοπό να τα αποκόψουν στον Ισθµό της Κορίνθου. Τον Ιούνιο και τον Ιούλιο του 1941 από το λιµάνι του Μεσολογγίου θα µεταφερθεί και η Μεραρχία Acqui στην Κεφαλονιά (εικόνα 3).

Η Ιταλική κατοχή στο Μεσολόγγι θα κρατήσει από τον Μάιο του 1941 µέχρι τον Σεπτέµβριο του 1943. Κατά την Ιταλική κατοχή το Μεσολόγγι θα αποτελέσει το διοικητικό κέντρο των Ιταλικών δυνάµεων στην περιοχή καθώς θα αποτελέσει την έδρα της 56 ης Μεραρχίας Casale. Για τους Ιταλούς το Μεσολόγγι ήταν αρχικά ιδανικός τόπος µετάθεσης καθώς βρισκόταν µακριά από τα Μέτωπα της Αφρικής και της Ρωσίας που πολεµούσε ακόµα ο Ιταλικός στρατός ενώ και η δραστηριότητα των ανταρτών µέχρι το 1943 ήταν σχετικά µικρή (µόνο µια αντι-αντάρτικη επιχείρηση αναφέρεται στα Ιταλικά αρχεία το 1942 στα Μούσουρα).

Όπως διηγείται ο επικεφαλής της Βασιλικής Ιταλικής Αστυνοµίας, Agostino G. Pasquali στο ηµερολόγιο του τον Οκτώβριο του 1942: Έτσι έφτασα στο Μεσολόγγι, το οποίο ήταν τότε ένα θαυµάσιο χωριό στο Ιόνιο Πέλαγος. Με µάγεψε το τοπίο µεταξύ ξηράς και θάλασσας, Νόµιζα ότι η αποστολή µου σε αυτό το υπέροχο µέρος θα µπορούσε να είναι ένα είδος διακοπών. Όµως, η στρατιωτική κατοχή είχε δηµιουργήσει δυσαρέσκεια και δυσπιστία στον πληθυσµό, µια πραγµατική εχθρότητα που παρέµεινε κρυµµένη για το φόβο των Ιταλών και Γερµανών κατακτητών. Υπήρχε λοιπόν η ανάγκη εκατό Καραµπινιέρων. Ήµασταν τόσοι πολλοί, διότι εκτός από το σταθµό της Καραµπινιερίας υπήρχε η έδρα της µεραρχίας και του τάγµατος εδώ. Οι Μεσολογγίτες ήταν ήσυχοι άνθρωποι που ασχολούνταν µε την αλιεία και τη γεωργία και είχαν παραµείνει πάντα ξένοι στην πολιτική. Όταν πέρασαν οι πρώτες εβδοµάδες, συνειδητοποίησαν ότι τους σεβόµασταν, και σε ορισµένες περιπτώσεις τους βοηθούσαµε, να διατηρούν καλές σχέσεις µε τους στρατιώτες της Μεραρχίας. Ήµασταν ευαίσθητοι στις ανάγκες του πληθυσµού και την προστασία του νόµου και τάξης.

H πραγµατικότητα όµως για τους κατοίκους του Μεσολογγίου κατά την διάρκεια της κατοχής ήταν τελείως διαφορετική από αυτή που περιγράφει ο επικεφαλής της Καραµπινιερίας στο Μεσολόγγι. Ο Λιµός του 41-42 που χτύπησε κυρίως τα αστικά κέντρα στην Ελλάδα δεν άφησε ανεπηρέαστο και το Μεσολόγγι. Ο λόγος ήταν πως οι Ιταλοί απαγόρεψαν την οποιαδήποτε άφιξη ή αναχώρηση από την πόλη του Μεσολογγίου χωρίς ειδική άδεια τόσο αγαθών όσο και ανθρώπων. Αυτόµατα προκλήθηκε επισιτιστική κρίση στο Μεσολόγγι. Ο πλούτος της λιµνοθάλασσας τα ψάρια αποτέλεσαν την µοναδική πηγή τροφής για την πόλη ενώ υπήρξαν όπως είναι φυσικό φαινόµενα κερδοσκοπίας. Την κατάσταση επιχείρησαν να εξοµαλύνουν και να ελέγξουν οι αρχές κατοχής όταν µε διαταγή του ο στρατιωτικός διοικητής του Μεσολογγίου Ταγµατάρχης Λόλι ανακοίνωσε πως θα οριστούν επόπτες των αρχών κατοχής που θα ελέγχουν την παραγωγή των Ιβαριών της Λιµνοθάλασσας (ενώ παράλληλα τον Μάρτιο του 1942 οι τοπικές αρχές διοργάνωσαν το πρώτο λαϊκό συσσίτιο και τον διαµοιρασµό ειδών πρώτης ανάγκης (κυρίως όσπρια και ζάχαρη) στο λιµοκτονούντα πληθυσµό του Μεσολογγίου.

Το 1943 αποτελεί έτος σταθµό για το Μεσολόγγι αλλά και για την ευρύτερη περιοχή καθώς η Γερμανική παρουσία στην Αιτωλ/νία πολλαπλασιάζεται. Ο λόγος είναι η επιχείρηση Κιμάς των Βρετανών, η οποία ήταν μια επιχείρηση παραπλάνησης του Άξονα που είχε ως αντικειμενικό σκοπό να πείσει τη γερμανική Ανώτατη Στρατιωτική Διοίκηση της Βέρμαχτ (OKW, Oberkommando Wehrmacht) ότι οι Σύμμαχοι επρόκειτο να εισβάλλουν στην Σαρδηνία και την Ελλάδα αντί για τη Σικελία που ήταν ο πραγματικός τόπος της απόβασης. Εξαιτίας λοιπόν του φόβου της Συμμαχικής απόβασης στην Ελλάδα (η περιοχή μας θεωρούταν Νο1 τόπος απόβασης των συμμάχων) η Γερμανική ανώτατη διοίκηση στέλνει στην περιοχή μας την 104 Μεραρχία Κυνηγών ενώ τα λιμάνια του Μεσολογγίου και του Αστακού αποκτούν οχυρωματικά έργα την επίβλεψη των οποίων ανέλαβε ο ίδιος ο διοικητής του 22 Ορεινού Σώματος με έδρα τα Γιάννενα ο διαβόητος στρατηγός Χουμπερτ Λαντς. Από την μεριά τους οι Σύμμαχοι για να κάνουν ακόμα πιο πιστευτό το ενδεχόμενο της απόβασης στην περιοχή προχώρησαν σε συνεργασία με την αντίσταση σε πλήθος σαμποτάζ ενώ έλαβαν χώρα και αεροπορικές επιθέσεις όπως αυτή της 16ης Αυγούστου 1943 όπου τρία Βρετανικά Βομβαρδιστικά επιτέθηκαν στο λιμάνι του Μεσολογγίου. 

(συνεχίζεται…)

Πηγή: εδώ