Ιστορίες επιβίωσης από το Ολοκαύτωμα: Τρεις Εβραίοι αντιστασιακοί στο αεροδρόμιο Τατοΐου: Κάρολος Μορντόχ, Νικ Μενασέ, Σαμ Πεσάχ

Στα μέσα του 1942, συνελήφθησαν για κάποιο σαμποτάζ είκοσι Πειραιώτες. Ανάμεσά τους και ο δικηγόρος Κώστας Αθανασιάδης, προπολεμικά ειδικευμένος στα εργατικά ζητήματα και στέλεχος της Αντίστασης. Η Ασφάλεια παρέδωσε τους αγωνιστές στους Γερμανούς, οι οποίοι τους έκλεισαν στις Φυλακές Αβέρωφ. Από εκεί, μαζί με άλλους 37 τους έστειλαν στις Φυλακές Αίγινας το 1943. Από εκεί είναι και η φωτογραφία, στην οποία όλα τα ονόματα όλων των εικονιζόμενων είναι γνωστά και έχουν δημοσιευθεί στο βιβλίο του Σίμου Μιχαηλίδη ‘Το ΕΑΜ Πειραιά’, αυτοέκδοση, Πειραιάς, 1987.

Στη φωτογραφία των 57 κρατουμένων αντιστασιακών από τις φυλακές Αίγινας του 1943, διακρίνονται και τρεις Εβραίοι: Ο Κάρολος Μορντόχ (32 χρονών τότε), 6ος από αριστερά στην επάνω σειρά, Νικ Μενασέ (35 χρονών τότε), 2ος από δεξιά στην επάνω σειρά, και Σαμ Πεσάχ (40 χρονών τότε), 3ος από αριστερά στην δεύτερη καθιστή σειρά, με τον μπερέ.

Ο Κώστας Τσινάρης, στέλεχος επίσης του ΕΑΜ Πειραιά, ανέφερε την περίπτωση των τριών αυτών Εβραίων που ήταν οργανωμένα μέλη της Αντίστασης στον συγγραφέα του βιβλίου: Κάρολος Μορντόχ, Νικ Μενασέ και Σαμ (Σάμης) Πεσάχ.

Κατόπιν τους μετέφεραν ξανά στις φυλακές Αβέρωφ. Ο συγγραφέας θυμάται πως μια μέρα ξαφνικά, τους κλείσανε στο κελί μελλοθανάτων για να τους εκτελέσουν (;) όπως συνήθως τα ξημερώματα,

«Όλη τη νύχτα μείναμε άγρυπνοι, περιμένοντας την εκτέλεσή τους. Κάποτε ξημέρωσε, για καλά, σημάδι πως δεν θα τους εκτελέσουν, τουλάχιστον για κείνην την μέρα. Όταν ειδωθήκανε με τους άλλους, όλοι διαπίστωσαν πως τα μαλλιά τους είχαν ασπρίσει απότομα».

Τελικά δεν τους εκτέλεσαν και τους έστειλαν στο στρατόπεδο Τατοΐου (Δεκελείας). Εμειναν εκεί γύρω στα δύο χρόνια και φαίνεται ότι απολύθηκαν όταν οι Γερμανοί διέλυσαν το στρατόπεδο στις 16 Σεπτέμβρη 1944.

Ο τρόπος με τον οποίο γλίτωσαν την αποστολή στην Πολωνία και το Ολοκαύτωμα δεν είναι πλήρως διευκρινισμένος. Φαίνεται ότι σημαντικό ρόλο έπαιξε η μεταφορά τους (προτού αρχίσουν οι διώξεις των Εβραίων στην Αθήνα) στο στρατόπεδο Τατοΐου και κατόπιν, μια σειρά ευνοϊκών συμπτώσεων. Το στρατόπεδο Τατοΐου φτιάχτηκε πριν από το Χαϊδάρι. Χρησιμοποιήθηκε λιγότερο ως χώρος ανάκρισης και μεμονωμένων εκτελέσεων από τους Γερμανούς κατακτητές και περισσότερο για να στεγάζει τους κρατούμενους-εργάτες του διπλανού αεροδρομίου Τατοΐου, που ήταν χωρισμένοι σε συνεργεία.

Στο αεροδρόμιο υπήρχαν και γερμανικές και ιταλικές μονάδες αεροπορίας. Οι έγκλειστοι χρησιμοποιούνταν σε διάφορες σκληρές εργασίες και φαίνεται πως οι Γερμανοί υπολόγιζαν στην πείρα τους κι έτσι οι συνθήκες δεν ήταν τόσο απάνθρωπες όσο σε άλλα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι διοικητές ήταν σχετικά ελαστικοί. Οι περίπου 300 κρατούμενοι-εργάτες έμεναν ανά σαράντα σε οχτώ παράγκες. Πολλοί, όπως και ο αφηγητής Κώστας Τσινάρης, έμειναν πάνω από δύο χρόνια εκεί. Τον τελευταίο χρόνο της Κατοχής, η διοίκηση αποτελούνταν από αξιωματικούς-απομεινάρια του ανατολικού μετώπου, και ο τελευταίος διοικητής (όταν είχαν αρχίσει οι διώξεις των Εβραίων και στην Αθήνα) ήταν ένας αδιάφορος Αυστριακός, που τους φέρθηκε αρκετά ανθρώπινα. Αφού λοιπόν, σε μια αεροπορική μονάδα υπάρχει ένα μόνο δόγμα, το δόγμα ‘κάνω οτιδήποτε γιια να πετάνε τα αεροπλάνα’, φαίνεται ότι η διοίκηση του στρατοπέδου χρειάζονταν τους συγκεκριμένους κρατούμενους-εργάτες και την πείρα τους στις σχετικές εργασίες, συνεπώς δεν τους πείραζαν -αλλά και δεν τους άλλαζαν, με αποτέλεσμα οι τρεις Εβραίοι αντιστασιακοί να ‘ξεχαστούν’, ίσως, και να επιβιώσουν.

Αργότερα, το 1986, ο Μιχαηλίδης αναζήτησε τα ίχνη τους, και έγραψε:

«Ο Μορντόχ σήμερα -1986- ζει στην Ισπανία. Ο Μενεσέ ζει στην Βραζιλία, στο Μπέλο Οριζόντε και ο Πασάχ δυστυχώς δεν ζει».


Πηγή: XYZ Contagion