KOKKINOΣ ΦΑΚΕΛΟΣ: Η απόδραση των 12

Βρισκόμαστε στις αρχές του 1947.

Ο εμφύλιος έχει ξεκινήσει δυναμικά και η Ελλάδα έχει πια διαμορφωθεί αποφασιστικά σε ένα απέραντο Νταχάου φυλακών και τόπων εξορίας των κομμουνιστών, αριστερών και δημοκρατικών πολιτών.

Ήδη από το καλοκαίρι του 1946, η Ασφάλεια Αθηνών σε συνεργασία με την ΕΣΑ διενεργεί μια εξαιρετικά σημαντική επιχείρηση. Στόχος της είναι η απομόνωση όλων των μάχιμων αξιωματικών του ΕΛΑΣ και η ουσιαστική εξόρισή τους σε τόπους μακριά από τον ηπειρωτικό κορμό. Οι στρατιωτικοί αυτοί, οι περισσότεροι δημοκρατικών και αριστερών φρονημάτων, παραμένουν σε υπηρεσία σύμφωνα με την συνθήκη της Βάρκιζας και την αμνηστία Σοφούλη. Η άτυπη αστική δικτατορία τους συγκεντρώνει με διάφορες προφάσεις στο Β΄Κέντρο Παρουσίασης Αξιωματικών.

Ο αριθμός των υποψήφιων εν υπηρεσία εξόριστων ανέρχεται στους 30. Κανείς τους δεν γνωρίζει τι μέλει γενέσθαι. Στο Β΄Κέντρο Παρουσίασης Αξιωματικών, θα συγκεντρωθούν τα πιο τρανταχτά ονόματα της στρατιωτικής Εθνικής Αντίστασης, όλα πιασμένα χάρη στην ανετοιμότητα και τα λάθη. Ανάμεσά τους, ο συνταγματάρχης Παπασταματιάδης επιτελάρχης του Γενικού Αρχηγείου ΕΛΑΣ, ο συνταγματάρχης Πυρίοχος, οι αντισυνταγματάρχες Γιακουμέλλος, Κοσμόπουλος, Μπαρούτσος, Δεληβοριάς. Οι ταγματάρχες του ΕΛΑΣ Μαντούκος, Μακρίδης Βαλαλάκης, Μπαλτάς, Παπαδόπουλος. Οι μάχιμοι λοχαγοί Κατσόγιαννος, Βενετσανόπουλος, Κατεμής, Καλιανέσης, Τσιτσιπής, Παπαγιάννης, Παπαθεοδώρου. Οι υπολοχαγοί-αγωνιστές, Τρωιανός, Γιαννακουλόπουλος και Καλλίνος και άλλοι πολλοί. Είναι βασικά οι αξιωματικοί του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ ή άλλων μάχιμων ταγμάτων, ένα επιτελείο δηλαδή που έλειπε αισθητά από τον Δημοκρατικό Στρατό που μάχονταν τώρα στα βουνά και που πια δεν είχε κανένα τρόπο να ενωθεί μαζί του.

Ένα αρματαγωγό παραλαμβάνει τους αξιωματικούς και μετά από ένα μεγάλο ταξίδι ωρών τους μεταφέρει στην Νάξο. (Τα πλοία κινούνταν αργά γιατί οι θάλασσες ήταν ακόμα γεμάτες νάρκες.) Οι κάτοικοι του νησιού κοιτούν περίεργα και γεμάτοι δυσπιστία. Τους έχουν πει από την χωροφυλακή ότι αναμένεται η άφιξη Βουλγάρων αξιωματικών. Σύντομα θα καταλάβουν ότι πρόκειται για αξιωματικούς του ΕΛΑΣ και η στάση τους θα γλυκάνει. Οι αξιωματικοί παρουσιάζονται στον σταθμό χωροφυλακής όπου πρέπει να δίνουν το παρόν και απαιτούν να μάθουν:

Εάν έχουν αποστρατευθεί ή παραμένουν στον στρατό
Με ποια δικαιοδοσία η χωροφυλακή τίθεται υπεύθυνη για την φύλαξη εν υπηρεσία Ελλήνων αξιωματικών
Τι στρατιωτική εργασία τους έχει ανατεθεί σε ένα νησί χωρίς καν στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Η Χωροφυλακή αδυνατεί να απαντήσει.

Λόγω της παντελούς έλλειψης μέριμνας για την διαμονή τους. Οι αξιωματικοί νοικιάζουν με δικά τους έξοδα σε ένα μικρό ξενοδοχείο. Οργανώνονται αμέσως. Βγαίνουν όλοι μαζί και σε ορισμένες ώρες για να μην διαταράξουν την ζωή των κατοίκων. Ξεκινούν μαθήματα ιστορίας, τακτικής και ιδεολογίας καθώς και διαλέξεις. Οι νησιώτες σύντομα τους αγαπούν και τους αγκαλιάζουν. Όμως πολλοί από αυτούς επιθυμούν να αγωνιστούν.

Στις 8 Απριλίου του 1947 οι αξιωματικοί παίρνουν όπως το συνηθίζουν την πρωινή τους αναφορά. Λείπουν 12. Επικρατεί μια μικρή αναστάτωση και σύντομα καταλήγουν στην σκέψη της απόδρασης. Οι εναπομείναντες μαζεύονται στην αίθουσα διαλέξεων του ξενοδοχείου. Επικρατεί ανησυχία για τους 12 αλλά και για το τι μέτρα θα παρθούν τώρα από την Χωροφυλακή. Αποφασίζουν να μην αναφέρουν τίποτα στην Χωροφυλακή μέχρι να έρθει η ημέρα αναφοράς τους ή μέχρι να γίνει αντιληπτό από τις αρχές. Προσπαθούν να κερδίσουν χρόνο για τους συντρόφους τους.

Την επόμενη ημέρα οι χαφιέδες της χωροφυλακής που παρακολουθούν τους αξιωματικούς αντιλαμβάνονται την έλλειψη των 12. Ο ανθυπομοίραρχος Μπεχράκης ξεκινά ανακρίσεις, βαδίζει όμως σε λεπτό πάγο αφού έχει να κάνει με υψηλόβαθμα στρατιωτικά στελέχη έστω και τυπικά. Δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει βία. Η ΕΔΕ καταλήγει σε τρία συμπεράσματα.

Οι αξιωματικοί είτε έφυγαν με κάποιο πλοιάριο ή καΐκι
Είτε τους παρέλαβε κρυφά σοβιετικό υποβρύχιο
Είτε κατέφυγαν στο εσωτερικό του νησιού για να οργανώσουν εκεί αντάρτικο.

Οργανώνονται επιχειρήσεις έρευνας από την χωροφυλακή στο εσωτερικό του νησιού όπου φυσικά δεν βρίσκεται τίποτα.

Οι αξιωματικοί επιμένουν και χωρίς να υποκρύπτουν τίποτα ότι δεν γνωρίζουν κάτι για την απόδραση.

Χρόνια μετά τον εμφύλιο θα γίνουν γνωστά τα πραγματικά γεγονότα της απόδρασης των 12.

Την βραδιά της απόδρασης, ένα καΐκι πιάνει λιμάνι στην Νάξο. Από αυτό αποβιβάζεται ένα στέλεχος του παράνομου μηχανισμού του ΚΚΕ στον Πειραιά. Το όνομά του δεν είναι γνωστό. Το άτομο αυτό γνωρίζει ακριβώς την ώρα που οι αξιωματικοί κάνουν περίπατο στην παραλία. Οι δώδεκα έχουν μια γρήγορη συνομιλία μαζί του και επιβιβάζονται άμεσα στο καΐκι. Δεν έχει διευκρινισθεί λόγω των συνθηκών εάν γνώριζαν κάτι και οι ίδιοι μέχρι την στιγμή άφιξης του καϊκιού. Το καΐκι πιάνει λιμάνι στον βόρειο Ευβοϊκό το επόμενο βράδυ. Από εκεί οι αξιωματικοί προωθούνται στο εσωτερικό της Στερεάς χωρισμένοι σε μικρές ομάδες. Δυστυχώς εκείνη την στιγμή ο Εθνικός Στρατός διενεργεί εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή.

Από αυτούς ο αντισυνταγματάρχης Κούκουρας παλιός τραυματίας των πολέμων 1919-1922 ήταν ανάπηρος, ενώ ο λοχαγός Κ. Χατζημιχελάκης αρρώστησε βαριά. Συλλαμβάνονται και οι δύο και αρνούνται να αποκαλύψουν την τύχη των συντρόφων τους ή το σχέδιο της απόδρασης. Ο Κούκουρας θα πεθάνει με υψωμένη την γροθιά στην Λάρισα δικασμένος σε θάνατο ενώ για τον λοχαγό το στρατοδικείο τρέπει την ποινή σε ισόβια.

Η υπόλοιποι 10 αξιωματικοί πέρασαν στον ΔΣΕ και πολέμησαν ως στελέχη του. Από αυτούς ο λοχαγός Σαμαρίδης διακρίθηκε στον Γράμμο όπου άφησε την ζωή του το 1949 ενώ ο ανθυπολοχαγός Αντωνόπουλος έγινε θρύλος με το ψευδώνυμο "Κρόνος" που είχε και στην Κατοχή και έχασε την ζωή του στην Στερεά.

Οι υπόλοιποι εξόριστοι αξιωματικοί απομονώθηκαν σε ζευγάρια σε διάφορα χωριά του νησιού και αργότερα στάλθηκαν σε ακόμα μακρύτερα νησιά του Αιγαίου.

Οι δώδεκα

Κούκουρας Δημήτρης (μπάρμπα - Μήτσος),60 χρόνων και ανώτερος στο βαθμό, αντισυνταγματάρχης, βετεράνος των πολέμων, ανάπηρος, επί δικτατορίας Μεταξά μέλος της Αντιφασιστικής Ομάδας, στον ΕΛΑΣ στην 8η Μεραρχία.

Κιλισμανής Γιάννης(Γύλος), από Βουρλά Σμύρνης, υπολοχαγός, απότακτος του 1935, στον ΕΛΑΣ Αθήνας Καισαριανής, διοικητής ταξιαρχίας.

Σαμαρίδης Γιώργος, από Μυτιλήνη, λοχαγός στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο του 1940 διοικητής πυροβολαρχίας, στον ΕΛΑΣ επιτελάρχης της 2ης Μεραρχίας στην Αττικοβοιωτία.

Βενετσανόπουλος Βασίλης, από Μεσσηνία, λοχαγός, στον ΕΛΑΣ στο επιτελεία του ΓΣ και τον Δεκέμβρη του 1944 διοικητής συντάγματος στις Ανατολικές συνοικίες της Αθήνας.

Καλλιανέσης Γιώργης(Μεσσήνης), λοχαγός, από Μεσσηνία, στον ΕΛΑΣ διοικητής συντάγματος στην Ηπειρο.

Κατεμής Γιώργος από Πελοπόννησο, λοχαγός. Το 1941 πολέμησε τους Γερμανούς στα οχυρά της Ανατολικής Μακεδονίας - Θράκης, στον ΕΛΑΣ διοικητής του 24ου Συντάγματος στην Ηπειρο.

Χατζημιχαλάκης Κίμων, λοχαγός από Κρήτη, στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο διοικητής πυροβολαρχίας, στην Κατοχή ήταν στην ΕΚΚΑ Αθήνας, προσχώρησε στο ΕΑΜ.

Στεφόπουλος Χρήστος, από Αλμυρό, υπολοχαγός πυροβολικού, πήρε μέρος στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο και στον ΕΛΑΣ.

Ζέρβας Θεοδόσης, από Στερεά, υπολοχαγός, πήρε μέρος στον πόλεμο.

Καλλίνος Θόδωρος(Αμάρμπεης), υπολοχαγός Πεζικού, από Θεσσαλία, στον ΕΛΑΣ καπετάνιος 13ης Μεραρχίας

Στέφανος Παπαγιάννης, από Ικαρία, λοχαγός Πυροβολικού, στο Αλβανικό μέτωπο διοικητής βαριάς αντιαεροπορικής πυροβολαρχίας, στην Κατοχή σε ειδική υπηρεσία της ΚΕ του ΚΚΕ και στο 2ο Γραφείο του Α' Σώματος του ΕΛΑΣ

Αντωνόπουλος Κώστας(Κρόνος), από Πάπα Δομοκού, ανθυπασπιστής, πολεμιστής της Αλβανίας το 1940-'41 στον ΕΛΑΣ στην Αττικοβοιωτία.