Τα Δεκεμβριανά στην Μυτιλήνη

Στις 24 Δεκεμβρίου του 1944 μια νηοπομπή πλησιάζει το λιμάνι της Μυτιλήνης. Πρόκειται για μια μοίρα αγγλικών πολεμικών πλοίων. Στην κεφαλή της βρίσκεται το καταδρομικό Sirius και ακολουθούν, το ναρκαλιευτικό Stafa, ένα μικρό μεταγωγικό σκάφος τύπου ML και πίσω από όλα το ελληνικό αντιτορπιλικό "Κανάρης" που βρίσκονταν υπό κράτηση από τους Άγγλους αφού είχε αρνηθεί να χτυπήσει τις θέσεις του ΕΛΑΣ στον Πειραιά. Επικεφαλής της νηοπομπής είναι ο ταξίαρχος Turnbull, ενώ στην περιοχή της Μυτιλήνης βρίσκεται κρυμμένο και το ελληνικό υποβρύχιο "Νηρεύς".

Η άφιξη των Άγγλων που επιχειρούν να αποβιβαστούν στο νησί, γίνεται άμεσα αντιληπτή από φρουρούς της πολιτοφυλακής οι οποίοι ειδοποιούν τα κεντρικά του ΕΛΑΣ στο νησί. Κατά μια άλλη εκδοχή η κίνηση των Άγγλων έγινε αρχικά αντιληπτή από το στέλεχος του ΚΚΕ στο νησί Παναγιώτη Γώγο και το στέλεχος του ΑΚΕ Παναγιώτη Κεμερλή, οι οποίοι με τα χωνιά κάλεσαν τους Μυτιληνιούς στο λιμάνι για να αποκρούσουν τους Άγγλους. Στο επίτακτο από τους Βρετανούς ξενοδοχείο "Αιγαίον" έγιναν οι διμερείς διαπραγματεύσεις για να αποφευχθεί η ένοπλη σύγκρουση. Από το ΕΑΜ συμμετέχουν οι Απόστολος Αποστόλου (γραμματέας του ΕΑΜ), Αχιλλέας Κονταράς (στέλεχος του ΕΛΑΣ) και ο τοπικός διοικητής του ΕΛΑΣ Βασίλης Ευλαμπίου. Από το τοπικό φρουραρχείο του ΕΛΑΣ συμμετέχει ο φρούραρχος Φώτης Δήμου και από την εθνοφυλακή ο ταγματάρχης Σοφοκλής Βουρνάζος στέλεχος κατά την κατοχή της οργάνωσης "Όμηρος" και με στενές σχέσεις με την ΜΙ6. Οι προαναφερθέντες συναντώνται με τον διοικητή Αιγαίου Χρ. Τσιγάντε.

Από τον Τσιγάντε ανακοινώθηκε ότι στο νησί θα αποβιβαστούν στρατεύματα αποτελούμενα από 800 Ινδούς στρατιώτες, που αφού θα αναπαυθούν και θα γυμναστούν θα μεταβούν στα Δωδεκάνησα για να πολεμήσουν τον κοινό εχθρό. Η απάντηση στο αίτημα του Τσιγάντε ήταν αρνητική. Από το ΕΑΜ ειπώθηκε ότι κάτι τέτοιο δεν θα γίνει δεκτό αφού είναι μια πράξη λίαν προκλητική από τους Βρετανούς και δη όταν στην Αθήνα έχει ξεσπάσει πόλεμος. Ο Τσιγάντες ανταπάντησε με πρόσκληση στο Sirius για να συναντήσουν τον Turnbull. Στο μεταξύ, στην προκυμαία της Μυτιλήνης έχει μαζευτεί ένα τεράστιο πλήθος ανθρώπων με κάθε λογής οπλισμό αλλά και οι ένοπλες ομάδες του ΕΛΑΣ. Το πλήθος ζητάει να πολεμήσει. Μέχρι και ένας ιερέας καταφθάνει με ένα τουφέκι και δεσμίδες τα φυσίγγια ρωτώντας "Που θα σταθεί η εκκλησία ?" Κατά την διάρκεια των διαπραγματεύσεων το σκάφος ML προσπαθεί να αποβιβάσει στρατό στην προκυμαία. Οι Μυτιληνιοί και ο ΕΛΑΣ απαντούν με αραιά πυρά και το πλοίο απομακρύνεται. Δύο φορές αποκρούεται έτσι η αποβίβαση των Άγγλων. Ξαφνικά το πλήθος αρχίζει να τους φωνάζει "γκομπακ", ένα σύνθημα εμπνευσμένο ασφαλώς από το "go back". Το σκάφος των Άγγλων εγκαταλείπει.

Στο πλοίο Sirius, ο Άγγλος ταξίαρχος ζητά ξανά από την επιτροπή να του επιτραπεί η απόβαση των στρατευμάτων, βεβαιώνοντας ότι δεν θα υπάρξει προσπάθεια ανατροπής της ΕΑΜικής κυριαρχίας στο νησί. Το τελευταίο μάλιστα το υποβάλλει και γραπτώς στην επιτροπή. Η επιτροπή αρνείται για μια ακόμη φορά και αποχωρεί. Οι διαπραγματεύσεις θα συνεχιστούν για τρίτη φορά, το απόγευμα της ίδιας ημέρεας στο ξενοδοχείο "Αιγαίον", όπου έχει μεταβεί ο Άγγλος ταξίαρχος. Αυτή την φορά ο Τσιγάντες χρησιομοποιεί το επιχείρημα " της καταπληκτικής πυκνότητας πυρός των αυτοκρατορικών στρατευμάτων και των πάμπολλων θυμάτων που θα υπήρχαν σε περίπτωση σύγκρουσης." Η επιτροπή του ΕΑΜ που ήδη γνωρίζει αυτή την κατάσταση προσπαθώντας να κερδίσει χρόνο ζητά την επανάληψη των διαπραγματεύσεων την επόμενη ημέρα.  Ο Turnbull αποδέχεται το αίτημα.

Το βράδυ όμως και με την από πρωίας κινητοποίηση του ΚΚΕ, το βράδυ της 25ης Δεκεμβρίου καταφθάνουν στηνπόλη της Μυτιλήνης χιλιάδες μαχητές του ΕΛΑΣ και απλοί πολίτες όλοι οπλισμένοι και έτοιμοι να αποκρούσουν τους Άγγλους. Οι μαχητές του νησιού καταλαμβάνουν την θέση "μπλόκια" στην βόρεια είσοδο του νησιού και παραμένουν εκεί κάτω από τις άσχημες καιρικές συνθήκες της νύχτας. Με πρωτοβουλία ο γραμματέας του ΚΚΕ Παναγιώτης Γώγος οργανώνει την ολονύχτια κατασκευή οδοφραγμάτων που ζώνουν κυκλικά το νησί και αποκλείουν ολοκληρωτικά την πρόσβαση από το λιμάνι στις γειτονιές της Μυτιλήνης.

Στις 9 το πρωί της 25ης Δεκεμβρίου του 1944, η επιτροπή του ΕΑΜ Μυτιλήνης απορρίπτει γραπτά τα αιτήματα των Βρετανών ενώ έχει συμπληρωθεί πλήρως η άμυνα της πόλης. Για τρεις ημέρες οι Άγγλοι προσπαθούν να αποβιβαστούν στο λιμάνι. Τα καταφέρνει μονάχα κατά την τρίτη ημέρα (στις 28/12) το Αγγλικό επιβατηγό πλοίο τύπου ML. To ML θα καταφέρει να πλευρίσει το εξωτερικό λιμάνι της Μυτιλήνης και μόνο για μερικές ώρες πρίν αποθηθεί και αυτό στα ανοιχτά της θάλασσας. Ως το βράδυ της 28ης όλα τα πλοία πλην του καταδρομικού έχουν σταδιακά αποχωρήσει από το νησί. Το επόμενο πρωί ο λαός της Μυτιλήνης ζητά συγκεντρωμένος στην κεντρική πλατεία την απόλυση του νομάρχη Κόντη που δεν είχε συμπαρασταθεί στις λαικές κινητοποιήσεις. Το ίδιο απόγευμα στο κτίριο της νομαρχίας ο Turnbull εκφράζει την βαθειά του λύπη για την παρεξήγηση και ζητά από την επιτροπή του ΕΑΜ να αποβιβάσει απλώς ένα μικρό τμήμα 70-80 στρατιωτών που θα παρελάσει στην προκυμαία και θα καταθέσει στεφάνι στο μνημείο των πεσόντων. Και αυτό το αίτημα απορρίπτεται από την επιτροπή του ΕΑΜ. 

Μερικές ημέρες αργότερα ο Turnbull θα επιστρέψει στο νησί για να δηλώσει στην επιτροπή του ΕΑΜ ότι ο καιρός ήταν άσχημος μέχρι τότε και δεν μπορούσε να αποβιβαστεί για να συναντηθεί μαζί τους. Ο Turnbull δηλώνει επίσης ότι τα στρατεύματά του δεν θα επιβιβαστούν στο νησί και ότι θα φύγει σύντομα. Την ίδια ημέρα ο ΕΛΑΣ παρελάυνει στο νησί σε εορταστική ατμόσφαιρα και οργανώνονται γιορτές τόσο στην πρωτεύουσα όσο και σε άλλες περιοχές του νησιού. Οι πολίτες του νησιού στο σκοπό του Bel Ami τραγουδούν το παρακάτω τραγουδάκι: 

  Του ΙΑΜ, του ΙΑΜ τσι η ΙΠΟΝ

μας ανοίξαν τα μάτια λοιπόν

τσ'οτ' να κάνετε ρε κμπάρ

δε μας βάζιτι σαμάρ

στις ικλουγές θα μας βρείτι απών

Ρε Γιώργου βασλέ μας

για ρίξι πρους τνι γη κουμάτ του βλέμα σ'

Η βασλές του κλουτσιάρκου του μλαρ

δε του πήρι ακόμα χαμπάρ

τς έστλι του Παπαντρέγια

τσι τς Άραπδις ντ γκουπριγιά

να μας βάλιν τσινούγριου σαμάρ

Φουνιάδες φασίστες

αγήτε μη σας στείλουμι στς ακσίστις

Μα κσπάσαν τα μλάρια

πιτάξαν απ' τις κατίνις τα σαμάρια

ΕΛΑΣ Λέσβου σε καίκι του ΕΛΑΝ

Στελέχη του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και πολίτες του νησιού παρελάυνουν στην παραλία. Δεκέμβρης του 1944

Κόσμος μαζεμένος στην προκυμαία της Μυτιλήνης. Στο βάθος φαίνεται η αγγλική νηοπομπή

Το HMS Sirius