Πώς φθάσαμε στην δικτατορία του Μεταξά

Η μεγάλη διχογνωμία που δημιούργησε το άρθρο μας σχετικά με το εσωτερικό έγγραφο της ΕΟΝ (Εθνικής Οργάνωσης Νέων), μας ώθησε στην συγγραφή του παρακάτω άρθρου σχετικά με την δικτατορία του Ιωάννη Μεταξά επί του ελληνικού λαού. Το άρθρο μας θα είναι σχετικά συμπτυγμένο αφού τα γεγονότα είναι τόσο πολλά και εκτενή που δεν μας επιτρέπουν μεγαλύτερη ανάλυση...

Οι απαρχές

Βρισκόμαστε στο έτος 1915, ένας έτος εθνικού διχασμού για την Ελλάδα. Ενώ στην Ευρώπη μαίνεται ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος, η Ελλάδα μένει αναποφάσιστη ως προς το με ποια μεριά να ταχθεί. Ο βασιλιάς, σκιώδης θιασώτης των αστικών κομμάτων εμμένει στην ουδετερότητα. Ο Ιωάννης Μεταξάς ως αντισυνταγματάρχης υποστηρίζει την θέση του βασιλιά. Αργότερα το ίδιο έτος και με την παραίτηση του Ε. Βενιζέλου, ο Ι. Μεταξάς θα παραδώσει το οχυρό Ρούπελ αμαχητί στους Γερμανούς και θα χαρακτηριστεί ως "εθνοπροδότης". Με την επάνοδο των βενιζελικών στην εξουσία το 1920, ο Μεταξάς θα καταδικαστεί σε θάνατο για εσχάτη προδοσία, ποινή τελικά που δεν θα του επιβληθεί και ως εκ τούτου θα εξοριστεί στην Κορσική.

Το 1922, ο Ιωάννης Μεταξάς θα επιστρέψει με την επάνοδο των βασιλικών στην Ελλάδα. Η κατάσταση είναι δύσκολη καθώς στοχοποιείται για την προδοτική του στάση τακτικά. Τελικά με την ενθάρρυνση του βασιλιά θα ιδρύσει το ίδιο έτος το κόμμα των Ελευθεροφρόνων. Ένα φιλοβασιλικό κόμμα που θα τύχει μικρής αποδοχής. Όμως ο Μεταξάς έχει και άλλα σκοτεινότερα σχέδια για τον ελληνικό λαό...Τον Οκτώβρη του 1923, με τους στρατιωτικούς Λεοναρδόπουλο και Γαργαλίδη θα επιχειρήσει να ανατρέψει την υπάρχουσα κυβέρνηση χρησιμοποιώντας τον ελληνικό στρατό. Βέβαια, το εγχείρημα θα γνωρίσει παταγώδη αποτυχία και το πραξικόπημα θα λήξει άδοξα στις 28 Οκτωβρίου. Ο Ιωάννης Μεταξάς, διαφεύγει με νορβηγικό πλοίο για την Ιταλία.

Για έναν άνθρωπο σαν τον Ιωάννη Μεταξά όπως μια ήττα δεν σημαίνει απολύτως τίποτα. Ο βασιλιάς επιθυμεί να κρατήσει κοντά του τους υποστηρικτές του αφού ήδη ο ελληνικός λαός αγανακτεί με τις πολιτικές μηχανορραφίες βενιζελικών, αντιβενιζελικών και παλατιού. Έτσι σε ένα ανάλογο πλοίο, ο Ιωάννης Μεταξάς θα επιστρέψει το 1924 στην Ελλάδα. Την εποχή αυτή ο αστικός κοινοβουλευτισμός στην χώρα περνάει κρίση. Η ανικανότητα τόσο των βενιζελικών όσο και των αντιβενιζελικών να ορθοποδήσουν την χώρα, η μεγάλη φτώχεια και τα τραγικά αποτελέσματα της μικρασιατικής εκστρατείας, οδηγούν τον λαό μακριά από τα δύο μεγάλα κόμματα (Λαϊκό Κόμμα, Κόμμα Φιλελευθέρων). Έως το 1932, ο Ιωάννης Μεταξάς κρατώντας πάντα φιλομοναρχική στάση θα λάβει μέρος στις εκάστοτε εκλογές με χαμηλά ποσοστά.

Το 1932, με την αδυναμία σχηματισμού κυβέρνησης από το πρώτο κόμμα, δημιουργείται ο συνασπισμός Τσαλδάρη για να δώσει την θέση του ένα χρόνο μετά στο κίνημα του Πλαστήρα που θα ρίξει την κυβέρνηση Βενιζέλου και θα δώσει ένα γερό χτύπημα στην κοινοβουλευτική δημοκρατία. Οι βάσεις για την επερχόμενη 4η Αυγούστου έχουν μπει. Ο Μεταξάς που το 1932 ορίστηκε Υπουργός Εσωτερικών από τον Τσαλδάρη, στις εκλογές του 1936 θα λάβει μόνο 7 έδρες. Οι εκλογές του 1936 δεν θα αναδείξουν για μια ακόμα φορά κυβέρνηση...

Η πολιτική αποτυχία του Κόμματος Ελευθεροφρόνων το 1936 θα τρομάξει τον Ιωάννη Μεταξά. "Εις Αθήνας η αποτυχία οικτρά. " θα πει ο ίδιος. Και ενώ όλα δείχνουν την λήξη της πολιτικής του καριέρας, ο ισχυρός φίλος του Ιωάννη Μεταξά, Γεώργιος θα αναλάβει να τον αποκαταστήσει βάζοντας για μια ακόμη φορά την Ελλάδα στον γύψο. ...

Στις 9 Μαρτίου ο βασιλιάς Γεώργιος ο Β και αφού έχει ήδη διαπραγματευθεί με τις πολιτικές δυνάμεις τόσο του Βενιζέλου όσο και του Τσαλδάρη, θα ορίσει, χωρίς κανένα εκλογικό αποτέλεσμα, το Ιωάννη Μεταξά, Υπουργό Στρατιωτικών. Η απόφαση αυτή βολεύει (φυσικά λόγω της ανικανότητάς τους) και τις δύο μεγάλες παρατάξεις της εποχής. Το μόνο κόμμα που αντιτίθεται στην ολοκληρωτική κίνηση αυτή του παλατιού είναι το ΚΚΕ. To KKE χαρακτήρισε την κίνηση αυτή ως πραξικοπηματική και δήλωσε ότι ο βασιλιάς δεν είχε δικαίωμα μιας τέτοιας επέμβασης στο κοινοβούλιο. Αργότερα με τον σχηματισμό της κυβέρνησης Δεμερτζή, μιας ισχνής και καχεκτηκής ασθμαίνουσας κυβέρνησης υποχείριο του βασιλιά , ο Μεταξάς θα λάβει και την θέση του αντιπροέδρου. Τα πράγματα πηγαίνουν ακόμα καλύτερα για τον μονάρχη όταν ο ίδιος ο Δεμερτζής πεθαίνει αιφνιδίως. Έτσι στον Μεταξά δίνεται (πάντα από το παλάτι και με την συμφωνία όλων πλην του ΚΚΕ), στις 25 Απριλίου του 36, η θέση του πρωθυπουργού.

Αργότερα τον ίδιο μήνα με ψήφισμα στην Βουλή, άπαντα τα αστικά κόμματα παραχωρούν πλήρη εξουσία πάνω σε κάθε θέμα στον Ιωάννη Μεταξά.  Το ψήφισμα διέκοπτε τις εργασίες της βουλής ως τις 30/09/36 και παρείχε εξουσιοδότηση στην Εκτελεστική εξουσία να εκδίδει νομοθετικά διατάγματα για όλα τα θέματα, κάτω από την επίβλεψη μιας 40μελούς επιτροπής, η οποία τελικά δεν λειτούργησε. Η δικτατορία είχε πια εισβάλει για μια ακόμα φορά στην χώρα. Αργότερα και με πρόφαση τις διεθνείς εξελίξεις ο Ιωάννης Μεταξάς, με την εξουσιοδότηση του παλατιού  κατάργησε και τον κοινοβουλευτισμό. Η Βουλή προχωρά σε διάλυση και ο βασιλιάς με τον Μεταξά, με τον νέο τίτλο του κυβερνήτη, προχωρούν και σε οπισθοδρομικές συνταγματικές αλλαγές, πολλές από τις οποίες θα επαναφέρουν και οι δικτάτορες του 1967. Για την μεταξική δικτατορία θα μιλήσει πιο παραστατικά από όλους τους Έλληνες βουλευτές ο Β. Στεφανόπουλος του Προοδευτικού Συνδέσμου Δίβρης: "Χρεωκοπήσαμεν ως κοινοβουλευτισμός, εξεπέσαμεν ως συνέλευσις και χάσαμε τον ψυχικόν σύνδεσμο προς τον λαόν. Διότι τι είδους ψυχικός σύνδεσμος είναι δυνατόν να διατηρηθή όταν ο μεν λαός φωνάζει δεν θέλω να με κυβερνήση ο Μεταξάς, ημείς δε αδιαφορούντες του απαντώμεν: Και όμως θα σε κυβερνήση ο Μεταξάς". Τα λόγια του αυτά δείχνουν την ενορχηστρωμένη μεταξική δικτατορία κατά του λαού...

Ο Μάης του 1936



Απεργοί του Μάη του 1936 Θεσ/νίκη



Το βράδυ της 9ης Μάη του 1936 ο πρωθυπουργός Ιωάννης Μεταξάς έδωσε διαταγή ένα σύνταγμα στρατού από τη Λάρισα να μεταφερθεί στη Θεσσαλονίκη και μοίρα του στόλου να καταπλεύσει στο λιμάνι της πόλης προς αντιμετώπιση των εργατών που βρίσκονταν σε απεργία. Χιλιάδες χιλιάδων εργατών, υπαλλήλων και γεωργών, με πρωτεργάτες τους καπνεργάτες είχαν "καταλάβει" ειρηνικά την πόλη σαν ένδειξη διαμαρτυρίας  για την φτώχεια και την εκμετάλλευση που τους μάστιζε. Ταυτόχρονα, ο Μεταξάς, προέβη σε δηλώσεις με τις οποίες δεν άφηνε κανένα περιθώριο παρερμηνειών αναφορικά με τις προθέσεις του: «Κατέστη φανερόν - τόνισε - ότι οι σκοποί οι επιδιωκόμενοι από τους διευθύνοντας την απεργιακήν κίνησιν είναι πολιτικοί, ανατρεπτικοί. Αν ήσαν οικονομικοί θα εδέχοντο οι ιθύνοντες τας δύο εργατικάς ομοσπονδίας την λύσιν, την οποίαν η κυβέρνησις επέβαλε εις τους καπνεμπόρους, και η οποία όχι μόνον καθορίζει κατώτατον ημερομίσθιον 90 δραχμών, αλλά προβλέπει και περί μέσου ημερομισθίου 100 περίπου δραχμών... Η κυβέρνησις δε θα εμποδίση βεβαίως το δικαίωμα της απεργίας από εκείνους οι οποίοι το έχουν, αλλά δε θα επιτρέψη διατάρραξιν της τάξεως. Όσοι το επιχειρήσουν, θα συναντήσουν το κράτος του νόμου».

Το πόσο σεβόταν το δικαίωμα της απεργίας ο Μεταξάς αλλά και τι σήμαινε το κράτος του νόμου, οι εργάτες της Θεσσαλονίκης το ένιωσαν στο πετσί τους εκείνες τις μέρες. Το διαπίστωσε επίσης ολόκληρος ο ελληνικός λαός λίγους μήνες αργότερα, όταν επιβλήθηκε το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου με ηγέτη του τον Ιωάννη Μεταξά. Αν αξίζει όμως μια παρατήρηση για την προαναφερόμενη δήλωση του, τότε οφείλουμε να σημειώσουμε πως αυτή η δήλωση είναι μια δήλωση καρμπόν που εκφέρεται, πανομοιότυπα, πάντοτε από τα χείλη του εκάστοτε πρωθυπουργού ή υπουργού, στο πλαίσιο του αστικού καθεστώτος - με δικτατορική ή κοινοβουλευτική μορφή διακυβέρνησης - όταν αυτό το καθεστώς βρίσκεται αντιμέτωπο με εργατικές - λαϊκές κινητοποιήσεις, ιδιαίτερα μάλιστα όταν αυτές είναι πετυχημένες. Έτσι το καθεστώς Μεταξά αιματοκύλισε την απεργία της Θεσσαλονίκης. Χωροφυλακή και στρατός χτύπησαν, τραυμάτισαν και σκότωσαν εκατοντάδες Ελλήνων εργαζομένων, ανάμεσά τους και τον Τάσο Τούση, έναν σοφέρ, που η μισότυφλη μάνα του βρήκε νεκρό από τους χωροφύλακες που του την είχαν στήσει έξω από ένα καφενείο. Για τον Τούση, ο Γιάννης Ρίτσος θα γράψει τον μνημειώδη επιτάφιο...

Το σώμα του απεργού Τάσου Τούση στα χέρια της μάνας του



Τα φέρετρα των νεκρών απεργών του Μάη του 1936

Η δικτατορία του Μεταξά

Η μεταξική δικτατορία είχε όλα τα χαρακτηριστικά ενός φασιστικού καθεστώτος εκτός από το ότι δεν επιβλήθηκε με την στρατιωτική βία. Ιδεολογικός της πόλος υπήρξε ο Γ ελληνικός πολιτισμός, που ξεκίνησε με την 4η Αυγούστου και είχε ως άξονές του το μότο: Πατρίς, Θρησκεία, Βασιλεύς. Οι οπαδοί του καθεστώτος πίστευαν ότι ήταν συνεχιστές του πρώτου ελληνικού πολιτισμού των αρχαίων και του δεύτερου του Βυζαντίου. Φυσικά για τον Μεταξά ιδανικό πολίτευμα δεν είναι η αθηναϊκή δημοκρατία αλλά η μοναρχική Σπάρτη. Το καθεστώς οργάνωνε τακτικά αγώνες και φεστιβάλ με γελοία αρχαιοπρεπή αμφίεση των συμμετεχόντων, τις οποίες αρέσκονταν να παρακολουθεί και ο ίδιος ο δικτάτορας μετά του βασιλικού ζεύγους.

Σε πολιτικό επίπεδο, ο Μεταξάς προσπαθούσε να προβάλει τον εαυτό του ως την μοναδική ελπίδα σωτηρίας για το Ελληνικό Έθνος γι' αυτό καθώς και την μοναδικότητα του Ελληνικού πολιτισμού απέναντι στα ξένα πρότυπα. Οι βασικές διαφορές με το Γ΄ Ράιχ έγκεινται στο ότι η Ελλάδα δεν εφάρμοσε ούτε και δύνονταν να εφαρμόσει, ιμπεριαλιστική πολιτική, σε αντίθεση με την Γερμανία, καθώς και στο ότι η ιδεολογία περί «Γ΄ Ελληνικού Πολιτισμού» δε βρήκε την πλατιά απήχηση στις μάζες που βρήκε η εθνικοσοσιαλιστική ιδεολογία του τρίτου Ράιχ.

Σε διεθνές επίπεδο ο Ιωάννης Μεταξάς, έγερνε προς τις δυνάμεις του άξονα. Οι διμερείς σχέσεις Ελλάδας-Γερμανίας υπήρξαν υποδειγματικές και ο Μεταξάς δέχονταν συχνά γνωμοδοτήσεις από τις γερμανικές υπηρεσίες. Παρόλα αυτά ο βασιλιάς όντας αγγλόφιλος δεν συμμερίζονταν τις επαφές αυτές. Η στάση της Ελλάδας λοιπόν, παραμένει στον διεθνή στίβο ουδέτερη και την ουδετερότητά της αυτή θα την πληρώσει με αίμα. Η Ιταλία μερικά χρόνια μετά θα ανακοινώσει τις βλέψεις της στην Κέρκυρα και η Γερμανίας, που τόσο λάτρευε ο δικτάτορας, θα την στηρίξει με την σιωπή της. Η Αγγλία από την άλλη μεριά, δεν διαθέτει τους πόρους ή την διάθεση να βοηθήσει το καθεστώς. Έτσι η Ελλάδα το 1940 έρχεται μόνη της αντιμέτωπη με τον άξονα. Η οικονομική διάλυση της 4ης Αυγούστου, έχει καταστήσει τον στρατό αναξιόμαχο και είναι μόνο το κουράγιο και η ορμή του ελληνικού λαού που θα αναχαιτίσουν τους Ιταλούς στο αλβανικό μέτωπο. Χαρακτηριστικότατο, είναι το γεγονός ότι παρά το ότι ο ελληνικός στρατός ήταν στην Κορυτσά, ποτέ δεν έλαβε την άδεια να αντεπιτεθεί. Ο δικτάτορας για μια ακόμη φορά κατονομάζεται ως εθνοπροδότης. Αργότερα με την εισβολή και των Γερμανών στα βόρεια σύνορα, ο ελληνικός στρατός θα διαλυθεί χωρίς να του επιτραπεί να δώσει μάχη...

Ο αντικομουνιστικός αγώνας

Χωροφύλακες διαλύουν ομάδα κομμουνιστών

Ένα από τα πράγματα για τα οποία έμεινε γνωστή η δικτατορία του Μεταξά ήταν το όργιο που εξαπέλυσε κατά των κομμουνιστών. Με το ιδιώνυμο σε ισχύ ήδη από τον Ε. Βενιζέλο, το μεταξικό καθεστώς προχώρησε σε μια κατά μέτωπον επίθεση κατά του ΚΚΕ και των άλλων αριστερών ομάδων. Το μεταξικό καθεστώς με την αστυνομοκρατία που εφάρμοσε κατάφερε να διεισδύσει στις κομματικές οργανώσεις του ΚΚΕ και να εξουδετερώσει πολλά του στελέχη. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα εφαρμόζεται σε όλη του την έκταση ο αστυνομικός χαφιεδισμός και ο ασφαλιτισμός. Χιλιάδες κομμουνιστές στέλνονται σε φυλακές και εξορίες, δέρνονται, βασανίζονται μεσαιωνικά και απειλούνται. Παράλληλα το καθεστώς ξεκινά να εκδίδει και τα πιστοποιητικά φρονημάτων που θα στοιχειώσουν την Ελλάδα μέχρι το 74. Ο Μανιαδάκης, επικεφαλής της προσπάθειας αυτής, καταφέρνει μέχρι και να συστήσει την δική του Κεντρική Επιτροπή και να εκδίδει τον δικό του Ριζοσπάστη! Εδώ ξεκινά και η κατάμαυρη προπαγάνδα ότι το ΚΚΕ θέλει να ξεπουλήσει την χώρα στους Βούλγαρους. Στον Μανιαδάκη οφείλονται τα άρθρα του Ριζοσπάστη για αυτοδιάθεση του σλαβόφωνου στοιχείου της Μακεδονίας και τα άλλα τόσα παρόμοια. Παράλληλα η ΚΕ του ΚΚΕ μέσα από φυλακές και εξορίες πασχίζει να ενημερώσει τον κόσμο για τα όσα ο Μεταξάς γράφει. Ο Γεώργιος Καφαντάρης θα πει:  «Αι αυθαίρετοι συλλήψεις είναι συνήθη φαινόμενα. Πάμπολλοι είναι οι υποβληθέντες εις μεσαιωνικά μαρτύρια».

Το 1940, η Ιταλία εισβάλλει στην Ελλάδα. Ο Νίκος Ζαχαριάδης στέλνει επιστολή στον Μεταξά να επιτρέψει στους κομμουνιστές να πολεμήσουν στο αλβανικό. Ο Μεταξάς αρνείται και παραδίδει γεμάτες φυλακές στου Ναζί! Ο Νίκος Ζαχαριάδης θα σταλεί στο Άουσβιτς.

Η ΕΟΝ

To σύμβολο της ΕΟΝ, με τον φασιστικό πέλεκυ

Όπως κάθε φασιστικό καθεστώς, έτσι και αυτό του Μεταξά στοχεύει στην πλύση εγκεφάλου της νέας γενιάς. Η νέα γενιά, με την επαναστατικότητα που την διακρίνει αποτελεί επικίνδυνο εχθρό που πρέπει από πολύ νωρίς να φανατιστεί και να υπηρετήσει τους αφέντες του. Ο Μεταξάς το επιδίωξε με την δημιουργία της ΕΟΝ (Εθνική Οργάνωση Νέων). Η ΕΟΝ δημιουργήθηκε επίσημα τον Σεπτέμβρη του 1936, λόγω της αναστάτωσης που προκάλεσε η ανακοίνωση ίδρυσής της νωρίτερα. Σκοπός της οργάνωσης αναφέρεται: για την «επωφελή διάθεσιν του ελευθέρου από της εργασίας χρόνου των νέων, προς προαγωγήν της σωματικής και ψυχικής καταστάσεως αυτών, ανάπτυξιν του εθνικού φρονήματος και της πίστεως προς την θρησκείαν, δημιουργίαν πνεύματος συνεργασίας και κοινωνικής αλληλεγγύης...». Φυσικά σκοπός της ήταν η υπηρεσία του καθεστώτος. Η ΕΟΝ εμπνευσμένη από τον Artur Axmann, υιοθέτησε την ναζιστική στολή της νεολαίας Χίτλερ, τον ναζιστικό χαιρετισμό και τους ναζιστικούς τρόπους... Μέλη της ΕΟΝ έκαιγαν βιβλία, διέλυαν συγκεντρώσεις και λειτουργούσαν σαν χαφιέδες της ασφάλειας. Αν και η συμμετοχή  δεν ήταν τυπικά υποχρεωτική, η εξασφάλιση πιστοποιητικού φρονημάτων και άρα εργασίας, επέβαλλε την συμμετοχή όλων των νέων. Η ΕΟΝ λάτρευε τον Κυβερνήτη και είναι διαπιστωμένο ότι πολλά ανώτατα στελέχη της δέχονταν και αμοιβές. Η ΕΟΝ διαλύθηκε το 1941.



Μέλη της ΕΟΝ χαιρετούν φασιστικά

Η οικονομική πολιτική

Πλήρης ασάφεια και χάος χαρακτηρίζει την οικονομική πολιτική του Μεταξά. Το πρόγραμμά του απαρτίζονταν από ηθικολογίες, μονομερή ενίσχυση των υψηλών εισοδημάτων, λαϊκισμό και έλλειψη συντονισμού. Έχοντας σαν στόχο την υποστήριξη του λαού στα πρώτα της βήματα, η μεταξική δικτατορία, έδωσε γενναίες αυξήσεις των ονομαστικών μισθών και ημερομισθίων. Παρόλα αυτά η φοροαπαλλαγές των υψηλών εισοδημάτων και των βιομηχανιών είχαν σαν αποτέλεσμα την τεράστια άνοδο των τιμών στα προϊόντα. Έτσι υπολογίζεται ότι στο διάστημα 1935-1940, η αύξηση των μισθών κατά 50% είχε σαν αποτέλεσμα μια πραγματική αύξηση του καθαρού εισοδήματος κατά 4,6% μονάχα. Παράλληλα, η ανεργία μάστιζε πολλούς κλάδους και οξύνονταν όλο και περισσότερο η εποχικότητα της. Οι αγρότες στην συντριπτική τους πλειοψηφία βρίσκονταν σε εξαθλίωση. Η Αγροτική Τράπεζα απέφευγε να χορηγεί δάνεια και έτσι το τοκογλυφικό πιστωτικό σύστημα οργίαζε. Παράλληλα τα κρατικά έργα όντας ανύπαρκτα, έκαναν την ζωή αφόρητη στην ύπαιθρο. Ο μέσος όρος του αγροτικού εισοδήματος υπολογίζεται σε 21.000 δρχ. τον χρόνο το κατώτατο όριο συντήρησης μιας αγροτικής οικογένειας ήταν 28.000 δρχ.

Στην πενταετή σχεδόν, δικτατορία, οι φοροελαφρύνσεις και οι διευκολύνσεις που προσφέρθηκαν στο μεγάλο κεφάλαιο έφεραν τους εργαζόμενους ανίκανους να διεκδικήσουν και έτσι υπολογίζεται ότι ένα 30% του ελληνικού πληθυσμού έφθασε να υποσιτίζεται! Μέσα σε αυτό το απόλυτο οικονομικό χάος, τις καίριες θέσεις στην ελληνική οικονομία κρατάει το ξένο κεφάλαιο. Οι μεταλλευτικές επιχειρήσεις και οι επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας κατέχονται από ξένους που επιβάλλουν τις δικές τους τιμές και ρυθμούς ... Τέλος, ένας ακόμα δείκτης της οικονομικής και κοινωνικής υστέρησης της μεταξικής δικτατορίας είναι το γεγονός ότι η γεωργία και η κτηνοτροφία απέδιδαν ένα 46% του εθνικού εισοδήματος και ότι ο αναλφαβητισμός άγγιξε το 32%...