Τρία φέρετρα - τρεις ιστορίες

Το φέρετρο του Ζέβγου

Η εν ψυχρώ πολιτική δολοφονία του Γιάννη Ζέβγου (Ταλαγάνη) έγινε στις 20 Μάρτη του 1947 και αποτελεί ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα της μονόπλευρης και αιματηρής τρομοκρατίας, που είχαν ξεδιπλώσει οι μοναρχοφασιστικές δυνάμεις της εποχής, με την καθοδήγηση και βοήθεια των Άγγλων και των άλλων ξένων πατρώνων τους, ενάντια στο λαϊκό κίνημα και το ΚΚΕ.

ΟΖέβγος, υπήρξε αναπληρωματικό μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ και ηγετικό στέλεχος του ΕΑΜ, υπουργός Γεωργίας στην πρώτη μεταπελευθερωτική κυβέρνηση "Εθνικής Ενότητας"και βρισκόταν από τις πρώτες μέρες του Φλεβάρη στη Θεσσαλονίκη, επικεφαλής αντιπροσωπείας του ΕΑΜ. Αποστολή τους ήταν να αποκαλύψουν το όργιο της εγκληματικής τρομοκρατίας στη διεθνή Επιτροπή του ΟΗΕ, που, εγκαταστημένη εκείνη την περίοδο στη συμπρωτεύουσα, διερευνούσε, αν και χωρίς αποτελέσματα, την κατάσταση στην ελληνική ύπαιθρο, όπως αυτή είχε διαμορφωθεί, μετά τη συμφωνία της Βάρκιζας. Η επιτροπή ΟΗΕ είχε δεχτεί να ακούσει την αντιπροσωπεία του ΕΑΜ στα πλαίσια πιέσεων από πλευράς Μόσχας και μετά από εντονότατες επικρίσεις που είχε δεχτεί η ελληνική κυβέρνηση από την διεθνή κοινή γνώμη. Παρόλα αυτά η επιτροπή του ΟΗΕ ουδέποτε κατάφερε να διαχειριστεί ιστορικά τέτοια θέματα αφού κηδεμονεύονταν ήδη από τότε απο τα συμφέροντα και τις κυβερνήσεις των καπιταλιστικών κρατών.

Ο Ζέβγος, από την πρώτη μέρα που έφτασε στη Θεσσαλονίκη, προχώρησε σε αλλεπάλληλα διαβήματα και καταγγελίες στην Επιτροπή του ΟΗΕ. Παρέδωσε πλήθος συγκεκριμένων στοιχείων και επώνυμες μαρτυρίες, για τραμπουκισμούς, ξυλοδαρμούς, καταστροφές κομματικών γραφείων και γραφείων εντύπων του ΕΑΜ και του κόμματος, καταστροφές περιουσιών, βιασμούς γυναικών και άλλες εγκληματικές ενέργειες, από τις διάφορες φασιστικές συμμορίες και τις κρατικές και παρακρατικές δυνάμεις. Παραθέτοντας σωρεία αδιαμφισβήτητων στοιχείων απέδειξε συγκεκριμένα ότι, ενώ το ΕΑΜ και η μεγάλη πλειοψηφία του λαού ζητούσαν και πάλευαν, για ομαλές, ειρηνικές και δημοκρατικές εξελίξεις, οι αντιδραστικές δυνάμεις προχωρούσαν ήδη σ' ένα συνεχώς εντεινόμενο εγκληματικό και τρομοκρατικό όργιο, καταπατώντας ακόμη και τα στοιχειώδη δημοκρατικά δικαιώματα του λαού.

Το πρωί της Πέμπτης, 20 Μάρτη 1947, ο Ζέβγος βγαίνει από το ξενοδοχείο "Αστόρια", όπου διέμενε και πηγαίνει στα γραφεία της εφημερίδας "Αγωνιστής". Εκεί, γράφει ένα ακόμη υπόμνημα προς την Επιτροπή του ΟΗΕ, με νέα στοιχεία διωγμών και αντιδημοκρατικών ενεργειών των μοναρχοφασιστών και των αρχών και προς το μεσημέρι πηγαίνει στο εστιατόριο "Ελβετικόν", όπου γευμάτιζε κάθε μέρα, αφού πρώτα πέρασε από το οδοντιατρείο της Στ. Κεφαλίδου.

Βγαίνοντας από το εστιατόριο και καθώς περπατά στο πεζοδρόμιο, λίγα μέτρα από το κτίριο, όπου στεγαζόταν η διεθνής Επιτροπή του ΟΗΕ, συναντιέται με τον εκτελεστή του. Εκτελεστής ο Χρ. Βλάχος, κρεοπώλης από τις Σέρρες, πλαισιωμένος από δύο άλλα άτομα. Πυροβολεί, από πολύ κοντά, τρεις φορές τον κομμουνιστή ηγέτη και καθώς αυτός πέφτει θανάσιμα πληγωμένος, τον ξαναπυροβολεί, για τέταρτη φορά, μπροστά στα εμβρόντητα μάτια των περαστικών. Ο δράστης, όμως, δε δείχνει, να φοβάται για την πράξη του και δεν αξιοποιεί τη σύγχυση, που επικράτησε τις πρώτες στιγμές, για να εξαφανιστεί. Έτσι, μετά από λίγη ώρα, συλλαμβάνεται από πολίτες, που τον καταδίωξαν.

Η είδηση της δολοφονίας του Γ. Ζέβγου μαθεύτηκε γρήγορα και αναστάτωσε τους πάντες. Ο μοναρχοφασιστικός και φιλοκυβερνητικός Τύπος επιχείρησε να παρουσιάσει το στυγερό έγκλημα, σαν ένα "ξεκαθάρισμα λογαριασμών" στους κόλπους της Αριστεράς, εκμεταλλευόμενος το γεγονός πως ο δολοφόνος είχε κάνει, για ένα διάστημα, στο Μπούλκες. Η προσπάθεια, όμως, αυτή των εμπνευστών και οργανωτών της δολοφονίας έπεσε στο κενό και στράφηκε σε βάρος τους, όταν ο Ριζοσπάστης, με συγκεκριμένα στοιχεία και αποδείξεις αποκάλυψε το προμελετημένο χαρακτήρα του εγκλήματος και τους εμπνευστές του.

Στις 3 Απρίλη 1947, δημοσιεύεται στον Ριζοσπάστη γράμμα του Νίκου Σιδηρόπουλου, ενός από την παρέα του δολοφόνου και δραπέτη επίσης από το Μπούλκες, ο οποίος αποκαλύπτει, ότι η δολοφονία οργανώθηκε από τις "εθνικόφρονες οργανώσεις", το Α2 και την ΕΣΑ του Γ` Σώματος Στρατού, υπό την υψηλή εποπτεία του υπουργού τότε Δημόσιας Τάξης, Ναπολέοντος Ζέρβα. Άλλωστε, δεν ήταν καθόλου τυχαίο, ότι βρίσκονταν τις ημέρες εκείνες στη Θεσσαλονίκη ολόκληρο κυβερνητικό κλιμάκιο, από τους Ν. Ζέρβα και τους υπουργούς Δικαιοσύνης και Βόρειας Ελλάδας, Αλεξανδρή και Ροδόπουλο αντίστοιχα. Ο Ν. Σιδηρόπουλος αποκάλυψε, επίσης, ότι το σχέδιο ήταν ευρύτερο, αφού περιελάμβανε και τις δολοφονίες των: Γ. Πασαλίδη (μετέπειτα προέδρου της ΕΔΑ) και Αλέξ. Σακελαρόπουλου (μετέπειτα προέδρου του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών).

Ο δολοφόνος του Ζέβγου καταδικάστηκε, τελείως αδιάφορα, σε δύο χρόνια φυλακή, το 1948. Πολύ γρήγορα, όμως, τον απελευθερώνουν και τον φυγαδεύουν στην Αργεντινή. Μετά από αρκετά χρόνια γυρίζει στην Ελλάδα και στις 20 Σεπτέμβρη του 1981, ως τρόφιμος του ψυχιατρείου της Λέρου πλέον, δίνει μια συνέντευξη στην "Ακρόπολη της Κυριακής", όπου ομολογεί και τα εξής: "Όλη μου η ζωή είναι αφιερωμένη στην πατρίδα, στους συμμάχους. Εγώ δούλευα για την ελληνική και τη συμμαχική αντικατασκοπία, πολεμούσα τους κομμουνιστές και τους Τούρκους... Έτσι, εκτέλεσα και την εντολή που πήρα από τους ανωτέρους μου, να σκοτώσω τον Γιάννη Ζέβγο. Εγώ έτρεξα. Έπρεπε να υπακούσω. Η πατρίδα κινδύνευε, έπρεπε να την καθαρίσω από τους κομμουνιστές και τους Τούρκους... Και τον Σουλτάνο του ΚΚΕ έπρεπε να τον σκοτώσω".

Ο Βλάχος έζησε για μικρό χρονικό διάστημα στην Ελλάδα και απεβίωσε μερικά χρόνια αργότερα.

Η κηδεία του Γιάννη Ζέβγου έγινε με έξοδα του ΕΑΜ και του ΚΚΕ στην Αθήνα και πλήθος κόσμου τίμησε τον λαϊκό αγωνιστή με την παρουσία του.

Το φέρετρο του Χρήστου Λαδά

Ο Χρήστος Λαδάς το 1946 αναλάμβανε το υπουργείο δικαιοσύνης με την κυβέρνηση συνασπισμού του Θεμιστοκλή Σοφούλη.  Από εκεί και μετά ξεκινά η πλήρης αναμόρφωση του δικαστικού συστήματος ώστε να μπορεί να δικάζει και διώκει μέχρις εσχάτων και παντελώς αντιδημοκρατικά, κάθε κομμουνιστή, αριστερό και δημοκράτη.

Ο παλιός υπερασπιστής της νομιμότητας του ΚΚΕ επί του Μακεδονικού, μέσα 20 έτη μεταστρέφεται στον χειρότερο διώκτη του. "Παιδιά "του Χρήστου Λαδά υπήρξαν τα παρακάτω νομικά εκτρώματα που έβαζαν την ταφόπλακα σε κάθε δημοκρατικό δικαίωμα των κομμουνιστών και των συμπαθούντων. Το  ΛΖ' Ψήφισμα  με βάση το οποίο προέβλεπε την μαζική στέρηση ιθαγένειας για κάθε κομμουνιστή, αριστερό και δημοκράτη που το σύστημα επιθυμούσε να στοχοποιήσει. Η απώλεια της ιθαγένειας είχε ως στόχο την μη κάλυψη των κατηγορουμένων από το ελληνικό σύνταγμα και άρα την μεταχείρισή τους κατά το δοκούν. Ο νόμος 509/27, «περί μέτρων ασφαλείας του κράτους, του πολιτεύματος, του κοινωνικού καθεστώτος και προστασίας των ελευθεριών των πολιτών» με βάση τον οποίο συστάθηκαν έκτακτα διαρκή στρατοδικεία που δίκαζαν στο σορό χιλιάδες αγωνιστές και αγωνίστριες. Είναι η υπογραφή του Λαδά που φιγουράρει στην θανατική ποινή χιλιάδων άνταρτών του ΔΣΕ και του ΕΛΑΣ, κομμουνιστών, δημοκρατών και συμπαθούντων.

Είναι ακριβώς αυτή του η στάση, που κέρδισε στον Χρήστο Λαδά τον τίτλο του κομμουνιστοφάγου. Για αυτούς τους λόγους φαίνεται ότι αποφασίστηκε και η εκτέλεση του η οποία έγινε την πρώτη Μαΐου του 1948 από τον Ευστράτιο Μουτσογιάννη που ήταν μέλος της ΟΠΛΑ. Ο Μουτσογιάννης, μέλος της ΟΠΛΑ, ντυμένος με την στολή των ευελπιδών, πέταξε μια χειροβομβίδα θραυσμάτων στο αυτοκίνητο του Λαδά με αποτέλεσμα τον θανάσιμο τραυματισμό του.  Ο Μουτσογιάννης συνελήφθη λίγο μετά τη δολοφονία του Λαδά, τραυματισμένος στο θώρακα και στο μηρό, και αφού προηγουμένως είχε ρίξει δύο χειροβομβίδες στους αστυνομικούς που τον καταδίωκαν, προκαλώντας το θάνατο του αστυφύλακα Αθανάσιου Πινακούλια.

Η κηδεία του Χρήστου Λαδά έγινε δημοσία δαπάνη στο 1ο Νεκροταφείο Αθηνών. Μεγάλο μέρος του αστικού πολιτικού κόσμου βρίσκονταν στο γεγονός ενώ την λύπη τους εξέφρασαν και αμερικάνοι πρεσβευτές. Ο τύπος οργίασε κυριολεκτικά στον τρόπο παρουσίασης της δολοφονίας, σκιαγραφώντας το γεγονός και τους δράστες με τα μελανότερα χρώματα. Επίσης εφευρέθηκε και η μαρτυρία της κόρης Λαδά η οποία υποτείθεται ότι βίωσε την δολοφονία του πατέρα της εν ψυχρώ.

Λίγες ώρες μετά την επίθεση κατά του Χρήστου Λαδά η κυβέρνηση κήρυξε στρατιωτικό νόμο. Το διάταγμα δημοσιεύθηκε σε έκτακτο φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως στο οποίο μεταξύ άλλων οριζόταν η απαγόρευση «της καθ' οιονδήποτε τρόπον δημοσιεύσεως, ανακοινώσεως ή διαδόσεως πληροφοριών ή ειδήσεων δυναμένων να εμβάλουν εις ανησυχίαν τους πολίτας». Στις 4 Μαΐου του 1948 απαγορεύτηκε η διανυκτέρευση παντός ατόμου εκτός της κατοικίας του και την ίδια μέρα τουφεκίστηκαν 24 άτομα στην Αθήνα και 130 στην επαρχία ως εκδίκηση για τη δολοφονία Λαδά.

Το σώμα του Νίκου Πλουμπίδη λίγο πριν τοποθετηθεί στο φέρετρο

Ο Κόκκινος δάσκαλος του ΚΚΕ, Νίκος Πλουμπίδης μετά τον εμφύλιο, τέθηκε επικεφαλής της παράνομης κομματικής οργάνωσης εσωτερικού, του ΚΚΕ, φροντίζοντας και την έκδοση της εφημερίδας "Δημοκρατικός" που αποτελούσε και το νόμιμο προσωπείο του παράνομου ΚΚΕ, που διεύθυνε ο Διονύσης Χριστάκος και αρθρογραφούσε ο Μιχάλης Κύρκος.

Σεμνός, ήρεμος και διαβασμένος, υπήρξε πάντα μια από τις πιό ευγενικές φυσιογνωμίες του ΚΚΕ αλλά και ολόκληρης της Εθνικής Αντίστασης.

Ο Νίκος Πλουμπίδης από πολλούς έχει σκιαγραφηθεί ως ο μεγάλος αδικημένος του ΚΚΕ και από μερικούς από τους πιο ακραίους επικριτές, ως θύμα του κομματικού μηχανισμού. Ωστόσο, έιναι ολοφάνερο από την ίδια την στάση του Πλουμπίδη πόσο λάθος είναι οι θέσεις αυτές.

Με την σύλληψη του Νίκου Μπελογιάννη και της Έλλης Παπά και την παράλληλη ανακάλυψη των κρυφών κομματικών ασυρμάτων της Καλλιθέας, ο Μπελογιάννης κατηγορέιται ανοιχτά για κατασκοπεία. Ποινή: ο θάνατος. Το χαλκευμένο κατηγοριτήριο του Μπελογιάννη αναφέρει ότι στους ασυρμάτους της Καλλιθέας βρέθηκαν τα δικά του δακτυλικά αποτυπώματα. Οι Μπελογιάννης και Παπά ασκούν έφεση χάριτος. Την 12η ημέρα όλως απροσδόκητα ο Ν. Πλουμπίδης έστειλε "ανοικτή επιστολή", στον τύπο, στην οποία υπήρχαν και τα δακτυλικά αποτυπώματά του για να μην αμφισβητηθεί η γνησιότητά της, στην οποία ανέφερε ότι οι ασύρματοι που είχαν εντοπιστεί και επί των οποίων στηρίχθηκε το κατηγορητήριο ελέγχονταν από τον ίδιο και όχι από τον Μπελογιάννη, ο οποίος είχε σταλεί στην οργάνωση από την Ηγεσία σε αντικατάσταση αυτού (του Πλουμπίδη). Τότε ο Ζαχαριάδης που είχε στο μεταξύ καταφύγει στο Βουκουρέστι και από εκεί συντόνιζε τη δράση του ΚΚΕ, από τον λεγόμενο τότε "Ραδιοφωνικό σταθμό της ελεύθερης Ελλάδας", στην ελληνόφωνη εκπομπή "Φωνή της Αλήθειας", δήλωσε ότι η επιστολή αυτή ήταν κατασκεύασμα της Αστυνομίας και ότι ο Πλουμπίδης βρισκόταν στο εξωτερικό. Αντίθετα στη δήλωση αυτή το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνει επίσημα πως ο γραφικός χαρακτήρας της επιστολής και η υπογραφή είναι γνήσια. Η επιστολή του Ν. Πλουμπίδη δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα "Προοδευτική Αλλαγή" στις 16 Μαρτίου (1952) όπου ανέφερε:

«1. Εγώ και όχι ο Μπελογιάννης είμαι υπεύθυνος για την παράνομη οργάνωση του ΚΚΕ.

Κατά συνέπεια ευθύνομαι για όλες τις πρωτοβουλίες και ενέργειες αυτής της οργάνωσης.

2. Δεν έχω σκοπό να παραστήσω τον γενναιόψυχο εκ του ασφαλούς. Δεσμεύομαι να παραδοθώ στις Αρχές για να δικαστώ, ευθύς μόλις η καταδίκη του φίλου μου και συντρόφου Μπελογιάνη ακυρωθεί.

Νίκος Πλουμπίδης, μέλος της Κ.Ε. του ΚΚΕ.

Υ.Γ. Πολλοί είναι εκείνοι που γνωρίζουν τον γραφικό μου χαρακτήρα. Εντούτοις για το γνήσιο της επιστολής, προσθέτω τα δακτυλικά μου αποτυπώματα. Αθήνα 12-3-1952.»

Ο Κόκκινος δάσκαλος δεν έχει υπολογίσει κάτι όμως: Την δίψα για αίμα του μοναρχοφασιστικού καθεστώτος που ακόμα και μετά τον εμφύλιο τρίζει τα δόντια του. Ο Πλουμπίδης προσάγεται και η καταδίκη του Μπελογιάννη παραμένει σε θάνατο.

Στο δικαστήριο ο Νίκος Πλουμπίδης κεραυνοβολλεί τους δικαστές και δημίους του. Υψώνει ανάστημα γίγαντα πάνω τους και απαντά σαν γνήσιος κομμουνιστής στην ερώτηση του εισαγγελέα:

"Το κόμμα σας σας έχει αποκυρήξει, σας θεωρεί κατάσκοπο, γιατί δεν το αποκυρήσσεται κι εσείς;"

"Είμαι κομμουνιστής! Το κόμμα μου θα καταλάβει το λάθος του..."

Ο Νίκος Πλουμπίδης εκτελείται στο δάσος του Δαφνίου. Υπομένει το απόσπασμα βαριά άρρωστος και τραγουδώντας την διεθνή. Σύντομα περνά στο φωτεινό πάνθεο των ταξικών ηρώων...

Η αντίδραση στον θάνατο του Νίκου Πλουμπίδη δεν αργεί να έρθει και από το ΚΚΕ. Η μνήμη και η θέση του αποκαθίσταται δύο χρόνια μετά τον θάνατό του. Η στάση του Πλουμπίδη υπήρξε συνεπής όμως λανθασμένη. Με την επιστολή του αυτή αποδεικνύει έμπρακτα αυτό που οι αστικές αρχές υποπτεύονταν μετεμφυλιακά: Την ύπαρξη ενός παράνομου κομματικού μηχανισμού του ΚΚΕ στην Ελλάδα. Έτσι μοιράια πιά ο Μπελογιάννης και ο Πλουμπίδης θα εκτελεστούν αλλά και άλλοι αγωνιστές σε φυλακές και εξορίες θα κάνουν καιρό ακόμα να απελευθερωθούν. Ο ηρωισμός αυτός του Νίκου Πλουμπίδη έγινε αισθητός με τον λάθος τρόπο από ένα κόμμα χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά που οι συνθήκες το είχαν οδηγήσει στο να φοβάται και την σκιά του... Καμιά ομερτά του Στάλιν ή του Ζαχαριάδη δεν σκότωσε τους ήρωες του ΚΚΕ...