Δημήτρης Γληνός ο δάσκαλος του λαού.

Λίγα είναι αυτά που μπορούν να ειπωθούν ποτέ, πόσο μάλλον να γραφούν σε ένα άρθρο για τον Δημήτρη Γληνό. Στο αφιέρωμά μας θα σταθούμε μόνο στις αφετηρίες και τις κεντρικές πράξεις της ζωής του Γληνού που καθόρισαν την προσωπικότητά του, στα κοινωνικά προβλήματα που τον προβλημάτισαν, και στην μεγάλη προσφορά του στον ελληνικό λαό.

Ο ίδιος ο Γληνός χαρακτηρίζει την πορεία της ζωής του ως «βραδύτατη εξέλιξη με αγώνα μέσα στα πράγματα». Ήταν η επίμονη προσπάθειά του να δει καθαρά τα πράγματα  και τα προβλήματα του τόπου του. Μια πορεία «προς τα αριστερά», «από τον άδειο καθαρευουσιάνικο βερμπαλισμό στον διαλεκτικό ματεριαλισμό», «από τον Μιστριώτη στον Λένιν» (Αυτοβιογραφικό Γληνού 1930). Ο Γιάννης Ιμβριώτης υπογραμμίζει ότι το κριτήριο της αληθείας ο Γληνός το είχε βρει και πριν ακόμη γνωρίσει τον διαλεκτικό υλισμό σαν θεωρία. Το είχε βρει μόνος του μέσα από την ζωή και τους αγώνες του, στους πόθους και την λαχτάρα του για την προκοπή του λαού του.

Ο Δημήτρης Γληνός γεννήθηκε στην Σμύρνη το 1882 και ήταν ο πρώτος στην σειρά από τα δώδεκα παιδιά του Αλέξανδρου Γληνού και της Αικατερίνης Χατζηπαυλίδη. Τα οικογενειακά βάρη, οι ατυχίες και η αρρώστια οδηγούν γρήγορα τον μεγαλοεπιχειρηματία Αλέξανδρο στην πτώχευση. Έτσι ο πατέρας του αναγκάζεται να ανοίξει ταβέρνα στην οποία και ο Γληνός δουλεύει ως παιδί. Μέσα στα μεγάλα προβλήματα της οικογένειάς του, ο Γληνός αναγκάζεται να διακόψει τις σπουδές του στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης και αργότερα τις σπουδές του στην Φιλοσοφική Σχολή για να εργαστεί ως δάσκαλος. Με την περάτωση των σπουδών του, ο Γληνός μεταβαίνει στην Λειψία και την Γέννα για μεταπτυχιακές σπουδές.

Η μεγαλοιδεατική ιδεαλιστική παράδοση της Ευαγγελικής Σχολής αρχικά τον επηρεάζει και έτσι τον βρίσκουμε νεαρό φοιτητή φιλολογίας να διαδηλώνει στα «Ευαγγελικά», το 1901 με την πλευρά του Μιστριώτη, ενάντια στην μετάφραση του ευαγγελίου στην δημοτική γλώσσα. Ο καθαρευουσιανισμός κι ο ιδεαλισμός δεν θα τον κερδίσουν για πολύ. Ήδη από το 1904 γίνεται μέλος στο δημοτικίστικο σωματείο «Εθνική Γλώσσα», ενώ το 1907 δημοσιεύει την πρώτη του μελέτη με την μέθοδο του διαλεκτικού ματεριαλισμού για την επανάσταση των Νεότουρκων.

Ο συνδυασμός βιοπάλης και ακαδημαϊκών σπουδών, κοινωνιολογικών μελετών και μαρξιστικής φιλοσοφίας, οδηγούν σύντομα τον Γληνό στο πλευρό του λαού και της δημοτικής γλώσσας. Το 1911, με την επιστροφή του στην Ελλάδα, ο Γληνός εντάσσεται στον Εκπαιδευτικό Όμιλο (ΕΟ) που έχει μόλις ιδρυθεί. Μετά από αγώνες ο ΕΟ επιτυγχάνει να εντάξει στο πρόγραμμα των βενιζελικών την διδασκαλία της δημοτικής γλώσσας για την εκλαΐκευση της εκπαίδευσης.

Ο Γληνός μέσα από το γλωσσικό ζήτημα αλλά και το κοινωνικό και το εκπαιδευτικό αντιλαμβάνεται ήδη την πάλη των τάξεων μόνο που σε αυτή παίρνει αρχικά μέρος με την αστική τάξη ελπίζοντας σε ένα διαφωτιστικό ρόλο ανάλογο με αυτόν που έχει παίξει στις επαναστάσεις σε άλλες χώρες της Ευρώπης και σε άλλες στιγμές της ιστορίας.

Το 1911 το Σύνταγμα θεσμοθετεί την δημοτική ως επίσημη γλώσσα του κράτους και το βενιζελικό κόμμα συντάσσει τα νομοσχέδια της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που παραμένουν όμως «άταφος νεκρός» συναντώντας αντίδραση από το κόμμα των Φιλελευθέρων. Το 1913, ο Γληνός διευθύνει το Διδασκαλείο Μέσης Εκπαίδευσης και ιδρύει το συνδικαλιστικό επιστημονικό σωματείο Μέσης Εκπαίδευσης που εκδίδει το περιοδικό «Αγωγή». Το 1917, γίνεται γραμματέας του Υπουργείου Παιδείας και πρόεδρος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου και προχωρά στην πρώτη κεντρική πράξη της ζωής του, την εισαγωγή της δημοτικής γλώσσας στο δημοτικό σχολείο με νέα αναγνωστικά όπως τα «Ψηλά Βουνά».

Ζητά την βοήθεια των βενιζελικών στην ίδρυση ενός σύγχρονου ελεύθερου Πανεπιστημίου ενάντια στον ψευδοκλασικισμό. Δεν θα εισακουστεί. Το ίδιο έτος ιδρύει την Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή και επί κυβερνήσεως Παπαναστασίου το 1924 θα αναλάβει διευθυντής της Παιδαγωγικής Ακαδημίας.

Την δεκαετία 1920-1930 και αφού για λόγους ηθικής τάξης δεν αναλαμβάνει πρύτανης του Πανεπιστημίου Θες/νίκης, ο Γληνός αντιλαμβάνεται ότι η αστική τάξη δεν είναι με την πλευρά της προόδου αλλά με αυτή της αντίδρασης. Τώρα αρθρογραφεί στο «Διδασκαλικό Βήμα» και αναπτύσσει στενές σχέσεις με την αριστερή παράταξη των δασκάλων.  Η δικτατορία του Παγκάλου το 1926 (παππού του σημερινού κτηνάνθρωπου) θα καταργήσει το Μαράσλειο Διδασκαλείο και την Παιδαγωγική Ακαδημία και θα απολύσει τον Γληνό «για λόγους οικονομιών».

Η διάσπαση του Εκπαιδευτικού Ομίλου είναι η δεύτερη κεντρική πράξη της ζωής του Γληνού. Πυρήνας της διαμάχης που ζυμώνεται από το 1926 είναι η ταξικότητα της παιδείας. Σε μια ιστορική συνεδρίαση, ο Γληνός, χωρίς να είναι κομμουνιστής, διακήρυξε με μοναδικό ως και τα σήμερα για την μεστότητα και την καθαρότητα του τρόπο την μαρξιστική-λενινιστική θέση πως η εκπαίδευση καθορίζεται πάντοτε από την σύνθεση της κοινωνίας και αποτελεί όπλο στα χέρια της κυρίαρχης τάξης για να εξασφαλίζει τα συμφέροντά της και να περιφρουρεί τα προνόμιά της.

Η ομάδα των ριζοσπαστικών δυνάμεων κέρδισε την πλειοψηφία του ΕΟ. Η νίκη αυτή δείχνει την επίδραση του μαρξισμού και ιδιαίτερα της ιδεολογικής επιρροής της Οκτωβριανής Επανάστασης στην διανόηση του τόπου μας. Ο Γληνός θα εκδώσει τότε και το περιοδικό του ΕΟ «Νέος Δρόμος» που διακηρύσσει και το πέρασμά του στο πλευρό της εργατικής τάξης.

Παράλληλα το ΚΚΕ αναπτύσσει μεγάλες δυνάμεις στον διδασκαλικό χώρο και το συνδικαλιστικό κίνημα των φοιτητών και στην 6^η του Ολομέλεια του 1934 αποσαφηνίζει το πρόγραμμά του. «Βλέπω φως» θα δηλώσει τότε ο Γληνός.  

Στο μεταξύ η νέα θητεία των βενιζελικών καθιστούν το αντικομουνισμό ως κυρίαρχο δόγμα, με τις πολιτικές διώξεις συνδικαλιστών να γίνονται κυρίαρχο θέμα στην ελληνική κοινωνία. Η περιχαράκωση της αστικής τάξης από τις επαναστατικές ιδέες μετατρέπουν και τα σχολεία σε κέντρα αυταρχισμού και ιδεολογικής κατήχησης. Έτσι προετοιμάζεται και ο εκφασισμός της νεολαίας με την δικτατορία της 4^ης Αυγούστου του 1936.

Τα χρόνια 1929-1936, είναι τα χρόνια της «δύσκολης πνευματικής χειρωναξίας»  για τον Γληνό που υποχρεούται να ξοδεύει χρόνο στο λεξικό του Ελευθερουδάκη. Το βάρος του συνδικαλιστικού αγώνα μετατοπίζεται από τον ΕΟ και τοποθετείται στα φοιτητικά σωματεία και τις αντιφασιστικές διαδηλώσεις. Ο Γληνός οργανώνει σειρά εκδηλώσεων για τους διωκόμενους αγωνιστές. Την κρίσιμη αυτή εποχή ο Γληνός αρθρογραφεί σε πλειάδα αριστερών και προοδευτικών περιοδικών όπως τον «Θησαυρό των Παιδιών», το «Πρωτοπόροι» και το «Νέοι Πρωτοπόροι» αλλά και τον «Κύκλο» και τον «Ριζοσπάστη». Τέλος σε μια εποχή πραγματικά δύσκολη (1936), ο Γληνός προσχωρεί στο ΚΚΕ. Ο «Δημήτρης Φωτεινός» (ψευδώνυμο της νεανικής του ζωής), μετατρέπεται σε «Νέστορα» και από τον ενάρετο αυτό αγωνιστή ξεπηδά αργότερα ο «Ορέστης» (ψευδώνυμο της Κατοχής), ο τολμηρός και αποφασισμένος ηγέτης.

Ο Γληνός συλλαμβάνεται από την μεταξική δικτατορία και φυλακίζεται στην Ακροναυπλία και την Ανάφη μαζί με πολλά στελέχη του ΚΚΕ. Καθοριστική για την ιδεολογική του ωρίμανση, αποτελεί η παραμονή του στην εξορία του Αϊ-Στράτη με άλλους κομμουνιστές, όπου συζητά καθημερινά για όλα όσα τον απασχολούν και τον προβληματίζουν. Στις εξορίες ο Γληνός περνά συντροφικά και αδιαμαρτύρητα όλες τις δοκιμασίες και εμφανίζει ήδη εκείνα τα ποιοτικά γνωρίσματα που διακρίνουν το μετέπειτα πρωτοπόρο στέλεχος του ΚΚΕ.

Το 1939, ο Γληνός εκτοπίζεται στην Σαντορίνη όπου του απαγορεύεται η επαφή ακόμα και με τους ντόπιους. Αργότερα λόγω της κλονισμένης του υγείας, θα μεταφερθεί στην Αθήνα σε κατ’ οίκον περιορισμό. Ο Γληνός αξιοποιεί τον χρόνο του σε θεωρητικές μελέτες. Συγγράφει την «Τριλογία του Πολέμου», μεταφράζει τον «Σοφιστή» του Πλάτωνα κι ύστερα την «Γενεαλογία της Ηθικής» του Νίτσε.

Για τον αγώνα του με τους φασίστες κατακτητές, ο Γληνός έρχεται σε επαφή με μέλη της Κ.Ε. του ΚΚΕ (Πέτρο Ρούσσο) τον Μάη του 1941. Η ελληνική Ασφάλεια τον παραδίδει στους Ιταλούς και ο Γληνός που υποφέρει από υπατικές κρίσεις μεταφέρεται στο Ναυτικό Νοσοκομείο και αργότερα αποφυλακίζεται. Ο Γληνός το 1942 παίρνει μέρος στην Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ και τον Δεκέμβρη του 1942 εκλέγεται στην Κ.Ε. του ΚΚΕ και το Πολιτικό Γραφείο. Ρίχνεται αμέσως στην μάχη του αγώνα για την οικοδόμηση του ΕΑΜ και γράφει το μανιφέστο του «Τι είναι και τι θέλει το ΕΑΜ». Παράλληλα συγγράφει στην Κομμουνιστική Επιθεώρηση σωρεία άρθρων (τουλάχιστον 10 εξακριβωμένα) αλλά και στον Ριζοσπάστη. Αργότερα θα εκδώσει και το βιβλιαράκι του ΕΑΜ «Οι εχθροί του λαού» και ξεκινά την μελέτη του «Σημερινά προβλήματα του ελληνισμού». Το 1943 ανεβαίνει στα «Ψηλά Βουνά» της ελευθερίας για να πάρει την θέση του ως επικεφαλής της ΠΕΕΑ όπως ήταν η πρόταση του ΕΑΜ. Δεν θα προλάβει όμως καθώς θα πεθάνει πάνω σε επέμβαση τον Δεκέμβρη του 1943. Το τελευταίο του χειρόγραφο, σχέδιο εισήγησης για την 10^η Ολομέλεια της Κ.Ε. το παραδίδει στον συναγωνιστή του Γιάννη Ζέβγο.

Αυτός ήταν ο Δημήτρης Γληνός, ο δάσκαλος του λαού, φωτεινό άστρο της παιδείας και της προόδου.  

Δεξιά ο Δ. Γληνός, αριστερά ο Κ. Βάρναλης και στη μέση ο Ν. Καστρινός ο πρώτος αρθρογράφος του «Ριζοσπάστη»

Ομιλία του Γληνού σε εργάτες

Ο Δημήτρης Γληνός στον Αη-Στράτη

Στο βαπόρι «Μαρία Λ.» (25-10-1935) που τον μετέφερε, μαζί με άλλους εξόριστους, στον Άι - Στράτη. Κάτω πρώτη σειρά από αριστερά: Δεύτερος, ο Δ. Γληνός, τέταρτος ο Κώστας Βάρναλης

Στο περιοδικό «Αναγέννηση», με ύλη για τη φιλοσοφία, την επιστήμη, την τέχνη και την παιδεία, ο Δ. Γληνός διετέλεσε διευθυντής

Έρευνα του Γληνού με τίτλο "Τα σημερινά προβλήματα του ελληνισμού"