O Φώτης Μαστροκώστας (Θάνος)

Γεννήθηκε το 1914 στη Σπερχειάδα Φθιώτιδος . Νέος , τραχύς , πολέμησε στο Αλβανικό μέτωπο και πήρε μετάλλιο ανδρείας. Δεν τον κράταγε το σπίτι του και τον περισσότερο καιρό γυρνούσε τα βουνά της Ρούμελης κυνηγώντας. 'Ηταν ο ένας από τους 4 που συναντήθηκαν στις 22 Μαϊου στη Καλύβα του Στεφανή (οι άλλοι ήταν οι:  Νίκος Λέβας, Βαγγέλης Λέβας (αδελφός του πρώτου) και ο Βασίλης Ξυνοτρούλιας από την περιοχή του Δομοκού) με τον 'Αρη Βελουχιώτη δημιουργώντας την πρώτη ομάδα ανταρτών, που θα καταλήξει αυτό που αργότερα λεγόταν ΕΛΑΣ. Αναδείχθηκε σε καπετάνιο του Αρχηγείου Φθιώτιδος και κατόπιν σε καπετάνιο του 2)32 Συντάγματος Δυτικής Στερεάς Ελλάδος. 'Ηταν ένας από τους 3 πιο έμπιστους του 'Αρη ( οι άλλοι 2 ήταν ο Κωστούλας που ήταν ο επικεφαλής των Μαυροσκούφηδων, και ο Λέων που ήταν ο Ιπποκόμος) και πάντα αναλάμβανε τις πιο δύσκολες αποστολές.  Μετά τη Βάρκιζα αρνήθηκε να παραδώσει τα όπλα και ακολούθησε τον 'Αρη στην περιπλάνηση του μέχρι το τέλος στη Μεσούντα. Μετά την αυτοκτονία του 'Αρη κατάφερε να φτάσει στη γενέθλια πόλη (...ήξερε και το τελευταίο μονοπάτι σε όλη τη περιοχή χωρίς να πέσει στα χέρια των διωκτών του). Αφού ξεκουράστηκε μερικές μέρες, ξύρισε τη πλούσια γενειάδα, έκοψε τα μαλλιά του, φόρεσε κουστούμι, και ξεκίνησε με το τραίνο από το Λιανοκλάδι για την Αθήνα με σκοπό να "χαθεί" μέσα στην ανωνυμία της μεγαλούπολης. Στα μέσα της διαδρομής όμως τον αναγνώρισε ένας Σπερχειαδιτης (είχε και ένα χαρακτηριστικό ο Μαστροκωστας,του έλειπε ο ένας δείκτης από το ένα χέρι) με αποτέλεσμα να τον συλλάβουν οι χωροφύλακες .Στις δίκες που ακολούθησαν καταδικάστηκε σε θάνατο , γλύτωσε μεν την εκτέλεση,  αλλά έμεινε πολλά χρόνια στη φυλακή, όπου και αρρώστησε βαριά από φυματίωση. Αποφυλακίστηκε το 1961, γύρισε στην Σπερχειάδα όπου μετά από μία βδομάδα πέθανε. Ο τάφος του βρίσκεται στο νεκροταφείο τής Σπερχειάδας.

Πηγή: http://www.fteri-fthiotidos.gr