Η δεύτερη μάχη της Αμφιλοχίας

Εκτός απο την πρώτη μάχη που διεξήχθει στην Αμφιλοχία Αιτωλοακαρνανίας το 1944 ενάντια στις κατοχικές δυνάμεις του άξονα, ο τόπος αυτός και απο τον οποίο κατάγομαι γνώρισε και άλλη μια πολεμική σύγκρουση, εμφύλια αυτή την φορά στις 1/7/1948.

Η επιχείρηση έγινε απο το κλιμάκιο του ΔΣΕ της Στερεάς Ελλάδας και είχε ως απότερο σκοπό της την απαγκίστρωση δυνάμεων του Εθνικού Στρατού απο το μέτωπο του Γράμμου. Η μετακίνηση αυτή των στρατευμάτων του ΕΣ θα αποδυνάμωνε το μέτωπο της Μακεδονίας και θα ελαφρύνονταν οι δυνάμεις του ΔΣΕ εκεί απο την πίεση που δέχονταν.

Με αυτό το σκεπτικό το Γενικό Αρχηγείο δίνει εντολή στην 2η Μεραρχία Ρούμελης για κατάληψη της Αμφιλοχίας.

Τα γεγονότα

Στις 30/7/1949 περίπου κατά τα μεσάνυχτα οι πρώτοι αντάρτες ρίχνουν τους πρώτους πυροβολισμούς στα σπίτι της Αμφιλοχίας. Όπως και στην πρώτη μάχοι οι αντάρτες χρησιμοποίησαν μια αρκετά οικεία σε αυτούς τακτική για την κατάληψη της πόλης. Κινήθηκαν κυκλωτικά γύρω απο τα υψώματα της Αμφιλοχίας χτυπώντας παράλληλα σε 3 σημεία: Στο δρόμο για Αγρίνιο, στον δρόμο για Άρτα και στον δρόμο για Λευκάδα όπου ο ΕΣ κατείχε ισχυρές και οργανωμένες θέσεις. Οι δυνάμεις του Ε.Σ. αποτελούνταν απο 2 ενισχυμένους λόχους χωροφυλακής, 2 λόχους παρακρατικές δυνάμεις ΜΑΥδων και μικρές δυνάμεις εθνοφυλακής. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ αποτελούνταν από το δευτερο Τάγμα του Αρχηγείου Δυτικής Στερεάς, το τάγμα του Περικλή της 144ης Ταξιαρχίας. Μεχρι το ξημέρωμα η μάχη είχε γενικευτεί και λάβει φοβερές διαστάσεις. Οι κάτοικοι της πόλης ήταν είτε κλεισμένοι σπίτια τους είτε έτρεχαν να κρυφτούν στους γύρω λόγγους. Η διοίκηση του ΔΣΕ βρίσκονταν στο χωριό Σερδινινα ενώ οι διοικητές στο πεδίο της μάχης είχαν πάρει θέσεις στο αλσύλιο όπου βρίσκεται και το γεωμετρικών χρόνων κάστρο της Αμφιλοχίας. Στο ιστορικό αλσύλιο της Αμφιλοχίας είχαν χτισθεί πρόχειρα πολυβολεία ενώ μεγάλο μέρος του είχε ναρκοθετηθεί απο τους αντάρτες. 

Στην διάρκεια της μέρας η μάχη συνεχίζεται ασταμάτητα, ενώ παίρνουν μέρος και τρία πολεμικά πλοία του πολεμικού ναυτικού, που βρίσκονταν σε περιπολία κοντά στον κόλπο της πόλης, δια κανονιοβολισμού. Απο τα πλοία μας είναι γνωστό το 8 και το θωρηκτό 32. 

Κατά τις πρώτες βραδυνές ώρες ο ΔΣΕ αποφασίζει να απαγκιστρωθεί απο τις θέσεις του καθώς η μάχη έχει λάβει αρνητική τροπή. Αιτία για αυτό ήταν κυρίως η έλλειψη σωστών πληροφοριών για την κατάσταση των δυνάμεων του ΕΣ στην Αμφιλοχία, αλλά και η φανερή οπλική υπεροχή του αντιπάλου. Αρχικά οι δυνάμεις του ΔΣΕ αποτραβιόνται στα υψώματα και το κάστρο ενώ η ναρκοθετημένη περιοχή κάνει τις κυβερνητικές δυνάμεις να καθυστερούν στην προέλασή τους. Έτσι ο ΔΣΕ απαγκιστρώνεται και υποχωρεί με τάξη. Λάθη εντοπίζονται και στην διαδικασία υποχώρησης του ΔΣΕ γιατί ενώ ο λόχος του Κώστα Μωρίκη (Βάρδα), παλαίμαχου της 1ης μάχης της Αμφιλοχίας, έχει διεισδύσει βαθεία μέσα στην πόλη και μάχεται παλικαρίσια, τα ανατολικά τμήματα του ΔΣΕ ξεκινούν να υποχωρούν χωρίς ειδοποίηση. Αποτέλεσμα ο εγκλωβισμός του λόχου Βάρδα και ο θάνατος του ιδίου. Ο λόχος Βάρδα πολύ αργότερα κατάφερε να απαγκιστρωθεί και να υποχωρήσει τακτικά.

Περιστατικό

Αφού η μάχη είχε λάβει τέλος οι ΜΑΥδες και οι χωροφύλακες έσυραν έναν αντάρτη του ΔΣΕ στην πλατεία της Αμφιλοχίας που ονομάζεται μπαστούνι. Ο άνδρας παραμένει αγνώστων στοιχείων παρά σχετική έρευνα που έκανα.  Ο αντάρτης ήταν τραυματισμένος στην κοιλιακή χώρα και αιμορραγούσε ακατάπαυστα, κόσμος είχε μαζευτεί ένα γύρω αλάδεν τόλμαγεκανείς να τον βοηθήσει αφου οι χωροφύλακες το φρουρούσαν με όπλα. Ο άνδρας ψυχοραγούσε και εκλιπαρούσε για νερό. Κατά το μεσημέρι που η ζέστη ήταν ανυπόφορη τον αντάρτη πλησίασε ένας άνδρας των ΜΑΥ (το όνομά του είναι γνωστό και δεν θα το αναφέρω εδώ). "Τι θες ρε?"   τον ρώτησε, "νερό" του απάντησε εκείνος και ο βασανιστής αφού χαμογέλασε άρχισε να του κλωτσάει το κεφάλι μέχρι που ο αντάρτης ξεψύχισε. Ο άνδρας αυτός που το αστικό κράτος αργότερα ονόμασε "αγνό πατριώτη" έγινε βαθμοφόρος των ΤΕΑ και μετέπειτα χωροφύλακας της Χούντας.

Οι απώλειες

Οι απώλειες απο την μεριά του ΔΣΕ ανέρχονται σε 17 και είναι οι παρακάτω :

1. 
   
   Αμπατζής Ηλίας ανθυπολοχαγός
2. 
   
   Αναγνωστάκης Ανδρέας
3. 
   
   Αρκουμάνης Δημήτριος
4. 
   
   Βάρσου Βασιλική
5. 
   
   Γιαννοπούλου Σοφία
6. 
   
   Δεληγιωργοπούλου Νίκη
8. Καραμήτρος Γεώργιος
   
   Κοντομέρκου Ελένη
9. 
   
   Μαντζίκη Λουκία
10. 
    
    Μαργαριτόπουλος Κώστας
11. 
    
    Μουτόπουλος Γιώργος
12. 
    
    Μπάκας Γιάννης
13. 
    
    Μπακόλα Κατερίνα
14. 
    
    Μωρίκης Κώστας (Βάρδας)
15. 
    
    Παπαδονίκος Βασίλης
16. 
    
    Τσώνη Κατερίνη
17. 
    
    Υφαντης Γιώργος

Οι απώλειες των κυβερνητικών δυνάμεων είναι άγνωστο συγκεντρωτικά σε πόσες ψυχές ανήλθαν όμως κατά την πρώτη διείσδυση του Τάγματος του ΔΣΕ μετρήθηκαν 15 νεκροί χωροφύλακες και πιάσθηκαν άλλοι 20 αιχμάλωτοι. Παράλληλα ήδη από τις πρώτες ώρες της επίθεσης, ο ΔΣΕ κατέλαβε σημαντικό αριθμό εφοδίων που τον προώθησε στα μετόπισθεν.

Στην μάχη τραυματίσθηκαν οι ταγματάρχης Κώστας Βραχορίτης (στην κοιλιά) και ο λοχαγός Σπύρος Παφίλης (στο χέρι και την σπονδυλική στήλη) τους μετέφερε ο Κ. Τάτσης.

Το ναρκοπέδιο του κάστρου της Αμφιλοχίας ναρκαλιεύθηκε το 1960 μετά απο 3 θανάτους χωρικών. Παρόλα αυτά κάποιες νάρκες παραμένουν στην περιοχή όπως και  αρκετές χειροβομβίδες και κάλυκες.

Η τύχη των νεκρών του ΔΣΕ δεν ήταν η ταφή απο όσα μας λέει ο αυτόπτης μάρτυρας Λεωνίδας Παπαδάκης. Τους νεκρούς του ΔΣΕ τους μετέφεραν άνδρες του Ε.Σ. στο αλσύλιο του κάστρου Αμφιλοχίας και τους έκαψαν....