Οι δύο αντάρτισσες του ΔΣΕ που έμεινα στα βουνά ως το 1962

Οι περισσότεροι από τους αναγνώστες μας και οι ενασχολούμενοι με την ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου θα έχουν διαβάσει για τη γνωστή υπόθεση των ανταρτών του ΔΣΕ, Γιώργου Τζομπανάκη και Σπύρου Μπλαζάκη, που κρύβονταν στα όρη της Κρήτης έως το 1975. Παρόλα αυτά, λιγότεροι σίγουρα γνωρίζουν για την αντίστοιχη περίπτωση των δύο ανταρτισσών του ΔΣΕ Κρήτης που παρέμειναν εν ενεργεία, στα βουνά του νησιού έως το 1962. 

Πρόκειται για τις αγωνίστριες Παγώνα Κοκοβλή- Λιονάκη και Αργυρώ Πολυχρονάκη- Κοκοβλή. 

Οι γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης

Στην ανατολική Κρήτη (Λασίθι, Ηράκλειο και Ρέθυμνο) αναπτύχθηκαν έως το 1947 μικρά αλλά ενεργητικά τμήματα του ΔΣΕ. Επικεφαλής τους υπήρξε, ως γνωστόν, ο Γιάννης Ποδιάς, ο οποίος σκοτώθηκε μαζί με πολλούς μαχητές του σε μια μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση, τον Ιούνιο του 1947.

Έκτοτε, οι επιζήσαντες αντάρτες και αντάρτισσες πέρασαν στα τμήματα του ΔΣΕ στα Λευκά Όρη και συγκεκριμένα σε αυτά του Ψηλορείτη, που ως τότε δεν είχαν στις γραμμές τους καμιά γυναίκα. Στα τέλη του 1947 εντάσσονται στο ΔΣΕ Κρήτης εθελοντικά 15 αγωνίστριες, όμως δύο από αυτές σύντομα θα επιστρέψουν στα σπίτια τους, χωρίς οι αρχές να το ανακαλύψουν. Έτσι, οι γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης είναι πια 13. Στις αρχές του 1948, ο ΔΣΕ Κρήτης διατηρεί μια ελεύθερη περιοχή στο οροπέδιο του Ομαλού που συνορεύει με το φαράγγι της Σαμαριάς. Εντός αυτής της ελεύθερης ζώνης, οι γυναίκες αντάρτισσες είναι συγκροτημένες σε ξεχωριστή ομάδα, με ομαδάρχισσα τη Γεωργία Σκευάκη. 

Η ομάδα συμμετέχει κανονικά στη στρατιωτική ζωή: Κρατάει σκοπιές, διενεργεί περιπόλους και διατηρεί παρατηρητήρια. Παράλληλα, τα μέλη της ομάδας εξασκούνται στα μικρά έμπεδα του ΔΣΕ Κρήτης. Σε περιπτώσεις μικροσυγκρούσεων, οι γυναίκες διασκορπίζονταν στα διάφορα τμήματα και δρούσαν μαζί τους, για να συνταχθούν πάλι σε ξεχωριστή ομάδα, κατά την ανάπαυλα. 

Την άνοιξη του 1948, ο ΔΣΕ εκτοπίζεται από τον Ομαλό και στις 5 Ιουνίου 1948, μετά τη μεγάλη μάχη της Σαμαριάς συντρίβεται. Οι ομάδα των γυναικών διαλύεται και οι γυναίκες εντάσσονται στις διάφορες μικρές ομάδες που δημιουργούνται. Οι κακουχίες, η πείνα και το αδιάκοπο κυνηγητό, οδηγούν αναπόφευκτα σε νεκρούς, αιχμαλώτους και παραδοθέντες. Από τις γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης παραδίδονται οικειοθελώς οι: Μαρία Λεδάκη, Κούλα Μαραθάκη, Ελευθερία Παπαδογιάννη και Γεωργία Τρικουνάκη. 

Στέλνονται και οι τρεις στην εξορία, αλλά δεν προχωρούν σε δηλώσεις μετανοίας, κρατώντας γενναία στάση. 

Τον Απρίλη του 1949 σκοτώνονται σε συμπλοκή οι Αθηνά Χανταμπάκη και η Ελένη Παπαγιαννάκη. 

Στις 5 Δεκεμβρίου 1949, σκοτώνεται το καθοδηγητικό στέλεχος του ΚΚΕ Κρήτης και ένοπλη πια αντάρτισσα, Βαγγελιώ Κλαδού.

Έντεκα ημέρες μετά, σκοτώνεται και η Μαρία Μποράκη.

Από τις γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης, αιχμαλωτίστηκαν οι: Γεωργία Σκευάκη, η Ανδριανή Καταρτζόγλου και η Ξένια Ατανασάκη, το 1952. 

Μόνοι δύο αντάρτισσες απομένουν: Παγώνα Κοκοβλή- Λιονάκη και Αργυρώ Πολυχρονάκη- Κοκοβλή, μέλη και οι δύο του ΚΚΕ.

Παγώνα Κοκοβλή- Λιονάκη και Αργυρώ Πολυχρονάκη- Κοκοβλή

Οι δύο αντάρτισσες του ΔΣΕ παραμένουν στα βουνά της Κρήτης, με ελάχιστους τόπους που μπορούν να αναπαυθούν, ανθρώπους να βρουν λίγη τροφή και υπό το διαρκή κίνδυνο του θανάτου, τα στοιχεία της φύσης και τις κακουχίες. Τη δύσκολη ζωή τους περιγράφει η Αργυρώ Πολυχρονάκη στον Κώστα Γκριτζώνα:

"Αχ αυτή η περίοδος. Να πονάς, να αποζητάς κάποια ζεστασιά και να μην μπορείς να τη βρεις. Και τα πανιά λιγοστά ή και καθόλου. Να γεμίζουν αίματα. Να ντρέπεσαι που μυρίζεις. Να μην αντέχεις ούτε η ίδια την άσχημη μυρωδιά σου. Να κουβαλάς τα ματωμένα σου πανιά, μαζί με το παγούρι και το ξεροκόμματο, αν έχεις, για μέρες. Να μην έχεις που και πως να πλυθείς."

Αυτή όμως η οδύσσεια των δύο ανταρτισσών του ΔΣΕ Κρήτης έκρυβε έναν σκοπό. Μια πολιτική αιτία και στόχευση, για την οποία οι δύο γενναίες γυναίκες άντεξαν και την έβγαλαν πέρα, όσο ελάχιστοι. Στις δύο γυναίκες είχε ανατεθεί η επανασύσταση των κομματικών πυρήνων του νησιού. Δημιούργησαν τους διαλυμένους πυρήνες των Χανίων και του Ρεθύμνου, βοήθησαν στη σύσταση δεκάδων κομματικών οργανώσεων, σε χωριά και πόλεις του νησιού, κατέχοντας τεράστια πείρα από τη δράση τους. Καθοδήγησαν επίσης και την κυκλοφορία παράνομων εντύπων και εφημερίδων του ΚΚΕ. 

Τέλος, το 1962, οι δύο αντάρτισσες λαμβάνουν το νέο ότι η αποστολή τους έχει ολοκληρωθεί. Μαζί με ακόμα τέσσερις παράνομους κομμουνιστές θα φθάσουν στην Ιταλία και από εκεί, μετά από άλλες περιπέτειες θα περάσουν στην Ουγγαρία, την Τσεχία και τέλος στην Τασκένδη. Εκεί θα παντρευτούν και θα αποκτήσουν οικογένειες. 

Το 2009, μαζί με τους συντρόφους τους, θα συμμετάσχουν στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ "Άλλος δρόμος δεν υπήρχε", εξιστορώντας την πολυτάραχη, αλλά και αγωνιστική ζωή τους.

Το χιονισμένο οροπέδιο του Ομαλού