Ένα ξεχασμένο ναυάγιο, ένα γερμανικό έγκλημα και μια ανάλυση περί καπιταλισμού

Όταν ανοίξαμε το βιβλίο "Ναυάγια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στη Μεσόγειο", ένα όνομα ξεχώρισε αμέσως: "ΟΡΙΑ" και δικαίως, αφού το ναυάγιο του Νορβηγικού πλοίου αυτού, έχει καταγραφεί  σήμερα ως η μεγαλύτερη απώλεια ανθρώπινων ζωών στη Μεσόγειο, αλλά και ως η 4η μεγαλύτερη ναυτική τραγωδία του Δευτέρου Παγκοσμίου. Ανάμεσα στις σελίδες, ακολουθούν και άλλα ναυάγια, που δεν φτάνουν βεβαίως τις 4223 ψυχές, εκ των οποίων 4046 Ιταλοί αιχμάλωτοι των Γερμανών που στέλνονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

Το βιβλίο του Ακροναυπλιώτη αντιστασιακού Γιάννη Μανούσακα "Σαράντα μέρες στην Κέρκυρα", μας ταξιδεύει στην ίδια εποχή, αρκετά βορειότερα. Στο νησί των Φαιάκων το 1943. 

Ο Μανούσακας αφηγείται την απόδραση 650 κομμουνιστών κρατουμένων από το Λαζαρέτο της Κέρκυρας, όπου κρατούνταν από τις Ιταλικές αρχές, και την περιπέτειά τους μέχρι να διεκπεραιωθούν στην Αλβανία κι από εκεί στην Ελεύθερη Ελλάδα. Η περιπέτειά τους ξεκινά με τη συνθηκολόγηση  της Ιταλίας και την απελευθέρωσή τους από την Ιταλική φρουρά του νησιού που δεν τάχθηκε με το κράτους του Σαλό του Μουσολίνι. 

Οι Ιταλοί ήρθαν σε επαφή με το τοπικό ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ, αλλά και με παράγοντες της αστικής τάξης του νησιού, προκειμένου να συμφωνήσουν σε ένα κοινό σχέδιο δράσης, δεδομένου ότι οι Γερμανοί σύντομα θα επιχειρούσαν να καταλάβουν το νησί. 

Το ΕΑΜ και ο ΕΛΑΣ, πρότειναν να εκκαθαριστεί το Ιταλικό στράτευμα από τους φασίστες, να μοιραστούν όπλα στο λαό και μαζί, Ιταλοί και Έλληνες να κάνουν την Κέρκυρα φρούριο ενάντια στο φασισμό. Η αστική τάξη του νησιού διαφωνούσε, φοβούμενη την ισχύ του ΕΑΜ. Οι Ιταλοί επέλεξαν την αδράνεια προς μεγάλη τους συμφορά. Μερικές ημέρες μετά, τα Γερμανικά στούκας ισοπέδωσαν την πόλη της Κέρκυρας και με μια απόβαση- αστραπή το νησί πέρασε στα χέρια των Γερμανών. Οι Ιταλοί ήταν πια αιχμάλωτοί τους. Ελάχιστοι κατέφυγαν στον τοπικό ΕΛΑΣ, που τους πέρασε με τον οπλισμό τους στην ηπειρωτική Ελλάδα. 

Παράλληλα, ο Γιάννης Μανούσακας κι οι άλλοι Ακροναυπλιώτες σκορπισμένοι σε ομάδες των 10 σε όλο το νησί, με την φροντίδα του ΕΑΜ και του Κερκυραϊκού λαού, προσπαθούν να βρουν τρόπο να περάσουν κι αυτοί στην κεντρική Ελλάδα. Ο Γιάννης Μανούσακας έμεινε μέσα στην πόλη της Κέρκυρας, στο σπίτι κάποιου μέλους του ΕΑΜ κι είδε με το ίδια του τα μάτια τον χαμό των Ιταλών στρατιωτών. 7000 ή 8000 Ιταλοί στρατιώτες κρατούνταν σε συνθήκες πείνας στο αεροδρόμιο της Κέρκυρας. 

Οι Γερμανική διοίκηση του νησιού έπρεπε να δώσει σύντομα μια λύση. Κι έδωσε την εξής: Αποστολή στα στρατόπεδα συγκέντρωσης...

Για τη συνέχεια της ιστορίας μας ας ακολουθήσουμε την αφήγηση του Μανούσακα:

"Λίγες μέρες μετά βρέθηκα στη συνοικία του Μαντουκιού με μια από τις κόρες του Κώστα που με φιλοξενούσε- τη Σπυριδούλα. Ήταν ένα πρωινό μιας πολύ λαμπερής μέρας. Οι λοξές ηλιαχτίδες παιζογελούσαν στην κατάμπλαβη θάλασσα με μιαν υποψία κυματάκια που σιγοψιθύριζαν αφήνοντας τον αφρό τους. Τα δέντρα έριχναν τα κίτρινα φύλλα τους με το στερνό χαραχτηριστικό τους άρωμα. Ένα βαπόρι ήταν δεμένο στις αγγουρές του, ανοιχτά στον κόλπο της Κέρκυρας και δυο βενζινόπλοια κουβάλαγαν Ιταλούς αιχμαλώτους. 

Πάνω στο κατάστρωμα ήταν στοιβαγμένοι χιλιάδες κι ένα βουητό αγωνίας έφτανε ως την ξηρά. Ξαφνικά βρόντηξαν τ' αντιαεροπορικά πυροβόλα και στον καθαρό ουρανό φάνηκαν σκουρογάλαζα συννεφάκια κι ανάμεσά τους έξι αεροπλάνα, ελαφρά σαν τα πούπουλα, που φέρνοντας μικρούς κύκλους χαμήλωναν, ξέφευγαν τα βλήματα και παίρνανε το στόχο τους. Το ένα άφησε το γυαλιστερό μετάλλινο εφεδρικό ντεπόζιτο της βενζίνας του, που 'χε αδειάσει να πέσει στη θάλασσα κι έτσι πιο ελαφρό κι ευκίνητο χύθηκε σα γεράκι και πέφτοντας χαμηλά σκόπευσε το πλοίο. 

Οι μπόμπες έπεσαν λοξά στο στόχο. Δυο χώθηκαν μέσα στη μάζα των αιχμαλώτων στο ένα βενζινόπλοιο και μέσα απ' τους καπνούς, τον κρότο και τη φωτιά τινάχτηκαν ανθρώπινα κορμιά, χέρια, πόδια και κεφάλια, κατάρτια και μαδέρια αψηλά, πετάχτηκαν στη θάλασσα και το βενζινόπλοιο χάθηκε. Οι άλλες μπόμπες μπήχτηκαν στο κορμί του πλοίου πάνω στους αιχμαλώτους και μια το βάρεσε στα ύφαλα ανοίγοντας μια τρύπα όπως το στόμα μιας σπηλιάς κι η θάλασσα μ' αμάχη ορμούσε μέσα του. Και κατά τον ίδιο επιδέξιο τρόπο χαμήλωσαν και τ' άλλα αεροπλάνα κι έτσι λοξά και εύστοχα χτυπούσαν τη ράχη και τα πλευρά του δεμένου πλοίου, γεμίζοντάς το τρύπες, σκοτώνοντας τους ανθρώπους, τους στοιβαγμένους στ' αμπάρια και στην κουβέρτα, όπου τους αποτέλειωναν η φωτιά κι οι πνιγερές κάπνες. 

Κι η θάλασσα ορμούσε στο κουφάρι, σαν να 'θελε να δώσει τη χαριστική βολή, σαν να γύρευε λες κι εκείνη να δώσει τέλος στο δράμα και στην αγωνία των χιλιάδων δύστυχων ανθρώπων. Μέσα από 'κείνη η φωτιά, τους καπνούς και τις εκρήξεις έφτανε στο μουράγιο ένα πνιγμένο βουητό από ανθρώπινη απόγνωση, που αδύνατο στο κοντύλι, στο χαρτί κι αυτόν που τα κρατεί να τη δώσει στο ελάχιστο. 

Σε δυο λεπτά γίναν τούτα όλα. Τ' αεροπλάνα πιο ελαφρά έφευγαν μεσ' απ' τα γαλάζια σύννεφα και τους γκρίζους καπνούς που άφηναν σκάζοντας τα βλήματα. Μερικοί βαρκάρηδες ανασηκώνοντας τα κεφάλια τους τα τήραγαν αηδιασμένοι. Ένας σήκωσε τα χέρια του και τα μούτζωσε "Να κερατάδες άναντροι"."

Τα αεροπλάνα ήταν προφανώς συμμαχικά κι όπως εύστοχα παρατήρησε ο Μανούσακας, δεν φάνηκαν όταν οι Κερκυραίοι κι οι Ιταλοί μάχονταν για τη σωτηρία του νησιού. Ούτε όταν τα στούκας άφησαν την Κέρκυρα "κρανίου τόπο". 

Πρόκειται για μια απώλεια ψυχών σχεδόν διπλάσια από το ναυάγιο του "ΟΡΙΑ", ξεχασμένη κι άγνωστη, χαμένη κάπου στα κατάστιχα του μεγάλου σφαγείου που λέγεται Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Ψάξαμε αρκετά για περισσότερα στοιχεία σχετικά με τα πλοία και το ναυάγιο, χωρίς αποτέλεσμα. Όμως όπως αποδείχθηκε από το παρακάτω βίντεο, το ναυάγιο υπάρχει, εκεί κάπου έξω από το λιμάνι της Κέρκυρας ανάμεσα σε μπάζα και παλιοσίδερα. 

Ανάσυρση ευρημάτων από το λιμάνι της Κέρκυρας

Στις παρακάτω φωτογραφίες από το βίντεο αναγνωρίζουμε ιταλικά κράνη, δεκάδες σφαίρες, οστά κι ένα Ιταλικό παράσημο ή έμβλημα στολής.

Πηγή των παραπάνω εικόνων: Morgan Corfu.

Το δράμα όμως των Ιταλών αιχμαλώτων δεν είχε ακόμα ολοκληρωθεί...

"Φτάνοντας στο σπίτι άφησα τη Σπυριδούλα και τράβηξα προς το λιμάνι. Εκεί ακουγόταν από λίγη ώρα να δουλεύουν ασταμάτητα αυτόματα όπλα. Πήγα να βγω κατά το μουράγιο, προχωρώντας με προφύλαξη από ένα στενό σοκάκι, μα ένας Κερκυραίος μπήκε ξαφνικά μπροστά μου. "Τράβα πίσω! Δεν κάνει να φαίνεσαι εσύ! Τι θα δεις; Τους Ιταλούς σκοτώνουν οι Γερμανοί. Αυτό είναι." Δεν τον γνώριζα τον άνθρωπο μα υπάκουσα. Σαν έφτασα κατά το κέντρο της πόλης μετάνιωσα. Ξαναγύρισα και πηγαίνοντας από άλλο στενό αντίκρισα ένα κομμάτι κοκκινωπή θάλασσα πηγμένη από κορμιά, άλλα ακίνητα, άλλα να παλεύουν απελπισμένα και τ' αυτόματα απ' τη στεριά να τα βαράνε. Μα στο λεφτό, ένας Κερκυραίος πάλι που έτρεχε τρομαγμένος μ' έπιασε από το μπράτσο. "Τράβα πίσω! Δεν κάνει να φαίνεσαι. Τι θα δεις; Όσοι Ιταλοί κολυμπάνε τους τελειώνουν οι Γερμανοί! Τράβα στο σπίτι που μένεις και μη βγαίνεις σήμερα. Υπάκουσα πάλι με μιαν άβουλη υπακουή, τράβηξα στο σπίτι κι ανεβαίνοντας στο δωμάτιό μου, που ήταν ο πέμπτος όροφος του σπιτιού, έριξα μια ματιά απ' το παραθύρι. Μια ομάδα Γερμανοί σκούπιζαν, άλειφαν με λίπος και χάιδευαν ένα πολύδυμο αντιαεροπορικό που άχνιζε ακόμα."

Κι αργότερα ο Γιάννης Μανούσακας θα μάθει και για ακόμα ένα αποτρόπαιο έγκλημα των Γερμανών...

"Nα σου πω κι ένα άλλο έγκλημα σύντροφε, εξακολούθησε ο γέρος, μια που δεν αποκρινόμουνα. Οι Γερμανοί, τα σκυλιά, το κάμανε αυτό το έγκλημα. Κάθε πρωί, χαράματα-χαράματα, πολλοί Κερκυραίοι γλαρώνουνε τη θάλασσα και μόλις δούνε κάτι να μαυρίζει πάνω της, ρίχνονται. Όποιος προλάβει, αρπάει το "πράμα". Το τραβάει έξω στην αμμουδιά κι αρχίζει τη "δουλειά". Είναι ένας σάκος το λοιπόν κι έχει μέσα έναν Ιταλό αξιωματικό. Τον πιάνει ένας, τονε γδύνει από τα πόδια ως την κορφή, πηγαίνει ρούχα και εσώρουχα στη γυναίκα του. Τα πλένει, τα σιδερώνει, γυαλίζει αυτός τις μπότες, ύστερα γραμμή για την Ήπειρο και τ' αλλάζει με καλαμπόκι... Οι Γερμανοί σύντροφε, φόρτωσαν τους Ιταλούς δημοκρατικούς αξιωματικούς σε καΐκια, για να τους περάσουν στην Ήπειρο- έτσι νόμιζε ο κόσμος- μα μεσοπέλαγα τους πέρασαν από ένα σακί του καθενούς. Το δέσαν από πάνω και τους φουντάρισαν στη θάλασσα. Τώρα τους κουβαλάει κατά δω το κύμα. 

Αφήσανε ζωντανούς τους φασίστες αξιωματικούς, μα μόνο για να τους μισάει ο κόσμος περισσότερο κι από τους ίδιους τους Γερμανούς. Μα για πόσο ακόμα; Θα τους σκοτώσουνε κι αυτούς- καλά θα τους κάνουν. Να ξεβρομίσει κι η Κέρκυρα απ' τους πεμπτοφαλαγγίτες φασίστες. Άχρηστα πράματα. Προδώσανε τους φαντάρους πατριώτες τους."

Το παραπάνω υλικό στοιχειοθετεί μια τραγωδία. Ένα έγκλημα. 7000 με 8000 νεκρούς σε ένα περιστατικό που δίκαια θα έπρεπε να κατέχει ισότιμη θέση με το "ΟΡΙΑ", παραμένει άγνωστο όμως και ξεχασμένο στα παλιά βιβλία της Ιστορίας. 

Κι ο Γιάννης Μανούσακας, που αργότερα πέρασε στην Αλβανία και σώθηκε με την ομάδα του από αδερφωμένους Αλβανούς και Έλληνες παρτιζάνους, αφήνει τη διήγησή του με τούτη εδώ τη σκέψη:

"Χωρίς άλλο. Αν δεν είχα μάθει και δεν είχα ζήσει τα έργα της γέρικης κοινωνίας του καπιταλισμού, με τον ιμπεριαλισμό και το φασισμό της, την αποικιοκρατία, τις σφαγές και τη φωτιά, αν δεν τους είχα παρακολουθήσει να στέλνουνε στο χαμό χιλιάδες, εκατομμύρια μαύρους, άσπρους, κίτρινους, ερυθρούς ανθρώπους πάνω στη γη, για να τους αρπάξουν τη γη τους, για να τους περνάνε το ζυγό της δουλείας και της εκμετάλλευσης, έπρεπε κείνη τη στιγμή ν' αρχίσω να αμφιβάλλω για το γένος των ανθρώπων. Μα με τα λίγε εκείνα που 'ξερα απ' την Ιστορία και με τα τόσα που στα χρόνια τα δικά μας είχανε γίνει, μπορούσα πια να ξεχωρίζω τον "άνθρωπο" που με το έργο του αυτό δεν έχει πια καμιά διαφορά από το θεριό της ζούγκλας.

Έρχονται στο μυαλό οι Αμερικάνοι μπίσνεσμεν, που όλο γεμίζουν τις αποθήκες τους σύνεργα θανάτου. Και σκέπτομαι τη θεωρία που βγάλανε, σα δεν μπορούσαν και δε θέλανε να τα ξοδεύουνε σκοτώνοντας τους Γερμανούς στα πεδία των μαχών γυρεύοντας ωστόσο να διώξουνε οπωσδήποτε το εμπόρευμα για να μαζέψουνε στα ταμεία τους το χρυσάφι του κόσμου: Για να νικήσουν, είπανε, στα μέτωπα, έπρεπε να σκοτώσουν πρώτα τους εργάτες του εχθρού που δουλεύουν για τον πόλεμο, να χαλάσουν τις συνοικίες που κατοικούσαν, σκοτώνοντας αδιάφορα και τα νήπια και τους γέρους. Από την ίδια τούτη λογική έβγαινε σωστό και ηθικό να ξεκάνουνε κι εφτά χιλιάδες Ιταλούς αιχμαλώτους, κι ας ήταν τώρα η χώρα τους συμμαχική, για να μη χρησιμεψουν στον αντίπαλο στις γεωργίες και στα εργοστάσια.

Βάρβαρη λογική κι απάνθρωπη, που την καλλιέργησαν τότε για να φτάσουνε σε λίγο στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι και για να φοβερίζουν, τόσα χρόνια ύστερα απ' την ανθρωποσφαγή την ανθρωπότητα όλη μ' ένα καινούργιο ασύλληπτο όλεθρο, τον όλεθρο του ατομικού και του πυρηνικού χαλασμού."