KOKKINOΣ ΦΑΚΕΛΟΣ: Η μάχη της Πρέβεζας (1944)

Με τον όρο Μάχη της Πρέβεζας, ορίζεται η ένοπλη εμφύλια σύρραξη που έλαβε χώρα κατά το Σεπτέμβριο του 1944 ανάμεσα στα στρατιωτικά σώματα του ΕΔΕΣ που έδρευαν στα Ιωάννινα και την Ήπειρο και τα μάχιμα σώματα του ΕΛΑΣ που είχαν έδρα στις αντίστοιχες περιοχές, προέρχονταν όμως και από άλλες περιοχές δράσης του.

Η Μάχη της Πρέβεζας κράτησε για περίπου 12 ημέρες, με διάφορες φάσεις, είχε ως τελικό της αποτέλεσμα την τμηματική υποχώρηση του ΕΛΑΣ και έληξε με την συνομολόγηση της Συμφωνίας της Καζέρτας και την κατάπαυση πυρός από τα δύο εμπλεκόμενα μέρη.

Η μάχη έλαβε χώρα αμέσως σχεδόν μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από την πόλη αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Ηπείρου.

Πριν τη μάχη

Αμέσως μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων, έντονη υπήρξε η κίνηση των αντάρτικων σωμάτων του ΕΛΑΣ και του ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ γύρω από την πόλη. Αλλά και πριν αναχωρήσουν οι Γερμανοί από την Πρέβεζα, η γύρω περιοχή ήταν ήδη γεμάτη αντάρτικα σώματα του ΕΛΑΣ και του ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ, τα οποία βρίσκονταν σε αναμονή εισόδου στην πόλη.

Οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ στις 9/9/44 βρίσκονταν ήδη στη Βόνιτσα από όπου κατέφθασαν από το Μοναστηράκι Αιτωλοακαρνανίας. ενώ οι δυνάμεις του ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ είχαν καταλάβει τα βόρεια ορεινά σημεία της Πρέβεζας.

Ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Αναστάσιος Παππάς γράφει σχετικά στο βιβλίο του «Η Βιογραφία ενός αγωνιστή» "Στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 αποφασίστηκε η απόβαση του 24ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ στην Πρέβεζα. Στις 12 τη νύχτα δύο βάρκες μας πήραν από το Άκτιο και μας αποβίβασαν στην Κυανή Ακτή, κοντά στο σημερινό κολυμβητήριο. Ο Σταύρος Κοριτσίδης μου είπε ότι οι Γερμανοί βρίσκονταν στο Φρούριο του Αγίου Ανδρέα και πως η κίνηση στην πόλη ήταν εξαιρετικά περιορισμένη. Ο ΕΛΑΣ είχε πληροφορηθεί από τις τοπικές οργανώσεις του ΕΑΜ την επικείμενη αποχώρηση των Γερμανών από την Πρέβεζα".

Ο καπετάνιος του ΕΛΑΝ Στ. Τσουμάνης, γράφει σε αυτοβιογραφικό βιβλίο του: "Ο 2ος λόχος που αποβιβάσαμε με τα πριάρια του ΕΛΑΝ, είχε σαφή εντολή να μη σταθεί λεπτό στην πόλη και να βαδίσει προς Παργινόσκαλα, για να προλάβει ενδεχόμενη αποβίβαση Γερμανών ή μελών του ΕΔΕΣ εκεί. Ο χώρος ήταν σημαντικός για την έκβαση της επιχείρησης και έτσι δεν έπρεπε να χαθεί λεπτό χρόνου."

Ο Μιχάλης Ντούσιας του ΕΛΑΣ γράφει στο βιβλίο του "Απομνημονεύματα από την Αντίσταση": "Μικτή επιτροπή από οργανώσεις του ΕΑΜ και άλλων φορέων της Πρέβεζας, ήρθε στον Κάβο Παναγιάς στο Ακτιο, και μας έκανε έκκληση να μην επιχειρήσουμε κύκλωση των Γερμανών, γιατί τα αντίποινα εναντίον του άμαχου πληθυσμού θα ήταν σκληρά. Έτσι και κάναμε. Οι Γερμανοί τελικά αποχωρούν ανενόχλητοι, με κατεύθυνση τη Νικόπολη με οχήματα και πεζοί, αφήνοντας ως ενθύμιο τα πρώτα Γερμανικά ποδήλατα και μοτοσικλέτες στην Πρέβεζα."

Ο Νίκος Κώνστας αντάρτης του ΕΟΕΑ-ΕΔΕΣ αναφέρει σε μαρτυρία του: "Είχαμε πιάσει μέρες τα υψώματα κοντά στην Πρέβεζα στο βόρειο σημείο της πόλης. Είχαμε ρητές εντολές να μην μπούμε στην πόλη γιατί οι Γερμανοί είχαν δηλώσει ότι σε οποιαδήποτε προσπάθεια παρεμπόδισης των κινήσεών τους θα εκτελούσαν εκατοντάδες πολίτες. Το βράδυ βλέπαμε τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ να κινούνται νότια και περιμέναμε μια κάποια αψιμαχία για την κατάληψη της πόλης αλλά όχι τον χαλασμό που ακολούθησε."

Οι Γερμανοί αποχωρούν στις 14/09 από την πόλη αφού ανατινάξουν το λιμάνι και τις πυριτιδαποθήκες στη Νικόπολη. Η δύναμή τους αριθμεί κάποιες εκατοντάδες και για την κίνησή τους επιτάσσουν και μερικά δημοτικά οχήματα. Η Πρέβεζα θα μείνει κενή στρατιωτικών δυνάμεων για μια με δύο ώρες.

Από το σημείο αυτό ξεκινούν και τα περιστατικά της μάχης.

Φωτογραφίες