Tων αφανών ...

Νίκος Δηλαβέρης. Γεννήθηκε το 1914 στην Προύσα της Μικράς Ασίας. Έζησε στην Θεσσαλονίκη και εργάστηκε ως μηχανικός στους αλευρόμυλους Αλατίνη. Ζώντας από πολύ μικρός την εκμετάλλευση στο πετσί του ο Νίκος οργανώνεται στην ΟΚΝΕ και παλεύει στο πλευρό της σε όλο το διάστημα της μεταξικής δικτατορίας. Από τις πρώτες ημέρες της Κατοχής, κάτω από την καθοδήγηση του Σίμου Κερασίδη, ο Νίκος Δηλαβέρης παίζει αποφασιστικό ρόλο στην οργάνωση της "Ελευθερίας". Ο Νίκος Δηλαβέρης διαθέτει ικανά προσόντα που αργότερα με τη συγχώνευση της οργάνωσης "Ελευθερία" στο ΕΑΜ θα τον αναδείξουν σε Α' Γραμματέα του ΕΑΜ Μακεδονίας. Με το φωτεινό πάντα χαμογελαστό του πρόσωπο και τις σπάνιες αρετές του θα κατακτήσει την εμπιστοσύνη των συντρόφων του. Εκπληρώνοντας κομματική αποστολή, στην προσπάθεια του να μπει παράνομα στην Θεσσαλονίκη, βρίσκεται σε ώρα βομβαρδισμού στον Λαχανά και σκοτώνεται στις 28 Δεκέμβρη του 1948.

Κώστας Παπαργύρης (Φιλώτας). Γεννήθηκε στον Βάβδο Χαλκιδικής. Υπήρξε απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας και φοιτητής της Νομικής Σχολής. Μετά τις 12 Σεπτέμβρη του 1943, αναλαμβάνει πρωτοκαπετάνιος του ΕΛΑΣ στο τάγμα 31, γνωστό και ως τάγμα Χορτιάτη. Κατά τον Εμφύλιο πόλεμο, ο Κώστας Παπαργύρης τίθεται επικεφαλής των μονάδων του Δημοκρατικού Στρατού στην Χαλκιδική. Σκοτώνεται σε μάχη του 1947

Πασχάλης Πασχαλίδης (Τόλιας) Γεννήθηκε στην περιοχή του Ντεπώ Θεσσαλονίκης. Στην Κατοχή εντάσσεται στην ΕΠΟΝ και σε ηλικία 17 ετών θα περάσει στις μαχητικές ομάδες αυτοάμυνας όντας σε διαρκή καταδίωξη από του μοναρχοφασίστες του Εμφυλίου. Το 1947 θα συλληφθεί  τραυματισμένος από ομάδα χωροφυλάκων και θα οδηγηθεί στο στρατοδικείο. Θα εκτελεστεί συνοπτικά πριν καν ακόμα ενηλικιωθεί. Αριστερά ο Πασχάλης Πασχαλίδης ακούει την απόφαση του στρατοδικείου.

Φωκίων Βετλής Γεννήθηκε στην περιοχή του Ντεπώ της Θεσσαλονίκης και συμμετείχε στα νεανικά του χρόνια στην οργάνωση της ΕΠΟΝ. Με άλλους συναγωνιστές και συναγωνίστριές  του έβγαιναν σαν ζευγάρια στους δρόμους της πόλης και έβαφαν συνθήματα στους τοίχους. Αργότερα, περί το 194,4 θα περάσει και στην ένοπλη δράση στο πλευρό του ΕΛΑΣ στα βουνά της Χαλκιδικής. Με τις μεταβαρκιζιανές διώξεις ανέβηκε στα βουνά για το δεύτερο αντάρτικο όπου έχασε την ζωή του το 1946. Τελευταίες του λέξεις πριν φύγει για το βουνό ήταν " Τουλάχιστον εκεί μπορείς να πεθάνεις με ένα όπλο στο χέρι"

Σπύρος Κομνηνός  Κατάγονταν από την περιοχή του Άστρους Κυνουρίας. Ο πατέρας του ήταν απόστρατος ταγματάρχης της χωροφυλακής όταν ξέσπασε ο πόλεμος και ήρθε η τριπλή κατοχή. Οι Κομνηνοί, μαζί τους και ο Σπύρος εντάχθηκαν οικογενειακά στις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ. Μετά την Βάρκιζα ο Σπύρος Κομνηνός κατέφυγε στον Χορτιάτη για να ξεφύγει των διώξεων που δέχονταν από τις δυνάμεις του ακροδεξιού παρακράτους. Το 1946, πιάστηκε άοπλος στον Χορτιάτη από το απόσπασμα χωροφυλακής του μοιράρχου Παπατσώρη. Βασανίστηκε φρικτά επί τόπου και δολοφονήθηκε.

Ανδρέας Κομνηνός.  Γεωπόνος στο επάγγελμα και αδελφός του Σπύρου Κομνηνού και αντάρτης του ΕΛΑΣ κατά την κατοχή. Μετά την Βάρκιζα κατάφερε να διαφύγει στα βουνά και να γλιτώσει την φρικτή μοίρα του αδελφού του. Πολέμησε με τον Δημοκρατικό Στρατό με τον βαθμό του ταγματάρχη και σκοτώθηκε πολεμώντας το 1949 στον Γράμμο.

Κι αν έφτασα τόσο μακριά, ήταν για να μην ακούσω που δε μου αποκριθήκαν

κι αχ, πλανήθηκα πολύ σε δρόμους, ακολουθώντας τούτο η εκείνο, κληρονόμος μιας ανεξήγητης ώρας: τότε που όλα θα εξηγηθούν,

……χωρίς λόγια ή και χωρίς να υπάρχουμε καν — όταν, τέλος, ξαναγύρισα η πόλη είχε λεηλατηθεί, τα βαγόνια αναποδογυρισμένα,

……η εξέγερση ήταν πια παρελθόν κι όσοι απόμεναν όρθιοι πυροβολούσαν ακόμα

για ένα φτωχό έπαθλο στα υπαίθρια σκοπευτήρια

……και το βράδυ «τι ώρα είναι;» ρωτάς, «οχτώ» σου απαντάνε, με τέτοιες άθλιες βεβαιότητες ζούμε

και κανείς δεν είδε το έγκλημα — αφού το τέλειο έγκλημα έγινε

……εκεί που δεν μπορεί πια τίποτα να συμβεί. Όμως εγώ υπήρξα ανυπόμονος

σαν κάποιον που ανοίγει την ομπρέλα του σε καιρούς ξηρασίας (ίσως γιατί δε θέλει να ξεχάσει),

……ή κάποιον που ντύνεται γυναίκα για να πει ένα ψέμα ακόμα παιδικό —

μη μ’ αδικείτε, λοιπόν, αν έκλεισα τα μάτια, ήταν για να υπερασπίσω τον κόσμο

……ή θυμόμουν τα χέρια της μητέρας καθώς έβαζαν τη σκούπα πίσω απ’ τη χαλαρωμένη πόρτα

……— στερεώνοντας ίσως κάτι πιο μακρινό,

……ενώ το κοιμητήρι, αντίκρυ, θρόιζε απαλά, σαν το σύντομο επίλογο ενός μυστηρίου.