Η εκκλησία στο πλευρό του ΕΑΜ

Οι αγώνες του ελληνικού λαού για να απαλλαχθεί από την τυραννία του φασισμού δεν έτυχαν της στήριξης της ελληνικής ορθοδόξου εκκλησίας. Η στάση της αρχιεπισκοπής Αθηνών υπήρξε απαράδεκτη και δοσιλογική. Ακόμα και οι μοναχοί στο Άγιο Όρος φωτογραφίστηκαν με ναζί και έστειλαν συγχαρητήριο τηλεγράφημα στον Χίτλερ.

Παρόλα αυτά υπήρξαν και φωτεινές εξαιρέσεις στους κόλπους της εκκλησίας. Λίγα αλλά φωτεινά παραδείγματα ιερέων που πήραν την θέση σου στο πλευρό του βασανισμένου τους ποιμνίου και στελέχωσαν τις γραμμές του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ με την πολύτιμη δράση τους. Οι ιερείς αυτοί μεταπολεμικά γνώρισαν, ως επί το πλείστον την τύχη των άλλων αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης: διωγμοί, φυλακές και αποσχηματισμούς. Στο άρθρο αυτό θα φέρουμε μερικά τέτοια παραδέιγματα προσωπικοτήτων της εκκλησίας.

Ο παπά-Βαλής: Ο Παπα-Βαλής ήταν ιερέας στην περιοχή του Αγρινίου, που θεώρησε καλό να μην εγκαταλείψει το ποίμνιό του την εποχή πυο σύσωμη η ελληνική εκκλησία φωτογραφίζονταν με του Ναζί. Ο Παπά-Βαλής έδρασε στις τάξεις του ΕΑΜ Αγρινίου, προσπαθώντας να συνεισφέρει τα μέγιστα στον αγώνα ενάντια στον κατακτητή. Πολλές φορές ο Παπά-Βαλής, επισκέπτονταν τις φυλακές με πρόσχημα την εξομολόγηση των κρατουμένων και τους έφερνε υλικά για να δραπετεύσουν ή μηνύματα απο το ΕΑΜ. Σε μια ορισμένη περίπτωση βοήθησε στην δραπέτευση ενός ηγετικού στελέχους του ΕΑΜ απο τις φυλακές Αγρινίου φέρνοντάς του ένα μικρό σιδεροπρίονο μέσα σε ένα γιαούρτι. Αργότερα όταν οι Ιταλοί διώκονταν απο τους Γερμανούς και ο ΕΛΑΣ είχε έρθει σε συνεννόηση μαζί τους για να τους φυγαδεύσει και να του δώσουν τα όπλα τους, ο Παπά- Βαλής έλυσε δραστικά το πρόβλημα τις μεταφοράς των όπλων απο την πόλη του Αγρινίου στις ανταρτομάδες του ΕΛΑΣ. Σκαρφίσθηκε να τα μεταφέρει με την κοινωτική νεκροφόρα, μέσα σε φέρετρα, μέχρι το νεκροταφείο ε΄ξω απο την πόλη. Μετά οι άνδρες του ΕΛΑΣ τα ξέθαβαν και τα μετέφεραν στο αρχηγείο. Την μία και μοναδική φορά που οι Γερμανοί έλεξαν το φέρετρο, ο Παπά- Βαλής είχε "το Θεό μαζί του" και το φέρετρο όντως είχε έναν άτυχο γέρο μέσα του... Μετά την Κατοχή την συμβολή του στον αγώνα του λαού ο Βαλής τηνπλήρωσε με το λεγόμενο "ξύρισμα". Αργότερα μπλέτηκε και στην δίκη του Θέμου Κορνάρου για το βιβλίο του "Αγύρτες και κλέφτες στην εξουσία". Σε αυτό το βιβλίο, ο Κορνάρος καταθέτει την μαρτυρία του για κάποιον αρχιεπίσκοπο, συνεργάτη των Γερμανών, που έσκαψε τον τάφο του προκάτοχού του για να του κλέψει την χρυσή του ράβδο και τα άμφια. Ο Παπά - Βαλής που τον εχθρεύονταν, ο συγκεκριμένος άνθρωπος κλήθηκε στη δίκη του Κορνάρου, με την κατηγορία οτι παρείχε στοιχεία στον συγγραφέα για την εν λόγω υπόθεση. Παρά το οτι η δίκη ήταν σκέτη παρωδία και οι μάρτυρες που ήθελαν τον αρχιεπίσκοπο να έχει πράξει τα όσα ο Κορνάρος του προέσαπτε στο βιβλίο του, εν τέλει η εκκλησία δικαιώθηκε και καταδίκασε τον μεν Κορνάρο σε 2 έτη στην φυλακή, τον δε Παπά-Βαλή σε ένα. Εν τέλει μετά την αποφυλάκισή του η εκκλησία του έδωσε μια μικρή σύνταξη και τώρα ζεί ήσυχα κάπου στο Αιγάλεω.    

O παπά-Ανυπόμονος:  Ο ηγούμενος Γερμανός Δημάκης γεννήθηκε το 1912 στο Αγρίδυο Γορτυνίας. Η κατοχή τον βρίσκει ηγούμενο στην Γκιώνα όπου συναντά τον Άρη Βελουχιώτη να σχηματίζει τον ΕΛΑΣ. Σύντομα θα ενταχθεί και εκείνος στις γραμμές του και θα πάρει την θέση του στο επιτελείο του Άρη. Ο Βελουχιώτης τον ξεχωρίζει για την θέρμη του και την ορθή του κρίση και τον συμβουλέυεται συχνά. Από την σχέση τους αυτή ο Δημάκης θα μείνει γνωστός ως ο παπάς του Άρη. Με την συνθήκη της Βάρκιζας ο Δημάκης επιστρέφει στο εκκλησιαστικό του πόστο, όμως ο εμφύλιος θα τον συμπεριλάβει στην δίνη του. Η συμμορία του Βουρλάκη τον συλλαμβάνει με εντιλή του στρατού και τον βασανίζει μέχρι να αναθεματίσει τους κομμουνιστές της Φθιώτιδας. Τελικά και η δικτατορία θα τον περάσει μεταξύ σφύρας και άμωνος μέχρι το 1975 που τόσο η πολιτεία όσο και η εκκλησία θα αναγνωρίσουν την δράση του προς όφελος του ελληνικού λαού. Πέθανε το 2004  

Ο μητροπολίτης Κοζάνης Ιωακείμ : Φλογερό στέλεχος του ΕΑΜ και γνήσιος αγωνιστής του ελληνικού λαού. Ο μητροπολίτης Ιωακείμ, εντάχθηκε στο ΕΑΜ μετά από παρότρυνση του παπά Ανυπόμονου. Υπερασπίστηκε τα δίκια του λαού όχι μόνο απέναντι στους Γερμανούς, αλλά και το 1946 αρνήθηκε να αναθεματίσει του κομμουνιστές και διώχθηκε από το σχήμα και την εκκλησία. Πέθανε πάμφτωχος μένοντας με συγγενείς του.  Στην φωτογραφία εικονίζεται με την ΠΕΕΑ.

Ο μητροπολίτης Ηλείας Αντώνιος: Ένας πραγματικός "εργάτης" του λαού. Η δράση του ήταν πολύπλευρη και αξιόλογη. Εκτέινονταν από το φλογέρο εκ του άμβωνος κύρηγμα μέχρι την γεωργική δουλειά κοντά στους γεωργούς του ΕΑΜ. Ένας πραγματικός Παπαφλέσσας της κατοχής. Με τον εμφύλιο καταστάθηκε ιερόσυλος και αποσυνάγωγος και του αφαιρέθηκε η μητρόπολη. Ο ίδιος επέστρεψε με την οικογένειά του μέχρι το 2000 όπου και πεθανε. Στην φωτογραφία ο Αντώνιος (μέση) σε εργασίες της ΠΕΕΑ.

Ο παπά Στάθης Κτενάς: Υπήρξε καθοδηγητής του ΕΑΜ από την Λευκάδα. Η ιδιαίτερη πατρίδα του, το 1944, τον τιμά εκλέγοντάς τον εθνοσύμβουλο της ΠΕΕΑ, και εκείνος μεταβαίνει στην Γκιώνα όπου συμμετείχε στις εργασίες της μαζί με τους Μητροπολίτες Κοζάνης Ιωακείμ και Ηλείας Αντώνιο. Παράλληλα οργανώνεται στο ΚΚΕ. Το 1945 φυλακίζεται και επί 12 χρόνια σέρνεται από κάτεργο σε κάτεργο. Οι κακουχίες, οι στερήσεις και η ηλικία, υποσκάπτουν την υγεία του και αποφυλακίζεται λόγω ανηκέστου βλάβης. Δύο χρόνια πριν η Μητρόπολη της Λευκάδας είχε προχωρήσει στον αποσχηματισμό και την καθαίρεσή του. Λίγο μετά την απελευθέρωσή του ο παπά - Στάθης εντάσσεται στην ΕΔΑ επιχειρώντας να συνεχίσει τον αγώνα του. Το 1967 η αμερικανόφερτη Χούντα τον συλλαμβάνει και έτσι ξαναβρίσκεται στην εξορία της Γιούρας. Μετά από δύο χρόνια αφήνεται ελεύθερος και ξαναγυρίζει στο νησί του. Εκεί δεν χάνει χρόνο και συγκροτεί με δική του πρωτοβουλία και κίνδυνο ζωής, την πρώτη παράνομη οργάνωση του ΚΚΕ στη Λευκάδα. Χάνεται από την ζωή το 1980. (φωτογραφία και πηγή Λευκαδίτικα Νέα)

Ο παπά Χολέβας: Υπήρξε ένα απο τα πιό μαχητικά στελέχη του ΕΛΑΣ και σε αντίθεση με πολλούς ιερείς, συμμετείχε σε ένοπλο σώμα του ΕΛΑΣ με το ψευδώνυμο Παπαφλέσσας. Στο επάγγελμα ήταν φιλόλογος και διετέλεσε Γ.Γ. της Παγκληρικής Ένωσης Ελλάδας, στρατιωτικός ιερέας της 13ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και εθνοσύμβουλος της ΠΕΕΑ. Πέθανε πλήρης ημερών το 2001.