H 3η Μεραρχία των νεκρών του ΔΣΕ

Όλες ανεξερέτως οι Μεραρχίες του ΔΣΕ έγραψαν την δική τους ηρωική εποποιία στην σύγχρονη ιστορία της Ελλάδας με τα ηρωικά τους κατορθώματα. Μία από αυτές, η 3η Μεραρχία που έδρασε στην Πελοπόννησο στάθηκε πιο ηρωική και συνάμα πιό τραγική απο όλες τις άλλες και αυτό γιατί: Όλοι ανεξαιρέτως οι μαχητές της γνώριζαν οτι εάν δεν κατάφερναν να κρατήσουν τον Μοριά , αυτό θα σήμαινε τον θάνατό τους . Η γεωγραφική θέση και μορφολογία του εδάφους της Πελοποννήσου, σε συνδυασμό με την έλλειψη ναυτικού και αεροπορίας, καθιστούσε αδύνατη την οργανωμένη διαφυγή τους. Επρεπε στον κλειστό αυτό χώρο ή να νικήσουν ή να πεθάνουν.

Παρά το γεγονός ότι μετά τη Βάρκιζα η περιοχή μετατράπηκε σε ορμητήριο του παρακράτους ,με ό,τι αυτό συνεπαγόταν για την αριστερά, τα στελέχη και τους οπαδούς της. Παρά το γεγονός ότι ο ΔΣΠ ήταν ουσιαστικά υποχρεωμένος να λειτουργήσει σχεδόν ανεξάρτητα, χωρίς δηλαδή σύνδεση με τον βασικό κορμό του στρατεύματος της υπόλοιπης Ελλάδας, κατάφερε το Φθινόπωρο του 1948 να ελέγχει τα τρία τέταρτα της Πελοποννήσου, με τη συνολική του δύναμη να αγγίζει τους 4.000 μαχητές, όταν την ίδια στιγμή ο αντίπαλος είχε περισσότερους από 32.000 άντρες με υπέρτερο στρατιωτικό υλικό, χώρις να συνυπολογίζουμε την ουκ ευκαταφρόνητη δύναμη της Χωροφυλακής και τους ΜΑΥ. Ηταν τέτοια η αποτελεσματικότητα και η ισχύς του ΔΣΠ που προκάλεσε τέτοια αναστάτωση στην αστική κυβέρνηση της Αθήνας που αναγκάστθηκε να αλλάξει πέντε διοικητές στην περιοχή. Οι πολιτικοί παράγοντες της κυβέρνησης των Αθηνών, μέχρι και ο ίδιος ο βασιλιάς, όταν επισκέπτονταν την Πελοπόννησο χρησιμοποιούσαν μονάχα θαλάσσια μέσα καθώς δεν τολμούσαν να χρησιμοποιήσουν επ' ουδενί το οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο του Μοριά φοβούμενοι ενέδρες, σαμποτάζ και άλλα δολοφονικά χτυπήματα.

Οι αξιόμαχοι αντάρτες της 3^ης Μεραρχίας νικήθηκαν όχι λόγω πολιτικών ή στρατιωτικών συνθηκών και επιλογών αλλά λόγω της έλλειψης πυρομαχικών, που τόσο ταλαιπωρούσε το ΔΣΕ, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, καθώς και λόγω της έλλειψης εφεδριών, πράγμα που καταδίκασε γενικότερα την πορεία του ΔΣΕ. Η αδυναμία εξοπλισμού με πυρομαχικά και είδη πρώτης ανάγκης τόσο για τον πόλεμο όσο και για την διαβίωση των μαχητών, αποτέλεσε τη βασική αιτία που ο ΔΣΠ ηττήθηκε νωρίτερα σε σχέση με τις άλλες Μεραρχίες του ΔΣΕ. Οι τρεις συνεχόμενες αποτυχίες για ανεφοδιασμό του ΔΣΠ με πολεμικό υλικό, απο την Στερεά Ελλάδατο Φθινόπωρο του 1948 αποτέλεσαν την ταφόπλακά του.

Παράλληλα  ο στρατηγός Τσακαλώτος και ο υποστράτηγος Πετζόπουλος στις 27/12/1948 εξαπέλυσαν τεραστίων διαστάσεων πόγκρομ ενάντια στον δημοκρατικό πληθυσμό της περιοχής και απομόνωσαν την περιοχή του Μοριά από την υπόλοιπη Ελλάδα, με τμήματα του κυβερνητικού στρατού που ήλεγχαν τις οδικές και σιδηροδρομικές συγκοινωνίες. Ο Τσακαλώτος σε συνδυασμένη επιχείρηση συνέλαβε 4.500 πολίτες που τιτλοφόρησε ως «Κομμουνιστές» και οι οποίοι, μέσα σε μια νύχτα, φορτώθηκαν σε πλοία και μεταφέρθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων και τόπους εξορίας. Η κυβέρνηση δεν ενημερώθηκε καν για το γεγονός καθώς όπως ο ίδιος ο Τσακαλώτος μαρτυρά στην αυτοβιογραφία του οι Αμερικάνοι τους πίεσαν να ενεργήσουν κατά τον τρόπο αυτό.

Οι άνδρες της 3^ης  εξάντλησαν και την τελευταία σφαίρα του όπλου τους πριν πέσουν νεκροί. Με τις

διαρκείς μετακινησεις, τους ελιγμούς και τις μάχες κατάφεραν να διασωθούν μόνο μερικές

εκατοντάδες μαχητών μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες. Πολύ πριν φτάσουν σε αυτή την κατάσταση, από τις αρχές του 1948 ακόμη, τόσο οι ηγέτες του ΔΣΠ όσο και οι μαχητές θεωρούσαν ως αποτυχημένες τις μάχες εκείνες, γιατί, παρά το γεγονός ότι κατατρόπωναν τον αντίπαλο, δεν κατάφερναν να αντικαταστήσουν τα πυρομαχικά που ξόδεψαν στις επιχειρήσεις. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις διαταγές επιχειρήσεων των τμημάτων της Πελοποννήσου συναντά κανείς προς το τέλος δύο πολύ χαρακτηριστικές γραμμές, που γράφουν : «Ανεφοδιασμός και επιμελητεία : εκ του εχθρού». Οι γραμμές αυτές μας θυμίζουν τόσο τις ίδιες διαταγές που δίναν οι καπεταναίοι της Εθνικής Αντίστασης όσο και την αυταπάρνηση και τηναυτοθυσία που χαρακτήριζε και τους δύο.

Οι δυνάμεις του ΔΣΠ, παρά τον ηρωισμό των μαχητών και μαχητριών του, μακριά απο το κύριο σώμα του ΔΣΕ, και χωρίς τα απαιτούμενα πολεμοφόδια, ηττήθηκαν τελικά από τις κατά κράτος υπέρτερες δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού. Στα τέλη του Αυγούστου έως και τις αρχές Σεπτέμβρη του 1949, ο ΔΣΕ είχε αποσυρθεί στην Αλβανία.

Στην Πελοπόννησο, στις αρχές Αυγούστου σκοτώθηκαν οι Ρογκάκος, Λάτσης και Φούρκας στον Πάρνωνα και ο Πέρδικας στο Μαίναλο. Μετά τις δραματικές αυτές εξελίξεις, ο αρχηγός του ΔΣΠ, Στέφανος Γκιουζέλης, προσανατολίστηκε στη διαφυγή του ίδιου, του Α. Κονταλώνη και της ομάδας Καμαρινού προς την Αλβανία, χρησιμοποιώντας ένα μικρό βενζινόπλοιο από τις ακτές του Μεσσηνιακού Κόλπου, αλλά στις 4 του Σεπτέμβρη 1949, όταν η μικρή ομάδα κινούνταν από Λουσίνα προς την κοιλάδα του Ευρώτα, έπεσε σε ενέδρα του Ε.Σ. και των ΛΟΚστην τοποθεσία «Λάτα» του χωριού Καστανιά (Καστόρι) και διαλύθηκε. Ο ίδιος ο Γκιουζέλης μαζέυοντας μερικούς μαχητές κοντά του προσπάθησε να αμυνθεί αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Τελικά μένοντας μόνος κατάφερε να συρθεί σε ένα μαντρί κοντά στον Χελμό και εκεί πέθανε απο τα τραύματά του και την πείνα.

Απο τα επιτελικά στελέχη του ΔΣΠ μονάχα δύο κατάφεραν να διασωθούν οι : Αρίστος Κονταλώνης και Γιώργος Καμαρινός, ενώ απο τους μαχητές μόλις μερικές δεκάδες. Οι προσωπικές ιστορίες και των δύο για το πώς κατάφεραν να γλιτώσουν ξεπερνούν κάθε φαντασία. Ο τελευταίος ελεύθερος αντάρτης του ΔΣΠ, ο Ετεοκλής Δουμουλάκης, βρέθηκε νεκρός σε μια σπηλιά πάνω από το χωριό Μπάλα Μεσσηνίας, το 1952, τρία χρόνια μετά την ήττα του ΔΣΕ.

Ας δούμε όμως τώρα τις δυνάμεις τόσο του Ε.Σ Πελοποννήσου όσο και του ΔΣΠ για να αποκτήσουμε και μιά πιό αντικειμενική ματιά

Η 3^η  Μεραρχία του ΔΣΕ

·        Διοικητής: Στέφανος Γκιουζέλης, συνταγματάρχης, μέλος του Πολεμικού Συμβουλίου του ΔΣΕ,

·        Πολιτικός Επίτροπος: Βαγγέλης Ρογκάκος,αντισυνταγματάρχης,

·        Βοηθός Πολιτικού Επιτρόπου: Κωνσταντίνος Μουλόπουλος

Η Μεραρχία συγκέντρωνε περίπου 2.800 άνδρες. Μαζί της ενώθηκαν διάφορες ομάδες χώρου με περίπου 600 άνδρες και το σώμα Αυτοάμυνας που αριθμούσε περίπου 4.000 μαχητές

Σύνολο: 7.400 μαχητές

Οι δυνάμεις του Ε.Σ.

Ο Ε.Σ. είχε στην διάθεσή του την 9^η Μεραρχία απο το ‘Α Σώμα Στρατού με τρείς ενισχυμένες ταξιαρχίες, δύο μοίρες ΛΟΚ , ένα Σύνταγμα πεδινού πυροβολικού και ένα ορειβατικού. Στις δυνάμεις αυτές που ουσιαστικά μετακινήθηκαν απο την κεντρική Ελλάδα έρχονταν να προστεθούν οι τοπικές δυνάμεις του Ε.Σ. στην Πελοπόννησο : Δύο ακόμα μοίρες των ΛΟΚ, η 72^η Ταξιαρχία, 14 τάγματα ελαφρού πεζικού, ένα σύνταγμα τεθωρακισμένων, μία πυροβολαρχία , τρία τάγματα της Χωροφυλακής και μεγάλες δυνάμεις των ΜΑΥ και των παρακρατικών.

Σύνολο: 45.000 μαχητές

Η στελεχική σύνθεση της 3ης Μεραρχίας

Επόπτης όλων των Γραφείων του Επιτελείου 3ης Μεραρχίας, Γιώργος Αρετάκης (Σφακιανός), αντισυνταγματάρχης.

* Διευθυντής του Γραφείου Επιχειρήσεων, Κώστας Μπασακίδης, αντισυνταγματάρχης
* Διευθυντής 2ου Γραφείου, Λυκούργος Γιαννούκος (Μετερίζης), ταγματάρχης
* Διευθυντής Δικαστικού, Νίκος Γκότσης, αντισυνταγματάρχης
* Διοικητής Λαϊκής Πολιτοφυλακής, Ηλίας Κιαπές, αντισυνταγματάρχης
* Διευθυντής Επιμελητείας, Γιάννης Παπαδόπουλος, ταγματάρχης
* Υπεύθυνος Δημοκρατικής Νεολαίας, Γιάννης Κώνστας (Αγγελος)
* Διοικητής της Σχολής Αξιωματικών, Κώστας Κανελλόπουλος, αντισυνταγματάρχης
* Διοικητής Λόχου Ασφαλείας, Νίκος Πανούσης, λοχαγός

Διοικητής της 22ης Ταξιαρχίας, Γιάννης Σαρρής (Σαρήγιαννης), αντισυνταγματάρχης, Πολιτικός Επίτροπος (ΠΕ), Χριστόφορος Κώνστας, αντισυνταγματάρχης.

Διοικητής της 55ης Ταξιαρχίας, Θεόδωρος Πρεκεζές, αντισυνταγματάρχης, ΠΕ, Κώστας Λαδάς, ταγματάρχης.

Περιφερειακά Αρχηγεία:

* Διοικητής Αρχηγείου Πάρνωνα, Γιώργος Ατζακλής, ταγματάρχης, ΠΕ Νίκος Λάτσης, ταγματάρχης.
* Διοικητής Αρχηγείου Ταϋγέτου, Κώστας Ξυδέας, ταγματάρχης, ΠΕ Γιώργος Παπαδόπουλος, λοχαγός.
* Διοικητής Αρχηγείου Μαινάλου Δημήτρης Γιαννακούρας (Πέρδικας), ταγματάρχης, ΠΕ Γιώργος Σπυρόπουλος.
* Διοικητής Αρχηγείου Αχαΐας - Ηλείας Δημήτρης Πετρόπουλος (Ζαχαριάς), ταγματάρχης, ΠΕ Θωμάς Αγγελάκος, ταγματάρχης.
* Διοικητής Αρχηγείου Αργολιδοκορινθίας, Μανώλης Σταθάκης, αντισυνταγματάρχης, ΠΕ Γιώργης Δαράκης,

 

Διακρίνονται αριστερά προς τα δεξιά ο Γιώργος Κονταλώνης, επιτελάρχης της 3ης Μεραρχίας, ο Στέφανος Γκιουζέλης, διοικητής, και ο Κώστας Μπασακίδης, διευθυντής του γραφείου επιχειρήσεων

Παρέλαση ανδρών του ΔΣΠ