Συνοπτική ιστορία του ΔΣΕ Θάσου - Μέρος 2ο

 

Έχοντας παρουσιάσει συνοπτικά τη δράση και το ιστορικό του ΔΣΕ Θάσου, θα συνεχίσουμε αυτό συνοπτικό αφιέρωμα της δράσης του με την παρουσίαση των δύο σημαντικότερων συγκρούσεων της ομάδας των 5 μαχητών του ΔΣΕ του νησιού, με τις κυβερνητικές δυνάμεις.

Η μάχη της Τσοτσούλας

Την άνοιξη του 1948, το νησί της Θάσου θα γνωρίσει σημαντικές και εκτενείς εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Χωροφυλακής και των ΜΑΥ και ενόπλων τρομοκρατών, ενάντια στην ομάδα του ΔΣΕ του νησιού, η οποία κινείται διαρκώς στα ορεινά δάση της περιοχής. Αποφεύγοντας επί ημέρες τον αντίπαλο, ο ΔΣΕ Θάσου θα συναντηθεί τελικά με τον αντίπαλο στο ύψωμα Τσοτσούλα.

Οι κυβερνητικές δυνάμεις, χωροφύλακες, ΜΑΥ και παρακρατικοί, περίπου 80 στον αριθμό, θα καταλάβουν το βορειοδυτικό ύψωμα της Τσοτσούλας, με επικεφαλής τους, το διοικητή της Χωροφυλακής Θάσου, Ζάχο. Η μάχη ξεκίνησε με αραιά πυρά ενάντια στους αντάρτες, προερχόμενα από πολυβόλα που είχαν στηθεί στα 150 μέτρα από τις θέσεις του ΔΣΕ και συνεχίστηκε με γενικευμένη συμπλοκή. Ο αντίλαλος των πυρών ακούστηκε βόρεια, έως το χωριό Κοίνυρα και νότια, έως το χωριό Θεολόγος. Καθώς η μάχη συνεχιζόταν, μια ξαφνική ομίχλη κάλυψε το ύψωμα, δίνοντας στους αντάρτες τη δυνατότητα ελιγμού. Αθόρυβα πέρασαν στα πλάγια των θέσεων των χωροφυλάκων και τους πλαγιοκόπησαν με έφοδο. 

Οι κυβερνητικοί υποχώρησαν αρχικά στη θέση Πλακιά, όπου επιχείρησαν να καταλάβουν νέες θέσεις, ωστόσο, το οπλοπολυβόλο του ΔΣΕ και οι εύστοχες βολές τους σύντομα έτρεψαν τον αντίπαλο σε φυγή, με τους χωροφυλακες και τους ΜΑΥ να υποχωρούν άτακτα, προς το χωριό Θεολόγος. Παράλληλα, ομάδα χωροφυλάκων που είχε εγκλωβιστεί στο ύψωμα Τσοτσούλα αιχμαλωτίστηκε με όλον της τον εξοπλισμό, και ένα οπλοπολυβόλο. 

Οι αντάρτες αφού αχρήστευσαν τα όπλα τους και κατάσχεσαν διάφορα χρήσιμα σε αυτούς είδη, τους άφησαν να επιστρέψουν ελεύθεροι στις βάσεις τους. Η πρώτη αυτή μεγάλη συμπλοκή του ΔΣΕ Θάσου, θα θέσει το κλίμα, για τη μεγάλη μάχη του Μακρυνάμμου. 

Μετά τη μάχη της Τσοτσούλας, ο ΔΣΕ Θάσου κινήθηκε στη δυτική μεριά του νησιού, όπου αφοάσισε να χτυπήσει το οχυρωμένο χωριό Ραχώνι, προκειμένου να εφοδιαστεί με τρόφιμα. Η επίθεση διεξήχθη με σχετική επιτυχία, ωστόσο, οι αντάρτες αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν, αφού είχαν εισέρθει στο χωριό, λόγω συγκεντρωτικών πυρών.

Η μάχη του Μακρυνάμμου

Στις 20 Σεπτεμβρίου του 1948, οι αντάρτες του ΔΣΕ Θάσου βρίσκονται στο ύψωμα Μηλιός, πάνω από την περιοχή Μακρυνάμμος, ενώ οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις της Χωροφυλακής και των λοιπών παραστρατιωτικών δυνάμεων βρίσκονταν στο ζενήθ τους. Το σημείο που είχε καταλάβει ο ΔΣΕ βρισκόταν σε προνομιακή θέση παρατήρησης και σύντομα οι αντάρτες εντόπισαν ότι οι κυβερνητικοί είχαν βάλει φωτιά στο δάσος του υψώματος Σκαλιά, και μια ομάδα 30 χωροφυλάκων κινούταν στην περιοχή Μακρυνάμμος. 

Η κίνηση της Χωροφυλακής έδειχνε ότι ετοιμάζονται για ενέδρα και οι αντάρτες αποφάσισαν να διενεργήσουν κυκλωτική κίνηση, με κατεύθυνση προς την παραλία. Προχωρώντας αθόρυβα προς την παραλία, οι αντάρτες συνάντησαν σύντομα τους άνδρες της Χωροφυλακής και άνοιξαν ομαδικό πυρ. Ο αιφνιδιασμός ήταν σχεδόν τέλειος και οι χωροφύλακες ξεκίνησαν να υποχωρούν προς την παραλία. Εκεί, οι χωροφύλακες προσπάθησαν να οχυρωθούν στα βράχια και έστησαν οπλοπολυβόλο για να αμυνθούν. Ωστόσο, οι αντάρτες μετακίνησαν το δικό τους πολυβόλο καταλαμβάνοντας υπερέχουσα θέση και σύντομα έκαμψαν την αντίσταση του αντιπάλου, που έτρεξε να κρυφτεί στα ρείκια και τις κουμαριές. Οι νεκροί και οι τραυματίες της Χωροφυλακής ήταν αρκετοί, όπως και οι αιχμάλωτοι. 

Ανάμεσα στους αιχμαλώτους χωροφύλακες, οι αντάρτες εντόπισαν τον Γιώργο Κρητικό, χωροφύλακα που τρομοκρατούσε το χωριό Θεολόγος και είχε πυρπολήσει το σπίτι της οικογένειας του αντάρτη Νίκου Μανωλίτσου και τον εκτέλεσαν αμέσως. Τα λάφυρα της μάχης φορτώθηκαν στους αιχμαλώτους και οι αντάρτες τράβηξαν για το λημέρι τους, στον κάβο Διαπόρι. Ωστόσο, πολλοί αιχμάλωτοι ήταν τραυματίες ή εξαντλημένοι και τελικώς αφέθηκαν ελεύθεροι.

Το επόμενο πρωί, πολεμικό πλοίο κανονιοβόλησε τα υψώματα κοντά στο Μακρυνάμμο, χωρίς προφανώς κανένα αποτέλεσμα και αποβίβασε χωροφύλακες για να μαζέψουν τους νεκρούς τους. Ωστόσο, ο ΔΣΕ είχε ναρκοθετήσει έναν από αυτούς, με αποτέλεσμα νέες απώλειες. Τελικώς, οι νεκροί μαζεύτηκαν με σχοινιά και από απόσταση.

Η ήττα της Χωροφυλακής στον Μακρυνάμμο προκάλεσε τη θυμηδία του λαού της Θάσου και τερμάτισε τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις κατά των ανταρτών, οι οποίοι ακόμα δεν είχαν απώλειες. Λίγους μήνες μετά, η Χωροφυλακή θα αντικατασταθεί από τμήμα στρατού που θα αναλάβει τη συνέχεια της εκκαθάρισης.

Θασίτες αντάρτες του ΔΣΕ, που πολέμησαν σε τμήματα εκτός του νησιού και αγωνιστές της Θάσου

Κώστας Δούμπος: Μαχητής του ΔΣΕ. Σκοτώθηκε το 1948.

Νίκος Μανώλης: Μαχητής του ΕΛΑΣ και μετέπειτα καταδιωκόμενος αγωνιστής. Σκοτώθηκε μετά από προδοσία, το 1947.

Κώστας Κομίτης: Στέλεχος του ΕΛΑΣ. Σφαγιάστηκε από τους ανθρώπους του Αντών Τσαούς, το 1943.

Tάσος Λαντίτσος: Προπολεμικός κομμουνιστής και κρατούμενος της Μεταξικής Δικτατορίας. Υπήρξε στέλεχος του ΕΛΑΣ Θάσου και μετέπειτα του ΔΣΕ. Πέθανε το 1982 στη Βουλγαρία, όντας 33 χρόνια πολιτικός πρόσφυγας.

Γιάννης Μπαμπατζίκος: Αντάρτης του ΔΣΕ από τη Θάσο. Σκοτώθηκε στα βουνά της Ξάνθης, το 1947.

Η παραλία της Μακρυνάμμου σήμερα.

Πηγή: Νίκος Μανωλίτσος, Δοκιμασία- Το δεύτερο αντάρτικο στη Θάσο, Εκδοτική Ομάδα, Θάσος, 1986.