Η Κρήτη στον Εμφύλιο - Μέρος 8ο: Οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις ξεκινούν

 

Στις αρχές Αυγούστου του 1947, τμήματα των ΜΑΥ, αποτελούμενα από τους παρακρατικούς της γνωστής "Άνευ Θητείας Χωροφυλακής" και δύναμης 150 ανδρών, με επικεφαλής τον ίδιο τον Παύλο Γύπαρη και άλλες δυνάμεις ενόπλων από το Ηράκλειο με επικεφαλής τον Πέτρακα ανέλαβαν, κατόπιν ασφαλώς σχεδιασμού και έγκρισης και των διοικητικών και αστικών κυβερνητικών αρχών του τόπου, μια μεγάλη επιχείρηση εκκαθάρισης των ανταρτών του ΔΣΕ στο νομό και ειδικότερα στις επαρχίες Αποκορώνα και Σφακιών. 

Αρχικά, οι δυνάμεις αυτές πέρασαν από τα χωριά Άγιοι Πάντες, Πεμόνια, Μελιδόνι, Καρές και συνέχισαν την πορεία τους προς τα πρώτα υψώματα των Λευκών Ορέων. Οι δυνάμεις ήταν εφοδιασμένες με ισχυρό και βαρύ οπλισμό, άφθονα πυρομαχικά, τρόφιμα και άλλα εφόδια, τα οποία σαφώς ο ΔΣΕ δε διέθετε.

Στα πρώτα υψώματα των Λευκών Ορέων, οι δυνάμεις αυτές συγκρούστηκαν με 40 περίπου αντάρτες του ΔΣΕ και η σύγκρουση εξελίχθηκε σε μάχη που κράτησε 8 ολόκληρες ώρες, από τις 9 το πρωί, έως τις 5 το απόγευμα. Λόγω των υπέρτερων και σαφώς ανώτερα εξοπλισμένων κυβερνητικών δυνάμεων, ο ΔΣΕ αναγκάστηκε να συμπτυχθεί, έχοντας σημαντικές απώλειες. Στη μάχη έπεσαν ηρωικά μαχόμενοι οι νεαροί ΕΠΟΝίτες:

Νίκος Τσατσαρωνάκης

Λευτέρης Ειρηνάκης, από τα Χανιά 

Δημήτρης Λιονουδάκης, από την Κόπραινα (σημερινό Άσπρο)

Αρτέμης Ροζάκης, από τη Μάζα Αποκορώνου.

Οι παρακρατικοί κανίβαλοι απέκοψαν το κεφάλι του Ροζάκη και αφού κατέβηκαν στο Παϊδοχώρι, μπήκαν στο καφενείο του χωριού και ζήτησαν ένα τσουκάλι για να βράσουν μια κεφαλή. Ο καφετζής κι οι πελάτες του καφενείου, νόμισαν ότι είχαν σκοτώσει κάποιο ζώο και ήθελαν να βράσουν το κεφάλι του, αλλά πάγωσαν επί τόπου, όταν είδαν έναν χωροφύλακα να βγάζει από ένα καταματωμένο σακί, το κεφάλι του Ροζάκη, να το κρατά από τα μαλλιά και να το επιδεικνύει. Οι θαμώνες του καφενείου που έζησαν τα γεγονότα, θυμόνται ακόμα το φρικτό αυτό περιστατικό. 

Από την πρώτη μάχη αυτή, το βαρόμετρο της σύγκρουσης είχε ήδη καθοριστεί. Ο σφακιανός αντάρτης Μιχάλης Μανουσέλλης κατάφερε να ξεφύγει από θανάσιμο κίνδυνο και να γλιτώσει τραυματισμένος. Από την πλευρά των κυβερνητικών δυνάμεων, ανακοινώθηκαν δύο τραυματίες και ο σοβαρός τραυματισμός του Πέτρακα. Στο πλαίσιο βέβαια της προπαγάνδας της εποχής, οι κυβερνητικοί ποτέ δεν ανακοίνωναν τις απώλειές τους ή εάν τούτο συνέβαινε, οι αριθμοί δεν ήταν πραγματικοί. 

Λίγο αργότερα, τρεις λόχοι του κυβερνητικού στρατού, υποστηριζόμενοι από τους ΜΑΥ της επαρχίας Σελίνου ξεκίνησαν εκκαθαριστική επιχείρηση στην περιοχή νότια των Παλαιών Ρουμάτων. Στη θέση "Αποπηγάδι", συγκρούστηκαν με ομάδα ανταρτών του ΔΣΕ, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν οι Σπύρος Σπύρου, από την Πελοπόννησο, ο Γιάννης Φραγκιουδάκης και ο Ανδρέου, στρατιώτης που είχε λιποτακτήσει από το Κέντρο Βασικής Εκπαίδευσης Ηρακλείου και είχε καταταγεί στο ΔΣΕ.

Συνεχίζοντας τις εξορμήσεις στην ύπαιθρο, οι ομάδες του στρατού και των παρακρατικών, με επικεφαλής το Γύπαρη συγκρούστηκαν ξανά, με ομάδα ανταρτών του ΔΣΕ σε τοποθεσία ανάμεσα στα χωριά Σαμωνά και Μαχαιροί, στις 18 Αυγούστου 1947. Για τη σύγκρουση αυτή, οι αστυνομικές αρχές ανάφεραν σε δελτίου τους, ότι ο ΔΣΕ είχε δύο νεκρούς, το Χαράλαμπο Τοράκη και το Μιχάλη Καρβούνη, από το Σαμώνα. Ωστόσο, ο Τοράκης δεν ήταν ποτέ αντάρτης του Δημοκρατικού Στρατού, αλλά απλός πολίτης, που οι παρακρατικοί συνάντησαν στο χωράφι του και τον σκότωσαν, ενώ ο Καρβούνης ήταν απλός βοσκός που έτυχε της ίδιας μοίρας, καθώς έβοσκε τα ζώα του...

Τιμητική πλακέτα του ΚΚΕ, για τη μάχη στο "Αποπηγάδι"

Πηγή: Λευτέρης Ηλιάκης, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Κρήτη, Αυτοέκδοση, Χανιά 2002, 60-61.