Η "ακαδημία" του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο

Το 1948 και ενώ ο Εμφύλιος μαίνονταν οξύτατος, η Προσωρινή Κυβέρνηση του βουνού αποφάσισε να λειτουργήσει "παιδαγωγικά διδασκαλεία" σε όλες τις ελεγχόμενες περιοχές του. Το πρόβλημα της εξαναγκαστικής εγκατάλειψης των χωριών και του μαζικού εγκλεισμού χιλιάδων παιδιών στις "παιδουπόλεις" της Φρειδερίκης, αλλά και η αποστολή 18.892 προσφύγων για φιλοξενία στα σοσιαλιστικά κράτη, είχε ως αντίκτυπό του, ανάμεσα στα άλλα, την έλλειψη ειδικοτήτων και διδακτικού προσωπικού που ήταν απαραίτητο για την αναδιοργάνωση του υπό δημιουργία αντάρτικου κράτους. Η διάρθρωση και η λειτουργία των διδασκαλείων αυτών θα γίνονταν στα πρότυπα των διαδασκαλείων της ΠΕΕΑ.

Στην Πελοπόννησο, στις ελεύθερες περιοχές λειτούργησε το ένα και μοναδικό τέτοιο λαϊκό διδασκαλείο. Το λαϊκό διδασκαλείο της Πελοποννήσου, που οι ντόπιοι αποκαλούσαν "Ακαδημία" λειτούργησε στο χωριό Κοντοβάζαινα Αρκαδίας σε δύο φάσεις: την περίοδο του Ιουνίου-Ιουλίου του 1948 και του Οκτώβρη-Νοέμβρη του ίδιου έτους. Οι σπουδαστές συνολικά ήταν 75 και οι απόφοιτοι της πρώτης φουρνιάς πρόλαβαν να διοριστούν και να διδάξουν για ένα τρίμηνο πριν οι εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού αναγκάσουν το διδασκαλείο σε εγκατάλειψη. Η διευθυντική τριάδα της Σχολής αποτελούνταν από τους εκπαιδευτικούς Πάνο Γεωργόπουλο (διευθυντής, υπεύθυνος για τη λαϊκή παιδεία Πελοποννήσου), Γιώργη Κολίντζα (εκπρόσωπος της λαϊκής παιδείας του νομού Αρκαδίας) και την Γωγώ Μαντά-Παπαιωάννου (επιθεωρήτριας των δημοτικών σχολείων του νομού Αρκαδίας). Εκτός από τους μόνιμους καθηγητές, στο διδασκαλείο έκαναν εμβόλιμες διαλέξεις και άλλοι καθηγητές και δημοσιογράφοι. Τα μαθήματα είχαν τη μορφή ταχύρρυθμης εκπαίδευσης πάνω στις θεμελιώδεις ενότητες της εκπαιδευτικής πράξης, όπως ήταν: τα παιδαγωγικά, η διδακτική, η ψυχολογία, αλλά συνάμα δένονταν και με τις κοινωνικές επιστήμες, όπως ήταν η Ιστορία και η Φιλοσοφία. Η παιδαγωγική σκέψη του Γ. Κολίντζα, που δίδασκε τα πρώτα μαθήματα, ήταν στα αντιαυταρχικά πρότυπα του "σχολείου εργασίας", με "σεβασμό στο μαθητή", ενθάρρυνση του "διαλόγου" και της "αυτενέργειας", σε ένα "δημοκρατικό εκπαιδευτικό περιβάλλον". Στο μάθημα της Φιλοσοφίας και της Ιστορίας, ο Π Γεωργοπουλος χρησιμοποιούσε σημειώσεις από τα αντίστοιχα μαθήματα που είχε παρακολουθήσει στην εξορία, και ιδιαίτερα τα μαθήματα Ιστορίας από την ανολοκλήρωτη μελέτη του Γ. Ζεύγου για τον κοινωνικό χαρακτήρα της Επανάστασης του 1821.

Στο πρόγραμμα σπουδών του διδασκαλείου υπήρχαν σαφώς και μαθήματα πολιτικής επικαιρότητας, τα "λαικοδημοκρατικα", όπου γίνονταν ανάλυση για τις δυνατότητες οικονομικής ανάπτυξης της χώρας με βάση το περιοδικό Ανταίος, με τη μελέτη του Δ. Μπάτση, για την ανάπτυξη της βαριάς βιομηχανίας και του Ν Κιτσίκη για την ανοικοδόμηση της Ελλάδας. Τα μαθήματα υγιεινής και τα "κατασκηνωτικά" βρήκαν άμεση αφαρμογή το ίδιο καλοκαίρι με την οργάνωση παιδικών κατασκηνώσεων στην Κοντοβάζαινα για παιδιά 7-13 ετών. Στα γύρω σχολεία γίνονταν και οι πρακτικές ασκήσεις φοιτητών, μέσα σε ένα κλίμα συνεχών μετακινήσεων, όπου η σπουδαστική ομάδα λειτουργούσε με όλους τους κανόνες ενός αντάρτικου τμήματος, δίνοντας μάχες γύρω από το κάθε κατάλυμα. Οι δυσκολίες αλλά και η αποφασιστικότητα των σπουδαστών αποτυπώνονται στο ημερολόγιο του Δημήτρη Παλαιολογόπουλου, σπουδαστή της δεύτερης φάσης της "Ακαδημίας":

"3.12.48 (Βάχλια): Σήμερα έκαμα διδασκαλία στα μαθηματικά, που δεν πήγε και τόσο καλά. Στην κριτική που μου έκαμαν το απόγευμα, είπαν πως μπορούσα να διδάξω καλύτερα αν ήμουν προετοιμασμένος...8.12.48: Βρισκόμαστε στη Στρέζοβα. Μάθημα δεν έχει σήμερα....9.12.48: Βρισκόμαστε στο χωριό Συριάμου. Δεν έχει ούτε μαγαζί κανένα ούτε σχολείο. Μάθημα κάνουν τα παιδιά στη μικρή εκκλησία... Έπειτα από 2 μίση ώρες δρόμο, αφού σταματήσαμε στο Πήδημα, που είναι το γεφύρι του Λάδωνος και κάναμε μάθημα για το Λάδωνα και τις υδατοπτώσεις, φτάσαμε στη Βάχλια...11.12.48 Σήμερα έκαμα διδασκαλία στα παιδιά του άλλου μαχαλά. Έκαμα υγιεινή. Το βράδυ στην κριτική είπαν πως η διδασκαλία μου ήταν καλύτερη από όλες τις άλλες, για΄τι ακολούθησα καλή μέθοδο, είχα καλό ύφος κλπ....14.12.48: Σήμερα πήγα στο Βυζικι και δίδαξα πρώτη αρίθμηση. Η διδασκαλία μου πέτυχε. Πολύ καλά... 16.12.48: Σήμερα δίδαξα στα Τρόπαια ανάγνωση στην Ε' και ΣΤ' τάξη. Δεν ξέρω πως πήγε γιατί δεν μου έγινε κριτική. Πάντως ούτε καλά ούτε άσχημα..."

Στο αυστηρά ελεγχόμενο καθημερινό προγραμμάτων μαθημάτων, οι ελεύθερες ώρες ήταν και πάλι χρόνος μελέτης, αυτομόρφωσης και ψυχαγωγίας, όπου καλούνταν και οι κάτοικοι του χωριού να παρακολουθήσουν τα σκετσάκια, την απαγγελία ποιημάτων και τα τραγούδια των σπουδαστών. Οι ανταλλαγές απόψεων των "νεοφώτιστων" δασκάλων δε γίνονταν μόνο στα πλαίσια της σχολής, αλλά και σε συνέδρια, όπως αυτό που πραγματοποιήθηκε στις 28-29 Νοεμβρίου του 1948 στο χωριό Βάχλια Αρκαδίας. Μερικά από τα θέματα αφορούσαν τα νέα αναλυτικά προγράμματα, τις μεθόδους διδασκαλίας, την οργάνωση του λαϊκού σχολείου κλπ.

Το λαικό διδασκαλίο Πελοποννήσου έπαψε τη λειτουργία του στις αρχές του 1949 λόγω των εκτεταμένων πια εκκαθαριστικών επιχειρήσεων του Εθνικού Στρατού. Αποτέλεσε και αποτελεί μοναδικό παράδειγμα της εμφυλιακής  προσπάθειας διαπαιδαγώγισης από τα αντάρτικα τμήματα προς τον ελληνικό λαό.