"Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα"

"Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα"

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Παρασκευή 20 Νοεμβρίου 2020

Η Κρήτη στον Εμφύλιο - Μέρος 12: Μάχες στον Πελεκάνο και στο Απανιχώρι

 

Οι μάχες στον Πελεκάνο


Η περιοχή του Πελεκάνου, της επαρχίας Σελίνου, με τις τέσσερις κοινότητές της: Βουτά, Σαρακίνα, Βοθιανά και Σκλαβοπούλα, αποτέλεσε στα χρόνια του Εμφυλίου Πολέμου, μια από τις πιο φιλικές, προς το Δημοκρατικό Στρατό, περιοχές σε λόλο το νομό Χανίων. Πριν ακόμα την επίσημη συγκρότηση του Δημοκρατικού Στρατού Κρήτης και την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου, η περιοχή του Πελεκάνου ήταν ήδη "ελεύθερη περιοχή", υπό την έννοια ότι στην περιοχή κινούνταν πολλές ομάδες ενόπλων καταδιωκόμενων αγωνιστών, χωρίς κίνδυνο, όπως η ΟΕΚΑ του Ευτύχη Λιτσαρδάκη και του Λακιωτογιώργη. Οι κάτοικοι του Πελεκάνου πρόσφεραν ανεκτίμητες υπηρεσίες στο ΔΣΕ, όχι μόνο σε φιλοξενία, τρόφιμα, είδη ρουχισμού και πληροφορίες, αλλά ανεκίμητη προσφορά αίματος, καθώς δεκάδες μαχητές και μαχήτριες του ΔΣΕ, μόνιμοι και έφεδροι, κατάγονταν από την περιοχή του Πελεκάνου, αρκετοί από τους οποίους, έπεσαν στα θέατρα του Εμφυλίου. 

Τρεις ήταν οι νεκροί της οικογένειας του Περδίκη, ο Στρατής, ο Φωκίων και ο Γιώργης. Δύο ξάδελφοί τους επίσης, οι Κ. Περδικάκης, από τη Σαρακίνα και Χ. Περδικάκης, από το συνοικισμό των Αγίων Θεοδώρων. Η οικογένεια Παντελάκη έδωσε κι εκείνη τρία μέλη της στον αγώνα, τους Γιάννη, Ηλία και Σπύρο Παντελάκη, όλοι πεσόντες του ΔΣΕ. Μαζί τους έπεσαν και άλλοι πελεκανιώτες αντάρτες, όπως ο Ξανθάκης από τη Σαρακίνα, ο Ποντικάκης από το Μουστάκο, ο Φώτης Πετράκης από τα Γρηγοριανά και ο Ψαριανός, που αιχμαλωτίσθηκε με τις δυνάμεις του Ποδιά, στην ανατολική Κρήτη και εκτελέστηκε από το έκτακτο στρατοδικείο Ηρακλείου.

Καμιά περιοχή της Κρήτης δεν πλήρωσε τόσο βαρύ τίμημα, στον αγώνα κατά του ιμπεριαλισμού και των ντόπιων εκφραστών και λακέδων του, όσο ο Πελεκάνος Σελίνου.

Επιστρέφοντας στο 1948 και καθός η περιοχή του Πελεκάνου ήταν ακόμα "ελεύθερη περιοχή" δράσης του ΔΣΕ, οι κυβερνητικές δυνάμεις αποφάσισαν τη διενέργεια μεγάλης εκκαθαριστικής επιχείρησης για τον εκριζωμό του ΔΣΕ από αυτή. Σε αυτή θα συμμετείχαν δυνάμεις του Εθνικού Στρατού, της Χωροφυλακής και ντόπιων ΜΑΥ, πρώην παρακρατικών. 

Στα τέλη του Γενάρη του 1948, με επικεφαλής το στρατιωτικό διοικητή Φραγκιαδάκη, ισχυρά τμήματα των παραπάνω δυνάμεων κινήθηκαν στην περιοχή του Έλους, όπου βρισκόταν δύναμη ανταρτών, με επικεφαλής τον Γιώργη Κοδέλα. Άλλες δυνάμεις των κυβερνητικών, υπό το Λαζόπουλο κινήθηκαν στην περιοχή του Βουτά και συγκρούστηκαν πρώτες με το ΔΣΕ και συγκεκριμένα με την ομάδα του Σήφη Μπιτζάνη, στις κορυφές, πάνω από το χωριό Χασί. Η σύγκρουση υπήρξε εκτεταμένη και οι πυροβολισμοί ακούγονταν για πολλές ώρες έως το χωριό. Μικρή δύναμη των ανταρτών είχε εγκλωβιστεί και σε μερικά σπίτια, εντός του χωριού και εναντίον της έβαλαν οπλοπολυβόλα των κυβερνητικών με μαζικά πυρά. Ωστόσο, οι αντάρτες κατάφεραν να βγουν από τα σπίτια, να καταλάβουν οχυρές θέσεις, να ανταπαντήσουν αποτελεσματικά και να απεγκλωβιστούν από το χωριό, χωρίς απώλειες.

Κάτω από τη μεγάλη πίεση του αντιπάλου, η ομάδα του Μπιτζάνη υποχώρησε προς την παραλία και το χωριό Χρυσοσκαλίτισσα. Στην πορεία όμως συνάντησε τμήμα ΜΑΥ από τον Κίσαμο, με τους οποίους συγκρούστηκε, σπάζοντας τον κυβερνητικό κλοίο και κατοθώνοντας να διαφύγουν προς το Στόμιο. 

Οι δυνάμεις του Κοδέλα έδιναν κι εκείνοι σκληρή μάχη, με υπέρτερες δυνάμεις του αντιπάλου στο Έλος. Διέσπασαν και αυτοί τον κυβερνητικό κλοιό και κατάφεραν αργότερα να ενωθούν με τις δυνάμεις του Μπιτζάνη. Ωστόσο, κοντά στο Έλος, τριμελής ομάδα ανταρτών αιφνιδιάστηκε από τον κλοιό, με αποτέλεσμα να σκοτωθούν κι οι τρεις αγωνιστές.

Με τις επιχειρήσεις αυτές, ο ΔΣΕ αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την περιοχή του Πελεκάνου, ενώ οι κυβερνητικές δυνάμεις επιδόθηκαν σε ένα εκτεταμένο όργιο τρομοκρατίας εναντίον των πολιτών της περιοχής. Διενέργησαν δεκάδες συλλήψεις πολιτών, με την κατηγορία του "τροφοδότη", λήστεψαν οικογενειακές περιουσίες και έκλεψαν την παραγωγή ολόκληρων οικογενειών. Έσφαξαν ζώα, κατάστρεψαν αποθέματα λαδιού και κρασιού και έκαψαν ακόμα και προίκες κοριτσιών.

Οι κάτοικοι του Πελεκάνου άντεξαν τη μεγάλη αυτή δοκιμασία και τίμησαν με τον τρόπο αυτό, τα νεκρά τους παλικάρια και τον αγώνα του ΔΣΕ.


Η μάχη στο Απανιχώρι


Στον αντίποδα του Πελεκάνου, τα χωριά του ανατολικού Σελίνου, Πρινές και Απανιχώρι αποτέλεσαν έδρες των παρακρατικών συμμοριών, που αγρότερα είχαν ενοποιηθεί στα ΜΑΥ, χωρίς βέβαια τούτο να σημαίνει ότι από τα χωριά αυτά έλλειψαν οι λαϊκοί αγωνιστές ή οι τίμιοι συμπαραστάτες του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού.

Ωστόσο οι ΜΑΥ και οι χωροφύλακες των χωριών αυτών δεν παραλείπονταν σχεδόν ποτέ, από καμιά επιχείρηση κατά των ανταρτών, ευθύνονται δε, για δεκάδες συλλήψεις, ξυλοδαρμούς, ληστείες περιουσιών, πυρπολήσεις κατοικιών και δολοφονίες αγωνιστών και απλών πολιτών.

Χαρακτηριστική περίπτωση της κατάντιας τους υπήρξε η αυθαίρετη σύλληψη του άρρωστου αδελφού ενός αντάρτη, που αφού τον ξυλοκόπησαν και καθώς είχε κόκκινα μαλλιά, τον περιέφεραν σε ανοικτό αυτοκίνητο, λέγοντας ότι είναι Βούλγαρος. Αργότερα, το έκτακτο στρατοδικείο Χανίων, θα τον καταδικάσει, δίχως καμιά στοιχειωθετημένη κατηγορία, σε 10 χρόνια κάθειρξη.

Τον Απρίλιο του 1948, ισχυρή δύναμη του ΔΣΕ Κρήτης ξεκίνησε από το οροπέδιο του Ομαλού, έδρα του Αρχηγείου του ΔΣΕ Κρήτης και κινήθηκε αποφασιστικά, μέσα στο σκοτάδι της νύχτας για να επιχειρήσουν εναντίον του Απανιχωρίου. Όταν η νύχτα είχε πέσει για καλά, οι αντάρτες κατέλαβαν το κεντρικό μέρος του χωριού, όμως τα σκυλιά ειδοποίησαν τους ΜΑΥ, με τα γαβγίσματά τους. Έτσι, ξεκίνησε σκληρή μάχι μέσα στο χωριό, με τους αντάρτες να έχουν καταλάβει οχυρές θέσεις και τους ΜΑΥ να αμύνονται μέσα από σπίτια. Η μάχη κράτησε πάνω από δύο ώρες, μέχρι που οι αντάρτες έκαμψαν τις βασικές εστίες αντίστασης των ΜΑΥ, καίγοντας ορισμένα σπίτια και αιχμαλωτίζοντας αρκετούς από αυτούς. Πέντε-έξι από αυτούς, οι αντάρτες τους κράτησαν ομήρους και ξεκίνησαν να επιστρέφουν προς τον Ομαλό. 

Όταν ο ΔΣΕ έφτασε στο "σελινιώτικο πόρο" άφησαν τους ΜΑΥ ελεύθερους, εκτός από έναν από αυτούς, που σύμφωνα με το αστυνομικό δελτίο, που είχε δημοσιευθεί στην εφημερίδα "Παρατηρητής", ενέχονταν για σοβαρά εγκλήματα κατά του λαού. Οι αντάρτες τον εκτέλεσαν επί τόπου και το σώμα του παρέλβαν αργότερα οι δικοί του. 

Από τους αντάρτες τραυματίστηκε θανάσιμα, ο ομαδάρχης του ΔΣΕ Θανάσης Επιμενίδης (Μπαρούτας), από το Σάσαλο, ένα από τα πιο καταξιωμένα στελέχη του ΔΣΕ Κρήτης. Οι σύντροφοί του τον μετέφεραν στον Ομαλό και τον έθαψαν στη θέση "Ξυλώστε". Έναν χρόνο αργότερα, τα ξαδέλφια του Φραγκεδάκη μετέφεραν τα οστά του, στο νερκοταφείο του χωριού τους.


Η περιοχή του Πελεκάνου Χανίων.


Η περιοχή του Πελεκάνου Χανίων.


Πηγή: Λευτέρης Ηλιάκης, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Κρήτη, Αυτοέκδοση, Χανιά 2002, 78-81.




1 σχόλιο:

  1. Το εξαιρετικό αφιέρωμα που έβαλες δείχνει πως η πλειοψηφία του λαού ήταν στον αγώνα και πόσο καταστροφικό ήταν που δεν διεκδικήσαμε την εξουσία την ώρα που αποχωρούσαν οι Γερμανοί με το κράτος των Καπιταλιστών κατεστραμμένο με αποτέλεσμα να χαθεί πολύτιμος χρόνος και να το φτιάξουν ξανά και ο ένοχος λέγεται 5η φάλαγγα του οπορτουνισμού. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή