"Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα"

"Οταν ο λαός βρίσκεται μπροστά στον κίνδυνο της τυραννίας διαλέγει ή τις αλυσίδες ή τα όπλα"

Αναζήτηση αυτού του ιστολογίου

Παρασκευή 20 Δεκεμβρίου 2019

Και η φύση υποκλίνεται: Ο παγωμένος αντάρτης της Νιάλας!


Εκεί ψηλά στη Νιάλα των Ευρυτανικών Αγράφων ακριβώς επάνω από το πετρόχτιστο μνημείο της μαχόμενης Ρωμιοσύνης ορθώνεται λογχίζοντας τους λεύτερους αιθέρες η επιβλητική πέτρινη μορφή του “ΠΑΓΩΜΕΝΟΥ ΑΝΤΑΡΤΗ”!
“Τσεκούρας” λεγόταν παλιά τούτη η κορφή. Από τη στιγμή, όμως, που ο τελευταίος επιζών αντάρτης του ΔΣΕ Βασίλης Φυτσιλής τής έδωσε το νέο της προσωνύμιο (“παγωμένος αντάρτης”), έμεινε έτσι και σε όλους εμάς που επισκεπτόμαστε ανά διαστήματα αυτό τον ιστορικό τόπο για να αποδώσουμε φόρο τιμής στους αθάνατους αγωνιστές που θυσιάστηκαν τον Απρίλη του 1947, εδώ στις παγωμένες ράχες της Νιάλας.  
Αν μπορέσεις να δεις, όχι απλά και μόνο με τα μάτια του ταξιδιώτη, αλλά κυρίως με το βλέμμα της ψυχής, θα αντικρίσεις παρατηρώντας προσεκτικά το προφίλ του βουνού, μια ανθρώπινη μορφή με τέτοια λεπτομέρεια που σε αφήνει κυριολεκτικά άναυδο!
Ας αφήσουμε όμως τον ίδιο τον Βασίλη Φυτσιλή να μας περιγράψει μέσα από το βιβλίο του “Πληγές του εμφυλίου” (εκδ. Σύγχρονη Εποχή) αυτό το φυσικό θαύμα-σύμβολο:  

Πήρα να κοιτάζω ξανά, σ’ εκείνη τη φωτογραφία, την κακοτράχαλη κορφή, τον Τσεκούρα. Τα βράχια ψηλά. Τις κρεμαστές χαλικαριές. Και ξαφνικά, μαρμάρωσα!… Έμεινα ακίνητος σαν άγαλμα, με τη φωτογραφία να σιγοτρέμει στα χέρια μου. “Ένα κεφάλι ανθρώπινο!… Ο παγωμένος αντάρτης…” μουρμούρισα ασυναίσθητα.
Κοίταξε κι εσύ, διαβάτη, που θα τύχει να περάσεις απ΄τη Νιάλα. Στάσου εδώ στο κοτρονάκι, την ώρα του μεσημεριού και πρόσεξε καλύτερα αυτή την κορφή. Δε μοιάζει τούτος ο βράχος σαν κεφάλι ανθρώπινο;… Το κεφάλι του αντάρτη, που πάγωσε εκείνη τη νύχτα, τη φαρμακερή κι έμεινε για πάντα μνήμη και ιστορία πέτρινη, εδώ στη ράχη της Νιάλας…
Τα μάτια του… Μισόκλειστα, προσπαθούν να προφυλαχτούν απ’ τη μανία της χιονοθύελλας. Τα φρύδια του κρουσταλλιασμένα, σκεπασμένα απ΄τον πάγο. Το γένι του, κοκαλωμένο, γυάλινο. Τα μαλλιά του τραβηγμένα πίσω, γλειμμένα απ’ την ορμή της χιονοθύελλας, όλο χαρακιές και ραβδώσεις. Στα χείλια του πετρωμένο το παράπονο… Το στόμα του μαι σκοτεινή τρύπα. Μια πληγή βαθιά, εκεί, ανάμεσα στα γένια του, που στάζει πίκρα και απορία. “Γιατί…”. Τι φταίξαμε εμείς, για να τιμωρηθούμε έτσι σκληρά…. Τι κακό κάναμε, για να πληρώσουμε τόσο ακριβά. Εμείς, τους Αμερικανούς, φασίστες πολεμήσαμε. Να λευτερώσουμε την πατρίδα μας, που τη σκλαβώσανε δεύτερη φορά…”
Με πνίγει ένας κόμπος στο λαιμό. Σφίγγω διπλωμένο στη χούφτα μου το χειρόγραφο και συνεχίζω έτσι αυθόρμητα να ψιθυρίζω, λόγια που δε φτάνουν στο μικρόφωνο της κάμερας: “Φταίξατε εσείς… Σταυραετοί και Διγενήδες του αγώνα μας… Τι έφταιξες εσύ, παγωμένε αντάρτη της Νιάλας… κι εσύ, σταυρωμένε καπετάν Ανάποδε της Εύβοιας κι εσείς λιοντάρια της Γκιώνας και του Ταϋγετου και του Ψηλορείτη… Διαμαντή και Πέρδικα και Ποδιά, και πρωτοκαπετάνιε αθάνατε, που το κεφάλι σου το κρέμασαν, οι Αγαρηνοί, στο φανοστάτη, στην πλατεία των Τρικάλων… Φταίξατε εσείς, Ακρίτες και φρουροί ακοίμητοι στα φυλάκια του κόσμου, που παλέψατε στα μαρμαρένια αλώνια με το Χάροντα και τον νικήσατε;…”

Πηγή: Κατιούσα



Παρασκευή 13 Δεκεμβρίου 2019

H περίπτωση της πειρατείας των ΜΑΥ της Σάμου


Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον έγγραφο εντοπίστηκε πρόσφατα από τους συντάκτες του παρακάτω άρθρου, στο εξίσου σημαντικό βιβλίο της Σύγχρονης Εποχής, Ο αγώνας του Δημοκρατικού Στρατού στη Σάμο. Πρόκειται για μια προκήρυξη του ΔΣΕ Σάμου, σχετικά με περιστατικά πειρατείας, ανδρών των μονάδων ΜΑΥ-ΜΑΔ της Σάμου ενάντια στον τουρκικό πληθυσμό των παρακείμενων ακτών. 

Το έγγραφο παρουσιάζει ένα σχεδόν μυθιστορηματικό περιστατικό, που αποδεικνύει τόσο το ποιόν των εξοπλισμένων από το αστικό κράτος της εποχής ΜΑΥ και ΜΑΔ, όσο και την έκταση των ληστρικών τους επιδρομών, που όπως φαίνεται δεν ταλάνισαν μόνο τον ελληνικό πληθυσμό.

Οπλισμένοι με τα όπλα που τους έδωσε ο νομάρχης της Σάμου Κούσουλας, ευνοούμενοι της στρατιωτικής διοίκησης της Σάμου και του Άγγλου προξένου στο νησί, άνδρες των ΜΑΥ-ΜΑΔ επιδίδονταν σε μια σύγχρονης μορφής πειρατείας, περνώντας στις γειτονικές τουρκικές ακτές και αρπάζοντας άλογα, που περνώντας τα με τα σκάφη τους στη Σάμο, νομιμοποιούνταν και πωλούνταν.

Καθώς τα περιστατικά των αρπαγών πλήθαιναν, οι τουρκικές αρχές κινητοποιήθηκαν και ξεκίνησαν το κυνήγι των επιδρομέων. Διαπιστώνοντας ότι πρόκειται για Σαμιώτες, προχώρησαν σε έντονα διαβήματα στην ελληνική κυβέρνηση. Από την άλλη πλευρά, οι κυβερνητικές αρχές της Σάμου, που πιέστηκαν να σταματήσουν το όργιο και να αιτιολογήσουν την κατάσταση, δεν δίστασαν να επιρρίψουν στους αντάρτες του ΔΣΕ την ευθύνη. Η είδηση, με την επίσημη θέση των κυβερνητικών αρχών του νησιού έφθασε μάλιστα και στον λονδρέζικο Τύπο της εποχής, ο οποίος κάνει λόγο για "αντάρτικες επιδρομές στην Τουρκία". Από αυτό το δημοσίευμα, ο αθηναϊκός Τύπος ανέλαβε τα ινία της προπαγάνδας και το περιστατικό έλαβε δημοσιότητα και στην Ελλάδα.

Η διοίκηση όμως της Σάμου λογάριαζε δίχως τις τουρκικές αρχές, που είχαν διεξάγει τη δική τους έρευνα και είχαν πιστοποιήσει ότι οι επιδρομείς, προέρχονταν όχι από τους αντάρτες, αλλά από τη Στρατιωτική Διοίκηση Σάμου. Το Δεκέμβριο του 1948, μια επιτροπή Τούρκων αξιωματούχων επισκέφθηκε το νησί και απαίτησε να επιστραφούν τα κλεμμένα ζώα άμεσα. Θέλοντας και μη, η Στρατιωτική Διοίκηση Σάμου παρέδωσε στην τουρκική αντιπροσωπεία μερικές δεκάδες άλογα για να ικανοποιήσει το αίτημά τους.

Από τη δική του πλευρά, ο ΔΣΕ Σάμου, ενήμερος για την κατάσταση και τις συκοφαντίες των τοπικών αρχών, εξέδωσε στις 29/11/1948 την παρακάτω προκήρυξη:


ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΣΑΜΟΥ

ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ

Σαμιακέ Λαέ!

Στον Αθηναϊκό τύπο αναγράφηκε η πληροφορία ότι ομάδα "συμμοριτών" πέρασε από τη Σάμο στην Τουρκία, με σκοπό να λεηλατήσει τον τουρκικό πληθυσμό και ότι χτυπήθηκε από τον ίδιο τον πληθυσμό και διαπεραιώθηκε ξανά στη Σάμο. Η πληροφορία προέρχεται από το Λονδίνο, για να 'ναι ως φαίνεται πιο επίσημη η πηγή της. Η πληροφορία αυτή θέλει να συγκαλύψει πράξεις ληστοπειρατείας που διενεργούνται σε διεθνή κλίμακα, από τους ληστοπειρατές και δολοφόνους ΜΑΥδες του Παλαιοκάστρου.

Αρχηγός των ληστοπειρατών αυτών είναι ο Δημ. Γιουρέλης, μπράβος του Άγγλου πρόξενου στο Βαθύ, Λουί Μαρκ, και πράκτορας της Ιντέλιτζενς Σέρβις. Μέλη της σπείρας αυτής είναι οι: Γυφτογιάννης (πρόεδρος της κοινότητας Παλαιοκάστρου), ο αδελφός του Μανώλης, Στέφανος Γιουρέλης, Γιάννης Σοφούλης, Γιάννης Ατζμόγλου, Γιάννης Χατζημιχάλης, Δήμος Πετραλίφης και ο γιος του Αλέξανδρος, Παναγιώτης Δελημιχάλης, Παναγιώτης Χατζημιχάλης και Μανώλης Αφιανός.

Οι παραπάνω είναι όλοι ένοπλοι μπράβοι στην υπηρεσία της στρατιωτικής διοίκησης Σάμου και όταν αυτή δεν διεξάγει επιχειρήσεις εναντίον μας, οι παληκαράδες του Παλαιοκάστρου επιδίδονται σε δικές τους εξωελληνικές ληστοπειρατικές επιχειρήσεις στα απέναντι παράλια της Τουρκίας. Εκεί σκοτώνουν τους Τούρκους και κλέβουν τ' άλογά τους, τα οποία περνάνε στη Σάμο και τα πουλάνε. Υπολογίζουμε πως μέχρι σήμερα έχουν κλέψει πάνω από 800 άλογα. Στις επιχειρήσεις αυτές συμμετέχει καθοδηγητικά ο Σταθμός Χωροφυλακής Παλαιοκάστρου, και ο Άγγλος πρόξενος Λουί Μαρκ και παίρνουν το μερτικό τους από το προϊόν της πειρατείας. Ένας χωροφύλακας που ονομάζεται Κώστας, του Σταθμού Χωροφυλακής Παλαιοκάστρου, από την Κρήτη, πήρε για μερτικό του από μια τέτοια ληστοπειρατική επιχείρηση, ένα άλογο, που το μετέφερε στην Κρήτη, στην οικογένειά του. 

Ακόμα, κατά ταχυδακτυλουργικό τρόπο καταφέρνουν οι αρμόδιες υπηρεσίες της Σάμου και εφοδιάζουνε με κανονικά χαρτιά, πιστοποιητικά κτλ., όλα τα κλεμμένα άλογα, για να διευκολύνουν έτσι τους πειρατές στην πώληση της λείας τους.

Καταγγέλλουμε στο Σαμιακό Λαό τους ληστοπειρατές, τους καθοδηγητές και τους συνεργάτες τους!

ΔΗΛΩΝΟΥΜΕ επίσημα και ανοιχτά ότι ουδέποτε ο ΔΣΕ Σάμου έκαμε απόβαση στην Τουρκία. Εμείς παλεύουμε στο εσωτερικό της πατρίδας μας ενάντια στους προδότες Έλληνες και τους αμερικανοάγγλους καταχτητές. Με το να φορ΄τωνουν τέτοιες ρπάξεις οι ληστοπειρατές και το Λονδίνο σε εμάς, πάνε να συγκαλύψουν τα πράγματα και να δημιουργήσουν ζητήματα με την Τουρκία σε βάρος του Ελληνικού Δημοκρατικού Λαού, προσπαθώντας να παρασύρουν την Τουρκία σε επέβαση και στην τυχοδιωκτική πολιτική των Ελλήνων φασιστών.


29.11.48                                                                                                          Για το Αρχηγείο
                                                                                                                              ΔΗΜΟΣ




Τρίτη 10 Δεκεμβρίου 2019

Ιντερντόμ - Η προσφορά της ΕΣΣΔ στα παιδιά των συντρόφων


Η διεθνιστική προσφορά της ΕΣΣΔ και των λοιπόν σοσιαλιστικών χωρών στα κομμουνιστικά κόμματα παγκοσμίως, τις χώρες της Αφρικής και το διεθνές εργατικό και λαϊκό κίνημα αποτελεί γεγονός που κανείς ως σήμερα δεν κατόρθωσε να αμφισβητήσει με επιτυχία και μια μεγάλη παρακαταθήκη για τη δράση και την πρακτική του σύγχρονου κομμουνιστικού κινήματος και τα κομμουνιστικά κόμματα παγκοσμίως. Χιλιάδες "κόκκινα Σάββατα" και εκατομμύρια εργατοώρες, προϊόντα και υπηρεσίες παρέχονταν δωρεάν σαν προσφορά του σοσιαλιστικού κόσμου. Στο παρακάτω άρθρο θα επισκεφθούμε μια μικρή πτυχή αυτού του τεράστιου θέματος, εξετάζοντας την περίπτωση του Ιντερντόμ και της αρωγής στα παιδιά των συντρόφων...

Η πόλη Ιβάνοβο βρίσκεται περίπου 300 χιλιόμετρα βορειανατολικά της Μόσχας και φημιζόταν για την υφαντουργία της. Στην άκρη της πόλης, στην περιοχή Πούστος-Μπορ ιδρύθηκε το Μάιο του 1933, το Ιντερντόμ (Διεθνές Σπίτι του Παιδιού), σε μια τοποθεσία μοναδικού φυσικού κάλλους, με πυκνή βλάστηση, δίπλα σε ένα αρχαίο δάσος πεύκων. Μερικά χιλιόμετρα μέσα στο δάσος υπάρχει η λίμνη Τάλκα, ή "Κόκκινη Τάλκα, όπως την ονόμαζαν, καθώς στις αρχές του 20ου αιώνα, στις ακτές της, οι συνδικαλιστές υφαντουργοί της πόλης, οργάνωναν τις επαναστατικές εξεγέρσεις που αργότερα ακολούθησαν.

Στόχος του Ιντερντόμ υπήρξε η φιλοξενία των παιδιών των καταδιωκόμενων αγωνιστών και κομμουνιστών όλου του κόσμου, σε ένα περιβάλλον ηρεμίας, ομορφιάς και αλληλεγγύης.






Η εκπαιδευτική διαδικασία


Στο Ιντερντόμ, φιλοξενήθηκαν περίπου 4.500 παιδιά από όλον τον κόσμο, εκ των οποίων περίπου 300 Ελληνόπουλα. Αργότερα, στο Ιντερντόμ φιλοξενήθηκαν και παιδιά της πόλης Πριπιάτ, δηλαδή παιδιά που γνώρισαν τον πυρηνικό όλεθρο του Τσέρνομπιλ. 

Το Ιντερντόμ διέθετε σχολικές τάξεις όλων των βαθμίδων του σοβιετικού εκπαιδευτικού συστήματος και προετοίμαζε τους μαθητές του για τις εξετάσεις που θα έδιναν για να εισαχθούν στις ανώτατες σχολές της ΕΣΣΔ. Διέθετε επίσης πλούσια και μεγάλη βιβλιοθήκη, με αναγνωστήριο, στο οποίο οι μαθητές μπορούσαν ελεύθερα να διαβάζουν και να περνούν τον ελεύθερο χρόνο τους. Τα περισσότερα από τα παιδιά που έφθαναν στο Ιντερντόμ είχαν γνωρίσει τον υποσιτισμό και την ασθένεια, ένεκα των συνθηκών στις οποίες μεγάλωσαν και διέφυγαν από τις καπιταλιστικές χώρες. Πρώτη μέριμνα του Ιντερντόμ ήταν η σωστή τους διατροφή και η φροντίδα για την αποκατάσταση της υγείας τους.

Προς τον παραπάνω σκοπό, το Ιντερντόμ διέθετε ιατρεία με πλειάδα ειδικοτήτων. Διέθετε επίσης δικές του χοιροτροφικές και πτηνοτροφικές μονάδες, θερμοκήπια με λαχανικά και φρούτα και κονικλοτροφία, όλα υπό την ευθύνη των μαθητών του και όλα κάτω από την ιδιοκτησία των μαθητών του, οι οποίοι οργανωμένοι σε ομάδες, μεριμνούσαν με τον τρόπο αυτό, για τη δική τους διατροφή σε μια ιδιότυπη μορφή κολεκτίβας.

Στο Ιντερντόμ λειτουργούσαν παράλληλα δεκάδες καλλιτεχνικά τμήματα και σχολές. Το κάθε παιδί μπορούσε μόνο του να διαλέξει με ποια ή ποιες από αυτές επιθυμούσε να ασχοληθεί και να ενταχθεί σε ένα από τα διαβαθμισμένα τμήματά τους. Υπήρχε λαϊκή ορχήστρα με παραδοσιακά ρωσικά μουσικά όργανα, θεατρικά εργαστήρια και ατελιέ ζωγραφικής. Διδασκόταν επίσης κλασική μουσική και κλασικό μπαλέτο.

Στο Ιντερντόμ λειτουργούσαν επίσης πολλά εργαστήρια χειροτεχνών, όπως εργαστήρια ραπτικής και υφαντουργίας, ξυλουργικής και γλυπτικής.

Μια ακόμα πτυχή της εκπαιδευτικής διαδικασίας που αναπτυσσόταν στο Ιντερντόμ υπήρξε ο αθλητισμός. Εκτός από τις καθημερινές γυμναστικές ασκήσεις που περιλαμβάνονταν στο σχολικό πρόγραμμά του, το Ιντερντόμ διέθετε δικό του προσωπικό αθλητών και γυμναστών, που οργάνωναν τμήματα μπάσκετ, βόλεϊ, ποδοσφαίρου και άλλων περισσότερο "κλασικών" αθλημάτων, όπως ο στίβος. Σιγά σιγά, το Ιντερντόμ απέκτησε τις δικές του ομάδες που συναγωνίζονταν άλλες τοπικές ομάδες μαθητών και σχολείων της πόλης, σε ξεχωριστά τοπικά πρωταθλήματα.

Στο γλωσσικό ζήτημα, η διεύθυνση του Ιντερντόμ μερημνούσε για τη διδασκαλία των μητρικών γλωσσών, όλων των μαθητών. Τα παιδιά διάσκονταν επίσης ρώσικα, καθώς αυτή ήταν και η βασική γλώσσα τόσο της ΕΣΣΔ, όσο και του Ιντερντόμ. Δάσκαλος της ελληνικής, στο Ιντερντόμ υπήρξε ο Ηλίας Ξηροτύρης. Μέλος του ΚΚΕ, αξιωματικός του ΕΛΑΣ και απόφοιτος της Παιδαγωγικής Ακαδημίας της ΕΣΣΔ. Ο γιος του, Βαγγέλης Ξηροτύρης υπήρξε και αυτός μαθητής του Ιντερντόμ.

Πυρήνας της οργάνωσης της ζωής των παιδιών του Ιντερντόμ, αλλά και της ίδιας της εκπαιδευτικής διαδικασίας ήταν η ομάδα των μαθητών. Ανά τάξη ή ανά εργαστήριο/αθλητική ομάδα/κτλ, οι μαθητές ψήφιζαν τους δικούς τους εκπροσώπους, έθεταν το δικό τους καθημερινό πρόγραμμα και αποφάσιζαν για τις δικές τους ανάγκες, συμμετέχοντας παράλληλα, στο μικρό "σοβιέτ" του Ιντερντόμ, μαζί με τη διεύθυνση και το εκπαιδευτικό προσωπικό. Με τον τρόπο αυτό, επιτυγχάνονταν και ενθαρρύνονταν η συμμετοχή του ατόμου στην ομαδική ζωή, η ανάληψη ευθυνών, η ανάπτυξη της κριτικής και αυτοκριτικής ικανότητας και η πολύπλευρη ανάπτυξη της προσωπικότητας του παιδιού.

Η εκπαιδευτική διαδικασία του Ιντερντόμ αποτυπώθηκε με τα ομορφότερα "χρώματα" στις αναμνήσεις πολλών παιδιών που φιλοξενήθηκαν σε αυτό. Για παράδειγμα, η Ηλέκτρα Καραγκίτσου, κόρη του Παντελή- Σίμου Καραγκίτσου, περιγράφει τη ζωή της στο Ιντερντόμ με τα παρακάτω λόγια:

"Στο Ιβάνοβο πέρασα τα καλύτερα χρόνια της ζωής μου. Έφτασα εκεί το χειμώνα, σε ένα παραμυθένιο χιονισμένο τοπίο και όταν ήρθε η άνοιξη και λιώσανε τα χιόνια, άνθησαν οι μηλιές και οι πασχαλιές. Μαγικές εικόνες. Ζούσαμε ευτυχισμένα χρόνια περιτριγυρισμένοι με τις μυρωδιές της πασχαλιάς. Αυτή η μυρωδιά με συνοδεύει και σήμερα, θυμίζοντάς μου τα μαθητικά μου χρόνια. 

Εκεί μάθαμε να σκεφτόμαστε ομαδικά. Ξέραμε να μοιράζουμε το ψωμί στα τρία, να στηρίζουμε ο ένας τον άλλο, μοιραζόμασταν τα δέματα που έστελναν οι γονείς των παιδιών από την Τασκένδη, το Μπακού και άλλα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης. Τα καλοκαίρια, τα περισσότερα παιδιά επέστρεφαν στον τόπο τους για διακοπές, εκεί που τους περίμεναν οι γονείς και οι συγγενείς τους. Τα υπόλοιπα παιδιά, και ήμασταν μετρημένα στα δάχτυλα, δεν φεύγαμε από το ίδρυμα γιατί εμάς δεν μας περίμενε κανείς. Αλλά αυτό δεν με ένοιαζε καθόλου. Αξέχαστα καλοκαίρια, γεμάτα εκδρομές, τραγούδια, περιπάτους στο δάσος όπου μαζεύαμε μανιτάρια και μπάνια στην "Κόκκινη Τάλκα".


Η Αγνή Σιδερίδου, κόρη της Ηλέκτρας Αποστόλου μιλά για το Ιντερντόμ (απόσπασμα συνέντευξης)


"Το Ιντερντόμ, συντομογραφία της ρωσικής ονομασίας του «Σχολείου-οικοτροφείου Ε.Δ. Στάσοβα» είναι ένα από τα παλαιότερα και μοναδικό στο είδος του παιδαγωγικό ίδρυμα στη Ρωσία και τον κόσμο. Έμεινα ως την άνοιξη του 1956, οπότε αποφοίτησα από το Λύκειο. Τέλη Οκτωβρίου του 1950 έφτασα στη Σοβιετική Ένωση, στην πόλη Ιβάνοβο, 300 χλμ. ανατολικά της Μόσχας. Με παρέλαβαν στον σιδηροδρομικό σταθμό τρεις νέοι, οικότροφοι. Φορτώθηκαν την βαλίτσα μου, ξεκινήσαμε. Μισή ώρα ποδαρόδρομο πάνω στο πολύ πρώιμο εκείνη τη χρονιά χιόνι, εγώ με καλτσάκια ως το γόνατο, ώσπου να φτάσουμε στο Ιντερντόμ. Ιδρύθηκε το 1933 με πρωτοβουλία της Ελένας Στάσοβα, επαναστάτριας της παλιάς λενινιστικής φρουράς, προέδρου τότε της ΜΟΠΡ — διεθνούς οργάνωσης βοήθειας στους αγωνιστές επαναστάτες, για παιδιά αγωνιστών κατά του φασισμού και της αποικιοκρατίας με δωρεές από ΕΣΣΔ και Ευρώπη. Στον έρανο της ΜΟΠΡ η πόλη Ιβάνοβο συγκέντρωσε το μεγαλύτερο ποσό. 

Κατέκτησε έτσι το δικαίωμα να φιλοξενήσει το ίδρυμα που κατασκευάστηκε στο πρωτοποριακό τότε στυλ του κονστρουκτιβισμού. Στο πλάνο θυμίζει σφυροδρέπανο! Στη συνείδηση όλων είναι συνυφασμένο με τις έννοιες αντιφασισμός και διεθνισμός. Στους πολεμικούς χάρτες του 3ου Ράϊχ το ίδρυμα ήταν ένας από τους στόχους βομβαρδισμού στο Ιβάνοβο. Πρώτοι οικότροφοι ήταν παιδιά από την Γερμανία, Κίνα και Βουλγαρία. Το Ιντερντόμ από όπου πέρασαν περισότερα από 4,5 χιλιάδες αγόρια και κορίτσια 100 εθνοτήτων προερχόμενα από περίπου 86 χώρες έγινε για όλους τους ενοίκους του σχολείο ζωής, σπίτι και δεύτερη Πατρίδα. Ανάμεσα στους απόφοιτους διάσημοι επιστήμονες, άνθρωποι της τέχνης, παιδαγωγοί, κρατικοί λειτουργοί. Πρώτη μου Πρωτοχρονιά στο Ιντερντόμ το 1951, θυμάμαι τις χειμερινές διακοπές επειδή δύο φοιτητές της Ανωτάτης Σχολής Κινηματογραφίας της Μόσχας ήρθαν να γυρίσουν για την διπλωματική τους ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στο Ιντερντόμ. 

Θυμάμαι τον εαυτό μου ντυμένη τσιγγάνα δίπλα στο στολισμένο έλατο, μαζί με μία άλλη μαθήτρια. Εκείνη τη χρονιά δεν πήγαινα σχολείο (τότε ακόμη παρακολουθούσαμε μαθήματα σε σχολείο της πόλης, αργότερα, το 1961, το Ιντερντόμ απόκτησε δικό του) και έκανα ιδιαίτερα μαθήματα ρωσικών. Ήμουν συνέχεια στο Ιντερντόμ, βολική για τα γυρίσματα.

(...)


Τα βασικά στοιχεία της «γιορτής της Πρωτοχρονιάς» ήταν οι προετοιμασίες και το στήσιμο του έλατου, η τελετή το βράδυ της παραμονής και το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, οι διακοπές και οι παραδοσιακές παιδικές γιορτές γύρω από το έλατο στο Ιντερντόμ και στο Ιβάνοβο γενικά. Τα χρόνια του Πολέμου έστηναν το έλατο στην θεατρική αίθουσα. Στην τελετή ο διευθυντής μοίραζε στο προσωπικό βραβεία σε «είδος» -πολύ σημαντικό εκείνα τα χρόνια-, γράμματα στα παιδιά από τους συγγενείς και φίλους τους (τα χρόνια 1950 η τελετή έγινε πολύ πιο σύντομη). Ακολουθούσε καλλιτεχνικό πρόγραμμα. 

Στη συνέχεια, χορός στο γυμναστήριο για τους μεγαλύτερους ως τις δύο τα ξημερώματα… βαλς, βαλς μπόστον, πόλκα, κρακόβιακ, ταγκό, φοξ τροτ – τότε ήταν το πιο τολμηρό. Στο σχολείο πάντα λειτουργούσε χορευτικός όμιλος με πλούσιο πρόγραμμα από χορούς διαφόρων λαών, χορωδία, ορχήστρα, θέατρο, πιάνο, λαϊκά όργανα. Κάποια παιδιά ήταν πραγματικά ταλαντούχα. Τις επόμενες ημέρες οργανώνονταν γιορτές με τον απαραίτητο Αϊ Βασίλη, που στη Ρωσία ονομάζουν Ντέντ Μορόζ (Γέρο – Χειμώνα). Καμιά φορά μιλούσε με γυναικεία φωνή – τι να γίνει… πόλεμος. Σ’ αυτές τις γιορτές πάντα μοίραζαν στα παιδιά πακετάκια με δώρα – μανταρίνι, μήλο, σοκολάτα. Το συσσίτιο εκείνες τις μέρες ήταν καλύτερο. Και στα πιο δύσκολα χρόνια το προσωπικό προσπαθούσε να κάνει για τις γιορτές κάτι ιδιαίτερο. 

Προπολεμικά και ως το 1952 το Ιντερντόμ αλλά και πολλά από τα παιδιά είχαν κηδεμόνες. Προέρχονταν συνήθως από επιχειρήσεις ή ακτιβιστές της ΜΟΠΡ και αργότερα του Ερυθρού Σταυρού. Μία φορά αντιπροσωπεία από κάποιο μεγάλο υφαντουργικό εργοστάσιο πρόσφερε ένα τεράστιο τόπι ύφασμα, από το οποίο την Πρωτομαγιά έραψαν φορέματα για τα κορίτσια. Οι κηδεμόνες τις γιορτές και Κυριακές καλούσαν τα παιδιά σπίτια τους, προσφέροντάς τους την οικογενειακή ζεστασιά που τόσο τους έλειπε. Το 1950 απέκτησα και εγώ κηδεμόνα. Την θυμάμαι επειδή μου χάρισε την φωτογραφία της. Την έλεγαν Ζώγια. Είχα πάει κάποιες φορές και στο σπίτι της. Από την δεκαετία του ’50 η ζωή στη Σοβιετική Ένωση συνεπώς και στο Ιντερντόμ έγινε πιο άνετη. Ο τότε διευθυντής έδινε μεγάλη σημασία στην ενεργό συμμετοχή των παιδιών στην καθημερινή ζωή, στη δουλειά τους στο νοικοκυριό – λαχανόκηπο, θερμοκήπιο, χοιροτροφείο, κουζίνα. 

Οι προετοιμασίες για την Πρωτοχρονιά άρχιζαν από τα μέσα του Νοέμβρη με τη συγκρότηση μικτής επιτροπής από παιδαγωγούς και μαθητές, με επικεφαλής τον διευθυντή, που θα επεξεργαζόταν το πρόγραμμα. Να γυαλιστεί το παρκέτο, να στολιστούν οι αίθουσες, να βγει η εφημερίδα τοίχου, να ετοιμαστεί το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, να οριστούν οι υπεύθυνοι για κάθε τάξη, να καταρτιστεί ξεχωριστό πρόγραμμα εκδηλώσεων για τα παιδιά του δημοτικού, να γίνει επιλογή των καλύτερων μαθητών που θα πάνε στην γιορτή στην Μόσχα, στο Κρεμλίνο ή στο Μέγαρο των Συνδικάτων. Όλοι οι μαθητές των μεγάλων τάξεων αναλάμβαναν συγκεκριμένες αρμοδιότητες. Έστηναν τρία έλατα: δύο των 2,5 μέτρων – ένα στη σάλα του δημοτικού και το άλλο στο γήπεδο του πατινάζ και ένα πιο μεγάλο, 3,5 μ. στο γυμναστήριο για τους μεγαλύτερους μαθητές. Τα έλατα τα έφερναν με το φορτηγό του σχολείου και οι μαθητές τα έστηναν και μετά τα στόλιζαν. Πολύ υπεύθυνη δουλειά ήταν η προετοιμασία του γηπέδου του πατινάζ – την αναλάμβαναν οι μεγαλύτεροι μαθητές μαζί με τον γυμναστή. Ο πάγος έπρεπε να είναι έτοιμος ως τις 30 Δεκεμβρίου, ομοιόμορφος, χωρίς κενά, επειδή αμέσως μετά την Πρωτοχρονιά ξεκινούσαν τα ματς χόκεϊ ανάμεσα στις ομάδες των διαφόρων τάξεων. 

Τα βράδια στο γήπεδο έπαιζε μουσική από τα μεγάφωνα και τότε μπορούσε να πάει για πατινάζ ο καθένας. Το Ιντερντόμ βρίσκεται δίπλα σε πευκόδασος, πολλοί έκαναν σκι άσχετα αν στις χώρες τους δεν είχαν δει ποτέ τους χιόνι. Πραγματικά,όταν θυμάμαι εκείνα τα χρόνια έχω έντονο το αίσθημα ότι το χιόνι ήταν περισσότερο, πιο άσπρο και πιο αφράτο. Μεγάλη μας διασκέδαση ήταν απλώς να πέφτουμε και να κυλιόμαστε στο χιόνι. Στις διακοπές πάντα πηγαίναμε στο τσίρκο. Πριν την παράσταση γινόταν η παραδοσιακή γιορτή γύρω από το έλατο, με συμμετοχή του Γέρο-Χειμώνα και της εγγονής του, της Σνεγκούροτσκα (Χιονούλας). Όλοι χορεύουν και τραγουδούν γύρω από το έλατο, τα παιδιά απαγγέλουν ποιήματα και στο τέλος ο καθένας παίρνει ένα δώρο-κέρασμα μία πλάκα σοκολάτας, μανταρίνι, καραμέλες, μπισκότα. 

Ίδια γιορτή γινόταν και στο θέατρο πριν την παράσταση (με παιδικό ή κλασικό και σύγχρονο ρεπερτόριο). Για τα παιδιά του Δημοτικού γινόταν ξεχωριστή γιορτή. Γέρο – Χειμώνας ντυνόταν συνήθως ο πρόεδρος του Μαθητικού Συμβουλίου που επέλεγε κάποια από τις κοπέλες για τον ρόλο της Σνεγκούροτσκα. Το φαγητό τις μέρες των γιορτών ήταν πιο φροντισμένο, πιο πλούσιο. Συνήθως εκείνες τις μέρες έρχονταν και απόφοιτοι του Ιντερντόμ, φοιτητές μεσαίων επαγγελματικών σχολών στο Ιβάνοβο ή του ΑΕΙ και η δουλειά του μαγειρείου αυξανόταν. Όλοι θυμόμαστε το παραδοσιακό γερμανικό κέϊκ, σκεπασμένο με τρίμμα από αλεύρι, ζάχαρη και βούτυρο, που έφτιαχνε ακόμα και στα πολύ δύσκολα χρόνια του Πολέμου, η αγαπημένη μας αρχιμαγείρισσα θεία Λίζα, Ελιζαβέτα Αντρέγιεβνα Κουζμιτσόβα. 

Το Ιντερντόμ το 1943 πέρασε στην δικαιοδοσία του Ερυθρού Σταυρού της ΕΣΣΔ. Πάντα μας έστελνε για τις γιορτές δώρα: γλυκά, φρούτα. Από το 1953, που στο οικοτροφείο ήρθε ένα μεγάλο γκρουπ παιδιών, Ιρανών από την Αζερία, έστελνε δώρα και η ιρανική διασπορά της Αζερίας: φρούτα, ξηρούς καρπούς, ανατολίτικα γλυκά. Μοιράζονταν σε όλα τα παιδιά, αδερφικά. Αυτή η λέξη αποδίδει με τη μεγαλύτερη ακρίβεια το πνεύμα του Ιντερντόμ."




Οι μαθητές του Ιντερντόμ και ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος



Ορισμένοι από τους πιο γνωστούς μαθητές του Ιντερντόμ (λόγω της ιδιώτητας των γονέων τους) υπήρξαν οι εξής:

- Ηλέκτρα Καραγκίτσου, κόρη του Παντελή Σίμου Καραγκίτσου, μέλους της ΚΕ του ΚΚΕ.
- Αγνή Σιδερίδου, κόρη της Ηλέκτρας Αποστόλου.
- Ρουμπέν Ιμπαρούρι, γιος της Ντολόρες Ιμπαρούρι (Πασιονάρια).
- Αμάγια Ιμπαρούρι, κόρη της Ντολόρες Ιμπαρούρι (Πασιονάρια).
- Μάο Ανίν, γιος του Μάο Τσε Τουνγκ.
- Μάο Αντσίν, γιος του Μάο Τσε Τουνγκ.
- Λη Μιν, κόρη του Μάο Τσε Τουνγκ.
- Ζάρκο Μπροζ, γιος του Γιοσίπ Μπροζ Τίτο.
- Άλντο Τολιάτι, γιος του Παλμίρο Τολιάτι.
- Άλντο Βίβο Εσκότο, γιος του Χόρχε Βίβο Εσκότο, ηγέτη του ΚΚ Κούβας.
- Χόρχε Βίβο Εσκότο, γιος του Χόρχε Βίβο Εσκότο, ηγέτη του ΚΚ Κούβας.

Κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της ναζιστικής εισβολής στην ΕΣΣΔ, τα παιδιά του Ιντερντόμ, που είχαν αποφοιτήσει εντάχθηκαν σε μάχιμα στρατιωτικά σώματα του Κόκκινου Στρατού και πολέμησαν για την παγκόσμια σοσιαλιστική τους πατρίδα, την ΕΣΣΔ, που τους είχε περιθάλψει και προσφέρει, ότι καλύτερο ο σοβιετικός λαός διέθετε. 

Συνολικά, 16 απόφοιτοι του Ιντερντόμ από διάφορες χώρες έπεσαν πολεμώντας με τον Κόκκινο Στρατό. Ανάμεσα τους, ο Έλληνας απόφοιτος του Ιντερντόμ, Γιώργος Νικολαΐδης, γιος του Γιάννη Φλαράκου (ψευδώνυμο Καουτσής). Άλλος απόφοιτος του Ιντερντόμ που σκοτώθηκε κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε ο Ρουμπέν Ιμπαρούρι, γιος της Ντολόρες Ιμπαρούρι, που σκοτώθηκε στη Μάχη του Στάλινγκραντ, το 1942.



Απόφοιτοι του Ιντερντόμ στην Ελλάδα


Στις 10 Οκτωβρίου του 2010, στην Αθήνα, πραγματοποιήθηκε συνάντηση αποφοίτων του Ιντερντόμ, για τον εορτασμό των 77 ετών από την ίδρυσή του. Οργανωτής της συνάντησης αποφοίτων υπήρξε ο Βαγγέλης Ξηροτύρης. Περίπου 150 Ελληνόπουλα του Ιντερντόμ και απόφοιτοί του από όλον τον κόσμο συναντήθηκαν ξανά μετά από πολλά χρόνια. Ανάμεσά τους, η Ηλέκτρα Καραγκίτσου:

"Γύρω μας πολύς κόσμος. Όλοι γνωστοί και άγνωστοι, συμμαθητές, φίλοι, άνθρωποι που μεγαλώσαμε μαζί και στη συνέχεια εξελιχθήκαμε και να 'μαστε τώρα πάλι, όλοι μαζί. Εξηντάρηδες με άσπρα μαλλιά να χοροπηδάμε σαν μικρά παιδιά, να νοσταλγούμε παλιές εποχές και να χαιρόμαστε που μετά 45-48 χρόνια δεν αλλάξαμε και δεν ξεχάσαμε τίποτα, παραμείναμε ίδιοι και γίναμε καλύτεροι άνθρωποι. Γίναμε όλοι μια μεγάλη αγκαλιά. Αυτό είχε σημασία."



Πηγές: 

Kαραγκίτσος Παντελής- Σίμος & Καραγκίτσου Ηλέκτρα, Τα παιδιά της ξενιτιάς/ Η αυτοβιογραφία ενός κομμουνιστή, Μουσείο Αη-Στράτη, Αθήνα 2013.