Ιστορικό ντοκουμέντο. Ο πολιτικός κρατούμενος από τη Μεγαλόχαρη στις φυλακές του Ιτζεδίν που έγινε τραγούδι

Aρχική δημοσίευση: Ταχυδρόμος Άρτας

Από τον Βελισσάριο Κοσσυβάκη, με καταγωγή από την Μεγαλόχαρη, λάβαμε ένα γράμμα-ντοκουμέντο, του Ηρακλή Κοσσυβάκη του Βελισσαρίου, προς την μητέρα του την Πρωτοχρονιά 1956. Ο Ηρακλής Β. Κοσσυβάκης, όπως μας πληροφορεί, ήταν πολιτικός κρατούμενος στις φυλακές Ιτζεδίν και η ποινή του από θάνατο μετατράπηκε σε ισόβια. Παράλληλα ο ίδιος μας απέστειλε αυτούσιο το γράμμα, όπως επίσης την ταυτότητα και μια φωτογραφία του.

Το γράμμα έχει ως ακολούθως: 

"Αγαπητή μου Μάνα, πίσω απ’ τα σίδερα με βρίσκει και τούτος ο χρόνος, με θεργεμένο τον πόθο για το αύριο.

Η ανατολή του πενήντα έξι με βρήκε άγρυπνο φρουρό της ειρήνης σ’ ένα ανήλιαγο κελί του Ιντζεδίν πασά! Δέκα χρόνια τώρα με γυρίζουν από κάτεργο σε κάτεργο, τα χρόνια αυτά άφησαν βαθιά τ’ αχνάρια πάνω στο σώμα μου, όμως ατσάλωσαν πιο πολύ τη θέλησή μου.

Στο κάστρο τούτο θέλησαν παλιοί τύραννοι να πνίξουν τη λαϊκή φωνή, όμως αυτή ξεπήδησε απ’ τα θαμπά φεγγίτια και τα ροζιασμένα χέρια που σπάζουν τις βαριές αλυσίδες ύψωσαν το λάβαρο της ανεξαρτησίας. Από τότε έμεινε ένας στιγματισμένος μαύρος όρκος για να ‘ρθουν καινούριοι τύραννοι να ξεθάψουν σπασμένες σκουριασμένες αλυσίδες

Την πρόοδο αρνηστή κλείνουν σ’ αυτό το ματωβαμένο κάστρο το διαλεχτό κομμάτι του λαού, το φως του αύριου, που ανάμεσα απ’ τους μεσαιωνικούς τοίχους κι απ’ τα σκουριασμένα σίδερα, φωτίζει και δείχνει στο βασανισμένο λαό μας το μεγάλο δρόμο της λευτεριάς. Σ΄ ένα απ’ αυτά τ’ ανήλιαγα κελιά με βρίσκει ο καινούριος χρόνος ν’ ακούω τις μακρινές χαρμόσυνες καμπάνες της λευτεριάς και το μούγκρισμα απ’ το λαϊκό ποτάμι έτοιμο να σαρώσει ό,τι σάπιο κι άχρηστο βρει μπροστά του.

Ξέρω μανούλα μου ότι θέλεις ν’ ακούς τη γλυκιά και χαρούμενη φωνή μου σαν την άνοιξη τ’ αηδόνι, αλλά η χαρά και το γέλιο κτυπούν άσχημα στ’ αυτιά των τυράννων γιατί θέλουν ν’ ακούν κανονιές και κρότους από ερείπια.

Να γιατί μ’ έχουν κλεισμένο στ’ απαίσιο τούτο κάστρο, γιατί εγώ τα όπλα και τα κανόνια να γίνουν τσάπες και δρεπάνια, γιατί θέλω την παγκόσμια ειρήνη κι αδελφοσύνη.

Καρτέρα με και γυρίζω στο πείσμα όλων των θανάτων. Κι αν πρόωρα κλείσω τα μάτια μου, κλείστα με το χαμόγελο βλέποντας τον γιό σου ν’ ανοίγει το δρόμο για το αύριο, για την άνοιξη, για το μέλλον.

Σε φιλώ, Ηρακλής. Καλάμι 1-1-‘56"

Σπύρος Σαμοϊλης: «Ύμνος του Ιτζεδίν»*

Φύσηξε μάνα μου, θαρρώ, από βραδύς,/ έν’ αεράκι, που ’φερνε καινούργιο χρόνο,/ στοίβαξε, έξω απ' το κελί, χιόνια νωρίς/ κι εγώ, εδώ, στο Ιτζεδίν, σου χτίζω θρόνο.

Μάνα... να ξέρεις, είναι λόγια όσα ακούς.../ κι όταν το γράμμα μου διαβάζεις, μη δακρύσεις./ Είναι, εν τέλει, ο σπαραγμός για μερικούς,/ κείνους που πλήρωσαν το φως, με αντιρρήσεις.

Και ‘γω, στο Ιτζεδίν, φυλακισμένος.../της λευτεριάς και της ειρήνης, μάνα μου, ταμένος.

Μάνα... πονάει η περηφάνια, μα... γελώ,/ μάλλον, στη γέννα, μου την πέρασες, μεδούλι./ Σύρε, σα φύγω, ηπειρώτικο χορό. /Κοίτα, φυλάει η ΛΕΥΤΕΡΙΑ, στο καραούλι!

* Το ποίημα «Ύμνος του Ιτζεδίν» που ερμηνεύει ο τραγουδιστής, Σπύρος Σαμοΐλης, μας το απέστειλε ο Βελισσάριος Κοσσυβάκης από τη Μεγαλόχαρη Άρτας. Στο σημείωμά του αναφέρει ότι είναι ποίημα της Μαρίας Παναγιωτίδου, εμπνευσμένο από το γράμμα του πολιτικού κρατούμενου στο Ιτζεδίν, Ηρακλή Κοσσυβάκη του Βελισσαρίου, που απέστειλε στη μητέρα του την 1η Ιανουαρίου 1956. Μας πληροφορεί επίσης ότι το γράμμα γράφτηκε στον δέκατο χρόνο φυλάκισης μετά την μετατροπή της ποινής από θάνατο σε ισόβια.

Οι παλιές φυλακές Ιτζεδίν Χανίων να γίνουν χώρος πολιτισμού

Τον τελευταίο καιρό εκτυλίσσεται μια έρευνα που αφορά την Ιστορία του τόπου, με επίκεντρο την ιστορία των φυλακών Καλαμίου. Οι φυλακές του Ιτζεδίν, όπως λεγόντουσαν για χρόνια, λειτούργησαν για πολλές δεκαετίες και διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο την εποχή, τόσο του Εμφυλίου, όσο και των μετεμφυλιακών χρόνων.

Στα κελιά τους φυλακίστηκαν εκατοντάδες πολιτικοί κρατούμενοι απ’ ολόκληρη την Ελλάδα, ενώ δεκάδες ήταν εκείνοι που εκτελέστηκαν. Η τοπική κοινωνία των Χανίων είχε άμεση σχέση με τις φυλακές και με τους πολιτικούς κρατούμενους. Πολλοί ήταν οι Χανιώτες που βρέθηκαν καταδικασμένοι από το μετεμφυλιακό κράτος πίσω από τα βαριά κάγκελα του Ιτζεδίν.

Πολλοί ήταν και εκείνοι που βοήθησαν τους πολιτικούς κρατούμενους είτε ως γιατροί, είτε ως προσωπικό των φυλακών, είτε ως συγγενείς κρατουμένων που επισκέπτονταν τους δικούς τους. Μεταξύ αυτών ο αείμνηστος γιατρός, Ευτύχης Πρωτοπαπαδάκης, από το Σέλινο. Απ’ αυτούς τους ανθρώπους, από όποια θέση και αν βρέθηκαν εκείνους τους ταραγμένους καιρούς, από τα παιδιά και τα εγγόνια τους ψάχνουμε πληροφορίες.

Αφορμή για την έναρξη της έρευνάς μας στάθηκε η αγωνιώδης προσπάθεια του γιού ενός από τους πολιτικούς κρατούμενους της δεκαετίας του 1950, του Βελισσαρίου Κοσσυβάκη, να βρει στοιχεία για την αντιστασιακή δράση του πατέρα του, Ηρακλή Κοσσυβάκη του Βελισσαρίου, από την Μεγαλόχαρη Άρτας.

Στο προσωπικό αρχείο του αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, Ηρακλή Κοσσυβάκη, έχουν βρεθεί στοιχεία που μαρτυρούν το πολυετές πέρασμά του από τις φυλακές Αλικαρνασσού και Καλαμίου. Έχουν διασωθεί επιστολές, φωτογραφίες καθώς και επίσημα έγγραφα. Ωστόσο, η βοήθεια της τοπικής κοινωνίας και των επιγόνων εκείνων που βρέθηκαν μαζί του στην κοινή απάνθρωπη μοίρα των πολιτικών κρατουμένων, είναι απαραίτητη για να ολοκληρωθεί η ελλιπής εικόνα της δικής του πορείας.

Η ανάγκη να βρεθούν στοιχεία και μαρτυρίες ξεκίνησε από την έρευνα ενός ανθρώπου για τον πατέρα του, αλλά αγγίζει όλους όσοι βρέθηκαν εκείνα τα χρόνια ζωντανοί μα συγχρόνως θαμμένοι στα μπουντρούμια του Ιτζεδίν. Οι ίδιες αυτές οι φυλακές είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ιστορίας των Χανίων και είναι ανάγκη ολόκληρης της κοινωνίας μας να υπερασπιστεί και να αναδείξει τον τόπο και τους ανθρώπους που δημιούργησαν την σύγχρονη Ιστορία μας.

Η διάσωση του αρχειακού υλικού των φυλακών, η συντήρησή του και η επιστημονική του μελέτη, όπως και η ανάδειξη του κτηρίου των φυλακών Καλαμίου, είναι ένα σημαντικό βήμα προς την κατεύθυνση της γνώσης και της υπεράσπισης της ιστορίας των προγόνων μας, των πατεράδων και των παππούδων μας.

Συγχρόνως, είναι και μια υποχρέωση που έχουμε εμείς απέναντι στα παιδιά μας.

Με σκοπό ακριβώς αυτή την ανάδειξη της Ιστορίας μας, αποφασίστηκε η δημιουργία ενός Συλλόγου Απογόνων Πολιτικών Κρατουμένων του Ιτζεδίν, ενός Συλλόγου που θα τιμά τους αγώνες των υπερασπιστών της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας μας. Σ’ αυτόν τον Σύλλογο σάς καλούμε όλους όσοι έχετε προγόνους που πέρασαν ως Πολιτικοί Κρατούμενοι από το Καλάμι, να συμμετάσχετε και να συμβάλλετε με όποιες γνώσεις ή μνήμες έχετε.

Οι απόγονοι των Πολιτικών Κρατούμενων των Φυλακών Καλαμίου αναλαμβάνουμε πρωτοβουλία για τη διάσωση και την αξιοποίηση του ιστορικού αρχείου αλλά και του ιστορικού χώρου του Ιτζεδίν. Επιδιώκουμε να συμβάλουμε στη διάδοση της ιστορικής αλήθειας του αγώνα των προγόνων μας.

Θερμή παράκληση, όσοι διαθέτουν οτιδήποτε που να έχει σχέση με τον αγώνα των γονιών μας, προσωπικές μαρτυρίες, φωτογραφικό υλικό, ηχητικό, βίντεο, γράμματα, βιβλία, σημειώσεις, ποιήματα ή ό,τι άλλο που να προέρχεται τόσο από την περίοδο της κράτησής τους, όσο και από την μετέπειτα ζωή τους, να μας τα αποστείλετε στο ακόλουθο email: NEWSTARCINE@GMAIL.COM.

Είναι αναγκαία, όσο ποτέ άλλοτε, η ευαισθητοποίηση Αρχών και φορέων προς την κατεύθυνση αποδέσμευσης του Ιτζεδίν από την ΕΤΑΔ (Εταιρεία Ακινήτων του Δημοσίου) και της εξασφάλισης των απαραίτητων πόρων για τη διάσωση, την ανάδειξη και τη μετατροπή του σε χώρο πολιτισμού και διδασκαλίας της σύγχρονης Ιστορίας του τόπου μας.

Έναν χώρο ανοιχτό και επισκέψιμο καθόλη τη διάρκεια του χρόνου, ο οποίος θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μουσείο, αλλά και να φιλοξενήσει συνέδρια, εκθέσεις και ποικίλες εκδηλώσεις, εκπαιδευτικές και πολιτιστικές. Ας νοιαστούμε για να κρατήσουμε ζωντανή την ιστορική μνήμη στους καιρούς των μεγάλων εκπτώσεων, που η πολιτισμική και εθνική μας ταυτότητα δοκιμάζονται με κίνδυνο την παρακμή και την εξαφάνιση κάθε στοιχείου που μας χαρακτηρίζει ως λαό».