Mπέρτολτ Μπρέχτ - Οι μέρες της Κομμούνας

Από τον Κυριακάτικο Ριζοσπάστη

Σήμερα, στο ένθετο του «Κυριακάτικου Ριζοσπάστη» Ιστορία παρουσιάζουμε αποσπάσματα από το έργο του Μπέρτολτ Μπρεχτ «Οι μέρες της Κομμούνας». Πρόκειται για θεατρικό έργο.
Τα γεγονότα της Κομμούνας του Παρισιού δεν μπορούν να ξεχωριστούν από τα γεγονότα του γαλλοπρωσικού πολέμου του 1870-'71. Ο γαλλοπρωσικός πόλεμος του 1870-'71 υπήρξε το αποτέλεσμα των γαλλικών ανησυχιών απέναντι στις προσπάθειες ένωσης της Γερμανίας, αλλά και συγκεκριμένων ενεργειών για την παρεμπόδισή της. Μία από τις γαλλικές ενέργειες που ώθησαν περισσότερο τα πράγματα προς τη σύγκρουση ήταν η ενίσχυση από τον αυτοκράτορα της Γαλλίας Ναπολέοντα τον 3ο (τον επιλεγόμενο «Μικρό») των χωριστικών διαθέσεων που υπήρχαν στα νοτιογερμανικά κρατίδια. Η προσπάθεια ενοποίησης της Γερμανίας είναι η έκφραση της γρήγορης οικονομικής ανόδου των διαφόρων γερμανικών κρατών με επίκεντρο την Πρωσία.
Στο άρθρο του στην εφημερίδα «New York Daily Tribune» της 1.2.1859, ο Κ. Μαρξ γράφει:
«Οποιος είδε το Βερολίνο εδώ και 10 χρόνια, δε θα το αναγνώριζε σήμερα. Ηταν τόπος αδέξιων και χοντροκομμένων στρατιωτικών παρελάσεων και τώρα έχει γίνει το ολοζώντανο κέντρο της γερμανικής βιομηχανίας μηχανοκατασκευών. Διασχίζοντας τη ρηνανική Πρωσία και τη Βεστφαλία, νομίζεις ότι βρίσκεσαι στο Lancashire ή στο Yorkshire».
Στον πολιτικό τομέα, η ενοποίηση της «Γερμανίας» (ανύπαρκτη ακόμη επίσημα) προωθείται με τη δημιουργία του «Βορειογερμανικού Συνδέσμου» (1867) και άλλων ανάλογων ενώσεων. Σε σχέση με τη Γαλλία, η οικονομική πορεία της Γερμανίας είναι πολύ γρήγορη και πιο προσανατολισμένη προς μία «παραγωγική» και «βιομηχανική» κατεύθυνση. Η αντίθεση ανάμεσα στις δύο χώρες οξύνεται, καθώς η Γαλλία βλέπει, από τη μια μεριά, έναν επικίνδυνο εμπορικό ανταγωνιστή και, από την άλλη, έναν κίνδυνο στα ανατολικά σύνορά της.
Τα πράγματα φτάνουν ως την κήρυξη πολέμου στις 2 Αυγούστου 1870 και εξελίσσονται στο στρατιωτικό τομέα με μεγάλη ταχύτητα. Από τις 4 Αυγούστου κιόλας, τα γαλλικά στρατεύματα κατατροπώνονται στο Wissenburg. Στις 18 Αυγούστου, ο βασικός όγκος του γαλλικού στρατού πολιορκείται στο Metz. Στις 27 Αυγούστου - 1 Σεπτέμβρη η στρατιά του Μακ - Μαόν πολιορκείται στο Sedan. Στις 2 Σεπτέμβρη, και ενώ η συντριπτική ήττα είναι ολοφάνερη, η στρατιά συνθηκολογεί με διαταγή του αυτοκράτορα. Ανάμεσα στους αιχμαλώτους συγκαταλέγονται 40 στρατηγοί, 4.000 αξιωματικοί, 84.000 άνδρες καθώς και ο ίδιος ο αυτοκράτορας Ναπολέων ο 3ος. Ανεμπόδιστα, οι Γερμανοί φτάνουν μπροστά στο Παρίσι στις 19 Σεπτέμβρη και το πολιορκούν, κυρίως από το Βορρά και την Ανατολή.
Η είδηση της συνθηκολόγησης του Sedan γίνεται γνωστή στο Παρίσι την ίδια μέρα (2 Σεπτέμβρη) και προκαλεί μεγάλο αναβρασμό. Η αντιπολίτευση ενάντια στον Ναπολέοντα τον 3ο, έντονη από καιρό, ξεσπά. Το νομοθετικό σώμα του Παρισιού συνέρχεται επειγόντως και παίρνει πολλές ριζικές αποφάσεις. Οι πιο σημαντικές είναι οι εξής:
α) Κατάργηση της μοναρχίας και εγκαθίδρυση της δημοκρατίας (4 Σεπτέμβρη).
β) Δημιουργία κυβέρνησης «Εθνικής Αμυνας».
γ) Δημιουργία Εθνοφρουράς για την υπεράσπιση της πόλης από τον κίνδυνο άμεσης κατάληψης που φαίνεται πια καθαρά.
Η κυβέρνηση βρίσκεται βασικά κάτω από την καθοδήγηση αστών οπαδών του ρεπουμπλικανικού καθεστώτος (L. Gambetta, Jules Ferry, J. Favre κ.λπ.). Η Εθνοφρουρά αποτελείται βασικά από ένοπλους εργάτες και μικροαστούς.
Με την εμφάνιση των Πρώσων (19 Σεπτέμβρη) αρχίζει η πολιορκία της πόλης. Καθώς ο καιρός περνά και οι στερήσεις δυναμώνουν, στις γραμμές των υπερασπιστών της πόλης εμφανίζονται σοβαρές διαμάχες. Η αστική τάξη, στο Παρίσι και όλη τη Γαλλία, ζητά μια άμεση ειρήνη με τους Πρώσους, όποιοι και αν είναι οι όροι. Αντίθετα, οι εργάτες και οι «αριστεροί» μικροαστοί του Παρισιού ζητούν συνέχιση της αντίστασης, δηλαδή τάσσονται υπέρ του λαϊκού πολέμου μέχρις εσχάτων.
Στις 28 Γενάρη 1871, η κυβέρνηση Εθνικής Αμυνας υπογράφει ανακωχή με τους Γερμανούς. Η ανακωχή αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από πλήρης συνθηκολόγηση. Η συνθήκη προβλέπει παράδοση των οχυρών και διάλυση του τακτικού στρατού.
Η αναγγελία της ανακωχής προκαλεί την ανοιχτή εκδήλωση των αντιθέσεων στους κόλπους των υπερασπιστών της πόλης. Η Εθνοφρουρά αρνείται να παραδοθεί και συγκεντρώνει τα κανόνια της (που είχαν κατασκευαστεί με έρανο των κατοίκων και όχι με κρατικά κονδύλια) στο λόφο της Μονμάρτης. Σε πολλές περιοχές του Παρισιού δημιουργείται επαναστατικός αναβρασμός.
Η κατάσταση επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο, με τις εκλογές που γίνονται στις 7 του Φλεβάρη για την ανάδειξη Εθνοσυνέλευσης που θα επικύρωνε την ανακωχή, αλλά και τους όρους της συνθήκης ειρήνης που θα υπογραφόταν. Η Εθνοσυνέλευση συνέρχεται στο Bordeaux. Σχηματίζεται κυβέρνηση με επικεφαλής τον Adolfe Thiers (πιο γνωστό με το εξελληνισμένο όνομα Θιέρσος), που εξουσιοδοτείται να αρχίσει διαπραγματεύσεις με τους Γερμανούς για την άμεση υπογραφή συνθήκης ειρήνης.
Στις 26 Φλεβάρη, γίνονται γνωστοί οι προκαταρκτικοί όροι της συνθήκης ειρήνης. Οι όροι επικυρώνονται από την Εθνοσυνέλευση του Bordeaux την 1η Μάρτη. Την ίδια μέρα ο γερμανικός στρατός εισέρχεται στο Παρίσι και καταλαμβάνει τα φρούρια της βόρειας και ανατολικής πλευράς της πόλης.
Η Εθνοφρουρά και τα επαναστατικά στοιχεία απορρίπτουν την ανακωχή και τη συνθήκη ειρήνης και γίνεται μάλιστα και λόγος για ένοπλη αντίσταση.
Η κυβέρνηση προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις. Στις 18 Μάρτη κυβερνητικά στρατεύματα εισβάλλουν στις εργατικές συνοικίες και περικυκλώνουν τη Μονμάρτη, απαιτώντας την παράδοση των όπλων της Εθνοφρουράς. Οταν συναντούν άρνηση, διατάσσεται γενική επίθεση. Οι στρατιώτες, όμως, αρνούνται να υπακούσουν.
Αυτή είναι η αρχή της εξέγερσης. Οι εξεγερμένοι καταλαμβάνουν το Δημαρχείο, ενώ η εξουσία περνά στα χέρια της Κεντρικής Επιτροπής της Εθνοφρουράς. Στις 20 Μάρτη γίνονται προσπάθειες εξέγερσης και σε άλλες πόλεις. Οι προσπάθειες αποτυχαίνουν.
Η κυβέρνηση της Γαλλίας μεταφέρεται στις Βερσαλλίες (17 χλμ. δυτικά του Παρισιού) που οι Γερμανοί έχουν, στο μεταξύ, εκκενώσει.
Στις 26 Μάρτη, εκλέγεται η Παρισινή Κομμούνα και στις 28 ανακηρύσσεται πανηγυρικά και επίσημα σε κυβέρνηση.
Η κυβέρνηση των Βερσαλλιών, μόλις βεβαιώνεται για την υπεροχή της, αρνείται κάθε σχέση με την Κομμούνα και αποκλείει το Παρίσι. Ετσι, σχηματίζονται δύο κυβερνήσεις. Η Κομμούνα, που εδρεύει στο Παρίσι και αντιτίθεται στη συνθηκολόγηση, και οι Βερσαλλίες, που είναι υπέρ της άμεσης συνθηκολόγησης.
Στις 21 Μάη τα στρατεύματα του στρατηγού Μακ - Μαόν - του νικημένου του Sedan - αρχίζουν γενική επίθεση ενάντια στο Παρίσι. Πρόκειται για στρατιωτική επίθεση καλά προετοιμασμένη. Στηρίζεται στην κινητοποίηση 130.000 καλά οπλισμένων και εκπαιδευμένων στρατιωτών που υποστηρίζονται από μεγάλες μονάδες βαρέος πυροβολικού. Απέναντί τους βρίσκονται 10.000 εθνοφρουροί και γύρω στις 20.000 «ομόσπονδοι», άσχημα οπλισμένοι και εφοδιασμένοι.
Η επίθεση προχωρά γρήγορα διασχίζοντας τις εύπορες συνοικίες του Δ. Παρισιού. Προσκρούει, όμως, σε σκληρή αντίσταση όσο προχωρεί στο κέντρο της πόλης. Οι μάχες για την κατάληψη της πόλης κράτησαν συνολικά μία βδομάδα, από τις 21 ως τις 28 Μάη, που έμεινε στην ιστορία με το όνομα «Ματωμένη Εβδομάδα». Η σύγκρουση πήρε γρήγορα αγριότατο και αιματηρότατο χαρακτήρα. Τελικά, οι κυβερνητικές δυνάμεις συνέτριψαν την Κομμούνα, με την κατάληψη των τελευταίων οδοφραγμάτων της στην οδό Ραμπονό στις 28 Μάη.
Το πρώτο μέρος του έργου του Μπρεχτ αναφέρεται στην εθνοφρουρά του Παρισιού και στην υπεράσπιση των κανονιών της Εθνοφρουράς από το στρατό, υπεράσπιση που γίνεται από τις γυναίκες. Το δεύτερο μέρος είναι γραμμένο μετά την εξέγερση και αναφέρεται στις δύο πρώτες μέρες, 18 και 19 Μάρτη 1871. Τα αποσπάσματα αναδημοσιεύονται από το βιβλίο «Μπ. Μπρεχτ "Οι μέρες της Κομμούνας"», που έχει εκδοθεί από τις εκδόσεις ΗΡΙΔΑΝΟΣ, σε μετάφραση Στάθη Δρομάζου.
***
β) ΠΕΝΤΕ Η ΩΡΑ ΤΟ ΠΡΩΙ
Γυναίκες, ανάμεσά τους η Μπαμπέτ κι η Ζενεβιέβ, κάνουν ουρά μπροστά σ' έναν κλειστό φούρνο.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Το άσπρο ψωμί του πατρός Θιέρσου! Για να χάψουμε καλύτερα την αισχρή ειρήνη του. - Το Παρίσι για πέντε τόνους αλεύρι. - Κι ούτε ένα τρένο δεν ήρθε, το κρατούσανε για εφεδρεία. - Εν τω μεταξύ κόψανε το πόδι του αντρός μου την περασμένη βδομάδα. Ενα σράπνελ. Ασ' τους να διαπραγματεύονται. - Κάτι κρύβουν αυτοί. Τίποτα δε δίνουν χωρίς λόγο. Η κυρά όπου έκανα μπουγάδα όταν μου χάριζε κανένα παλιό σώβρακο, αμέσως ήμουνα σίγουρη πως θα 'χε καταγγείλει τον Αιμίλιο, γιατί πάλι θ' άνοιξε το στόμα του. - «Κουβαλάω το κομμένο πόδι μου στο σπίτι, κάπως έτσι θα τους είπε ο άντρας μου, γιατί χωρίς αυτό, στο Ταμείο Συντάξεων θα μου πουν πως ήταν κομμένο από γεννησιμιού μου». - Ο Θιέρσος έβαλε στο χέρι πέντε εκατομμύρια απ' τους Πρώσους. Και πόσα άλλα από μερικούς Γάλλους; - Συνθηκολογούν όταν μόνο στο Παρίσι έχουν τριακόσιες χιλιάδες εθνοφρουρούς! - Γι' αυτό συνθηκολόγησαν! - Κι είναι ευχαριστημένοι μάλιστα που οι Πρώσοι δεν παραδίνουν τους αιχμαλώτους προτού πληρωθούν όλα. - Σκατά ο πόλεμός τους!
Τόσο το καλύτερο να τελειώσει. - Και ποιος θα πληρώσει την ειρήνη; - Εμείς πολίτισσα! Και κανένας άλλος! Εκείνοι που δεν έχουν τίποτα, εκείνοι και πληρώνουν. - Πώς; τίποτα; Κι οι διακόσιες χιλιάδες μπαγιονέτες μας μαντάμ; - Σας το λέω, για ανακωχή πρόκειται. Αλλά τα προάστια δε θα τα πάρουν ούτε οι Πρώσοι ούτε ο κ. Θιέρσος. - Δε διακινδυνεύει στο Παρίσι ο Χερ Βίσμαρκ. Το Παρίσι δεν αγοράζεται. - Μπα, σηκώθηκες πρωί πρωί, ήθελε η κυρά σου να μείνει μόνη της; Για να πάει κάποιος άλλος να της κολλήσει;
Ενας άντρας μπαίνει κρατώντας μια αφίσα. Την κολλάει και φεύγει. Η Μπαμπέτ βγαίνει απ' τη σειρά και διαβάζει το κείμενο.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Υπογράφει ο κ. Θιέρσος! «Ειρήνη σημαίνει τάξις. Κάτοικοι των Παρισίων, το εμπόριόν σας εσταμάτησε, οι παραγγελίες σας παραμένουν ανεκτέλεστες, τα κεφάλαια διστάζουν να εμφανισθούν. Οι ένοχοι θα παραδοθούν εις την τακτικήν δικαιοσύνην. Πρέπει η τάξις ν' αποκατασταθεί ολόκληρος, άμεσος, αναλλοίωτος». Ταρατά-ταρατατά!
Η φουρνάρισσα άρχισε να βγάζει τις σιδερένιες μπάρες που κλείνουν την προθήκη της.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Ακούτε μαντάμ Πουλάρ; Αν κι έχουμε ακόμα πόλεμο, το εμπόριο δεν προχωρεί. Αυτό είναι πολύ σωστό. Πέρασαν οχτώ μέρες και δεν πούλησα ούτε μια ατμομηχανή. Και οι σκευωρίες της Εθνοφρουράς που εμποδίζουν τα κεφάλαιά μας να παρουσιαστούν! Τα δικά σας παρουσιάζονται;
ΦΟΥΡΝΑΡΙΣΣΑ
Διαδηλώσεις! Ολο διαδηλώσεις! Νομίζω πως το άσπρο ψωμί, που δίνει η κυβέρνηση, λέει πολλά.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Ασπρο ψωμί κι από πάνω τάξη, έπειτα χμ, πλήρωσε και τα νοίκια.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Το χαρτί είναι ακόμα υγρό. Φαίνεται ότι βιάζονται...
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Το ψωμί φέρνει πρήξιμο, έτσι δεν είναι; Οι τρανοί δεν μπορούν να σου πετάξουν μια μπουκιά ψωμί χωρίς να κλάσουν και μερικές φράσεις περί τάξεως. Μαζέψτε τη γλώσσα σας πολίτισσα, η τάξη! Τι σκέπτεται η μαντεμουαζέλ Γκερικό; Μια δασκάλα δεν έχει ποτέ αέρια στο άντερό της. Αφήστε τη μαντεμουαζέλ Γκερικό ήσυχη. Δεν έχει τίποτα να πει κανείς εναντίον της και επιδοκιμάζει όσα λέω. Κι ύστερα ήτανε δω, όταν ο Παπά και οι Καμπέ πήραν τα κανόνια του Κλισί προτού να φτάσουν οι Πρώσοι. Σεις, δηλαδή, νομίζετε πως ο κύριος Θιέρσος παραχώρησε το Κλισί στους Πρώσους για τα κανόνια του;
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Ναι, το πιστεύω, πολίτισσα. Η Κεντρική Επιτροπή της Εθνοφρουράς πήρε πληροφορίες που το βεβαιώνουν.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Καλέ αυτή είναι πολιτικιά. - Κι είναι λόγος αυτός να μην έλεγε την αλήθεια; - Ο άντρας μου όλο λέει πως δεν το θέρισε το ποδάρι του το μυδράλιο, αλλά η πολιτική, έτσι μπήκε στην πολιτική και διαβάζει το «Πατρίς εν κινδύνω».
Μερικοί τακτικοί στρατιώτες εμφανίζονται δίπλα στο κανόνι. Ανάμεσά τους κι ο Φιλίπ Φορ. Η Μπαμπέτ, πάντα όρθια, μπροστά στην αφίσα, του μιλάει.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Μπα, ο Φιλίπ εδώ πάλι; Φτάνεις στην κατάλληλη στιγμή. Ο φούρνος ξανανοίγει.
ΦΙΛΙΠ
Σουτ! Δε θέλω να πω καλημέρα στην αφεντικίνα.
Αυτός κι οι σύντροφοί του συζητούν γύρω απ' το κανόνι.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Τι γυρεύετε στο κανόνι;
ΦΙΛΙΠ
Να το μεταφέρουμε στις Βερσαλλίες. Εχουμε διαταγή.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Καλώντας τις γυναίκες.
Ε, σεις! Θέλουν να κλέψουν το κανόνι.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Τι; Αυτοί; Οι μαδημένοι;
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Τρέχοντας.
Φιλίπ! Δεν ντρέπεσαι!
ΜΠΑΜΠΕΤ
Είναι ο παραγιός του φούρναρη, αυτός τους έφερε ως εδώ, γιατί ξέρει τη συνοικία.
ΦΙΛΙΠ
Γιατί βρίσκεστε πρωί πρωί στο δρόμο; Δε θα μας κάνετε βέβαια κομματάκια.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Ηθελαν να μας δώσουν άσπρο ψωμί για να σας δώσουμε τα κανόνια μας.
Οι γυναίκες τρέχουν προς τα κει.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Ε, σεις κει κάτω! Τα κανόνια είναι δικά μας. - Η συνοικία τ' αγόρασε με έρανο, τα 'χουμε πληρωμένα με την πεντάρα μας.
ΦΙΛΙΠ
Μα δεν έχουμε πια πόλεμο.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Ναι, και τώρα θα τον κηρύξετε εναντίον μας;
ΦΙΛΙΠ
Τα κανόνια πρέπει να παραδοθούν στους Πρώσους.
ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Τότε ας έρθουν να τα πάρουν. Κάτω τα ξερά σας. Χέστες! Δοκιμάστε ν' απλώσετε χέρι. - Πηγαίνετε να ειδοποιήσετε το φρουρό είναι στης κυρα-Καμπέ.
Η Ζενεβιέβ τρέχει προς το σπίτι των Καμπέ. Χτυπάει το κουδούνι. Η μαντάμ Καμπέ βγάζει το κεφάλι της από τη σοφίτα.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Ξυπνήστε τον Ζαν, ζητάνε το κανόνι σας (Ξαναγυρίζει τρέχοντας). Δεν το θέλετε για τους Πρώσους, το θέλετε για τον κύριο Θιέρσο. Το 'χει ανάγκη για να το γυρίσει κατά πάνω μας, μην τους τα δίνετε πολίτισσες.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Αφήστε το κανόνι ήσυχο! Είναι το κανόνι της μαντάμ Καμπέ.
Ο Ζαν και ο Φρανσουά, χωρίς σακάκι, βγαίνουν ορμητικά από το σπίτι.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Ζαν, ήρθαν για το κανόνι. Ο Φιλίπ τους έφερε.
Στα γειτονικά δρομάκια ακούγεται θόρυβος, ένας πυροβολισμός, ύστερα το σήμα συναγερμού.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Στην οδό Ταμπερνάκλ υπάρχουν και τα κανόνια. Κάνουν έφοδο σ' όλη τη συνοικία. Τώρα καταλαβαίνουμε γιατί μας δίνουνε άσπρο ψωμί.
ΖΑΝ
Γυρισμένος προς το σπίτι.
Φρανσουά, ο αδερφός σου βρίσκεται δω για λογαριασμό του Θιέρσου.
ΦΙΛΙΠ
Τον τριγυρίζουν οι γυναίκες.
Εμπρός, εμπρός, παραμερίστε. Εχω διαταγές, καλές μου κυρίες.
ΖΑΝ
Ναι, ναι, παραμερίστε για να μπορέσουμε να πλησιάσουμε.
ΦΡΑΝΣΟΥΑ
Τρέχοντας με εφ' όπλου λόγχη.
Φιλίπ, άσ' το κανόνι στη θέση του. Δε σας ανήκει.
ΦΟΥΡΝΑΡΙΣΣΑ
Απ' το μαγαζί της.
Φιλίπ, να εκτελέσεις τις διαταγές που πήρες, αλλιώς μην ξαναπατήσεις το πόδι σου στο φούρνο.
ΦΙΛΙΠ
Από πότε είσαι στην Εθνοφρουρά;
ΦΡΑΝΣΟΥΑ
Το σχολείο έκλεισε. Τραβηχτείτε λίγο.
Οι γυναίκες αποτραβιούνται, ο Φρανσουά βάζει το όπλο επί σκοπόν.
ΦΙΛΙΠ
Μικρέ, κατέβασε το όπλο.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Σκότωσέ τον!
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Μπαίνοντας μπροστά στον Φιλίπ.
Οχι αίμα.
ΖΑΝ
Τον παραμερίζει από την κάννη.
Μην ανακατεύεστε σεις.
ΦΙΛΙΠ
Βάζοντας κι αυτός το όπλο επί σκοπόν.
Μικρέ, άσ' το όπλο σου.
ΦΡΑΝΣΟΥΑ
Μην κουνηθείς γιατί τράβηξα!... Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το όνομά σου...
Συνεχίζει την προσευχή κρατώντας πάντα το όπλο επί σκοπόν.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Λοιπόν, πάτε να μας ματοκυλίσετε; Κι όλα αυτά για να υπηρετήσετε τους μακελάρηδες στρατηγούς σας;
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Δε θα τα καταφέρετε κακομοίρηδες να πάρετε τα κανόνια. Θα ξαπλώσουμε μπροστά στους τροχούς.
ΦΙΛΙΠ
Μετράω ως το τρία... Ενα...
ΜΑΝΤΑΜ ΚΑΜΠΕ
Βγαίνοντας απ' το σπίτι με τον Παπά.
Φιλίπ, κάνε παραπέρα το όπλο σου. Τι γίνεται, συ που δεν έχεις μόρφωση πώς μπορείς να παρακούς τον αδερφό σου, αυτόν που ξέρει φυσική; Κοιτάξτε, σας έφερα λίγο κρασί. Ασφαλώς σας έστειλαν εδώ χωρίς ένα ξεροκόμματο.
ΦΙΛΙΠ
Κοιτάει ολόγυρά του. Βλέποντας πως οι σύντροφοί του δεν έχουν βάλει τα όπλα επί σκοπόν, κατεβάζει αργά το όπλο του.
Μαντάμ Καμπέ, με εμποδίζετε να εκτελέσω τις διαταγές.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Που τον τριγυρίζουν γελώντας.
Μπράβο παραγιέ. Κανείς δεν μπορεί να ρίξει στον αδερφό σου.
ΦΟΥΡΝΑΡΙΣΣΑ
Απ' το μαγαζί.
Φιλίπ, απολύθηκες. Στο μαγαζί μου δεν υπάρχει δουλειά για προδότες.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Τον φιλάει.
Να, για την προδοσία σου!
ΦΙΛΙΠ
Δεν υπάρχει ούτε αδερφός, ούτε φούρναρης αυτή την ώρα. Είμαι εν υπηρεσία, κυρίες μου.
ΦΡΑΝΣΟΥΑ
Διστάζοντας, στη Ζενεβιέβ.
Και για μένα τίποτα;
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Χαρούμενα.
Πάρ' το μόνος σου αυτό που θέλεις.
ΦΡΑΝΣΟΥΑ
Αυτό δεν είναι απάντηση.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Ανάμεσα στους στρατιώτες.
Δεν ντρέπεστε; Ρίχνεστε στις γυναίκες, και να 'χατε τουλάχιστον και κακό σκοπό!
ΣΤΡΑΤΙΩΤΕΣ
Ο πόλεμος τέλειωσε. Θέλουμε να γυρίσουμε στα σπίτια μας.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Για σκέψου, θέλει να γυρίσει σπίτι του. Πούθε είσαι, παλικάρι μου;
ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ
Απ' την Οβέρνη, πρέπει σε λίγο να σπείρω. Σεις οι τεμπέληδες των πόλεων δεν έχετε ποτέ τέτοιες έγνοιες.
ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ
Πιες ένα ποτήρι παλικάρι μου! - Εμπρός, το κοντάκι απάνω και την μπούκα κάτω. Οι τρύπες είναι δική μας υπόθεση. Μαντάμ Καμπέ, μια κουβέρτα, χτυπάν τα δόντια τους, έτσι δε γίνεται έρωτας.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Το κανόνι ανήκει στη μαντάμ Καμπέ που μένει σ' αυτό το σπίτι. Οσο μπορείτε να της πάρετε τις κατσαρόλες, άλλο τόσο και το κανόνι.
ΠΑΠΑ
Ζήτω η μαντάμ Καμπέ, αποκλειστική ιδιοκτήτρια του κανονιού της οδού Πιγκάλ! (Τη σηκώνει στα χέρια και την καθίζει στο κανόνι. Στους στρατιώτες): Βλέπετε, το παν είναι ο διάλογος. (Στις γυναίκες): Τώρα που σας το δώσανε να το προσέχετε. Και προπαντός αυτοί εδώ μην αφήσετε να βγουν απ' το Παρίσι, φρουρήστε τους όλους, σφίξτε τους πάνω στο στήθος σας ή, καλύτερα, ανάμεσα στα στήθια σας, κι έτσι δε θα κάνουν κακό σε κανένα.
Ενας εργάτης, ο Πιερ Λανζεβέν, φτάνει από το γειτονικό δρόμο όπου ο θόρυβος έχει καταλαγιάσει. Μαζί του έρχονται μερικά παιδιά.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Ε, Παπά, τους καταφέρατε; Δε χύθηκε αίμα;
ΦΙΛΙΠ
Στους συντρόφους του.
Δικό μας είναι το λάθος που δε μας στείλαν άλογα; Μ' όλες αυτές τις γυναίκες δεν μπορούσαμε να τραβήξουμε μόνοι μας αυτά τα μαραφέτια.
ΠΑΠΑ
Ολα πάνε καλά. Και στην υπόλοιπη συνοικία;
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Ολος ο κόσμος είναι στο πόδι. Δεν πήραν ακόμα ούτ' ένα κανόνι.
ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ
Προσπάθησαν να καταστρέψουν τα κανόνια μας στο Μουλέν ντε λα Γκαλέτ και στην οδό Λεπίκ σκοτώσανε δύο άντρες.
ΜΑΝΤΑΜ ΚΑΜΠΕ
Κύριοι, ο κουνιάδος μου Πιερ Λανζεβέν, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Στην οδό Γκρανό, ο στρατηγός Λεκόντ έδωσε διαταγή να πυροβολήσουν, αλλά οι άντρες του αδερφώθηκαν με τους δικούς μας και τον συλλάβανε.
ΠΑΠΑ
Πού είναι αυτό το βρωμόσκυλο; Ολος ο κόσμος ξέρει στο Παρίσι ότι ήθελε να πνίξει στο αίμα την Εθνοφρουρά.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Οδηγήθηκε στο φυλάκιο.
ΠΑΠΑ
Θα τον αφήσουν να το σκάσει. Αν δεν τον αφήσουν σε πέντε λεπτά θα τη γλιτώσει.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Θα σταλεί στη δικαιοσύνη, σύντροφε.
ΠΑΠΑ
Η δικαιοσύνη είμαστε μεις!
Βγαίνει τρέχοντας.
ΜΑΝΤΑΜ ΚΑΜΠΕ
Θα 'θελε κανείς να με βοηθήσει να κατέβω απ' το κανόνι;
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Στους στρατιώτες.
Και σεις τι θα κάνετε τώρα; Οσο έχετε τα όπλα σας...
ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ
Σκατά!.. Δε θα χτυπήσουμε τους δικούς μας.
Σηκώνουν τα κοντάκια ψηλά.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Στα παιδιά.
Και σεις μπορείτε να σκίσετε αυτές τις γελοίες αφίσες!
Σκίζουν τις αφίσες.
ΖΑΝ
Ε, σεις! Βοηθήστε τη μαμά να κατέβει. Και τώρα όλοι στο Δημαρχείο. Να βάλουμε τον Θιέρσο στη φυλακή για να μας πει τι τα 'θελε τα κανόνια μας.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Τρία φιλιά αν τον φέρετε ζωντανό!
γ) ΟΧΤΩ Η ΩΡΑ ΤΟ ΠΡΩΙ
Η φουρνάρισσα ξαναβάζει τις σιδερένιες μπάρες στην πόρτα του μαγαζιού. Ο Φιλίπ στέκεται κει κοντά τους και παρακολουθεί με δυσαρεστημένο βλέμμα μια γιγαντόσωμη γυναίκα που με το όπλο επ' ώμου βηματίζει πέρα - δώθε μπροστά στο κανόνι.
ΦΟΥΡΝΑΡΙΣΣΑ
Θα 'χουμε οπωσδήποτε φασαρίες. Αν μάλιστα φτιάξουν και την περίφημη Κομμούνα τους, τότε θα δεις το πλιάτσικο. Θα τα μοιράσουν όλα κι όταν ο καθένας θα 'χει πάρει το μερτικό του θα τα ξαναμοιράσουν. Και συ, μια που είσαι με τους κόκκινους, δε θα ξαναπατήσεις το πόδι σου στο μαγαζί μου. Κι ο αδερφός σου, το παπαδάκι, κι αυτός με τους κόκκινους μου είναι.
ΦΙΛΙΠ
Εγινε ιεροσπουδαστής, γιατί δεν είχε τα μέσα να σπουδάσει.
ΦΟΥΡΝΑΡΙΣΣΑ
Κλέβει δηλαδή τα έξοδα για τις σπουδές του απ' τους αδελφούς του Σεν-Ζοζέφ! Σας ξέρουμε καλά παλιοκομμουνάροι.
Ξαναμπαίνει φουριόζα στο μαγαζί. Η Ζενεβιέβ βγήκε από το γειτονικό σπίτι.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Καλημέρα, Φιλίπ. Αισθάνεσαι καλά σε τούτη την καινούρια εποχή; (Αυτός γογγύζει) Γιατί στ' αλήθεια έχουμε καινούρια εποχή. H βασιλεία της βίας τελείωσε, τα κανόνια τους τα πήραμε.
ΦΙΛΙΠ
Ναι, και τώρα τα 'χετε σεις οι γυναίκες. Καινούρια εποχή, τρομάρα μου.
Ο Φιλίπ, με κατεβασμένο το κεφάλι, ξαναγυρίζει στο σπίτι που μένουν οι Καμπέ και ο αδελφός του. Η Ζενεβιέβ χαρούμενη φοράει τα γάντια της. Ερχεται ο Παπά, ανεβαίνοντας το δρόμο κατσούφης.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Καλημέρα, κύριε. Δεν είστε παγεμένος στην οδό Γκρανό εκεί που πιάσανε το στρατηγό Λεκόντ; Τι απόγινε μ' αυτόν;
ΠΑΠΑ
Τον τουφεκίσανε, πολίτισσα.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Μα είχαν το δικαίωμα; Ποιος τον τουφέκισε;
ΠΑΠΑ
Ποιος θα τον τουφέκιζε; Ο λαός!
Χωρίς δίκη;
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
ΠΑΠΑ
Χωρίς. Βεβαίως!.. Αλλά ύστερα από απόφαση του λαού.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Κι ήσαστε κει;
ΠΑΠΑ
Εκείνοι που ήτανε κει δεν ήτανε αλλού. Και τα αστεία στην μπάντα, μην ανησυχείτε δα και τόσο για τους εχθρούς του λαού.
Με δυσαρεστημένο ύφος μπαίνει στης Καμπέ. Η δασκαλίτσα θορυβημένη τον παρακολουθεί με το βλέμμα της.
ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ, 19 MAPTΗ 1871
Κεφαλόσκαλο μπροστά στην αίθουσα των συνεδριάσεων της Κεντρικής Επιτροπής. Καθισμένος μπροστά στην πόρτα ένας εθνοφρουρός, τρώγοντας ψωμί και τυρί, ελέγχει τις άδειες εισόδου. Ο Παπά, ο Κοκό κι η μαντάμ Καμπέ περιμένουν. Αντιπρόσωποι φτάνουν για τη συνεδρίαση.
ΟΙ ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΙ
Για να οργανώσουμε καινούργιες εκλογές πρέπει να συνεννοηθούμε με τους δημάρχους των είκοσι διαμερισμάτων. - Δε χρειάζεται. Αρκεί να στείλουμε ένα τάγμα να τους συλλάβει. Δε θα τους διορίζανε αν δεν ήτανε ψοφίμια. - Αυτό που έχει σημασία είναι να πετύχουμε μια συντριπτική πλειοψηφία, αν οι δήμαρχοι προσχωρήσουν, όλος ο λαός του Παρισιού θα ψηφίσει, γι' αυτό πρέπει να τους δεχτούμε. - Για τ' όνομα του Θεού, όχι βιαιοπραγίες! Δε θα κερδίσουμε το Παρίσι με την τρομοκρατία. - Ποιος είναι το Παρίσι;
Οι αντιπρόσωποι μπαίνουν στη σάλα εκτός από έναν.
ΠΑΠΑ
Του απευθύνει το λόγο.
Πολίτη αντιπρόσωπε, θα μπορούσατε να πείτε στον Πολίτη Λανζεβέν που είναι στην αίθουσα ότι είναι ανάγκη να του μιλήσουμε; Αυτή η κυρία είναι η νύφη του. Γιατί εμποδίζουν τον κόσμο να μπει;
Ο ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΟΣ
Η αίθουσα είναι τόσο μικρή. Και μην ξεχνάτε πολίτη πως ο εχθρός ωτακουστεί.
ΠΑΠΑ
Περισσότερο ενδιαφέρει ν' ακούει ο Λαός. Αφήστε τουλάχιστον την πόρτα ανοιχτή.
Ο Αντιπρόσωπος μπαίνει στην αίθουσα κι αφήνει την πόρτα ανοιχτή.
ΦΩΝΗ
Πρόταση του 67ου Τάγματος να συζητηθεί επειγόντως: «Δεδομένου ότι ο λαός του Παρισιού δε λυπήθηκε ούτε αίμα, ούτε θυσίες για να υπερασπίσει την Πατρίδα, το ποσό του ενός εκατομμυρίου που εξοικονομήθηκε από την ακύρωση όλων των μισθών που κατέβαλε η κυβέρνηση της προδοσίας, θα μοιραστεί στα είκοσι διαμερίσματα για να κάμουν τη διανομή!».
ΚΡΑΥΓΕΣ
Δεκτό.
ΜΑΝΤΑΜ ΚΑΜΠΕ
Χμ, γρήγορα δουλεύουν!
ΠΑΠΑ
Εκείνο που χρειάζεται πριν απ' όλα είναι η πορεία προς τις Βερσαλίες.
ΜΑΝΤΑΜ ΚΑΜΠΕ
Οχι μόνον θα υπάρχει άσπρο ψωμί, μα θα μπορώ και να το αγοράσω.
ΠΑΠΑ
Μάλιστα μαντάμ Καμπέ, αλλά αν δε βαδίσουμε αμέσως εναντίον των Βερσαλιών, ο καιρός του άσπρου ψωμιού δε θα βαστάξει και πολύ.
ΦΩΝΗ
Θα συζητήσουμε μετά το ζήτημα των εκλογών. Αντιπρόσωπε Βαρλέν έχετε το λόγο.
ΦΩΝΗ ΒΑΡΛΕΝ
Πολίτες εθνοφρουροί! Σήμερα κατά τις δύο το πρωί η Κυβέρνηση με τη βοήθεια πολλών τακτικών ταγμάτων προσπάθησε να αφοπλίσει την εθνοφρουρά της Πρωτεύουσας και να αρπάξει τα κανόνια που εμείς εμποδίσαμε να παραδοθούν στους Πρώσους.
ΚΡΑΥΓΗ
Είναι η δεύτερη προσπάθεια για να ευνουχίσουν το Παρίσι. Η πρώτη ήταν να μας καθήσουν ένα στρατηγό.
Τέσσερις άντρες με ψηλό καπέλο ανεβαίνουν στη σκάλα: είναι οι δήμαρχοι.
ΦΩΝΗ ΒΑΡΛΕΝ
Πολίτες, προς τι αυτή η απόπειρα; Για να αποστερήσουν τη Γαλλία από τα τελευταία όπλα της και να την κάμουν να παραδοθεί στις πιο υπερβολικές αξιώσεις του Βίσμαρκ, να την κάμουν αδύναμη και να πληρώσει αυτή τα έξοδα! Γιατί αυτοί που προκάλεσαν έναν εγκληματικό πόλεμο, θέλουν τώρα να τον πληρώσουν εκείνοι που χύσαν το αίμα τους. Μετά τα κέρδη του πολέμου, να 'ρθούν τα μεγάλα κέρδη της ειρήνης! Πολίτες εθνοφρουροί, η Κομμούνα θα απαιτήσει από τους βουλευτές, τους γερουσιαστές, τους στρατηγούς, τους βιομηχάνους, τους ιδιοκτήτες, χωρίς να ξεχνάμε και την εκκλησία, που ήταν όλοι τους υπεύθυνοι για τον πόλεμο, να πληρώσουν αυτοί τα πέντε δισεκατομμύρια στους Πρώσους και γι' αυτό θα απαιτήσει να πουληθούν οι περιουσίες τους.
Χειροκροτήματα. Οι δήμαρχοι μπαίνουν στην αίθουσα.
ΦΩΝΗ
Η Κεντρική Επιτροπή χαιρετίζει τους δημάρχους των διαμερισμάτων.
ΦΩΝΗ ΕΝΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ
Αυτός είναι ο κοινός οίκος της πόλεως των Παρισίων. Τον καταλάβατε στρατιωτικά. Μπορείτε να μας πείτε με ποιο δικαίωμα;
ΚΡΑΥΓΗ
Εν ονόματι του λαού κ. Δήμαρχε. Θεωρήστε φιλοξενούμενός του και θα είστε καλοδεχούμενος.
Διαμαρτυρίες.
ΦΩΝΗ ΔΗΜΑΡΧΟΥ
Ξέρετε τι σημαίνει αυτή η απάντηση; Σημαίνει σα να λέγατε: «Αυτοί οι άνθρωποι θέλουν την επανάσταση».
ΚΡΑΥΓΗ
Πώς τη θέλουν; Μα έχει γίνει! Ανοιξε λοιπόν λίγο τα μάτια σου!
ΦΩΝΗ ΔΗΜΑΡΧΟΥ
Πολίτες της εθνοφρουράς, εμείς οι δήμαρχοι των διαμερισμάτων του Παρισιού είμαστε έτοιμοι να πληροφορήσουμε τη νεοεκλεγείσα εθνοσυνέλευση που εδρεύει στις Βερσαλίες, ότι ζητάτε την εκλογή ενός νέου Δημοτικού Συμβουλίου υπό τον έλεγχό σας.
ΚΡΑΥΓΕΣ
Οχι! Οχι! Οχι! Μια Κομμούνα κυρίαρχη των αποφάσεών της.
ΦΩΝΗ ΒΑΡΛΕΝ
Απαιτούμε όχι μόνον την εκλογή ενός Δημοτικού Συμβουλίου αλλά ακόμα και πραγματικές ελευθερίες για το δήμο, το δικαίωμα της εθνοφρουράς να εκλέγει τους αξιωματικούς της, την απαγόρευση της παραμονής του τακτικού στρατού στην περιοχή του Παρισιού. Κοντολογίς θέλουμε ελεύθερο Παρίσι.
ΦΩΝΗ ΔΗΜΑΡΧΟΥ
Αυτό είναι κόκκινη σημαία! Προσέξτε! Αν ξεδιπλώσετε αυτή τη σημαία στο Δημαρχείο, ο λαός θα αποφύγει τα εκλογικά σας τμήματα σαν χολεριασμένες εστίες, και το Παρίσι θα φτύσει στις κάλπες σας.
ΚΡΑΥΓΗ
Η Κεντρική Επιτροπή το διακινδυνεύει. Ελπίζει πως ο πληθυσμός δεν έχει μόνο χέρια για να δουλεύει, αλλά και μάτια για να βλέπει.
Χειροκροτήματα.
ΦΩΝΗ ΔΗΜΑΡΧΟΥ
Θα ιδεί ωραία πράγματα ο λαός. Οσο για μένα, δεν πρόκειται να φιγουράρω στον ίδιο κατάλογο με τους δολοφόνους. (Διάφορες κινήσεις.) Η Κεντρική Επιτροπή δε διαμαρτυρήθηκε για τις δολοφονίες των στρατηγών Λεκόντ και Κλεμάν Τομά.
ΚΡΑΥΓΕΣ
Δεν είμαστε δω για τα μαύρα μάτια. - Διαμαρτύρομαι για τη λέξη «δολοφονία» επρόκειτο για τη δίκαιη τιμωρία που επέβαλε ο λαός σε δυο δολοφόνους. - Προσέξτε μην απαρνηθείτε το λαό γιατί τότε θα σας απαρνηθεί κι αυτός. - Οχι απειλές! Ο λαός κι η μπουρζουαζία έδωσαν τα χέρια στις 4 Σεπτεμβρίου για να ιδρύσουν τη Δημοκρατία. - Σωστά και πρέπει αυτή η ενότητα να βαστάξει. Είναι αναγκαίο να πάρουν όλοι μέρος στην ψηφοφορία, όλος ο κόσμος! Ας κρατήσουμε τα χέρια μας καθαρά! Οσο δεν προχωρεί το Παρίσι, η Κυβέρνηση των Βερσαλιών θα θεωρείται ως εκπρόσωπος του κράτους. - Κι έπειτα; Η εθνοφρουρά είναι το ένοπλο έθνος που ορθώθηκε αντιμέτωπο στην κρατική βία.
Οι Δήμαρχοι εμφανίζονται στο άνοιγμα της πόρτας.
ΕΝΑΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ
Γυρίζοντας προς την αίθουσα, φωνάζει με οργή.
Είμαστε ευτυχείς που διαπιστώνουμε πως δεν συμφωνείτε μεταξύ σας.
ΚΡΑΥΓΕΣ
Εν μέσω οχλοβοής.
Εχουμε ανάγκη από αφεντικά για να ξαναβάλουμε την παραγωγή σε κίνηση. - Ωραία, εγκαταλείψατε το λαό κι αρχίσατε να χαϊδεύετε την μπουρζουαζία! Ο λαός θα απομακρυνθεί από μας και τότε θα δούμε πως η επανάσταση δε γίνεται με την μπουρζουαζία.
ΠΑΠΑ
Αυτό είναι πολύ σωστό.
ΕΝΑΣ ΔΗΜΑΡΧΟΣ
Σας αφήνουμε τις πιο ειλικρινείς ευχές μας. Μακάρι να μπορέσετε να πετύχετε στο έργο σας. Οσο για μας είναι πέρα από τις δυνάμεις μας.
Φεύγει.
ΚΡΑΥΓΗ
Η μπουρζουαζία εγκαταλείπει την αίθουσα. Τόσο το καλύτερο.
ΠΑΠΑ
Στους Δημάρχους.
Παλιόσκυλα! (Ο Λανζεβέν κι η Ζενεβιέβ βγαίνοντας ξανακλείνουν πίσω τους την πόρτα.) Πιέρ, πρέπει αμέσως να καταθέσετε μια πρόταση. Πρέπει να τους σβήσουμε εκείνους που υποστηρίζουν την προδοσία των στρατηγών. Σκοτώστε τους χωρίς δίκη, όλους, αμέσως, σα σκυλιά! Αλλιώς είστε χαμένοι.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Τι πρόκειται να βγάλεις με τους πυροβολισμούς; Ηρέμησε καλύτερα.
ΠΑΠΑ
Εγώ; Τίποτα! Τι θέλετε να πείτε; Η Κεντρική επιτροπή χρονοτριβεί.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Δεν προτιμάτε καλύτερα ν' ακούσετε;
Ξανανοίγει την πόρτα.
ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΡΙΓΚΟ
Πολίτες εθνοφρουροί, το δικαίωμα ν' αποφασίζουμε για την τύχη της χώρας, πρέπει ν' ανήκει μόνο σ' όσους την υπερασπίζονται, δηλαδή στο προλεταριάτο, δηλαδή στους δυο-τρεις χιλιάδες μαχητές του Παρισιού. Το αληθινό τους ψηφοδέλτιο είναι η σφαίρα του ντουφεκιού τους.
Διάφορες κινήσεις.
ΚΡΑΥΓΕΣ
Ακόμα και τις εκλογές πάτε να στραγγαλίσετε; Αυτό είναι αναρχία! - Σημειώστε καλά αυτό που θα σας πω, έχουμε εμφύλιο πόλεμο με τις πρωσικές πυροβολαρχίες από το δάσος της Βενσέν ως το δάσος της Βουλώνης...! - Ενότητα! Οι εκλογές αποφασίστηκαν.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Είμαστε διαιρεμένοι. Αυτό είναι κακό σημάδι.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Χαμογελώντας.
Οχι, είναι καλό αυτό, είναι σημάδι πως κάτι κινείται. Υπό τον όρο ότι κινείται προς σωστή κατεύθυνση. Αλλά στ' αλήθεια γιατί βρίσκεστε εδώ;
ΠΑΠΑ
Στο 101 απορούν γιατί οι πύλες δεν κλείσανε. Οι άλλοι έχουν στείλει την αστυνομία τους, τα μεταγωγικά τους, και το πυροβολικό τους στις Βερσαλίες, αυτό κράτησε όλη τη νύχτα. Και κει βρίσκεται κι ο Θιέρσος. Είμαστε εξουσιοδοτημένοι να σου πούμε Λανζεβέν πως δεν έχετε παρά να δώσετε σήμα και θα βαδίσουμε εναντίον των Βερσαλιών.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Ζωηρά.
Μ' αυτό θα ήταν εμφύλιος πόλεμος!
ΚΟΚΟ
Μόνο μπροστά στο Δημαρχείο έχουμε είκοσι χιλιάδες άντρες στρατοπεδευμένους, με την κουραμάνα καρφωμένη στις μπαγιονέτες και πενήντα κανόνια. Αρκεί να βγείτε απ' το παράθυρο και να φωνάξετε: «Προς τις Βερσαλίες» και η υπόθεση ταχτοποιήθηκε οριστικά.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Διστάζοντας.
Ισως. Αλλά μας χρειάζεται η επιδοκιμασία της Γαλλίας. Δεν είναι έτσι;
ΠΑΠΑ
Ωραία. Κάνετε τις εκλογές σας. Η καλύτερα μην τις κάνετε, το ίδιο κάνει. Αλλά συντρίψτε τον εχθρό, όσο ακόμα είναι καιρός, δηλαδή τώρα.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Αργά.
Η Κομμούνα είναι πολύ δύσκολο να ορθοποδήσει. Οταν θα την έχουμε φτιάσει τότε οι Θιέρσοι κι η παρέα τους θα αποκαλυφθούν στα μάτια της Γαλλίας σαν μια κλίκα χρεοκοπημένων. Αλλά σε καταλαβαίνω Παπά: είναι μεγάλη η υπόθεση που μας αναθέσατε. Μη μας αφήνετε ποτέ σε ησυχία. Να πηγαίνετε πάντα μπροστά από μας.
Ξαναγυρίζει βιαστικά στην αίθουσα.
ΠΑΠΑ
Πάμε Κοκό, δεν πρέπει να παραπονιόμαστε. Στο κάτω-κάτω θα ξέρουν τι κάνουν.
Ετοιμάζονται να φύγουν ενώ ακούνε τον τελευταίο λόγο.
ΦΩΝΗ ΒΑΡΛΕΝ
Πολίτες της εθνοφρουράς! Εξαιτίας της ήττας και της προδοσίας των κυρίαρχων τάξεων, οι προλετάριοι του Παρισιού, αποδεκατισμένοι στα πεδία των μαχών της μπουρζουαζίας τόσο της πρωσικής όσο και της γαλλικής, εξασθενημένοι από τις στερήσεις που τους επέβαλαν οι στρατηγοί της Πρωσίας και οι Παρισινοί κερδοσκόποι, ξεσηκώθηκαν σήμερα το πρωί για να υπερασπίσουν τις υπόλοιπες συνοικίες που βάλλονται και να πάρουν στα χέρια τους τις τύχες τους, τις τύχες της Γαλλίας. Η δήθεν κυβέρνηση της Εθνικής Αμυνας, που σχηματίστηκε από την μπουρζουαζία, μετά τη στρατιωτική ήττα ξεσκεπάστηκε σαν κυβέρνηση εθνικής προδοσίας. Οι ίδιοι που είχαν ανάγκη τον Αυτοκράτορα για την τυχοδιωκτική πολιτική του, τον άφησαν να πέσει, όταν δεν είχε άλλα σκύλα για να τους πετάξει, και τώρα στρέφονται προς τον κ. Βίσμαρκ για να προστατέψει τα πλούτη τους, εναντίον εκείνων που τα έχουν δημιουργήσει, εναντίον του προλεταριάτου. Αλλά η πρωτεύουσα της Γαλλίας, διακηρύσσοντας νομίμως την εξέγερση εναντίον αυτής της συμμορίας των τυχοδιωκτών προχωρεί ειρηνική, αποφασιστική, ένοπλη, για την εκλογή της ελεύθερης και κυρίαρχης Κομμούνας της και καλεί τις ελεύθερες κοινότητες της Γαλλίας να συσφιχτούν γύρω της.
Χειροκροτήματα, κραυγές: «Ζήτω η Κομμούνα».
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Είναι μια από τις μεγαλύτερες ημέρες της ιστορίας μας.
ΠΑΠΑ
Το μεγαλείο της θα είναι, ότι κανείς δε θα μπορεί να πει: «Οι αντιπρόσωποι του λαού θέλησαν τον εμφύλιο πόλεμο».
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Καινούργια εποχή θ' αρχίσει, χωρίς να γίνει λουτρό αίματος.
ΑΠΟΦΑΣΗ
Βλέποντας ανήμποροι πώς είμαστε
Νόμους ενάντιά μας χαλκεύετε.
Δε σκύβουμε όμως άλλο το κεφάλι
Γιατί μας πρέπει η λευτεριά.
Ξέροντας ότι στρέφετε ενάντιά μας
Τα φονικά σας όπλα, τα κανόνια
Χίλιες φορές ο θάνατος
Απ' τη μιζέρια την αιώνια.
Βλέποντας πως γευόμαστε την πείνα,
Δεν την μπορούμε άλλο την κλεψιά,
Μακριά απ' τους φούρνους μας κρατάτε,
Ασπρο ψωμί η πείνα μας ζητά.
Ξέροντας ότι στρέφετε ενάντιά μας
Τα φονικά σας όπλα, τα κανόνια
Χίλιες φορές ο θάνατος
Απ' τη μιζέρια την αιώνια.
Βλέποντας να υψώνετε παλάτια
και στέγη πουθενά για μας
Απόφαση να γίνουνε δικά μας!
Οι τρώγλες περίσσεψαν για μας.
Ξέροντας ότι στρέφετε ενάντιά μας
Τα φονικά σας όπλα, τα κανόνια
Χίλιες φορές ο θάνατος
Απ' τη μιζέρια την αιώνια.
Βλέποντας, να περισσεύει κάρβουνο,
χωρίς φωτιά παγώνουμε εμείς.
Απόφαση, το κάνουμε δικό μας
να ζεσταθεί το κόκαλό μας.
Ξέροντας ότι στρέφετε ενάντιά μας
τα φονικά σας όπλα, τα κανόνια
Χίλιες φορές ο θάνατος
Απ' τη μιζέρια την αιώνια.
Βλέποντας πως καθόλου δεν μπορείτε
να δώστε μεροδούλι ανθρωπιάς
Θα κάνουμε δικά μας τα εργοστάσια
Είναι αρκετό αυτό για μας.
Ξέροντας ότι στρέφετε ενάντιά μας
τα φονικά σας όπλα, τα κανόνια
Χίλιες φορές ο θάνατος
Απ' την μιζέρια την αιώνια.
Βλέποντας πως η Κυβέρνηση αυτή
Τα όσα μας τάζει δεν τηρεί,
Απόφαση να χτίσουμε καλή
Ζωή, που εμείς θα κυβερνάμε.
Κι αφού η μόνη γλώσσα που ακούτε
Είναι η βουή των κανονιών μας
Τότε εμείς γυρνάμε καταπάνω σας
Των πυροβόλων μας τη μπούκα.
α) ΣΤΟ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟ, 29 ΜΑΡΤΙΟΥ 1871
Πρώτη συνεδρίαση της Κομμούνας. Κόκκινες σημαίες. Συνεχίζουν να καρφώνουν στη διάρκεια της συνεδρίασης πλακάτ με τις επιγραφές: 1. Δικαίωμα στη ζωή. 2. Ατομική ελευθερία. 3. Ελευθερία της συνείδησης. 4. Ελευθερία τον συνέρχεσθαι. 5. Ελευθερία του λόγου, του Τύπου και όλων των εκδηλώσεων της σκέψης. 6. Ελευθερία εκλογών στη διάρκεια των συνόδων.
ΜΠΕΣΛΕ
Μας κατηγορούν ότι δεν είμαστε ικανοποιημένοι από την εκλογή μιας Εθνοσυνέλευσης της Δημοκρατίας.
ΔΙΑΚΟΠΗ
Εκλογή, οργανωμένη από τον κ. Θιέρσο! Εναντίον του Παρισιού.
ΜΠΕΣΛΕ
Αλλά με την απελευθέρωση της Κομμούνας του Παρισιού, απελευθερώνονται όλες οι Κομμούνες της Δημοκρατίας. Οι αντίπαλοί μας ισχυρίζονται ότι καταφέραμε χτύπημα κατά της Δημοκρατίας. Ναι! Της καταφέραμε ένα χτύπημα όπως στον πάσαλο που τον χώνουν πιο βαθιά στη γη! (Χειροκροτήματα.) Η Δημοκρατία του '92 ήταν ο στρατιώτης, η Δημοκρατία του 1871 θα είναι ο εργάτης, που έχει ανάγκη πριν απ' όλα, από ελευθερία, για να κάνει την ειρήνη δημιουργική.
ΒΑΡΛΕΝ
Μια Δημοκρατία, φίλοι της Κομμούνας, που θα δώσει στους εργάτες τα εργαλεία της δουλειάς τους, όπως η Δημοκρατία του 1792 έδωσε στους αγρότες τη γη, πραγματοποιώντας έτσι με την κοινωνική ισότητα, την πολιτική ελευθερία (Χειροκροτήματα.) Διαβάζω τα πρώτα διατάγματα: «Επειδή όλοι οι πολίτες πρέπει να είναι έτοιμοι να υπερασπίσουν το εθνικό έδαφος, η στρατολογία διά κλήρου καταργείται».
ΚΡΑΥΓΕΣ
Κάτω οι στρατηγοί, κάτω οι πληρωμένοι φονιάδες. Ζήτω ο λαϊκός στρατός! Οχι πια ταξικές διακρίσεις ανάμεσα στους πολίτες, όχι φράγματα ανάμεσα στους λαούς. Ας καλέσουμε τους εργάτες των γερμανικών στρατευμάτων να απλώσουν το χέρι τους στους εργάτες των γαλλικών στρατευμάτων.
Χειροκροτήματα.
ΜΠΕΣΑΕ
«Θεωρώντας ότι το κράτος είναι ο λαός αυτοκυβερνώμενος, τα δημόσια λειτουργήματα θα παρέχονται μόνο για ορισμένη χρονική διάρκεια και θα είναι ανακλητά, και οι αξιωματούχοι θα εκλέγονται μόνο σύμφωνα με τις ικανότητές τους».
ΚΡΑΥΓΕΣ
Ισότητα στα μεροκάματα! Το ίδιο μεροκάματο και για τους εργάτες!
ΜΠΕΣΛΕ
«Επειδή το επίπεδο ενός λαού καθορίζεται από το επίπεδο του τελευταίου πολίτη, η παιδεία θα είναι προσιτή σε όλους, δωρεάν και καθολική».
ΔΙΑΚΟΠΗ
Σχολικά συσσίτια για τα παιδιά! Η μόρφωση αρχίζει από τη διατροφή: για να μάθεις καλά γράμματα πρέπει να μάθεις και να τρως!
Γέλια και χειροκροτήματα.
ΜΠΕΣΛΕ
«Επειδή ο σκοπός της ζωής είναι η ελεύθερη ανάπτυξη όλων των δυνατοτήτων μας, φυσικών, πνευματικών και ηθικών, η ιδιοκτησία δε θα είναι παρά το δικαίωμα που έχει κάθε άτομο να παίρνει μέρος σ' αυτή, ανάλογα με την εργασία του στο συλλογικό προϊόν της εργασίας όλων. Στα εργοστάσια και στα εργαστήρια θα οργανωθεί η κολεκτιβιστική εργασία». (Χειροκροτήματα.) Τέτοια είναι, φίλοι, τα πρώτα διατάγματα: μπαίνουν αμέσως σε εφαρμογή. Κηρύσσω το άνοιγμα των εργασιών της πρώτης συνόδου της Κομμούνας του Παρισιού.
β) ΣΤΟ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΩΝ
Η Ζενεβιέβ κι ο Λανζεβέν, συνοδεύονται από το θυρωρό και μπαίνουν σ' ένα γραφείο. Βρέχει.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Είπατε ότι δε φάνηκε κανείς υπάλληλος, εδώ κι οχτώ μέρες;
ΘΥΡΩΡΟΣ
Ούτε ένας. Θα το ήξερα. Είμαι θυρωρός.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Πόσοι υπάλληλοι εργάζονται εδώ κανονικά;
ΘΥΡΩΡΟΣ
Τριακόσιοι ογδόντα τέσσερις και ο κύριος Υπουργός.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Ξέρετε πού μένουν;
ΘΥΡΩΡΟΣ
Οχι.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Πώς θα μπορούσαμε ν' ανακαλύψουμε πού βρίσκονται έστω τα σχολεία των διαμερισμάτων, οι διευθύνσεις των δασκάλων, το ταμείο όπου παίρνουν τους μισθούς; Πήρανε και τα κλειδιά ακόμα.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Πρέπει να βρούμε έναν κλειδαρά.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Και θα χρειαστεί να μου αγοράσετε λίγο πετρέλαιο για τη λάμπα.
Ψάχνει στην τσέπη του.
ΘΥΡΩΡΟΣ
Μα θα δουλέψετε και τη νύχτα;
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Η μαντεμουαζέλ είναι αντιπρόσωπος της Κομμούνας για τη δημόσια εκπαίδευση.
ΘΥΡΩΡΟΣ
Πολύ ωραίο αυτό, αλλά δεν είναι αρμοδιότητά μου να τρέχω για πετρέλαιο.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Βεβαίως, αλλά...
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Οχι, όχι βεβαίως. Θα πάτε ν' αγοράσετε πετρέλαιο. Αλλά πρώτα θα δείξετε στην πολίτισσα αντιπρόσωπο, πού βρίσκονται τα πρωτόκολλα και οι πίνακες των σχολείων κατά διαμέρισμα.
ΘΥΡΩΡΟΣ
Το μόνο που μπορώ να σας δείξω είναι πού βρίσκονται τα γραφεία.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Πρέπει ν' απευθυνθώ στην καθαρίστρια. Ισως έχει παιδιά που να πηγαίνουν στο σχολείο.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Το πιθανότερο να μην ξέρει τίποτα.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Κάτι πρέπει να καταφέρουμε οι δυο μας.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Το καλύτερο θα 'ταν να χτίσουμε αμέσως σχολεία. Τότε θα ξέραμε πού βρίσκονται. Ολα πρέπει να ξαναγίνουν από το Α ως το Ω, γιατί όλα είναι κακώς καμωμένα. Από τις κλινικές ως το φωτισμό των δρόμων. Και πόσο σε πληρώνει ο λαός για την εργασία σου, η όποια δεν περιλαμβάνει την προμήθεια πετρελαίου;
ΘΥΡΩΡΟΣ
Εφτάμισι φράγκα την ημέρα, αλλά δε μου τα πληρώνει ο λαός, μου τα πληρώνει το κράτος.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Α, ναι το ξέχασα, η διαφορά είναι ζήτημα ποσού, έ; Η αντιπρόσωπος θα διοικεί όλα τα σχολεία του Παρισιού, με έντεκα φράγκα την ημέρα. Σας λέει τίποτα αυτό;
ΘΥΡΩΡΟΣ
Δική της δουλειά.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Μπορείτε να πηγαίνετε. Αυτό τουλάχιστον θα ανήκει στην αρμοδιότητά σας.
Ο θυρωρός απομακρύνεται, σέρνοντας τις παντόφλες του, η Ζενεβιέβ ανοίγει το παράθυρο.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Αξιολύπητος είναι.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Αυτός δεν έχει αυτή τη γνώμη για τον εαυτό του. Ηταν πιθανώς λάθος που του είπα ότι παίρνεις τόσα λίγα. Τώρα σε περιφρονεί. Δεν έχει καμιά όρεξη να υποκλίνεται σ' ένα πρόσωπο που κερδίζει μόλις κάτι περισσότερο από αυτόν. Και το να υποκλίνεται είναι η μόνη δουλειά που μπορεί να κάνει και δεν πρόκειται καμιά άλλη να μάθει.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Δε φταίει αυτός. Τι παράδειγμα έχει; Εκείνοι που κατείχαν τα πόστα των υπουργών και των γενικών διευθυντών, το σκάσανε μπροστά στους χαμηλούς μισθούς. Και όλοι οι υπάλληλοι, ακόμα και οι κατώτεροι, εγκαταλείπουν το Παρίσι στο σκοτάδι, στη βρώμα και στην άμάθεια. Και είναι απαραίτητοι!
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Αυτό είναι το σοβαρότερο. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να γίνουν αναντικατάστατοι. Αυτό κρατάει χιλιάδες χρόνια. Θα χρειαστεί να βρούμε ανθρώπους που να οργανώσουν τη δουλειά τους, έτσι που σε κάθε στιγμή να μπορούν να αντικατασταθούν. Αυτοί που θα απλοποιήσουν την εργασία, αυτοί θα είναι οι μεγάλοι οικοδόμοι του μέλλοντος. Να η Μπαμπέτ.
Μπαίνει η Μπαμπέτ, τη συνοδεύει ο Φιλίπ.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Δε σε βλέπουμε πια. Φαίνεται, πως όπως γράφει η «Officiel», διορίστηκες υπουργός ή κάτι τέτοιο.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Προσποιείται την τρομαγμένη με συνωμοτικό ύφος. Σου είπε πού μπορείς να με βρεις;
ΜΠΑΜΠΕΤ
Ποιος; Ο πορτιέρης; Χρειάστηκε να του χώσει το πιστόλι στη μύτη του, ο Φιλίπ.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Σε διορίζω βοηθό του Αντιπροσώπου των Συγκοινωνιών: αυτός είναι ο τίτλος μου. Τα τρένα του Βορρά φεύγουν, αλλά δεν ξαναγυρίζουν! Μεταφέρουν ολόκληρες κινητές περιουσίες. Είμαι υποχρεωμένος να δημεύσω τα περιουσιακά στοιχεία της εταιρείας και να παραπέμψω τους υπεύθυνους στο Συμβούλιο Πολέμου. Να αυτά συμβαίνουν στο Παρίσι: εδώ, οι υπάλληλοι δεν έρχονται πια, αλλού πάνε για να σαμποτάρουν. Αλλά πώς από δω;
ΜΠΑΜΠΕΤ
Κάτι πρέπει να κάνετε σύντομα για τους σύντροφους αρτεργάτες.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Μα είμαι μόνο Αντιπρόσωπος της Δημόσιας Εκπαίδευσης.
ΦΙΛΙΠ
Τότε άκουσέ μας. Στις εφημερίδες σας γράφουν ότι ο εργάτης πρέπει να μορφωθεί. Μα πώς θα μορφωθεί όταν δουλεύει τη νύχτα; Δε βλέπει ποτέ το φως της ημέρας.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Νομίζω πως η Κομμούνα έβγαλε διάταγμα που καταργεί τη νυχτερινή εργασία στους αρτεργάτες.
ΦΙΛΙΠ
Ναι, αλλά τα αφεντικά αρνούνται να τον εφαρμόσουν. Και δεν έχουμε το δικαίωμα της απεργίας γιατί είμαστε απαραίτητοι. Ενώ η φουρνάρισσα έχει το δικαίωμα να κλείνει το μαγαζί της, όποτε της καπνίσει. Και με την ευκαιρία, πάρε ένα ψωμί.
Δίνει ένα καρβέλι στη Ζενεβιέβ.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Δωροδοκία υπαλλήλου.
Η Ζενεβιέβ το δαγκώνει.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Αν κλείνει το μαγαζί της, θα της το δημεύσουμε και θα το διευθύνουμε μόνοι μας.
ΦΙΛΙΠ
Ωραία μας τα λες! Σας δωροδοκήσαμε κιόλας! Κοιτάξτε μόνο μη σας δωροδοκήσουν τ' αφεντικά. Θα το πω απόψε στο Συνεταιρισμό, γιατί αλλιώς ο κόσμος θα σπάσει οπωσδήποτε τις τζαμαρίες των φούρνων. Αλήθεια, και πώς τα βολεύουν η Μπαμπέτ και η μαντάμ Καμπέ; Ο Μπισόν, το αφεντικό τους, ο στρατιωτικός ράφτης ξαναγύρισε.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Μας πληρώνει ένα φράγκο στο παντελόνι. Λέει, πως η Εθνοφρουρά βρήκε καλύτερες προσφορές για τις παραγγελίες της.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Γιατί με κοιτάτε έτσι, Πιέρ;
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Κοιτάω πώς θα ξεμπλέξετε με το λαό, πολίτισσα αντιπρόσωπε.
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Δεν έχουμε χρήματα. Κάνουμε οικονομίες στους πόρους του λαού.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Μα ο λαός είμαστε εμείς.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Βλέποντας τη Ζενεβιέβ να του ρίχνει ένα διστακτικό βλέμμα.
Πάρε μαθήματα δασκάλα.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Αν η Κομμούνα μας πληρώνει λιγότερο απ' την αυτοκρατορία δε μας χρειάζεται. Κι ο Ζαν να βρίσκεται στα οδοφράγματα έτοιμος να σκοτωθεί, γιατί δεν μπορούσε πια να υποφέρει αυτή την εκμετάλλευση!
ΦΙΛΙΠ
Κλέβετε την ίδια του τη μάνα, στην τιμή του παντελονιού. Και τη μικρή της φίλη μαζί. Οφείλατε...
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Οφείλατε, οφείλαμε, και σεις;
ΦΙΛΙΠ
Εμείς οφείλουμε...
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Αυτό είν' το καλύτερο.
ΦΙΛΙΠ
Τι οφείλουμε λοιπόν;
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Φυσικά δεν είσαστε γραμμένος στο συνεταιρισμό των ραφτάδων. Εκεί πρέπει να καθορίζονται οι τιμές κι όχι στο μαγαζί του κυρίου Μπισόν.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Και πώς θα το ξέραμε;
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Θα χτίσω σχολειά για να το μαθαίνουν τα παιδιά.
ΜΠΑΜΠΕΤ
Και πού θα βρείτε τα λεπτά όταν δεν είστε σε θέση να πληρώσετε όσο πρέπει τις στολές;
ΖΕΝΕΒΙΕΒ
Δυο βήματα από δω είναι η Τράπεζα της Γαλλίας. Η δυσκολία όμως είναι πως και τα ντουλάπια ακόμα είναι κλειδωμένα.
ΦΙΛΙΠ
Μα νομίζω πως αυτά τουλάχιστον μπορούμε να τ' ανοίξουμε με αντικλείδια.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Λες; Εσύ αρτεργάτης είσαι διατεθειμένος να κάνεις τη δουλειά του κλειδαρά; Παιδιά δε βλέπω και τόσο σκοτεινό το μέλλον της Κομμούνας. Το επόμενο στάδιο ίσως να 'ναι ότι ο καθένας μας θα μάθει να κυβερνάει.
Κουρδίζει ένα μεγάλο ρολόι που είναι σταματημένο, και δίνει ένα μικρό σπρώξιμο στο εκκρεμές για να το θέσει σε κίνηση. Ολοι κοιτούν το ρολόι και γελούν.
ΛΑΝΖΕΒΕΝ
Μην περιμένετε από την Κομμούνα τίποτα περισσότερο απ' ό,τι απ' τον εαυτό σας.