Ο πατήρ Προκόπιος, τα βασανιστήρια και οι φακές

Οχιά της Γυάρου, είδος όφεως του νησιού, φορών ορισμένες
φορές και ράσα.

Πολλά έχουμε αναφέρει κατά καιρούς για τη δράση της Εκκλησίας κατά τον Εμφύλιο, στο πλευρό του αστικού κράτους και του αγώνα του ενάντια στον λαό. Εδώ όμως θα μιλήσουμε για έναν από τους "λειτουργούς" της που έμεινε στην Ιστορία για την απανθρωπιά και το συγκαλυμμένο του μίσος, ενάντια σε όλα τα προοδευτικά στοιχεία της εποχής. 

Βρισκόμαστε στη Γυάρο του 1949. Διευθυντής του στρατοπέδου ο περιβόητος Γλάστρας, ο αρχηγός των ροπαλοφόρων δημίων του στρατοπέδου. Η καταναγκαστική απλήρωτη εργασία έχει αρχίσει, οι εξόριστοι δουλεύουν στα έργα 12-14 ώρες τη μέρα, το συσσίτιο σκουληκιασμένα κουκιά, φακές και ρεβίθια. Το νερό ελάχιστο. Η δηλητηριάσεις θερίζουν, η φυματίωση κάνει θραύση: 75% του στρατοπέδου νοσεί, ενώ οι νέοι εμφανίζουν ποσοστά της τάξης του 90%. Το ξύλο, τα βασανιστήρια και τα καψώνια καθημερινό φαινόμενο. 

Μέσα σε αυτή την επίγεια κόλαση που το αστικό κράτος έχει στήσει, καταφθάνει ο πατήρ Προκόπιος να κηρύξει τον λόγο του Θεού. 

Ο πατήρ Προκόπιος, ή κατά κόσμον Προκόπης Παπαθεοδώρου, αρχιμανδρίτης Ζούρτσας έχει τον τίτλο του επιθεωρητή της θρησκευτικής υπηρεσίας του Υπουργείου Δικαιοσύνης. 

Καταφθάνει με αρματαγωγό πλοίο που φέρνει νέες αποστολές εξόριστων. Στην προκυμαία τον περιμένει ο Γλάστρας και το λοιπό σκυλολόι της διοίκησης της Γυάρου. Του παραθέτουν γεύμα με φρέσκο ψάρι, που οι εξόριστοι ούτε στον ύπνο τους πια δεν βλέπουν. Σφυρίδες, μπαρμπούνια, τσιπούρες και τα λοιπά. Το μεσημέρι τον περιμένει η βίλα του! Μάλιστα. Ο Προκόπιος έχει βίλα στη Γυάρο, χτισμένη μαζί με τις βίλες του Γλάστρα, του Παπαδημητρίου και του Μεταξά με το αίμα και τον κόπο των εξορίστων. Χτισμένη ανάμεσα σε μπαστουνιές, βουρδουλιές και αιμοπτύσεις. 

Αργότερα, ο Προκόπιος θα λειτουργήσει στον ιερό χώρο του νησιού, δηλαδή σε μια πλαγιά με έναν τσιμεντένιο βωμό και έναν σταυρό. Οι φύλακες μαζεύουν τα πλήθη των εξορίστων με τα ρόπαλα και τα βούνευρα. Βρίζουν, χτυπούν, ποδοπατούν κι ο Προκόπιος κάνει πως δεν βλέπει. Η παρουσία φυσικά υποχρεωτική. Ακόμα κι οι χιλιάδες άρρωστοι σηκώνονται για να πάνε.

Να πώς περιγράφει μια τέτοια "τελετή" του Προκόπιου ο Νίκανδρος Κεπέσης

«Στη Γιούρα κατά τακτά χρονικά διαστήματα ερχότανε ο θρησκευτικός επιθεωρητής των φυλακών του κράτους Αρχιμανδρίτης Παπαθεοδώρου Προκόπιος για να ευλογεί τα βασανιστήρια των τραμπούκων, για να μας φέρουν με τα βασανιστήρια στο “δρόμο του Θεού”. Όποτε ερχότανε ο Προκόπιος, ο Γλάστρας τον υποδεχότανε με ανοιχτές αγκάλες, αφού θα έλεγε τον καλό του λόγο για το “θεάρεστο” έργο του Γλάστρα. Ποιος ήταν ο Γλάστρας; Ενας δήμιος. Μια όρθια λυσσασμένη αρκούδα. Βασανιστής των Γερμανών στο Επταπύργιο (φυλακές στη Θεσσαλονίκη) από γραμματέας Α’ προήχθη απ’ το δοσίλογο κράτος σε διευθυντή φυλακών. Οταν ερχότανε ο Προκόπιος οι κράχτες στον Α’ όρμο καλούσαν “όποιοι θέλουν να πάνε στη σκηνή του αρχιμανδρίτη να εξομολογηθούν”. Στον Α’ όρμο υπήρχαν και δοσίλογοι. Δεν ξέρουμε τι λέγανε όταν πήγαιναν. Πάντως ο Προκόπιος, από το “βήμα της εκκλησίας” (έναν τσιμεντένιο βωμό μ’ ένα εικονοστάσι στη μέση της πλαγιάς του λόφου) δεν έπαυε να μας καλεί με λόγια σαν αυτά: 

“Μη διστάσετε να κάμετε το βήμα προς το Χριστό. Μετανοήστε!”. Δυο κουβέντες ακόμα για τον “κύριο” αυτό και την υποκρισία του. Δεν του άρεσαν, έλεγε (χωρίς να κοκκινίζει), το βρωμόψαρα (μπαρμπούνια – μισό κιλό το καθένα, φρέσκα, που μ’ αυτά τον υποδεχότανε ο Γλάστρας) και μακάριζε εμάς για τας “φακάς” που έχουν σίδερο, αλλά κείνου το στομάχι, δεν του το επέτρεπε. Φακές με ελάχιστες σταγόνες λάδι. Εκείνου το στομάχι δεν του επέτρεπε. Και οι ελκοπαθείς μας με τα ξερατά; Δεν τα άκουγε; Ο φαρισαϊσμός του δεν είχε όρια. Πέρα απ’ αυτόν τον φαρισαϊσμό ήταν και η εθελοτυφλία του. Μισόκλεινε τα μάτια για να μη βλέπει τάχα τα μπαμπού που έσπαζαν στα κεφάλια ή τις πλάτες μας κι έκλεινε τ’ αυτιά του για να μην ακούει τις “σταυροπαναγίες” των τραμπούκων, για να μας συγκεντρώσει στην “εκκλησία” του και γιομάτος υποκρισία έλεγε: “Είμαι λίαν συγκινημένος παιδιά μου, για την αθρόα προσέλευσή σας εις τον ιερόν αυτόν χώρον”. 

Είπα πιο πάνω ποιος ήταν ο ιερός χώρος. Το τσιμεντένιο βάθρο με το εικονοστάσι κι όλη η πλαγιά του λόφου. Ιερός πραγματικά χώρος ήταν η χαράδρα με τη συκιά, το χαντάκι, διακόσια και περισσότερα μέτρα μάκρος, πέντε μέτρα φάρδος κι ένα μέτρο βάθος, που μας αλώνιζε ο Γλάστρας και οι τραμπούκοι του, όπου μαρτυρούσαμε. Μα κι όλες οι πλαγιές των λόφων, ο Δ` όρμος ο πειθαρχικός, με καταναγκαστική εργασία, για να χτίσουμε τους τσιμεντένιους τάφους (τα κτίρια) που θα μας θάβανε… Τέτοιος, λοιπόν, υπήρξε ο Προκόπιος κι αυτός ωχριά σε αντικομμουνισμό μπροστά στον μητροπολίτη Σύρου – Τήνου – Νάξου Φιλάρετο… Σωστός Αντίχριστος. Κι είναι άραγε ο μόνος αντίχριστος, που καμουφλάρεται με χρυσή μίτρα, χρυσοκέντητα άμφια και βακτηρία;».

Το περιστατικό λοιπόν που αναφέρει ο Κεπέσης είναι αληθινό, αφού το καταμαρτυρούν δεκάδες βιβλία και μαρτυρίες. Ο Προκόπιος σε μια από αυτές τις ομιλίες, άκουσε μια φωνή να διαμαρτύρεται για το συσσίτιο και ρώτησε τι φαγητό τρώνε οι εξόριστοι. Όταν του απάντησαν πως θα φάνε φακές, εκείνος απάντησε: 

"Φακαί; Πολύ μου αρέσουν αι φακαί! Εξαιρετικόν έδεσμα. Πηγαίνετε τώρα παιδιά μου να φάγετε τας σιδηρούχας σας φακάς, κι εγώ να φάω τα βρωμόψαρά μου."

Να πως περιγράφουν οι εξόριστοι της Γυάρου στο συλλογικό τους βιβλίο τον Προκόπιο:

«Ο πατήρ Προκόπιος ανέβαινε στο βήμα, έκανε το σημείο του σταυρού 3 φορές, έκλεινε τα μάτια ανασηκώνοντας ελαφρά το κεφάλι και σταύρωνε τα χέρια “ευλαβικά”. “Είμαι λίαν συγκεκινημένος, παιδιά μου με την αθρόαν προσέλευσίν σας εις τον ιερόν τούτον χώρον όπου συνεκεντρώθημεν ίνα δυνηθώ εγώ ο πτωχός των πνεύματι και με την βοήθειαν του Χριστού του Θεού...”κλπ. Άρχιζε έτσι την ομιλία του. Συγκεντρωμένοι στην πλατεία του όρμου τους οι κρατούμενοι άκουγαν ακίνητοι, αμίλητοι. Τα μάτια τους ήταν κατακόκκινα και απ’ τα πρόσωπά τους η επίστρωση της σκόνης τους είχε αφαιρέσει κάθε χρώμα. Ήταν οι άνθρωποι του κάτεργου που μόλις είχαν γυρίσει από την καταναγκαστική δουλειά και δεν πρόφταιναν ακόμη ούτε να πλυθούν. Οι φύλακες με το βούρδουλα πέσαν απάνω τους και τους καθήλωσαν εκεί στην πλατεία: Έτσι γινόταν η αθρόα προσέλευση! Χρόνια ολόκληρα.

Οκτώβρης 1947: Ο ήλιος βασίλευε. Οι κρατούμενοι ακόμα γυρνούσαν από τη βαριά καταναγκαστική δουλειά. Στη στιγμή ο κράχτης φώναξε. “Συγκέντρωση”. Πολύς κόσμος έπεσε, κατάκοπος από την κούραση (η αντοχή έχει κάποιο όριο) στις σκηνές του. Ο πατήρ Προκόπιος ανέβηκε στο βήμα: “Ήλθατε παιδιά μου; Ήλθατε;” “Πολλοί είσασθε, κάνετε σχηματισμούς για να σας πάρει όλους ο χώρος”. “Δεν ήλθαν οι άλλοι; Δεν ήλθαν; Θα...φωνάξουμε και θα έλθουν”. Ένα νεύμα και στο λεπτό οι φύλακες ξεχύθηκαν μες στις σκηνές. Βρισιές, ξύλο χωρίς διάκριση, σε αρρώστους, σε γέρους, τους τραβούσαν από τα μαλλιά, από τα πόδια για να κατέβουν στο “κήρυγμα της αγάπης”.

Οι συγκεντρώσεις κράταγαν μια-δυο ώρες. Ο πατήρ Προκόπιος ερχόταν συνοδευόμενος από τον Αντώνη Χατζηθεοδώρου ή το Δρακόπουλο Γαλάνη (και οι δυο τους κίναιδοι) κι από τους άλλους της συνοδείας του, 5-6 κλέφτες, απατεώνες, δοσίλογοι. Μιλούσε πάντα για “τον υλισμό”, καταλήγοντας στο ότι “αν το σώμα, η αμαρτολή σάρξ κουράζεται κι υποφέρει στην πρόσκαιρη ζωή, φτάνει να σώσουμε την ψυχή μας.” Κι έφερνε για παράδειγμα τη ζωή του ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη! Προέτρεπε την επιστροφή στο Χριστό, που θα την πετύχουμε με τη μετάνοια για τα εγκλήματά μας. Αυτή ήταν πάντα η επωδός- άλλωστε και ο σκοπός του ερχομού του. Οι επισκέψεις του πάτερ Προκόπιου στη Γιούρα ήταν τακτικές. Ήρθε αμέσως με την ίδρυσή της, για πρώτη φορά, τον Αύγουστο του 1947. Το μελετέμι βρισκόταν στο φόρτε του. Οι συγκεντρώσεις όμως έπρεπε να γίνουν».

Κι ακόμα: 

Mια από τις φορές του εκκλησιασμού, ο αρχιφύλακας στον τρίτο όρμο έστειλε τους φύλακες στις σκηνές να στείλουν για εκκλησιασμό ακόμα και τους αρρώστους. Ένας από τους συγκρατούμενούς μας ερχόταν στο χώρο αυτό με σόρτς. Ο φύλακας έμπλεος “ευσέβειας” βλέπει τον κρατούμενο, του δίνει μερικές με το μπαμπού στην πλάτη και του φωνάζει “που πας έτσι ντυμένος ρε γαμώ την Παναγία σου; Σε κανένα μπουρδέλο;” Και λίγο πιο κάτω ο παπάς έψελνε το “Ευλογητός συ Κύριε”χωρίς να δίνει σημασία».

Σε άλλο περιστατικό ο Προκόπιος ενώ έφευγε από το νησί, δίπλα του δύο φύλακες έδερναν έναν εξόριστο με δύο ματσούκια κι εκείνος φώναξε τον παπά σε βοήθεια. Ο Προκόπιος φυσικά έκανε πως δεν άκουσε, με τον ίδιο τρόπο που μισόκλεινε τα μάτια όταν έβλεπε τέτοιες σκηνές για να προσποιηθεί πως δεν βλέπει καλά. 

Αυτός υπήρξε ο εκπρόσωπος του Θεού Προκόπιος, ο "άγιος" της Γυάρου.

Σαν σήμερα: Η εκτέλεση του Καπετάν Κόζιακα

Ο θρυλικός καπετάν Κόζιακας, κατά κόσμον Θωμάς Πάλλας, ήταν από τους πρώτους αντάρτες στη Θεσσαλία και πρωτεργάτης της Εθνικής Αντίστασης. Γεννημένος στα Κρανιά Ασπροποτάμου το 1917, και μεγαλωμένος  στη Φαρκαδόνα Τρικάλων, θα αποφοιτήσει από το Λύκειο και θα εισαχθεί στη Νομική Σχολή.

Εντάχτηκε από πολύ νέος στην αριστερά, στην ΟΚΝΕ και το ΚΚΕ, και πολύ σύντομα αναδείχθηκε σε ένα από τα σημαντικότερα στελέχη του στη Θεσσαλία, αλλά και πανελλαδικά-μία επιλογή που θα του κοστίσει πολλές διώξεις στη δεκαετία του 1930.

Με την είσοδο των κατακτητών στην Ελλάδα, ο Θωμάς Πάλλας εντεταγμένος  στο κίνημα της αντίστασης, που μόλις αρχίζει και γεννιέται,δραστηριοποιήθηκε στη Θεσσαλία,στην Ήπειρο και στην Ανατολική Μακεδονία, στις τάξεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Συντέλεσε αποφασιστικά στη δημιουργία της ραχοκοκαλιάς του ΕΑΜ στην Πίνδο.Διετέλεσε καπετάνιος του 138ου Συντάγματος και καπετάνιος της Μεραρχίας Ηπείρου του ΕΛΑΣ.

Το Σεπτέμβρη του 1943 οι άντρες της ιταλικής μεραρχίας Πινερόλο, μετά τη συνθηκολόγηση της χώρας τους,  παραδόθηκαν μαζί με τα όπλα τους στους αντάρτες, με πολλούς από αυτούς να συμπαρατάσσονται με τους Έλληνες και να προσχωρούν στο Αντάρτικο. Το γεγονός έχαιρε εορτασμού. Οι αντάρτες της περιοχής Τρικάλων, με επικεφαλής τον Καπετάν Κόζιακα, πήγαν στην Πύλη (Πόρτα) Τρικάλων, όπου μαζεύτηκε και πολύς κόσμος για να τους υποδεχτεί.Το τμήμα του Αντάρτικου φορούσε φουστανέλες, γι’ αυτό το ονόμαζαν Ευζωνικό.

Εκείνη τη μέρα για τους αντάρτες και το λαό τραγούδησε ο Βασίλης Τσιτσάνης, μαζί με την κομπανία του, ο οποίος λέγεται πως έφυγε ειδικά για τον εορτασμό,  απ’ τη Θεσσαλονίκη όπου εργαζόταν κι έφτασε στα Τρίκαλα.

Προς τιμήν των ανταρτών ο μεγάλος Τρικαλινός συνθέτης συνέθεσε το εξής τραγούδι:

Καλώς τα  ανταρτόπουλα απ’ τα νερά τα κρύα

που πολεμάνε στα βουνά για την ελευθερία.

Κατέβηκε κι ο Κόζιακας απάνω απ’ το βουνό

παρέλαση να κάνει με το Ευζωνικό.

Εδιάλεξε παιδάκια με μάτια γαλανά

ξέρουν να πολεμάνε για την ελευθεριά.

Ο καπετάν Κόζιακας, πιστός στα ιδανικά του μέχρι το τέλος της ζωής του,ορμητικός, γενναίος, μερικές φορές παρορμητικός, αλλά και διαπραγματευτής, δίκαιος, άνθρωπος που άγγιζε τους απλούς ανθρώπους της Θεσσαλίας,μετά τη Βάρκιζα πιάστηκε, βασανίστηκε απάνθρωπα, μεταφέρθηκε σιδηροδέσμιος στη Δράμα όπου πέρασε από έκτακτο στρατοδικείο και καταδικάστηκε τρις εις θάνατον. 

Εκτελέστηκε σαν σήμερα 24 Ιανουαρίου 1949 στην αγριότερη φάση του Εμφυλίου πολέμου. Ήταν μόλις  32 ετών. Ο τίτλος του καπετάνιου μεραρχίας του ΕΛΑΣ που κατέκτησε, δεν δόθηκε σε περισσότερους από 15 ανθρώπους σε όλη την Ελλάδα.

Σοβιετικοί φωτογράφοι του Κόκκινου Στρατού - μέρος 3ο

Michail Redkin 

Ένας από τους λιγότερο γνωστούς φωτογράφους του Κόκκινου Στρατού. Γεννήθηκε το 1907 στην Αγία Πετρούπολη. Σπούδασε στη στρατιωτική ακαδημία της Αγίας Πετρούπολης, αλλά γρήγορα ανακάλυψε την αγάπη του για τη φωτογραφία. Εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ για διάφορα εργατικά περιοδικά και εφημερίδες στην Αγία Πετρούπολη και στη Μόσχα, και το 1940 μετατέθηκε στη θέση του φωτορεπόρτερ του Κόκκινου Στρατού και ακολούθησε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του δυτικού μετώπου έως και το Βερολίνο Μεταπολεμικά συνεργάστηκε με το TASS και συμμετείχε στις εκδόσεις πολλών περιοδικών της Μόσχας.

Αποχαιρετισμός

Γερμανός στρατιώτης στα ερείπια του Ράιχσταγκ.

Galina Sanko

Η Galina Sanko γεννήθηκε το 1904 στη Μόσχα. Από μικρή εντυπωσιαζόταν από τις φωτογραφίες στα κοσμικά περιοδικά της Μόσχας όπως το "Spark" και το "Spotlight". Μεγαλώνοντας σπούδασε φωτογραφία και ξεκίνησε να εργάζεται για το περιοδικό "Water Transport". Το 1930 είχε ήδη φήμη για τις φωτογραφίες της και έλαβε μέρος στη σοβιετική αποστολή στον αρκτικό κύκλο. Οι φωτογραφίες της από τον σοβιετικό αρκτικό κύκλο έκαναν το γύρω της ΕΣΣΔ και σύντομα ακολούθησε την αποστολή στην Άπω Ανατολή. 

Κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, έλαβε μαθήματα νοσοκόμας και οδηγού στρατιωτικών οχημάτων και κατατάχθηκε με τη φωτογραφική της μηχανή στον Κόκκινο Στρατό. Φωτογράφισε τις μάχες του Κούρσκ, του Στάλινγκραντ και την πολιορκία της Μόσχας. Προς το τέλος του πολέμου μετατέθηκε στο ανατολικό μέτωπο και φωτογράφισε τις νίκες του Κόκκινου Στρατού κατά της Ιαπωνίας. Κατά θητεία της τραυματίστηκε σοβαρά δύο φορές. 

Μετά τον πόλεμο εργάστηκε για το περιοδικό "Spark" έως τη σύνταξή της το 1968. Υπήρξε μια από τις πιο γνωστές φωτογράφους της ΕΣΣΔ και είχε τιμηθεί με το παράσημο της κόκκινης σημαίας. 

Παγωμένα σώματα Γερμανών στο Στάλινγκραντ.

Παιδί στη Μογγολία κατά τον πόλεμο

Φυγή από το Στάλινγκραντ

Παιδιά από τη Ρωσσία σε στρατόπεδο συγκέντρωσης των Γερμανών στην Καρελία της Φινλανδίας 

Σοβιετικοί φωτογράφοι του Κόκκινου Στρατού - μέρος 2ο

Μax Alpert

Γεννήθηκε το 1899 στη Σιμφερόπολη της Ρωσίας. Πριν τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ της εφημερίδας  Rabochaya Gazeta (Εφημερίδα των Εργατών). Το 1930 ταξίδεψε στη Σοβιετική Ένωση και φωτογράφησε κατασκευές κτιρίων της Σοβιετικής Ρωσίας. Εκείνη την περίοδο θα γνωρίσει τον Sergei Eisenstein και θα αναπτύξουν μαζί ιδέες και απόψεις πάνω στη φωτογραφία και τον κινηματογράφο. Ο Eisenstein αργότερα θα αναφέρει συχνά το πάθος για τη φωτογραφία που ο Alpert είχε. 

Αργότερα ο Alpert θα εργαστεί για την εφημερίδα Pravda, όπου θα μείνει γνωστός για τα φωτογραφικά του πορτραίτα. Κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο συνόδευσε με δική του πρωτοβουλία τον Κόκκινο Στρατό σε πολλά μέτωπα του πολέμου, όπως το Βερολίνο και η Πράγα. 

Για την προσφορά του τιμήθηκε με το παράσημο του κόκκινου άστρου και έλαβε ακόμα πολλές τιμητικές διακρίσεις. Δική του είναι πασίγνωστη φωτογραφία του κομισάριου του Κόκκινου Στρατού με τίτλο "Μάχη" 

Ρώσσοι πρόσφυγες του πολέμου.

"Μάχη"

Mikhail Savin

Γεννήθηκε το 1915 στο χωριό Sasovo και εργάστηκε σαν εργάτης βιομηχανίας στη Μόσχα. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας της περίοδο 1937-1938 γράφτηκε σε ένα φωτογραφικό σεμινάριο του στρατού και μετέπειτα στη σχολή φωτογραφίας- δημοσιογραφίας του TASS. Το 1939 προσλαμβάνεται στο πρακτορείο TASS ως φωτορεπόρτερ. 

Από το 1941 υπηρέτησε στον Κόκκινο Στρατό ως φωτορεπόρτερ της στρατιωτικής εφημερίδας "Krasnoarmeiskaya Pravda". Τοποθετημένος στο δυτικό μέτωπο του πολέμου βρέθηκε στη Λιθουανία, το Κούρσκ, τη Μόσχα και το μέτωπο της ανατολικής Πρωσίας. Από το 1950 και μετά εργάστηκε στο περιοδικό Ogonyok και ταξίδεψε σε πάνω από 12 χώρες για φωτορεπορτάζ.

Γνωστότερες φωτογραφίες του υπήρξαν τα γνωστά φωτογραφικά καρέ με τις εφόδους των στρατιωτών του Κόκκινου Στρατού.

Έφοδος

Yevgeny Khaldei

Ο γνωστότερος φωτογράφος της ιστοριάς του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, λόγω της φωτογραφίας του σοβιετικού στρατιώτη που υψώνει τη σημαία της ΕΣΣΔ στο Ράιχσταγκ. Στην πραγματικότητα πρόκειται για καρέ φωτογραφιών που θα παρουσιάσουμε παρακάτω. Ο Khaldei γεννήθηκε το 1917 σε οικογένεια Εβραϊκής καταγωγής στο Ντονιέτσκ της Ουκρανίας. Εργάστηκε από το 1939 στο TASS και ακολούθησε τον Κόκκινο Στρατό στα διάφορα μέτωπα της Δύσης. Βρέθηκε το 1945 με μια μεγάλη σοβιετική σημαία που ένας θείος του ράφτης του είχε φτιάξει, στο Ράιχσταγκ. Ο Khaldei πίστευε βαθιά στη νίκη του Κόκκινου Στρατού και κουβαλούσε μαζί του τη σημαία για να την απαθανατίσει σε μια μοναδική φωτογραφία που θα σηματοδοτούσε την τελική νίκη. 

Μετά τον πόλεμο εργάστηκε στην Pravda έως της συνταξιοδότησή του. 

Τα καρέ του Ράιχσταγκ

Τα καρέ του Ράιχσταγκ

Τα καρέ του Ράιχσταγκ

(συνεχίζεται)

Σοβιετικοί φωτογράφοι του Κόκκινου Στρατού - μέρος 1ο

Οι περισσότεροι γνωρίζουμε τη φημισμένη φωτογραφία του σοβιετικού στρατιώτη που υψώνει τη σοβιετική σημαία στο Ράιχσταγκ. Ελάχιστοι όμως γνωρίζουν τα ονόματα των σοβιετικών φωτογράφων που ακολούθησαν τον Κόκκινο Στρατό στις μάχες του και ανάμεσα σε πυρά και συγκρούσεις απαθανάτισαν τον ηρωισμό του σοβιετικού λαού στον πόλεμο ενάντια στο ναζισμό. 

Μark Μarkov Grinberg 

Γεννήθηκε το 1907 στο Rostov του Don. Μετά τη σοσιαλιστική επανάσταση μετακόμισε στη Μόσχα όπου εργάστηκε σε πολλές εφημερίδες εργατικών ενώσεων και σωματείων. Το 1930 εργάζεται για το σοβιετικό πρακτορείο ειδήσεων TASS και την ίδια χρονιά οι φωτογραφίες του "για την κατασκευή της ΕΣΣΔ" γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Αργότερα πολλά φωτογραφικά του βιβλία εκδόθηκαν και σε ευρωπαϊκές χώρες. Το 1942 του ανατέθηκε η θέση του φωτορεπόρτερ στο σοβιετικό στρατιωτικό περιοδικό "Η ζωή του στρατιώτη" και ακολούθησε πολλές από τις επιχειρήσεις του Κόκκινου Στρατού. Τράβηξε συγκλονιστικές φωτογραφίες, ειδικά κατά τη μάχη του Κουρσκ.

Μάχη του Κουρσκ, σοβιετικοί στρατιώτες περιμένουν το πέρασμα του τανκ μέσα σε χαρακώματα.

Κιργιζιανός στρατιώτης φιλάει το όπλο του.

Georgy Lipskerov

Γεννήθηκε το 1896 στη Μόσχα. Η οικογένειά του εξέδιδε την εφημερίδα "Νέα της ημέρας". Σπούδασε στην ακαδημία του Αλεξάντροφ κατά την περίοδο 1907-1916. Με το πέρας των σπουδών του κατατάχθηκε στο στρατό και υπηρέτησε την περίοδο 1918-1922, λαμβάνοντας μέρος και σε μάχες ως οπλίτης του Κόκκινου Στρατού. Από το 1923 ως το 1931 εργάστηκε ως φωτορεπόρτερ στη Μόσχα και μετέπειτα εργάστηκε ως φωτογράφος της κρατικής αεροπορικής εταιρείας "Μαξίμ Γκόρκι". Από το 1936 και μετά εργάζεται στην εφημερίδα Izvestia. Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο του ανατέθηκε η εργασία του φωτορεπόρτερ του Κόκκινου Στρατού. Έμεινε γνωστό για τις εκπληκτικές φωτογραφίες που τράβηξε στο Στάλινγκραντ. 

Έλαβε το παράσημο "Άμυνας του Στάλινγκραντ" και πολλά άλλα βραβεία. Από το 1946 εργάστηκε για το TASS έως τη σύνταξή του, το 1958.

Ο στρατάρχης Πάουλους αιχμάλωτος

Έφοδος σοβιετικών στρατιωτών κάτω από γερμανικό κανόνι

Δύο σοβιετικοί στρατιώτες κοιμούνται μαζί με έναν σκύλο

Στρατιώτης και η κοπέλα του συναντιόνται με τη λήξη της πολιορκίας του Στάλινγκραντ.

Dmitri Baltermans

Γεννήθηκε το 1912 στη Βαρσοβία και στάλθηκε από την οικογένειά του για σπουδές στη Μόσχα. Ο πατέρας του υπηρετούσε ως αξιωματικός στον αυτοκρατορικό ρωσικό στρατό, κατά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Σκοτώθηκε λίγο πριν την αποφοίτηση του Dmitri από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας. Μετέπειτα, ο Baltermans επιθυμούσε να εργαστεί ως καθηγητής μαθηματικών, όμως σύντομα ερωτεύτηκε τη φωτογραφία και ξεκίνησε να εργάζεται τελικά για την εφημερίδα Izvestia και το περιοδικό Ogonyok.

Κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο μετατέθηκε στη θέση του φωτορεπόρτερ στον Κόκκινο Στρατό και υπηρέτησε στο Στάλινγκραντ και στην Ουκρανία. Πολλές από τις φωτογραφίες του δεν εμφανίστηκαν στα στρατιωτικά περιοδικά λόγω των σκληρών εικόνων που περιείχαν, αλλά δημοσιεύτηκαν το 1960 σε φωτογραφική έκθεση στη Μόσχα. 

Γνωστότερη ίσως φωτογραφία του υπήρξε αυτή με τον τίτλο "Λύπη" που απεικονίζει τη σφαγή των Εβραίων της Κριμαίας στην πόλη  Kerch.

Μεταφορά πυροβόλου πάνω από ρυάκι

Έφοδος σοβιετικών στρατιωτών.

"Λύπη"

Mια χριστουγεννιάτικη κάρτα του ΕΑΜ

Η παρακάτω κάρτα τυπώθηκε τα Χριστούγεννα του 1944 προς 1945 μέσα στα Δεκεμβριανά και χρησιμοποιήθηκε από το ΕΑΜ ως προπαγανδιστικό υλικό στους Άγγλους φαντάρους. Την δημοσιεύουμε εδώ λόγω της πρωτοτυπίας και της σπανιότητάς της.

Η μάχη στο χάνι Αχλαδοκάμπου Αργολίδας

Η μάχη στο χάνι Αχλαδοκάμπου (Αχλαδόκαμπος Αργολίδας) έλαβε χώρα στις 17 Μάη του 1944 ανάμεσα στις αντάρτικες ελληνικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ Ελληνικός Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός) και σε ναζιστικές γερμανικές δυνάμεις κατοχής. Η μάχη που ξεκίνησε ως ενέδρα κατά αυτοκινητοπομπής έληξε με συντριπτική ήττα και εξολόθρευση μιας μεγάλης εχθρικής γερμανικής μονάδας.

Το 1944 οι δυνάμεις της Χιτλερικής Γερμανίας υποχωρούν σε όλη την ευρωπαϊκά μέτωπα. Ανατολικά προελαύνει ο Κόκκινος Στρατός και στην Ιταλία οι Αγγλοαμερικανοί ενώ οι διάφορες αντιστασιακές οργανώσεις στην κατεχόμενη Ευρώπη με καθημερινές πράξεις σαμποτάζ, με ενέδρες, επιδρομές και μάχες καθιστούν δυσχερή τη θέση των στρατευμά­των κατοχής. Η Γερμανική διοίκηση στην Ελλά­δα αντιμετωπίζει ένα διαρκώς ισχυροποιούμενο κίνημα ένοπλης Εθνικής Αντίστασης, με κύριο πόλο το ΕΑΜ/ΕΛΑΣ και αιμοδότη το ΚΚΕ και θέτει ως κύριο στόχο τη διατήρηση του ελέγχου των κύριων οδικών αρτηριών, ώστε να είναι ανοιχτή η οδός διαφυγής των Γερμανικών στρατευμά­των από την Πελοπόννησο προκειμένου να αποφύγουν τον κίνδυνο εγκλωβισμού τους από τις προελαύνουσες προς τα Βαλκάνια Σοβιετικές δυνάμεις. 

Παράλληλα οι Γερμανικές αρχές επιδιώκουν να κάμψουν το ηθικό των αγωνιζόμενων εναντίον της τριπλής κατοχής αντιστασιακών, αλλά και ολόκληρου του ελληνικού λαού και να ελαχιστοποιήσουν την πολεμική δραστηριότητα του ΕΛΑΣ, εξαπολύοντας αιματηρές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις και σφαγές σε ολόκληρο το Μωριά, με αποκορύφωμα αυτές του χειμώνα του 1943 στα Καλάβρυτα και της άνοιξης του 1944 στα μεγάλα αστικά κέντρα.

Την 17η Μαΐου 1944 ο 6ος Λόχος του 6ου Συντάγματος της III Μεραρχίας του ΕΛΑΣ Πελοποννήσου πραγματοποίησε ενέδρα στη θέση Νταούλι Αχλαδόκαμπου πάνω στον επαρχιακό δρόμο Τρίπολης-Άργους, προσέβαλε δέκα γερμανικά φορτηγά τα οποία μετέφεραν στο Αργος την Σχολή εφέδρων Αξιωματικών Πυροβολικού της γερμανικής 117ης Μεραρχίας Καταδρομών, δύναμης 100 ανδρών και 5 αξιωματικών. Η μάχη κράτησε τρεις ώρες με αποτέλεσμα 50 νεκρούς Γερμανούς, ενώ οι υπόλοιποι τράπηκαν σε φυγή. Τα αυτοκίνητα καταστράφηκαν ολοσχερώς. 

Ο ΕΛΑΣ λαφυραγώγησε 50 τυφέκια, 3 πολυβόλα και πολλά πυρομαχικά κάθε τύπου. Οι απώλειες του ΕΛΑΣ ήταν δύο αντάρτες νεκροί κι ένας Ανθυπολοχαγός τραυματίας.

Αμέσως μετά η Πελοπόννησος τέθηκε από τις γερμανικές αρχές κατοχής, στο καθεστώς της εμπόλεμης ζώνης.

Όταν ο Εθνικός Στρατός κυνηγούσε θαλάσσια τέρατα

Το παρακάτω αρθράκι δεν έχει πολιτική χροιά, είναι όμως ένα από εκείνα τα ευτράπελα της μετεμφυλιακής Ελλάδας που σε κάνουν και αναρωτιέσαι: Κανένας βιολόγος δεν υπήρχε τότε στη χώρα; Τόσο ντουβάρια ήταν στο ΓΕΣ;

Το χειμώνα του 1955, όταν πια το ελληνικό Γενικό Επιτελείο Στρατού δεν είχε άλλους αντάρτες να σκοτώσει,  αποφάσισε να ξεκινήσει το κυνήγι φαντασιακών εχθρών και θαλάσσιων τεράτων. Εκείνη τη χρονιά λοιπόν, μια φάλαινα είχε την ατυχή έμπνευση να περάσει από τα στενά της Χαλκίδας. Ο κόσμος πανικοβλήθηκε από το «τέρας» όπως έγραφαν οι εφημερίδες της εποχής και φυσικά κινητοποιήθηκε η Εθνοφυλακή και ο Εθνικός Στρατός, με τουφέκια, πλοία ακόμα και μπαζούκας για να την κυνηγήσουν και να την σκοτώσουν. Για ένα μικρό διάστημα, οι "έγκυρες" εφημερίδες της εθνικοφροσύνης αναπαρήγαγαν ανόητα ρεπορτάζ για "θαλάσσια τέρατα":

«Αι εκπυρσοκροτήσεις των μπαζούκας και αι ριπαί των πολυβόλων έδιδον την εντύπωσιν κανονικής μάχης. Έκπληκτοι οι Χαλκιδείς παρηκολούθουν την πρωτότυπη αυτή ναυμαχία». (Ακρόπολις 9.12.1955).

Την επόμενη ημέρα, πήρε μέρος στην μάχη κατά του «τέρατος» και το πυροβολικό. Η φάλαινα όμως δεν έδινε δεκάρα τσακιστή για όλα αυτά και συνέχιζε να κάνει βόλτες στα νερά του Ευβοϊκού σπέρνοντας τον πανικό, ενώ οι "συμπλοκές" μαζί της συνεχίζονταν χωρίς νόημα ή αποτέλεσμα. Τελικά μετά από μερικές ημέρες το ζώο έφυγε από μόνο του, ρεζιλεύοντας λιμεναρχείο και στρατό...

Μια χρονιά μετά, το 1956 καινούρια φάλαινα διέπλευσε τον Ευβοϊκό κόλπο. Καινούρια μάχη με πυροβολισμούς και βλήματα μπαζούκας... Η φάλαινα, παρ' όλα αυτά, πέρασε με την ησυχία της τον πορθμό του Ευρίπου και κατευθύνθηκε προς την νότια έξοδο του κόλπου.

Η εκτέλεση του υποστράτηγου Κρεχ

Η επιχείρηση που έμεινε γνωστή ως "εκτέλεση του υποστράτηγου Κρεχ" έλαβε χώρα στις 27/4/1944 στην περιοχή της Μονεμβάσιας Λακωνίας. Πρόκειται για μια επιχείρηση - ενέδρα που στηρίχθηκε σε πληροφορίες που διέρρευσαν στο αρχηγείο του ΕΛΑΣ Λακωνίας και αφορούσαν στις κινήσεις του επιτελείου της γερμανικής F Στρατιάς του 68ου Σώματος Στρατού. Πρόκειται για μια επιχείρηση που ο ΕΛΑΣ ανέλαβε μαζί με το βρετανικό Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών και ακολούθησε της απαγωγής του υποστράτηγου Κράιπε στην Κρήτη. 

Οι δύο επιχειρήσεις φαίνεται να εντάσσονται στο ίδιο στρατιωτικό πλαίσιο.

Στις 22/4/1944, πράκτορες των βρετανικών συμμαχικών αποστολών διέρρευσαν πληροφορίες στον ΕΛΑΣ Λακωνίας για την κίνηση του υποστράτηγου Κρεχ, μαζί με το επιτελείο της  γερμανικής F Στρατιάς για τις προσεχείς ημέρες. Δεν γνωρίζουμε αν ακολούθως υπήρξε στρατιωτική συνάντηση του ΕΛΑΣ με στελέχη της βρετανικής κατασκοπείας, όμως σίγουρα τα δύο μέλη ήταν σε συνεννόηση. 

Κατόπιν σχεδιασμού, η Διμοιρία του 8ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ Λακωνίας, με διοικητή τον ανθυπολοχαγό πεζικού του Ελληνικού Στρατού Μανώλη Σταθάκη, έλαβε θέσεις στο δρόμο Μολάων - Μονεβάσιας, από όπου ο ΕΛΑΣ γνώριζε ότι θα διέρχονταν η αυτοκινητοπομπή του υποστρατήγου  την επόμενη ημέρα. Στις  27/4/1944 κατά τις πρώτες μεσημεριανές ώρες, πομπή 6 οχημάτων της  F Στρατιάς έκανε την εμφάνισή της στο δρόμο, για να ακινητοποιηθεί από έκρηξη νάρκης που είχε τοποθετήσει ο ΕΛΑΣ την προηγούμενη στο σημείο. Αμέσως ξεκίνησε η μάχη, με τον ΕΛΑΣ να πλεονεκτεί λόγω της θέσης του στα υψώματα και της σύγχυσης που προκλήθηκε στους διερχόμενους Γερμανούς. 

Ο Κρεχ δεν πρέπει να σκοτώθηκε από τη νάρκη που δεν χτύπησε στο αυτοκίνητό του, αλλά κατά τη διάρκεια των πρώτων καταιγιστικών πυρών του ΕΛΑΣ προς το δικό του όχημα. Η μάχη κράτησε λίγα λεπτά με τους Γερμανούς να οπισθοχωρούν πίσω προς την κατεύθυνση από όπου ήρθαν. Στο σημείο της μάχης βρέθηκε νεκρός ο Κρεχ και 2 μέλη του επιτελείου του, όλοι χτυπημένοι από ριπές αυτομάτων. Ακόμα δύο αξιωματικοί των Γερμανών βρίσκονταν νεκροί στο σημείο. 

Το Γραφείο Στρατηγικών Υπηρεσιών και οι Επιχειρήσεις Ειδικών Αποστολών με τη συνεργασία και του ΕΑΜ διέρρευσαν για λόγους προπαγάνδας (Operation Hemlock) αλλά και υπεράσπισης της πολιτικής του αντάρτικου έναντι των πολύ σκληρών αντιποίνων, ότι ο υποστράτηγος Κρεχ εκτελέστηκε από την Γκεστάπο ως αντιφρονούντας και δόθηκε στην δημοσιότητα πλαστογραφημένο γράμμα του όπου καλούσε τους Γερμανούς στρατιώτες σε λιποταξία ενώ αναφέρθηκε ότι ο Κρεχ μαζί με τον υποστράτηγο Κράιπε θα συμμετείχαν στο κίνημα των αντιφρονούντων "Ελεύθερων Γερμανών".

Οι Γερμανικές δυνάμεις προχώρησαν στην εκτέλεση των 200 της Καισαριανής ενώ σύμφωνα με την απολογία του Χέλμουτ Φέλμυ στη δίκη της Νυρεμβέργης ο συνταγματάρχης Παπαδόγκωνας λόγω προσωπικής συμπάθειας στον υποστράτηγο Κρεχ, διέταξε χωρίς ανωτέρα εντολή είτε από την Γερμανική διοίκηση είτε από το Υπουργείο Εσωτερικών, την θανάτωση 100 αντιστασιακών ή ύποπτων για αντιστασιακή δράση ενώ παρόμοια ήταν και τα συναισθήματα από ένα κομμάτι της Ελληνικής κοινωνίας. Παράλληλα οι Γερμανοί σκότωσαν άλλους 25 στην Αθήνα. Συνολικά το λιγότερο 325 άτομα εκτελέστηκαν, ενώ υπήρξαν και άλλοι νεκροί στο δρόμο της επιστροφής της 117 Μεραρχίας από τους Μολάους στη Σπάρτη. 

Ο Χέλμουτ Φέλμυ δικαιολόγησε τον αριθμό των εκτελεσμένων λόγω της ιδιότητας του Κρεχ ως διοικητή Μεραρχίας. Η περιοχή της Πελοποννήσου κηρύχτηκε τον Μάιο ως «ζώνη επιχειρήσεων» δηλαδή ανοιχτό πολεμικό μέτωπο.

Μετά την εκτέλεση ο υποστράτηγος Κρεχ προήχθη τιμητικά σε αντιστράτηγο(Generalleutnant) από τον Χίτλερ ενώ θάφτηκε στην Αθήνα. Τις διαταγές για αντίποινα τις έδωσε ο άμεσα υπηρεσιακά ανώτερος πολεμικός διοικητής της Πελοποννήσου υποστράτηγος Καρλ φον Λε Σουίρ.

Ο ανθυπολοχαγό πεζικού του ΕΛΑΣ Μανώλης Σταθάκης. Σκοτώθηκε με τον ΔΣΕ στη Ζήρια το 1949

Ο υποστράτηγος Φραντς Κρεχ

Μια μικρή διευκρίνιση

Τελευταία το ταχυδρομείο του μπλογκ μας έχει κατακλυστεί από σχόλια νεο-φασιστικού και αντισημιτικού περιεχομένου που απαιτούν τη δημοκρατία της ελεύθερης έκφρασης στο ιστολόγιό μας. Έχουμε να πούμε τα εξής: 

Δεν δημοσιεύουμε σχόλια νεο-φασιστών τελεία και παύλα, ο λόγος είναι ότι δεν σας αναγνωρίζουμε το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης, ούτε σε εσάς, ούτε στις ιδέες σας. Ο λόγος που δεν σας αναγνωρίζουμε το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης είναι ότι εσείς από τη δική σας μεριά δεν αναγνωρίζετε το δικαίωμα, όχι της έκφρασης αλλά της ύπαρξης σε δεκάδες κατηγορίες ανθρώπων. Έτσι σε όσους δεν σέβονται το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης της ύπαρξης, δεν αναγνωρίζουμε δημοκρατικά δικαιώματα. 

Δεύτερον: Σεβόμαστε τον αγώνα και την προσφορά των αγωνιστών της Εθνικής Αντίστασης και του ΔΣΕ, τους κομμουνιστές και τις κομμουνίστριες και τους προοδευτικούς ανθρώπους όλων των λαών, όλων των χρωμάτων και όλων των γλωσσών. Δεν πρόκειται να μολύνουμε ένα ενημερωτικό ιστορικό μπλογκ με τον "διάλογο" μαζί σας, αφήστε δε που με φασίστες δεν υπάρχει δυνατότητα διαλόγου. 

Τρίτον, θεωρούμε ότι ο φασισμός, ο εθνικισμός και ρατσισμός βασίζονται κυρίως στην ελλειπή ενημέρωση και την αντικοινωνικότητα και εδράζεται σε υπαρκτά κοινωνικά προβλήματα του κόσμου, κυρίως όμως τροφοδοτείται από την αστική τάξη. Δεν θέλουμε λοιπόν καμιά σχέση με ανθρώπους που είτε είναι συνειδητά τσιράκια του κεφαλαίου, είτε ασυνείδητα ανενημέρωτα ανθρωπάρια, δρώντες ως κλάκα ενός ηθικά βρώμικου φυρερίσκου, που εκπροσωπεί δίκην ντόμπερμαν, μια ακόμα πιο βρώμικη τάξη. 

Άλλωστε όπως έλεγε και ο Μπρεχτ, ο φασισμός είναι μια μορφή βλακείας και η βλακεία είναι επικίνδυνη γιατί είναι κολλητική.

Για όλους τους παραπάνω λόγους, τα σχόλιά σας σβήνονται με ένα κλικ. 

Η Μάχη του Φαρδύκαμπου (1943)

Τον Ιανουάριο του 1943 δυνάμεις του ΕΛΑΣ εισέβαλαν στο σταθμό Χωροφυλακής της Σιάτιστας καταλύοντας την κατοχική εξουσία στην συγκεκριμένη πόλη. Αρκετοί χωροφύλακες προσχώρησαν τότε στον ΕΛΑΣ. Μια σύγκρουση ενός ιταλικού λόχου με δυνάμεις του ΕΛΑΣ το Φεβρουάριο του ίδιου έτους στα Γρεβενά υπήρξε το πρελούδιο των συγκρούσεων που θα ακολουθήσουν, μέσα στις οποίες εντάσσεται και η Μάχη του Φαρδύκαμπου.

Το Μάρτιο του 1943, το ΕΑΜ Σιάτιστας πληροφορείται πως μια μεγάλη φάλαγγα του Ιταλικού στρατού με πολεμοφόδια και τρόφιμα θα κινούνταν από την Κοζάνη με κατεύθυνση τη Σιάτιστα και τα Γρεβενά. Ο ΕΛΑΣ υπό τον Αλέκο Ρόσιο τότε προχώρησε σε μαζική κινητοποίηση των κατοίκων της Σιάτιστας, για την αντιμετώπιση των δυνάμεων των κατακτητών. Το κάλεσμα του βρήκε θετική ανταπόκριση στον ντόπιο πληθυσμό, υποβοηθούμενο και από τις τοπικές οργανώσεις του ΕΑΜ. 

Στις 4 Μαρτίου 1943, δυνάμεις του ΕΛΑΣ αποτελούμενες από 200-250 αντάρτες συνέτριψαν μια ιταλική φάλαγγα 180 ανδρών σε ενέδρα, από τους οποίους 15 σκοτώθηκαν και οι υπόλοιποι παραδόθηκαν. Μεγάλες ποσότητες τροφίμων και όπλων έπεσαν στα χέρια των ανταρτών, οι οποίοι είχαν μόνο 3 τραυματίες σε αυτή τη φάση. Παράλληλα, ο Ιταλός διοικητής της Φρουράς Γρεβενών Περόνε Πασκονέλι έστειλε ένα λόχο προς ενίσχυση των μαχόμενων τμημάτων. Εντούτοις, ο λόχος αυτός καθηλώθηκε από δυνάμεις του ΕΛΑΣ στη γέφυρα του Αλιάκμονα σε δεύτερη ενέδρα. Μετά και από αυτό το πλήγμα, ο Πασκονέλι κινητοποίησε ολόκληρο το τάγμα προκειμένου να συντρίψει τις αντάρτικες δυνάμεις και να ανακαταλάβει τη Σιάτιστα. Θα κινητοποιούσε 600 άνδρες με πλήρη εξοπλισμό, ημιόνους και αρκετά οχήματα. 

Ο ΕΛΑΣ που περίμενε μια τέτοια αντίδραση ξεκινά μια μεγάλη κινητοποίηση δυνάμεων. Κινητοποιούνται όλα τα αντάρτικα τμήματά του στις γύρω περιοχές και ειδικά τα τμήματα σε Τσοτύλι και Βογατσικό, συγκεντρώνοντας 600 άνδρες συνολικά. Αν και από πλευράς αριθμών, ο ΕΛΑΣ μπορεί να αντιμετωπίσει τους αριθμούς των Ιταλών, η υπεροπλία τους είναι σημαντική.

Η μάχη

Το πρωινό της 5ης Μαρτίου 1943, 600 Ιταλοί στρατιώτες πέρασαν τη γέφυρα του Αλιάκμονα, και το μεσημέρι επιτέθηκαν στις θέσεις των ανταρτών στα υψώματα της Σιάτιστας. 

Αρχικά, οι αντάρτες απώθησαν τους Ιταλούς, αλλά οι Ιταλοί με χρήση μυδράλιων και βολών του πυροβολικού κέρδισαν έδαφος μπαίνοντας στις πρώτες κατοικίες της Κάτω Σιάτιστας, αντιμετωπίζοντας όμως τη σκληρή ένοπλη άμυνα των κατοίκων της Σιάτιστας και της Λαϊκής Πολιτοφυλακής του ΕΑΜ. 

Για να ανακόψει την ιταλική αντεπίθεση, ο ΕΛΑΣ έπληξε τους Ιταλούς από τα δυτικά ενώ ένα άλλο τμήμα του ΕΛΑΣ υπό τον έφεδρο Ανθυπολοχαγό Μήτσο Ζυγούρα (Παλαιολόγος) κολυμπώντας τον παγωμένο Αλιάκμονα έφτασε να παρενοχλεί στο Σταθμό Διοίκησης των Ιταλών με συγκεντρωμένα πυρά. Παράλληλα, άλλα τμήματα του ΕΛΑΣ ξεκινούν να χτυπούν τις θέσεις του πυροβολικού, αναγκάζοντάς το σε σύμπτυξη. 

Στην επόμενη φάση της μάχης, ο ΕΛΑΣ Γρεβενών υπό τον Βασίλη Γκανάτσιο (Καπετάν Χείμαρρο) πραγματοποίησε νότια πλευρική επίθεση στους Ιταλούς αναγκάζοντάς τους τρεις λόχους τους να συμπτυχθούν. Το ίδιο βράδυ οι αντάρτες του τμήματος Παλαιολόγου σφίγγουν τον κλοιό γύρω από το Σταθμό Διοίκησης των Ιταλών. Τα τμήματα του ΕΛΑΣ έφτασαν κοντά στη σκηνή του Ιταλού διοικητή, αλλά αναγκάστηκαν να σταματήσουν εξαιτίας της νύχτας.

Την επόμενη μέρα, το ΕΑΜ Σιάτιστας κάλεσε τον απόστρατο Ταγματάρχη και στέλεχος της ΕΚΚΑ Ιωάννη Κοντονάση να λάβει μέρος με τις περιορισμένες του δυνάμεις στη μάχη. Ο Κοντονάσης ζητά να αναλάβει τη διοίκηση της επιχείρησης μαζί με τους επιτελείς του ΕΛΑΣ και του δίνεται μια θέση στο επιτελείο.

Με τις δυνάμεις του ΕΛΑΣ ενώθηκαν και ένοπλοι της ΕΚΚΑ που αποτελούνταν από περίπου 60 άνδρες. Το επιτελείο του ΕΛΑΣ/ΕΚΚΑ διέταξε την περικύκλωση και την εξόντωση των Ιταλών αλλά τεχνικές δυσκολίες που αφορούσαν κυρίως στον υπέρτερο οπλισμό των Ιταλών, οδήγησαν στην απόκρουση της πρώτης επίθεσης. 

Προς το μεσημέρι της ίδιας ημέρας δίνεται εντολή για νέα επίθεση των ανταρτών που συνεχίζεται κατά τις απογευματινές ώρες αλλά ξανά δεν πέτυχε τους στόχους της. Από το μεσημέρι και μετά τα αεροπλάνα καθιστούσαν δύσκολη τη δράση των ανταρτών, που όμως μπόρεσαν να κλέψουν πλήθος εφοδίων που προορίζονταν για τους ιταλικούς λόχους από τις ρίψεις τους. 

Η πίεση των ανταρτών και η πείνα και η κούραση που γονάτιζε συνεχώς τους Ιταλούς οδήγησε τον Πασκονέλι στην παράδοση των ανδρών του και του ιδίου τις επόμενες ημέρες. Η 7η Μάρτη χαρακτηρίστηκε από την άνευ όρων παράδοση των Ιταλών στους αντάρτες.

Σύμφωνα με τον Μήτσο Ζυγούρα, οι απώλειες των Ιταλών υπήρξαν 95 ενώ οι αιχμαλωτοί τους 644 από τους οποίους οι 79 τραυματίες. Ο Φοίβος Γρηγοριάδης υπολογίζει τους Ιταλούς παραδοθέντες σε 536 οπλίτες και 17 αξιωματικούς. Χαρακτηριστικό της αποτελεσματικότητας των ελληνικών αντάρτικων δυνάμεων είναι πως μόνο 3 νεκροί αντάρτες και 13 νεκροί Σιατιστινοί ήταν οι απώλεις από μια τετραήμερη μάχη.

Μνημείο της μάχης

Αφιέρωμα στον Βίκτορ Χάρα

Ο Βίκτορ Λίδιο Χάρα Μαρτίνεθ υπήρξε, πριν δολοφονηθεί άγρια από τη Δικτατορία Πινοτσέτ, ποιητής, συνθέτης, τραγουδιστής και θεατρικός σκηνοθέτης και συγγραφέας.

Υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του μουσικού–πολιτικού κινήματος «Nueva Canción Chilena», που αναπτύχθηκε στη Χιλή τη δεκαετία του 1960 και στις αρχές της δεκαετίας του 1970, μέχρι το πραξικόπημα του στρατηγού Πινοτσέτ το 1973, με το οποίο ανατράπηκε ο εκλεγμένος πρόεδρος της χώρας Σαλβαδόρ Αγιέντε.

 Βίκτορ Χάρα γεννήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 1932 στην ευρύτερη περιοχή της πόλης Lonquén, κοντά στην πρωτεύουσα της Χιλής, Σαντιάγκο. Mεγάλωσε μόνο με τη μητέρα του, που ήξερε να παίζει πιάνο και κιθάρα και τραγουδούσε, και επέμενε τα παιδιά της να πάνε στο σχολείο. 

Μετά τον θάνατο της μητέρας του το 1947, ο Βίκτορ Χάρα ξεκίνησε να σπουδάζει για να γίνει λογιστής, αλλά σύντομα σταμάτησε και πήγε σε μια σχολή για να γίνει ιερέας. Μετά από κάποια χρόνια όμως, απογοητευμένος από την εκκλησία, εγκατέλειψε τη σχολή. Αφού πήγε στρατό γύρισε στη γενέτειρά του και ξεκίνησε να ασχολείται με τη μουσική και το θέατρο.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 έγινε μέλος της θεατρικής ομάδας Compañía de mimos de Noisvander και άρχιζε να σπουδάζει υποκριτική και σκηνοθεσία στη Σχολή Θεάτρου του Πανεπιστημίου της Χιλής (Scuola di Teatro dell'Università del Cile). 

Το 1957 μπήκε στην ομάδα έρευνας παραδοσιακών τραγουδιών και χορών Cuncumén και γνώρισε τη Βιολέτα Πάρρα. Πέντε χρόνια αργότερα πήρε το πτυχίο σκηνοθεσίας θεάτρου.

Το πρώτο θεατρικό έργο που σκηνοθέτησε ήταν το Parecido a la felicidad του Alejandro Sieveking, το 1959. Μέχρι το 1972 σκηνοθέτησε περισσότερα από δέκα έργα, μεταξύ των οποίων τον Μανδραγόρα του Νικολό Μακιαβέλλι (1960) και την Αντιγόνη του Σοφοκλή (1969) ενώ υπήρξε και βοηθός σκηνοθέτη τρεις φορές: το 1960 στο La Viuda de Apablaza του Germán Luco Cruchaga, το 1963 στο Ο καυκασιανός κύκλος με την κιμωλία του Μπέρτολτ Μπρεχτ και το 1966 στο Μαρά/Σαντ του Πέτερ Βάις. 

Στο μεταξύ, το 1961, έγραψε το πρώτο του τραγούδι, το Paloma quiero contarte και λίγο αργότερα ηχογράφησε, με το γκρουπ Cuncumén το Folclore chileno, στο οποίο συμπεριελήφθησαν και δύο τραγούδια του, το Paloma quiero contarte και το La canción del minero.

Από τις αρχές της δεκαετίας του 1960 μέχρι το 1968 ήταν διευθυντής της Academia de folclore de la Casa de la Cultura de Ñuñoa και από το 1964 μέχρι το 1967 ήταν καθηγητής υποκριτικής στο Πανεπιστήμιο.

Ο Χάρα υπήρξε ενεργό και δραστήριο μέλος του Κομμουνιστικού Κόμματος της Χιλής, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Νεολαίας της Χιλής (Juventudes Comunistas de Chile), είχε υποστηρίξει την κυβέρνηση του συνασπισμού της Λαϊκής Ενότητας και είχε ταχθεί δημόσια υπέρ του Προέδρου Σαλβαδόρ Αγιέντε.

Στις 11 Σεπτεμβρίου 1973 ο στρατηγός Αουγκούστο Πινοσέτ ανέτρεψε με πραξικόπημα την κυβέρνηση Αγιέντε. Το πρωί της επόμενης ημέρας ο Χάρα συνελήφθη στο Πανεπιστήμιο και μεταφέρθηκε μαζί με άλλους πολιτικούς κρατούμενους στο Στάδιο Χιλή (Estadio Chile). Δολοφονήθηκε ενώ ήταν υπο κράτηση στις 16 Σεπτεμβρίου 1973.

Σύμφωνα με μαρτυρίες στη διάρκεια της κράτησής του υπέστη βασανιστήρια. Η σύζυγός του Joan Jara ανέφερε ότι όταν παρέλαβε τη σορό του άντρα της, το σώμα του έφερε σημάδια κακοποίησης. Το κεφάλι του ήταν γεμάτο αίματα και αιματώματα, στη δεξιά πλευρά της κοιλιάς είχε μια μεγάλη πληγή, στο στήθος είχε πολλές μικρές οπές και τα χέρια του ήταν παραμορφωμένα. Άλλη μαρτυρία αναφέρει ότι οι βασανιστές του, του έσπασαν με σφυρί τα χέρια, του έδωσαν μια κιθάρα και πριν τον εκτελέσουν του είπαν: "Παίξε κάτι τώρα".

Τον Ιούνιο του 2008 ο Χιλιανός δικαστής Χουάν Εδουάρδο Φουέντες αποφάσισε να ξανανοίξει τον φάκελο της δολοφονίας του Βίκτορ Χάρα και δήλωσε ότι θα εξέταζε νέα αποδεικτικά στοιχεία που είχε προσκομίσει η οικογένεια του δολοφονηθέντος. 

Σχεδόν ένα χρόνο μετά, στις 28 Μαΐου του 2009, απαγγέλθηκε κατηγορία για τη δολοφονία του Χάρα, κατά του José Adolfo Paredes Márquez, που όταν εκδηλώθηκε το πραξικόπημα ήταν στρατιώτης.

Στις 28 Δεκεμβρίου 2012 ένας δικαστής στη Χιλή διέταξε να συλληφθούν οκτώ πρώην αξιωματικοί του στρατού γιατί φέρονταν να είχαν σχέση με τη δολοφονία του Χάρα. Για έναν εξ αυτών, τον Pedro Barrientos Núñez, που πλέον κατοικεί στη Φλόριντα των Η.Π.Α, εκδόθηκε διεθνές ένταλμα σύλληψης. Ο Núñez, σύμφωνα με τον José Adolfo Paredes Márquez, ήταν υπεύθνος για τον θάνατο του Χάρα . 

Οι αρχές των Η.Π.Α δεν προχώρησαν ποτέ στην έκδοση του Pedro Barrientos Núñez.

Η μορφή του Βίκτορ Χάρα ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες της εποχής του και μεταγενέστερους. Ποιήματα, διηγήματα και τραγούδια αφιερώθηκαν στη μνήμη και στην πολύπλευρη προσφορά του. Πιο εντυπωσιακό αφιέρωμα στη μνήμη του αποτελεί ενδεχομένως, ο αστεροειδής 2644 Βίκτορ Χάρα, που ανακαλύφθηκε το 1973.

Robert Rehfeldt (1983) - "Πορτραίτο ενός Χιλιανού τραγουδιστή

Theo Balden (1984)  Απόδοση τιμής στο Βίκτωρ Χάρα

Ο θάνατος του Βίκτωρ Χάρα σε σκίτσο συγκρατούμενού του

Wolfgang Mattheuer (1973) - Ένα ρέκβιεμ για το Βίκτωρ Χάρα

Τραγούδια του Βίκτωρ Χάρα

Bίκτωρ Χάρα - Τσε Γκεβάρα

Βίκτωρ Χάρα - Χιλιάνικο Στάδιο (το τελευταίο του τραγούδι)

Aφιερωμένα στο Βίκτωρ Χάρα

Victor Vuyachich (ΕΣΣΔ) - Αφιερωμένο στο Βίκτωρ Χάρα - Τραγούδι 74

Pesnyary (γκρουπ της ΕΣΣΔ) - Στη μνήμη του Βίκτωρ Χάρα

Calexico - Victor Jara's Hands

O αστεροειδής 2644 Βίκτορ Χάρα.

Ποιος είναι ο György Donath που η Ουγγαρία του στήνει άγαλμα

Ένα νέο άγαλμα μέλλεται να "κοσμεί" τη Βουδαπέστη μέσα στο 2017. Αυτό του György Donath. Ποιος όμως ήταν ο György Donath που τιμάται σήμερα ως ήρωας της Ουγγαρίας; Ποια ήταν η προσφορά του κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο στη χώρα του και το λαό της; 

Ας δούμε παρακάτω

Ο György Donath γεννήθηκε το 1904 στη Βουδαπέστη, σπούδασε νομικά και εργάστηκε για ένα διάστημα σαν δικηγόρος. Από το 1938 έως το 1945 εντάχθηκε στους ακροδεξιούς και αντισημιτικούς κύκλους της πολιτικής και συγκεκριμένα στη μυστική οργάνωση Magyar Testvéri Közösség (Ουγγρική Αδελφική Κοινότητα), μια από τις πρώτες εθνικοσοσιαλιστικές οργανώσεις της χώρας. Ήδη από το 1925, η οργάνωση επεδίωκε την "αποκάθαρση" της ουγγρικής κοινωνίας από το εβραϊκό στοιχείο και την "κομμουνιστική απειλή" και σε αρκετές περιπτώσεις πέρασε και σε δράσεις ενάντια σε εβραϊκές ενώσεις, κομμουνιστικούς συνδέσμους και άλλες οργανώσεις. 

Χαρακτηριστικό στοιχείο της οργάνωσης ήταν ότι για να γίνεις μέρος έπρεπε να αποδείξεις την ουγγρική καταγωγή των παππούδων σου. Οι παντρεμένοι με Εβραίους αποκλείονταν. Ο Donath εντάχθηκε στην οργάνωση το 1939, την ίδια ημερομηνία περίπου που εντάσσεται και σε μια ακόμα εθνικιστική οργάνωση, την Magyar Élet Mozgalom (Κίνημα Ουγγρικής Ζωής) και σύντομα εκδίδει το εθνικοσοσιαλιστικό περιοδικό "Egyedül vagyunk".  Η Magyar Élet Mozgalom σύντομα θα εξελιχθεί σε κοινοβουλευτικό κόμμα που στηρίζει το φιλοναζιστικό καθεστώς Χόρθυ και ο Donath σε βουλευτή.

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ουγγαρία και της κυβέρνησης-μαριονέτας του Χόρθυ, οι εθνικιστικές οργανώσεις της χώρας εξετάστηκαν από την SD και τόσο η Magyar Testvéri Közösség, όσο και οι παρακρατικές παραφυάδες της Magyar Élet Mozgalom, χρησιμοποιήθηκαν για την εκδίωξη Εβραίων και κομμουνιστών για λογαριασμό των Ναζί. Μετριούνται σε δεκάδες χιλιάδες οι Εβραίοι και οι κομμουνιστές που βρέθηκαν στα κρεματόρια εξαιτίας της δράσης του Donath και των ομοϊδεατών του. Το 1945, με τον Κόκκινο Στρατό να προελαύνει προς τη Βουδαπέστη, οι οργανώσεις αυτές, μαζί με την SD και τα SS, μετακίνησαν περίπου 5.000 κρατουμένους των στρατοπέδων συγκέντρωσης Theresienstadt και Auschwitz στη Βουδαπέστη για να κατασκευάσουν οχυρωματικά έργα. Οι κρατούμενοι εργάζονταν μέχρι θανάτου, ενώ πολλές φορές εκτελούνταν επί τόπου χωρίς κανένα προφανή λόγο. Παράλληλα, με τον Κόκκινο Στρατό να πλησιάζει στην πόλη, οι εθνικιστικές οργανώσεις πέρασαν σε ένα φρενιασμένο πογκρόμ βίας, ενάντια στους "μη-Άριους φυλετικά" κατοίκους της πόλης. Άνθρωποι εκτελούνταν στο δρόμο, σπίτια και μαγαζιά ληστεύονταν και ολόκληρες οικογένειες εξαφανίστηκαν μέσα σε μερικές μέρες.

Μετά τη λήξη του πολέμου, ο György Donath εμφανίζεται επικεφαλής του πολιτικού σχηματισμού μικροϊδιοκτητών που διεκδικεί την κυβέρνηση της χώρας. Το κόμμα αυτό μαζί με το Κομμουνιστικό Κόμμα Ουγγαρίας, θα σχηματίσουν κυβέρνηση συνεργασίας, όμως το 1947, ο Donath θα συλληφθεί μετά από πλήθος καταγγελιών από την Ουγγρική Αστυνομία. Ο György Donath δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο, για εγκλήματα πολέμου κατά τη ναζιστική κατοχή, εγκλήματα ενάντια στο εβραϊκό στοιχείο και για τη συμμετοχή του και τη δράση του στην αδελφότητα Magyar Testvéri Közösség.

Εκτελέστηκε δια απαγχονισμού το 1947.

Στην πρώτη φάση της απολογίας του, ο Donath υπερασπίστηκε τις αντισημιτικές και ρατσιστικές θέσεις του και τη συμμετοχή του στο γερμανοκίνητο πρόγραμμα εξόντωσης "fajvédelem" (πράξη φυλετικής καθαρότητας", για να αλλάξει κάπως την κατάθεσή του και να στραφεί, στη δεύτερη απολογία του κατά το μαρξισμού και του Μαρξ λέγοντας: "Δεν στρέφομαι ενάντια στο Μαρξ και το μαρξισμό επειδή ήταν Εβραίος, αλλά επειδή ο μαρξισμός είναι ένα γερμανικό φαινόμενο, γιατί άλλωστε ο Μαρξ ζούσε στη Γερμανία". 

Στη σύγχρονη Ουγγαρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που διαθέτει "ημέρα κατά των απολυταρχικών και τυραννικών καθεστώτων" τσουβαλιάζοντας στο ίδιο σακί ναζισμό και σοσιαλισμό, στηρίζει την κυβέρνηση φασιστών της Ουκρανίας και σαρώνει τα λαϊκά εργατικά δικαιώματα, η Ουγγαρία θυμάται επιλεκτικά. Συγκεκριμένα η πολιτική μνήμης της Ουγγαρίας, με μια κυβέρνηση από το δεξιό-συντηρητικό και εθνικιστικό κόμμα Fidesz και τη συνεργασία του σε διάφορα ζητήματα πολιτικής, με το ναζιστικό κόμμα Jobbik, ακολουθεί τη λογική της αποσιώπησης της περιόδου Χόρθυ, τη δαιμονοποίηση της περιόδου του υπαρκτού σοσιαλισμού και την επιβολή του ιδεολογήματος ότι οι Ούγγροι αντιστάθηκαν στους Ναζί, δεν έλαβαν μέρος στο Ολοκαύτωμα και ήταν και αυτοί θύματα. 

Μάλιστα, πρόσφατα ξεκίνησε και η δημιουργία του κρατικού Ινστιτούτου Veritas, που επιχειρεί να υποσκελίσει το Κέντρο Μνήμης για το Ολοκαύτωμα και να αποτελέσει τον δημιουργό της νέας επίσημης και αποκαθαρμένης μνήμης, κατά την οποία οι Ούγγροι ήταν τελείως αθώοι κατά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Παράλληλα, οι αντικομμουνιστές και ρατσιστές συνεργάτες των Γερμανών Ναζί εορτάζονται ως ήρωες και τα νεοναζιστικά μορφώματα έχουν ποσοστό 20% στις βουλευτικές εκλογές.

Διαμαρτυρία για την ανέγερση του αγάλματος

Ο György Donath μπροστά στην αγχόνη.