Η διάλυση της ομάδας Πλαγιωτάκη
Μετά από πολλές σκληρές και άνισες μάχες που έδωσε η ομάδα του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, στα βουνά του Λασιθίου, μια ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον Βασίλη Πλαγιωτάκη και άλλους 14 μαχητές, κινούταν στην περιοχή ανάμεσα στην Ιεράπετρα και τον Ομαλό της Βιάννου. Οι υπόλοιποι αντάρτες είχαν καταφύγει στον Ψηλορείτη.
Στις 27 Ιουνίου 1947, η ομάδα του Πλαγιωτάκη έπεσε σε ενέδρα στη θέση "Μαγεύτρα" Εμπάρου, που είχε στήσει στρατιωτικό τάγμα και Χωροφύλακες. Μετά από σκληρή μάχη αρκετών ωρών, η αντίσταση των ανταρτών κάμφθηκε, καθώς σταδιακά τελείωσαν τα πυρομαχικά τους. Στη μάχη σκοτώθηκαν 11 αντάρτες, μαζί και ο Βασίλης Πλαγιωτάκης.
Τα ονόματα των πεσόντων ανταρτών είναι:
Βασίλης Πλαγιωτάκης
Αντώνης Δουραχάλης, από τη Βιάννο.
Βαγγέλης Καναράκης, από το Ατσαλένιο.
Θανάσης Σαλιανός, από την Ιεράπετρα, πρώην χωροφύλακας.
Γ. Φουντούλης, από το Μασταμπά Ηρακλείου.
"Μωριά", αγνώστου καταγωγής.
"Ακροναυπλιώτης", αγνώστου καταγωγής.
Αποστολάκης, από τις Κασάνες
"Σελακάνος", αγνώστου καταγωγής
"Μελέτης", αγνώστου καταγωγής.
Οι χωροφύλακες εκτέλεσαν επίσης των τραυματία αντάρτη Κώστα Μηλιαράκη από το χωριό Χόνδρου της Βιάννου, αναφέροντας μετέπειτα ότι δήθεν αποπειράθηκε να διαφύγει.
Αιχμάλωτοι, πιάστηκαν οι αντάρτες Κ. Ν. Βούστρος, από τα Γιάννενα, Τριαντάφυλλος Σόσογλου, από τη Δράμα και ο Γ. Κεντριστάκης, από το Μηλιαράδο Ηρακλείου.
Οι χωροφύλακες, όπως ήταν η συνήθης κανιβαλική πρακτική του κράτους και του παρακράτους, μετέφεραν τα σώματα των νεκρών ανταρτών στο Ηράκλειο, όπου τα εξέθεσαν σε κοινή θέα, με τη γελοία δικαιολογία ότι αυτό θα βοηθούσε στην αναγνώρισή τους.
Η διάλυση της ομάδας του Γιάννη Ρουκουνάκη
Μετά τη μάχη στη θέση "Ξινογιώργη την κορφή", ομάδα με επικεφαλής το Γιάννη Ποδιά ξεκίνησε προς τη Βιάννο, αφήνοντας πίσω, μικρή ομάδα ανταρτών, με επικεφαλής της, το Γιάννη Ρουκουνάκη. Η ομάδα του Ρουκουνάκη έμεινε στην περιοχή και κινήθηκε προς το όρος Καθαρό και τη Σελακάνη, με σκοπό τη στρατολογία εθελοντών στο ΔΣΕ. Η ομάδα έδωσε μερικές μάχες και στο τέλος διαλύθηκε, ενώ ο Γιάννης Ρουκουνάκης, αιχμαλωτίστηκε μετά από προδοσία και θανατώθηκε με φρικτά βασανιστήρια, στους σταύλους του Μπαντουβά, τον Άυγουστο του 1947.
Ταφικό μνημείο του Γιάννη Ρουκουνάκη.
Η μάχη στο Λαράνι
Η τελευταία μάχη που έδωσε η ανταρτομάδα του Γιάννη Ποδιά, πριν καταφέρει να κατευθυνθεί στον Ψηλορείτη, ήταν η μάχη ανάμεσα στο χωριό Λαράνι, τόπο καταγωγής του ίδιου του Ποδιά, και τη Μεγάλη Βρύση, της επαρχίας Μονοφατσίου. Η μάχη δόθηκε ενάντια σε ισχυρή δύναμη στρατού και Χωροφυλακής, της οποίας ηγούταν και ο ίδιος ο διοικητής Χωροφυλακής Ηρακλείου, Χαλκιαδάκης. Το στρατό διοικούσε ο ανθυπολοχαγός Κριάρης και μαζί τους βρισκόταν και ο παρακρατικός Πετρακογιώργης.
Στην ουσία η μάχη ξεκίνησε στις 16:00 η ώρα, ως ενέδρα που δεν αιφνιδίασε όμως, τους αντάρτες του Ποδιά και εξελίχθηκε σε μάχη θέσεων που συνεχίστηκε έως τις πρώτες ώρες της νύχτα, οπότε και οι αντάρτες κατάφεραν να απαγκιστρωθούν. Εκ μέρους των ανταρτών δεν έγιναν γνωστές απώλειες, ενώ από την πλευρά των κυβερνητικών δυνάμεων, ανακοινώθηκε ο θάνατος πολίτη από το Λαράνι (πιθανώς παρακρατικού που συνόδευε το στρατό) και ένας ακόμα τραυματισμός.
Η τριήμερη μάχη του Ψηλορείτη και το τέλος του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης
Μετά τη μάχη στο Λαράνι, η ομάδα του Γιάννη Ποδιά προχώρησε στον Ψηλορείτη, στις 26 Ιουνίου. Τις ημέρες αυτές, ο Ελπιδοφόρος Μανωλεσάκης, ομαδάρχης του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, πήγε στο χωριό Μέλαμπες Ρεθύμνου, που το ΚΚΕ και το ΕΑΜ είχαν μεγάλη επιρροή, για να στρατολογήσει νέους ΕΠΟΝίτες στο ΔΣΕ. Μαζί του πήγε και ο γιατρός του ΔΣΕ Μιχάλης Χριστοφοράκης, για να εφοδιαστεί με επιδέσμους και φαρμακευτικό υλικό και να προσφέρει βοήθεια στους 2-3 τραυματίες της ομάδας του Ποδιά.
Από το χωριό ξεκίνησαν οι εθελοντές, πρώην ΕΛΑΣίτες Μιχάλης Μελιδονιώτης και Γιώργος Νοδαράκης, μαζί με τους ΕΠΟΝίτες νεολαίους Ηλία Τυροκομάκη, Μιχάλη Καράλη, του Μπέη, Αντώνη Καράλη, Αντώνη Φασατάκη, Πέτρο Τρουλινό και Ηλία Πρινιωτάκη. Ο Μανωλεσάκης, τους εφοδίασε με τουφέκια, ένα πιστόλι και ένα ταχυβόλο και τους προετοίμασε, λέγοντάς τους ότι θα αντιμετώπιζαν δυσκολίες και στερήσεις. Από το χωριό, η ομάδα έφτασε στην Αγία Παρασκευή Αμαρίου και με τη βοήθεια του αγωνιστή Τσεκομανώλη, πέρασε στο χωριό Αποδούλου. Από εκεί, ο Μανωλεσάκης γνώριζε το δρόμο για τον Ψηλορείτη, όπου και έφτασαν λίγο αργότερα και συνάντησαν την ομάδα του Ποδιά.
Ακολούθησε ανασυγκρότηση του Συγκροτήματος του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, το οποίο έλαβε την παρακάτω σύνθεση:
Γιάννης Ποδιάς: Διοικητής
Δημήτρης Παπάς: Αναπληρωτής διοικητής
Γιώργης Σπώκος: Πολιτικός Επίτροπος
Μανώλης Φραγκιαδάκης: Επιτελής
Μιχάλης Χριστοφοράκης: Γιατρός του Συγκροτήματος.
ΟΜΑΔΑΡΧΕΣ:
Γιώργος Ανδρουλιδάκης (Φαβογιώργης), από τον Άγιο Βασίλειο Ρεθύμνου.
Μπάμπης Καλομοίρης, από τα Ανώγεια.
Θεόφιλος Τρουλλίνος, από το Ηράκλειο.
Κώστας Σπώκος, από τα Ανώγεια.
Ελπιδοφόρος Μανωλεσάκης, από το Ρέθυμνο.
Κώστας Κατραμάνης, από τα Ανώγεια.
Στο μεταξύ είχε ξεκινήσει κινητοποίηση των κρατικών και παρακρατικών δυνάμεων των νομών Ηρακλείου και Ρεθύμνου, με σκοπό να δώσουν αποφασιστικό χτύπημα στο ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης. Ισχυρές δυνάμεις Χωροφυλακής, με επικεφαλής τους διοικητές Ηρακλείου και Ρεθύμνου, Χαλκιαδάκη και Φρεσκάκη, αλλά και στρατού ξεκίνησαν για την καταδίωξη των ανταρτών στον Ψηλορείτη.
Μαζί τους ενώθηκαν παρακρατικοί από τα Ανώγεια, με επικεφαλής τους Μιχάλη Ξυλούρη και Γ. Δραμουντάνη. Άλλη ομάδα παρακρατικών έφτασε από το χωριό Κρουσώνα, το γνωστό χωριό των Σουμπεριτών της Κατοχής, με επικεφαλής της, τους Δημήτρη και Αντώνη Δομαλάκη. Από το Ρέθυμνο έφτασε τρίτη ομάδα παρακρατικών, με επικεφαλής τον Κατσιά, ενώ με τις κυβερνητικές δυνάμεις ενώθηκαν και οι παρακρατικοί του Μπαντουβά και του Πετρακογιώργη.
Στην επιχείρηση έλαβε μέρος και ένα αναγνωριστικό αεροπλάνο.
Η πρώτη σύγκρουση των κυβερνητικών με το ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, έλαβε χώρα στις 28 Ιουλίου, στη νοτιοδυτική πλευρά του Ψηλορείτη. Εκεί σκοτώθηκαν οι Δημήτρης Παπάς και Χαράλαμπος Καλομοίρης. Το ίδιο απόγευμα, ομάδα 80 ανταρτών του ΔΣΕ κινήθηκε προς τις Μέλαμπες, για να βρει φαγητό και έκανε στάση στο πηγάδι της "Λοχριάς", για να πιούν νερό. Κατά τα μεσάνυχτα έφτασαν στην τοποθεσία "Μαύρα Χαράκια", κοντά στο γυμνό μέρος του Ψηλορείτη και αναπαύθηκαν.
Το ξημέρωμα, παρακρατικοί άρχισαν να ανηφορίζουν προς το σημείο αυτό, ομάδες παρακρατικών και ξεκίνησε μάχη. Προς το μεσημέρι, τους παρακρατικούς ενίσχυσε η Χωροφυλακή. Καθώς πλησίασε το βράδυ, οι αντάρτες, που είχαν καταλάβει ότι βρίσκονταν σε κλοιό, αποφάσισαν να δοκιμάσουν να τον σπάσουν, καθώς τα πυρομαχικά τους τελείωναν. Νεκρός ήταν ήδη ο Μιχάλης Καράλης, του Μπέη και υπήρχαν επίσης τρεις τραυματίες.
Οι αντάρτες κατόρθωσαν να σπάσουν τον κυβερνητικό κλοιό, όμως καθώς κινούνταν έπεσαν σε δεύτερο κλοιό παρακρατικών και χωροφυλάκων, με αποτέλεσμα η ομάδα να χάσει τη συνοχή της. Οι αντάρτες δοκίμασαν να σκορπίσουν σε μικροομάδες.
Μια ομάδα, με επικεφαλής το Γιάννη Ποδιά και οδηγό το Γιώργη Ανδρουλιδάκη, κατέφυγε σε παρακείμενο ύψωμα, με ψηλά πουρνάρια, όμως τις πρώτες πρωινές ώρες έγιναν αντιληπτοί και ξεκίνησε ξανά άγρια μάχη. Οι αντάρτες αμύνονταν όπως μπορούσαν ανάμεσα στις πέτρες και τα δέντρα, όμως ξεκίνησαν να πέφτουν ένας ένας. Από τους τελευταίους σκοτώθηκε ο Γιάννης Ποδιάς.
Οι υπόλοιποι αντάρτες που διέφυγαν του κλοιού, έπεσαν κι αυτοί σε ενέδρες και κλοιούς, με αποτέλεσμα σταδιακά να εξοντωθούν. Ελάχιστοι κατάφεραν να γλιτώσουν και να καταφύγουν στο ΔΣΕ του νομού Χανίων.
Έως σήμερα δεν έχει εξακριβωθεί ο αριθμός των νεκρών της μάχης του Ψηλορείτη, ούτε βέβαια τα ονόματα των πεσόντων. Από τους 80 αντάρτες του Ψηλορείτη, οι επιβεβαιωμένοι νεκροί, στην τριήμερη αυτή μάχη είναι οι εξής:
Γιάννης Ποδιάς, διοικητής του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης.
Δημήτρης Παπάς, αναπληρωτής διοικητής του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης.
Χαράλαμπος Καλομοίρης, ομαδάρχης από τα Ανώγεια.
Μιχάλης Καράλης, μαχητής από τις Μέλαμπες.
Νικήτας Καλομοίρης, μαχητής από τα Ανώγεια, αδελφός του Χαράλαμπου.
Βλάσσης Μαντάκης, μαχητής από τη Χρυσοπηγή, λιμενεργάτης στο επάγγελμα.
Θεόφιλος Τρουλλινός, ομαδάρχης, από το Ηράκλειο.
"Περδικάρης", μαχητής, πρώην στρατιώτης, από τη Στερεά Ελλάδα.
Βασίλης Μιαμής, μαχητής, από την Πραβαλιά Τριφυλίας.
Γ. Θεοδωράκης, μαχητής από τις Σέρρες.
Από της κυβερνητικές δυνάμεις ανακοινώθηκε, ότι κατά την τριήμερη μάχη σκοτώθηκαν: 1 υπενωομοτάρχης, 3 χωροφύλακες, 2 πολίτες (παρακρατικοί) και τραυματίστηκαν συνολικά άλλοι 9, στοιχεία που πιθανόν και να μην είναι ακριβή.
Αιχμάλωτοι πιάστηκαν, οι Ελπιδοφόρος Μανωλεσάκης, Ανδρέας Ρίζογλου, από το Ατσαλένιο Ηρακλείου, Χρήστος Γιαλαμάς, από τη Χρυσοπηγή, Κώστας Ανδριώτης, από το Ατσαλένιο, Σωτήρης Κωστόπουλος, καθηγητής από τη Μακεδονία και ο Μανώλης Λεμπιδάκης από την Ιεράπετρα.
Διέφυγε, ο δάσκαλος, μαχητής του ΔΣΕ, Νίκος Βασιλάκης, που επιβίωσε του Εμφυλίου και έδωσε πολύτιμες μαρτυρίες για τη μάχη του Ψηλορείτη.
Μετά τη μάχη, μια κανιβαλική πομπή των νικητών έφτασε στο Ηράκλειο και παρέλασε στην κεντρική λεωφόρο της πόλης. Στο πρώτο αυτοκίνητο, παρακρατικοί περιέφεραν το κεφάλι του Γιάννη Ποδιά, καρφωμένο σε ένα μακρύ κοντάρι. Στο δεύτερο αυτοκίνητο, άλλοι παρακρατικοί κράδαιναν το δεξί του χέρι, το οποίο είχε τραυματιστεί, το 1944 και είχαν αποκόψει για τα πειστήρια, ώστε να εισπράξουν το ποσό της επικήρυξής του.
Το μακάβριο αυτό θέαμα αποτύπωσε γλαφυρά, το ρυπαρόφυλλο του Ηρακλείου "Πατρίς".
Από την άλλη πλευρά, το τοπικό κυβερνητικό επιτελείο επιδόθηκε σε μια σειρά γελοίων και συνάμα τραγικών ανακοινώσεων. Ανάφεραν ότι ανάμεσα στους αντάρτες του Ψηλορείτη, πολεμούσε κάποιος Βούλγαρος αξιωματικός. Ότι στους νεκρούς βρέθηκαν βουλγαρικά δίκοχα και πηλίκια του βουλγαρικού στρατού με σφυροδρέπανα, ενώ παρουσίαζαν τον αιχμάλωτο, καθηγητή φιλοσοφίας από την Κατερίνη, Σωτήρη Κωστόπουλο, ως Βούλγαρο αξιωματικό.
Οι εννέα που διέφυγαν
Σύμφωνα με πολύτιμη μαρτυρία του δασκάλου Νίκου Βασιλάκη, μαχητή τότε του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης, ομάδα εννέα μαχητών κατόρθωσε να διαφύγει των κλοιών των κυβερνητικών δυνάμεων και ύστερα από μεγάλη πορεία, να φτάσει στο Καλλικράτη, όπου πήρε επαφή με τον πιστό και έντιμο λαϊκό αγωνιστή, Σπύρο Γιωργιλλή. Η ομάδα συνδέθηκε με την ομάδα ανταρτών του Γιάννη Μπαντούρη και πέρασε στο οροπέδιο του Ομαλού.
Οι εννέα αντάρτες του ΔΣΕ Ανατολικής Κρήτης που διέφυγαν ήταν οι παρακάτω:
Μανώλης Φραγκιαδάκης, επικεφαλής της ομάδας, αξιωματικός του ΔΣΕ και γεωπόνος από τη Θεσσαλονίκη.
Νίκος Βασιλάκης, δάσκαλος.
Αργύρης Μπάρας, από τη Χαλκιδική.
Γιάννης Νικολόπουλος, από την Αθήνα.
Αρχελάκος, από τα Κύθηρα.
Γιάννης Μανδαλάκης, από τη Βιάννο.
Κλέαρχος Ατσαλένιος, πιθανώς ψευδώνυμο.
Βλάσσης Κοβατζίδης (Σιδεράς), πιθανώς από την Πέλλα.
Πάνος Κόντογλου, γεωπόνος.
Πηγή: Λευτέρης Ηλιάκης, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Κρήτη, Αυτοέκδοση, Χανιά 2002, 285- 296.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου