Kεφαλοκυνηγοί

Πολλές φορές έχουμε αναφερθεί στην πρακτική του αποκεφαλισμού των παρακρατικών στα θύματά τους, κατά την περίοδο του Εμφυλίου. Η πρακτική αυτή εκτός από την ατίμωση του νεκρού, την απανθρωποποίησή του και την τρομοκράτηση της κοινής γνώμης, πολλές φορές χρησιμοποιούνταν και για ... βιοποριστικούς λόγους. 

Είναι γνωστό από πληθώρα μαρτυριακού υλικού, ότι οι συμμορίες και οι χωροφύλακες πολλές φορές απέκοβαν τα κεφάλια των νεκρών του ΔΣΕ ή των δολοφονημένων αιχμαλώτων τους προκειμένου να τα πουλήσουν στις αρχές έναντι αντιτίμου της μιας λίρας, ή σε περιπτώσεις που ο νεκρός ήταν επικηρυγμένος, για να εισπράξουν τα χρήματα της επικήρυξης.

Ο Κόκκινος Φάκελος μελετώντας αρχειακό υλικό της εφημερίδας Αλήθεια της Τρίπολης, εντόπισε δύο σπανιότατα άρθρα στα οποία αναφέρεται αυτή η πρακτική και επιβεβαιώνει το μαρτυριακό υλικό που διαθέτουμε. Τα άρθρα είναι φυσικά γραμμένα στη γλώσσα της εποχής, βρίθουν υπερβολών και χαρακτηρισμών, αποτυπώνουν όμως πλήρως το κλίμα του Εμφυλίου.

Άρθρο Πρώτο

Παρουσιάζεται η περίπτωση του "εθνικόφρονα πολίτη"Δημ. Παπαδόπουλο ή Χάρο (προφανώς παρακρατικός ή ΜΑΥ), ο οποίος επιστρέφοντας στο χωριό του Λουκά εντόπισε τέσσερις κομμουνιστές να χορεύουν στο καφενείο του χωριού. Ο Παπαδόπουλος μαχαίρωσε απανωτά τον Χαρ. Γιαννίκο, ενώ οι υπόλοιποι διέφυγαν. Αργότερα, ο Παπαδόπουλος απέκοψε το κεφάλι του "κτήνους" και το μετέφερε στις αρχές.

Άρθρο Δεύτερο

Παρουσιάζεται η περίπτωση του "πρώην αντάρτη" Γεώργιου Μπαλή ή Μπεκίραγα, ο οποίος στη θέση Βουλιάνοι κοντά στο χωριό Νεστάνη, παραφύλαξε και δολοφόνησε τον Σπήλιο Γκότση, αντάρτη του ΔΣΕ που κρύβονταν εκεί. Αργότερα ο Μπαλής απέκοψε το κεφάλι του θύματός του και το μετέφερε στις αρχές. 

Πηγή: Αλήθεια της Τρίπολης, 23/1/49, αριθ. φύλλου 163

Νίκος Λάτσης - Μια σεμνή μορφή του αγώνα

Ο Νίκος Λάτσης γεννήθηκε στο χωριό Αστέρι- Βιρνίκο Λακωνίας και εργάστηκε σαν δικηγόρος στην κωμόπολη Μολάοι Λακωνίας. Από φοιτητής πέρασε στις γραμμές του ταξικού κινήματος και εντάχθηκε στην ΟΚΝΕ. 

Το 1940 στον Ελληνο-Ιταλικό πόλεμο επιστρατεύτηκε, έγινε επιλοχίας και παρασημοφορήθηκε για ανδραγαθία.Όταν επέστρεψε από το μέτωπο δικηγόρησε για λίγο στους Μολάους και αναγκάστηκε να βγει στην παρανομία διότι τον καταδίωκαν οι Ιταλοί που του έκαψαν το σπίτι, κρυβόταν εκεί κοντά. Η οικογένειά του έμενε στα Νιάτα σε σπίτια γνωστών.

Επειδή οι Ιταλοί βρίσκονταν στις κωμοπόλεις, στα χωριά υπήρχε ελεύθερο πεδίο δράσης, ο Ν. Λάτσης ήλθε στον Άγιο Βασίλη, όπου μαζί με το γιατρό Νίκο Μάστορη που καταγόταν επίσης από τον Άγιο Βασίλη και τον Κώστα Απαλοδήμα από τον Κοσμά, οργάνωσαν το ΕΑΜ και τον ΕΛΑΣ της περιοχής. 

Στην Κατοχή θα υπηρέτησε στον ΕΛΑΣ ως πολιτικός επίτροπος (καπετάνιος) του 8ου Συντάγματος. Στον ΕΛΑΣ υιοθέτησε το ψευδώνυμο "καλόγερος". 

Το καλοκαίρι του 1944 και ενώ ο ίδιος βρίσκεται στο βουνό,  Γερμανοί και Ταγματασφαλίτες θα σκοτώσουν τη γυναίκα του Παναγιώτα μπροστά στα ανήλικα παιδιά τους. 

Κατά την περίοδο της Συμφωνίας της Βάρκιζας αναγκάστηκε να καταφύγει στο βουνό. Μετά τη Βάρκιζα είχε λάβει τα μέτρα του, δεν παρέδωσε τον οπλισμό του και ούτε πιάστηκε αιχμάλωτος. Από το 1946 θα πρωτοστατήσει στη σύσταση του Δημοκρατικού Στρατού Πελοποννήσου. Με τον ΔΣΠ θα δραστηριοποιηθεί στην περιοχή του Πάρνωνα ως καπετάνιος του εκεί συγκροτήματος και μέλος της Νομαρχιακής Επιτροπής Λακωνίας του ΚΚΕ. 

Κατά τη δράση του ως αντάρτης του ΔΣΠ, στα χέρια του κλιμακίου του θα πέσει ο επικεφαλής των Ταγμάτων Ασφαλείας που βίασε και δολοφόνησε τη γυναίκα του. Ο Νίκος Λάτσης το χειρίστηκε με τόση ψυχραιμία που εντυπωσίασε του συντρόφους του. Σύμφωνα με τον Αρίστο Καμαρινό είπε στον αιχμάλωτο τα παρακάτω: " Εμείς δεν δολοφονούμε άνανδρε. Θα απολογηθείς κανονικά και θα αποφασίσει το Ανταρτοδικείο. Μην κλαις." Στις 7/8/49, ο Νίκος Λάτσης πιάνεται αιχμάλωτος και βαριά τραυματισμένος σε λούφα από στρατιώτες και παρακρατικούς. Δεν θα φθάσει ποτέ σε δικαστήριο ή φυλακή, αφού οι παρακρατικοί που τον μεταφέρουν θα τον δολοφονήσουν άγρια, έξω από το χωριό Πλατανάκι του Πάρνωνα. 

Ο Νίκος Λάτσης με τον γιό του Γιάννη. Ο μικρός κρατά το πιστόλι λούγκερ και φορά το μπερέ του πατέρα του

Πηγή: Αρίστος Καμαρινός, Ο Εμφύλιος στην Πελοπόννησο, Σύγχρονη Εποχή σ. 143

Η σφαγή της Ξηρόβρυσης Κιλκίς (1946)

Ξηρόβρυση Κιλκίς σήμερα

Στις 18 Νοεμβρίου του 1946, αντάρτες του Κιλκίς διενεργούν μικρή επιχείρηση κατά της φρουράς του σιδηροδρομικού σταθμού των Μουριών κοντά στη λίμνη Δοϊράνη, στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα. Η μάχη κράτησε λίγο αφού οι αντάρτες διαπίστωσαν ότι ο σταθμός ήταν απρόσβλητος από εξωτερικά πυρά. Η μάχη στοίχισε τη ζωή σε δύο σιδηροδρομικούς και έναν πολίτη. 

Δύο μέρες μετά θα λάβει χώρα μια από τις μεγαλύτερες σφαγές αμάχων του Εμφυλίου πολέμου με αφορμή τα περιστατικά στο σταθμό των Μουριών. 

Η Ξηρόβρυση Κιλκίς, ένα χωριό 465 κατοίκων, οι οποίοι ήταν στην πλειονότητά τους πρόσφυγες από τον Καύκασο και αριστεροί, θα δεχτεί την οργή των δεξιών παρακρατικών. Από το χωριό αυτό ήταν γνωστό ότι κατάγονταν ο τοπικός επικεφαλής των ανταρτών Π. Σαββίδης (Καραϊσκάκης), τον οποίο είχαν ακολουθήσει στο βουνό και άλλοι συχωριανοί του. 

Μετά την επίθεση των ανταρτών στις Μουριές, το χωριό είχε ειδοποιηθεί από τους αντάρτες για την πιθανότητα αντιποίνων, έτσι 300 από τους κατοίκους του είχαν καταφύγει στο Κιλκίς φοβούμενοι πράξεις αντεκδίκησης. 

Στις 20 Νοεμβρίου του 1946, παραστρατιωτικοί του Λαζίκ και του Μπαντουβάκη εισέβαλαν στην Ξηρόβρυση μπλοκάροντας και τις δύο βασικές εξόδους του χωριού. Η Χωροφυλακή του Κιλκίς ενώ επιβεβαιωμένα είχε πληροφορηθεί την επικείμενη επίθεση δεν έπραξε τίποτα, αν και το χωριό απέχει μόνο λίγα χιλιόμετρα από την πόλη. 

Η επίθεση κράτησε από 4 έως 8 ώρες και ο απολογισμός της ήταν ο θάνατος 47 αμάχων, μεταξύ αυτών και πολλοί συγγενείς του Σαββίδη, ο τραυματισμός ακόμα 15 αμάχων, η καταστροφή 50 σπιτιών και η σφαγή  πολλών αιγοπροβάτων. Ο Ριζοσπάστης της εποχής αναφέρει το κάψιμο 110 εκ των 120 σπιτιών και τη σφαγή 1000 προβάτων. 

Τα περισσότερα θύματα της επίθεσης των παρακρατικών ήταν γυναίκες και μικρά παιδιά. Πολλές από τις γυναίκες σύμφωνα με καταγγελίες βιάστηκαν πριν δολοφονηθούν άγρια. Μετά τη σφαγή απέμειναν μόνο ηλικιωμένοι στο χωριό, ενώ ακόμα και σήμερα, ο πληθυσμός του δεν έχει ανακάμψει. 

Ντοκουμέντα

Πηγή: Πολυμέρης Βόγλης, Η Αδύνατη Επανάσταση, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 2014 σ. 162-163

           

Η μάχη στη γέφυρα του Κοράκου

Στις 9-20 Μάρτη του '49 η Ι Μεραρχία του Φλωράκη και η II Μεραρχία του Διαμαντή παίρνουν εντολή από το Γενικό Αρχηγείο να επιχειρήσουν αντιπερισπασμό προς ΑΡΤΑ. Ο αντιπερισπασμός πέτυχε, ο Εθνικός Στρατός θεώρησε ότι εξελίσσεται επίθεση στην Αρτα και για να την αντιμετωπίσει απέσπασε δυνάμεις από Κόνιτσα, Β. Πίνδο.

Ετσι έγινε κατορθωτό να ανακαταληφθούν στο Γράμμο Ασημοχώρι Βούρμπιανη - Κάντσικο - Πύργος Στράτσιανης - Κάμενικ. Ο αντιπερισπασμός βοήθησε να περάσει το δρόμο Γιάννενα - Τρίκαλα η Φάλαγγα των Αόπλων που ξεκίνησε από τα Χάσια.

Τα τμήματα του ΔΣΕ συμπτύσσονται από την περιοχή του Βάλτου, προς τη γέφυρα Κοράκου. Ολα τα περάσματα είναι πιασμένα. Ο ΔΣΕ με πολύ κόπο και σθένος κρατάει τη γέφυρα, τα «Πέντε Αδέρφια», και το ύψωμα πάνω από τη γέφυρα στις Πηγές.

Γύρω από τη γέφυρα μια κόλαση φωτιάς και σίδερου. Αεροπορία, πυροβολικό έχουν στόχο να ρίξουν τη γέφυρα, να αποκόψουν τα τμήματά μας. Η αεροπορία ανέλαβε να καταστρέψει το γεφύρι με πολυβολισμούς και ρουκέτες. Τα ΣΠΙΤΦΑΪΡ πραγματοποίησαν 150 εξόδους. Με αυτή την αποστολή, ολόκληρη τη μέρα 28η Μάρτη 49 γύρω από το γεφύρι Κοράκου εκτυλίχτηκαν μερικές από τις πλέον άγριες συμπλοκές ολόκληρου του Εμφυλίου.

Τα τμήματά μας περνούν, ο μεγάλος τους όγκος. Μια διμοιρία μόνο ξεκόπηκε δυτικά του Αχελώου. Ωρα 21.15 στις 28 Μάρτη 1949 η γέφυρα του Κοράκου τινάζεται στον αέρα.

Είχε άνοιγμα στη βάση 84 μέτρα και ύψος στη μέση της καμάρας 46 μέτρα. Σήμερα δεν απομένουν παρά δεξιά και αριστερά του ποταμού τα βάθρα της Γέφυρας Κοράκου, το παλιό φυλάκιο Κούλα.

Τα τμήματα του ΔΣΕ τράβηξαν για τα Πετρίλια.

Η Ι Μεραρχία του Φλωράκη έμεινε στο χώρο της Αργιθέας.

Η II του Διαμαντή τράβηξε για τη Ρούμελη. 

Δεν ξανασυναντήθηκαν ποτέ.

Τον Αύγουστο του '49 έπεσε ο Γράμμος.

H εκτόπιση του ΕΔΕΣ από την Ήπειρο (1944)

Η στρατιωτική επιχείρηση εκτόπισης του ΕΔΕΣ από την Ήπειρο εντάσσεται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο επιχειρήσεων του ΕΛΑΣ μετά την Απελευθέρωση. Η επιχείρηση εκτόπισης του ΕΔΕΣ μαζί με αυτή της εκτόπισης του δωσίλογου Αντών Τσαούς από τη Μακεδονία, έλαβαν χώρα κατά την έκρηξη των Δεκεμβριανών στην Αθήνα και θεωρείται ότι σε ότι αφορά το στρατιωτικό τους υπόβαθρο, αποτέλεσαν μεγάλο στρατηγικό ατόπημα, αφού απέσπασαν μεγάλες και αξιόμαχες δυνάμεις του ΕΛΑΣ από την Αθήνα και τα άλλα αστικά κέντρα της χώρας.

Από το Στέφανο Σαράφη υποστηρίζεται δε η γνώμη ότι και οι δύο επιχειρήσεις βασίστηκαν σε πληροφορίες που επίτηδες η βρετανική στρατιωτική αποστολή άφησε να διαρρεύσουν, προκειμένου να απασχοληθεί το πιο αξιόμαχο μέρος του ΕΛΑΣ εκτός Αθηνών.

Συγκεκριμένα, κατά τον Στέφανο Σαράφη η βρετανική στρατιωτική αποστολή ανάφερε χιλιάδες αντάρτες του ΕΔΕΣ που συγκεντρώνονταν στην Πρέβεζα προκειμένου να ξεκινήσουν επιχειρήσεις σε Άρτα και Γιάννενα. 

Για τις 21- 29 Δεκεμβρίου 1944 ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Γεράσιμος Μαλτέζος αναφέρει: «Το Γενικό στρατηγείο του ΕΛΑΣ ανέλαβε ως αποστολή το ξεκαθάρισμα του ΕΔΕΣ από την Ήπειρο και του Αντών Τσιαούς στην Ανατολική Μακεδονία. Στην επιχείρηση αυτή έλαβαν μέρος τρεις Μεραρχίες και δύο Συντάγματα, συνολική δύναμη 14.000 ανδρών, σύμφωνα με τον στρατηγό Σαράφη».

Στις 23- 24 Δεκεμβρίου 1944 ο Ναπολέων Ζέρβας επισκέπτεται την Πρέβεζα προκειμένου να σχεδιάσει την κίνηση των δυνάμεων του ΕΔΕΣ που δέχονται σφοδρή πίεση από τον ΕΛΑΣ. Συγκεκριμένα ο ΕΛΑΣ έχει εκτοπίσει τον ΕΔΕΣ από την Φιλιππιάδα, την Πάργα και την Παραμυθιά. Η έκβαση των συγκρούσεων οδηγεί τον Ζέρβα στο συμπέρασμα ότι οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ είναι υπέρτερες και πώς ο ΕΔΕΣ θα πρέπει σύντομα να απεργασθεί σχέδιο υποχώρησης. Μετά την εγκατάλειψη της ιδέας αντίστασης στη Φιλιππιάδα και προετοιμάζοντας την μεταφορά των δυνάμεων του ΕΔΕΣ στην Κέρκυρα, βρετανικά σκάφη διατάχθηκαν από τον Σκόμπι και κατέφθασαν στην Πρέβεζα και άρχισε η μεταφορά των τραυματιών του ΕΔΕΣ και 1000 ομήρων που κουβαλούσε από τα Γιάννενα, Άρτα, Φιλιππιάδα, Πρέβεζα. Πρόκειται για μέλη και στελέχη του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του ΚΚΕ που ο ΕΔΕΣ έχει αιχμαλωτίσει στους χώρους ελέγχου του.

Στις 26 Δεκέμβρη 1944 από την Ηγουμενίτσα μεταφέρθηκαν στην Κέρκυρα η Χ Μεραρχία του ΕΔΕΣ, 230 τραυματίες και 800 όμηροι. Ο Μυριδάκης στο βιβλίο του, επιβεβαιώνει ότι ο Ναπολέων Ζέρβας επιβιβάστηκε στο αντιτορπιλικό Πάνθηρ και στις 31 Δεκέμβρη όλοι βρίσκονταν στην Κέρκυρα. Έτσι ο Ζέρβας κατόρθωσε να διασώσει τον κύριο όγκο των δυνάμεών του.

Παράλληλα με τους ενόπλους του ΕΔΕΣ μεταφέρονται στην Κέρκυρα και οικογένειες πολιτών της Πρέβεζας και της Άρτας που υπήρχαν πληροφορίες ότι «επρόσκειντο φιλικά στον ΕΔΕΣ και κινδύνευαν από αντίποινα του ΕΛΑΣ». Η μεταφορά αυτή αόπλων πολιτών, με λίγα αντικείμενα οικοσκευής, έγινε εσπευσμένα με Ελληνικά και Βρετανικά πλοία. Ειδικότερα στις 23 Δεκεμβρίου 1944 μια ομάδα Πρεβεζάνων πολιτών, και πολιτών από την Άρτα, που εμπεριείχε την οικογένεια του Λάζαρου Συνέσιου, αναχώρησε με Βρετανικό αρματαγωγό για Κέρκυρα. Εκεί οι Πρεβεζάνοι και Αρτινοί παρέμειναν μέχρι τον Απρίλιο – Μάιο 1945 οπότε και επέστρεψαν με Ελληνικά πλοία πίσω στις έδρες τους.

Στις 26- 28 Δεκεμβρίου 1944 ο ΕΛΑΣ εισέρχεται και καταλαμβάνει χωρίς μάχη την Πρέβεζα. Άλλες δυνάμεις του ΕΛΑΣ (24ο Σύνταγμα με επικεφαλής τον Αραχναίο, Γεώργιο Κατεμή) προωθούνται στην Ακαρνανία ενώ το 3/40 Σύνταγμα του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Γεράσιμο Μαλτέζο εισέρχεται στην Άρτα. Στην Πρέβεζα, η είσοδος του ΕΛΑΣ συνοδεύεται με τη σύσταση λαϊκών δικαστηρίων, ακριβώς επειδή έχει .προηγηθεί μεγά1λη σύγκρουση φτου ΕΛΑ1Σ με τον ΕΔΕΣ και τα τραγικά γεγονότα των σφαγών της Παργινόσκαλας. 

Με την υπογραφή της Συνθήκης της Βάρκιζας, η περιοχή της Ηπείρου επιστρέφει σε μια τεταμένη κανονικότητα. Ο ΕΔΕΣ και ο Ζέρβας επιστρέφουν από την Κέρκυρα και ο ΕΛΑΣ αποσύρει τις δυνάμεις του. Παράλληλα ο ΕΔΕΣ απελευθερώνει τους κρατουμένους του, οι οποίοι επιστρέφουν σε άθλια κατάσταση στα σπίτια τους. Σύντομα ,ξεκινούν οι πρώτες διώξεις κομμουνιστών, μαχητών και στελεχών της Εθνικής Αντίστασης και η εποχή της Λευκής Τρομοκρατίας.

Ο Γεράσιμος Μαλτέζος γράφει για την είσοδο του ΕΛΑΣ στην Πρέβεζα: «Φτάσαμε στα υψώματα βόρεια της αρχαίας Νικόπολης και αργά το βράδυ παρατηρήσαμε τα τμήματα του ΕΔΕΣ που είχαν θέσεις μάχης στο στενό της Σμυρτούλας. Αναφέραμε στο Σύνταγμα και πήραμε διαταγή να καταυλισθούμε για επίθεση το άλλο πρωί. Τη νύχτα ψιλόβρεχε και έκανε κρύο… Σε λίγο δεχθήκαμε βολές από αντιτορπιλικό πλοίο από το Ιόνιο πέλαγος… Πρωί πρωί της 27 Δεκεμβρίου 1944 στήσαμε 4 πυροβόλα και αρχίσαμε βολή εναντίον του αντιτορπιλικού. Μόλις έπεσαν μερικά βλήματα κοντά του, αμέσως άναψε τις μηχανές και τόσκασε στό πέλαγος. Μέσα, όπως βεβαιώνει ο Μυριδάκης βρισκόταν και ο Ναπολέων Ζέρβας».

Φωτογραφίες

Χαράλαμπος Χατζηγεωργιάδης. Πιάστηκε και βασανίστηκε από τον ΕΔΕΣ στην Κέρκυρα, το Γενάρη του 1945. Από τα βασανιστήρια, τα πόδια του έπαθαν γάγγραινα και του τα έκοψαν.

NΙΚΗΤΗΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΥ

Η κυρία Μαίρη Καλαφάτη απάντησε ορθά στην ερώτησή μας και κερδίζει το βιβλίο του διαγωνισμού μας.

Η απάντηση ήταν ο Βασίλης Παπασωτηρίου

ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΜΙΚΡΟΣ ΔΙΑΓΩΝΙΣΜΟΣ

Ο Κόκκινος Φάκελος διοργανώνει τον δεύτερο μικρό διαγωνισμό του ιστολογίου. 

Ο διαγωνισμός όπως και ο προηγούμενος περιλαμβάνει μια ερώτηση η απάντηση της οποίας εξασφαλίζει στον νικητή το έπαθλο του διαγωνισμού. 

Νικητής του διαγωνισμού θα είναι ο φίλος ή φίλη που θα απαντήσει πρώτος/πρώτη σωστά στην ακόλουθη ερώτηση: 

Στην παρακάτω γνωστή φωτογραφία εικονίζεται ο καπετάνιος του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης και ο γνωστός παπά- Ανυπόμονος, ιερέας Γερμανός Δημάκης. Όμως ποιο πρόσωπο εικονίζεται να χαμογελά στο φακό με τον μπερέ δεξιά του Άρη; 

Ο νικητής του διαγωνισμού θα κερδίσει το βιβλίο του Βάσου Κουτσογιαννόπουλου, Μαρτυρία Εξορίας, εκδ. Βιβλιόραμα

Το βιβλίο θα σας αποσταλεί εντός 7 εργάσιμων ημερών.

Η απάντησή σας πρέπει να περιέχει όνομα και επώνυμο, καθώς και διεύθυνση αποστολής του βιβλίου.

Τα στοιχεία σας δεν θα δημοσιεύονται αφού το blog διαθέτει φίλτρο σχολίων και είναι ορατά μόνο σε εμάς.

41ο Φεστιβάλ ΚΝΕ - Ιστορικά ντοκουμέντα

Στις 8, 9 και 10 Οκτωβρίου, στο 41ο Φεστιβάλ ΚΝΕ στο Πάρκο Τρίτση, θα μπορέσουμε να έρθουμε σε επαφή με ένα πλούσιο και ενδιαφέρον μέρος του ιστορικού αρχείου του ΚΚΕ. Πρόκειται για ένα από τα γνωστά ιστορικά αφιερώματα του φεστιβάλ, που αυτή τη φορά θα έχει ως θέμα του τον πολιτικό εγκλεισμό και την εξορία των κομμουνιστών και κομμουνιστριών, από εποχής Ελ. Βενιζέλου έως και τη Δικτατορία. 

Πλούσιο αρχειακό υλικό, ιστορικά ντοκουμέντα και φωτογραφίες υπόσχονται να μας φέρουν κοντά στις προσωπικές και συλλογικές διαδρομές των αλύγιστων της ταξικής πάλης.

Tρία γράμματα από τη Μακρόνησο

Τρία επιστολικά δελτάρια τριών σπουδαίων ανθρώπων που διώχθηκαν, βασανίστηκαν και εξορίστηκαν στο ελληνικό Νταχάου, με μοναδική αιτία τον πατριωτισμό τους και τις πολιτικές τους ιδέες για έναν πιο δίκαιο κόσμο. 

Μάνος Κατράκης στον φίλο του Δημήτρη Σταυρολέμη

Δημήτρης Φωτιάδης στη γυναίκα του Κατίνα Φωτιάδη

Γιάννης Ρίτσος στον φίλο του Μίμη Σταυρολέμη

Το γράμμα του κλείνει με μερικούς στίχους: 

Φουντώνει την καρδιά μου η άνοιξη

στίχοι πρασινίζουν τα όνειρά μας

ντύνουν με καινούργια φύλλα τη ζωή

και σας σκέπτουμαι και σας φιλώ σα να τραγουδώ

Φωτογραφικά Ντοκουμέντα Εμφυλίου

Τα παρακάτω φωτογραφικά ντοκουμέντα αναρτήθηκαν στον ακόλουθο σύνδεσμο και σύμφωνα με τον συγγραφέα του άρθρου που τα ακολουθεί, προέρχονται από φωτογραφικό αρχείο του πατέρα του ο οποίος κατά τον Εμφύλιο υπηρετούσε στον Εθνικό Στρατό κι έλαβε μέρος στις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις Λαμίας, Μακρακώμης, Καρπενησίου και μετά στην Λάρισα και την Καστοριά. 

Οι φωτογραφίες παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον αφού αποτελούν τα τελευταία φωτογραφικά ντοκουμέντα δύο εκ των σημαντικότερων αγωνιστών της Ρούμελης, των καπετάν Πυθαγόρα (Γεώργιος Μπελκάκης) και Νίκου Διένη (Παπούας). 

Και οι δύο αγωνιστές μετά τη σύλληψή τους ανακρίθηκαν και εκτελέστηκαν με συνοπτικές διαδικασίες από έκτακτα στρατοδικεία της εποχής. 

Οι φωτογραφίες πιθανότατα έχουν τραβηχθεί για προπαγανδιστικούς λόγους από φωτογράφο του Εθνικού Στρατού κι αυτό είμαστε σε θέση να το υποθέσουμε με ασφάλεια αφού παρουσιάζουν θεματολογική ενότητα με άλλες προπαγανδιστικές φωτογραφίες που είναι ευρύτερα γνωστές. Φωτογραφίες αυτού του τύπου συνήθως έχουν θεματολογία που επικεντρώνει στα πρόσωπα των αιχμαλώτων ανταρτών, επικεντρώνοντας συνήθως σε αντάρτες και αντάρτισσες μικρής ηλικίας. Συνοδεύονται επίσης από φωτογραφίες που εικονίζουν αντάρτες που γευματίζουν ή καπνίζουν (προκειμένου να προβάλλεται η ευαισθησία του Ε.Σ.) και φωτογραφίες οπλισμού των ανταρτών που έχει καταληφθεί από τον Εθνικό Στρατό. 

Αναδημοσιεύουμε με επιφύλαξη των πνευματικών δικαιωμάτων

Σύλληψη του καπετάν Πυθαγόρα (Γεώργιος Μπελκάκης), Ιούνιος του 1949

Ο καπετάν Πυθαγόρας κατά τη σύλληψή του

Ανάκριση του Πυθαγόρα 

Ο καπετάν Πυθαγόρας καπνίζει στη σκηνή μετά τη σύλληψή του.

Ο Νίκος Διένης  (Παπούας) μεταφέρεται  μετά τη σύλληψή του άρρωστος.

Αντάρτισσες αιχμάλωτες

Νεαρός αντάρτης και αντάρτισσα αιχμάλωτοι

Αντάρτισσες αιχμάλωτες

Αντάρτισσες αιχμάλωτες

Αντάρτης αιχμάλωτος γευματίζει

Νεαρές αντάρτισσες γευματίζουν αιχμάλωτες σε σκηνή

Αιχμάλωτοι αντάρτες και αντάρτισσες του ΔΣΕ

Αντάρτισσες αιχμάλωτες του Εθνικού Στρατού.

Οπλισμός των ανταρτών του ΔΣΕ που καταλήφθηκε από τον Εθνικό Στρατό. 

Αντάρτισσες του ΔΣΕ αιχμάλωτες

Αντάρτισσες του ΔΣΕ αιχμάλωτες

Νεαρός αντάρτης αιχμάλωτος του Εθνικού Στρατού

Νεαρή αντάρτισσα αιχμάλωτη του Εθνικού Στρατού

Νεαρός αντάρτης αιχμάλωτος του Εθνικού Στρατού

Νεαρός αντάρτης αιχμάλωτος του Εθνικού Στρατού

Το τέλος του Καπετάν Φουρτούνα

Με την συνδρομή φίλου αναγνώστη μας είμαστε σήμερα σε θέση να αναρτήσουμε μαρτυριακό υλικό σχετικά με τις τελευταίες ημέρες και το θάνατο του λευκαδίτη αγωνιστή Στάθη Πιάκα γνωστού και ως καπετάν Φουρτούνα. (Βιογραφικά στοιχεία εδώ). Αναδημοσιεύουμε τις πληροφορίες που λάβαμε σχετικά:

Η ιστορία του τέλους του καπετάν Φουρτούνα είναι από πρώτο χέρι καθώς γνώρισα (και υπάρχουν ακόμη) κάποιους από τους πρωταγωνιστές της.

 Ο "Φουρτούνας" -στην  περιοχή της Αιγιαλείας ήταν γνωστός με το όνομα του (Στάθης) αλλά κανείς δεν ήξερε το επώνυμό του ούτε τον τόπο καταγωγής του, μόνο ότι ήταν από τη Ρούμελη.

Έδρασε στην περιοχή της Αιγιαλείας του νομού Αχαΐας.

Προς το τέλος του Εμφυλίου είχε αποκοπεί και έβρισκε καταφύγιο κινούμενος συνεχώς με έναν ντόπιο αντάρτη του Δ.Σ.τον Καλπενο από την Σβυρου(σημερινή Όαση) στα γύρω χωρία, Βερσοβα (σημερινό Χρυσάνθιο), Αρφαρα, Βελλα ,Αράχοβα, Βαλιμη , έναν κύκλο δηλαδή περίπου 25-30 χιλιόμετρων.

Η χωροφυλακή γνώριζε την παρουσία του αλλά το ανάγλυφο του εδάφους και το ότι δεν υπήρχε αμαξιτός δρόμος (κοντινότερο σημείο η χωροφυλακή  Ακρατας στα 20 -25 χλμ.) τον βοηθούσε στο να διαφεύγει εύκολα. Ένα βράδυ όμως εδόθη πληροφορία ότι θα διανυκτέρευε στο χωριό του Καλπενου σε συγκεκριμένο σπίτι στην αρχή του χωριού Σβυρου.

Μαζεύτηκε απόσπασμα από χωροφύλακες με τμήματα ΜΑΥ και με στρατολόγηση  ντόπιων από το χωριό Βερσοβα (άλλων βίαια και άλλων εθελοντικά) κι έγινε νυχτερινή επιδρομή.

Την ώρα εκείνη ο Στάθης και ο Καλπενος  (με το ζευγάρι που τους φιλοξενούσε) ετοιμάζονταν για δείπνο, και  ο τελευταίος βοηθούσε να φτιάξουν τηγανίτες στο τζάκι.(έριχνε το ζυμάρι στο τηγάνι).
 Ο Στάθης έχοντας πάντα την προσοχή αυξημένη άκουσε κάποιο θόρυβο, έβγαλε το πιστόλι του (Parabelum) και έπιασε την πόρτα,ο δε Καλπενος έβγαλε μια χειροβομβιδα. Πριν όμως προλάβει να βγάλει την περόνη (στα χέρια του είχε ζυμαρια) από ένα παράθυρο που έβλεπε στο δρόμο χωρίς να είναι εντελώς κλειστά τα παντζούρια, πυροβολήθηκε και έμεινε στον τόπο.

Ταυτόχρονα έγινε έφοδος στο σπίτι από δυο ενόπλους.
Εδώ η μοίρα έπαιξε το παιχνίδι της.Ο Στάθης ταμπουρωμένος πίσω από την πόρτα τους πυροβολεί άλλα το πιστόλι του παθαίνει εμπλοκή.

Ένας τρίτος ένοπλος εισβάλλει και από τον φόβο του πυροβολώντας αδιακρίτως σκοτώνει την  γυναίκα που έντρομη ούρλιαζε.. Ο Στάθης προσπάθησε να αμυνθεί με γροθιές,και να διαφύγει  εκμεταλλευόμενος την σύγχυση που δημιουργήθηκε (ήταν σωματώδης)αλλά η λάμπα του πετρελαίου περιεργως από τους πυροβολισμούς δεν έσβησε (στο σκοτάδι δεν θα πυροβολούσαν) και ενώ κατάφερε να εξουδετερώσει με άγρια πάλη και τραυματισμένος τους δυο,  πυροβολουμενος συνεχώς υπέκυψε(είχε δεχθεί έξι και κατ άλλους εννέα σφαίρες).

Η συνέχεια είναι λίγο πολύ γνωστή.

Τους έκοψαν τα κεφάλια και τα μετέφεραν στο χωριό Βερσοβα όπου και
τα έστησαν σε ένα τσιμεντένιο βάθρο στην πλατεία έχοντας στα στόματα τους από ένα τσιγάρο..

Το σώμα του έχει ταφεί στην άκρη του νεκροταφείου της Σβυρους (στην μάντρα)


Ευχαριστούμε πολύ το φίλο που μας εμπιστεύθηκε τη μαρτυρία του.

Φωτογραφίες

Βέρσοβα σήμερα

Tα γεγονότα του Βόλου στις 10/01/1946

Ένα από τα πιο χαρακτηριστικά περιστατικά της περιόδου της Λευκής Τρομοκρατίας, το οποίο περιγράφει άρτια το προεμφυλιακό κλίμα της εποχής, αποτελεί η μεγάλη επίθεση της Χωροφυλακής στις 10 Ιανουαρίου του 1946. 

Με τις εκλογές και το δημοψήφισμα για τον βασιλιά να ετοιμάζονται και την ισχύ των ΕΑΜικών οργανώσεων και του ΚΚΕ να διατηρούν ακόμα σοβαρά ερείσματα στον λαό, το αστικό κράτος της εποχής επιχειρούσε να τρομοκρατήσει την επαρχία και τις πόλεις της προκειμένου να ελέγχει αρτιότερα τα εκλογικά αποτελέσματα. 

Για την πόλη του Βόλου, οι αρχές είχαν την ενημέρωση ότι σοβαρή μερίδα του πληθυσμού πρόσκειται πολιτικά στις θέσεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ και για αυτό και προετοίμαζαν πολιτικό πογκρόμ προκειμένου να επιβάλλουν κλίμα τρομοκρατίας στην πόλη. Η ευκαιρία αυτή τους δόθηκε στις 10 Ιανουαρίου του 1946, όταν στην πόλη έφθασε αντιπροσωπία του ΚΚΕ και ο ίδιος ο Νίκος Ζαχαριάδης για να μιλήσει στον λαό του Βόλου. Η ομιλία ήταν σαφώς προγραμματισμένη και το ΚΚΕ βρίσκονταν εκείνη την εποχή σε νόμιμο καθεστώς. 

Η υποδοχή που οι Βολιώτες επιφύλαξαν στην αντιπροσωπία του ΚΚΕ ήταν θερμή και ιδιαίτερα επίσημη και στην εκδήλωση συμμετείχε ενεργά η Φιλαρμονική της πόλης. Στρατιωτικές δυνάμεις και δυνάμεις της Χωροφυλακής περικύκλωσαν την εκδήλωση και χωρίς καμιά αφορμή άνοιξαν πυρ ενάντια στους παρευρισκόμενους. Κατά την συμπλοκή που ακολούθησε σκοτώθηκαν συνολικά 4 πολίτες και τραυματίστηκαν 18. Η εκδήλωση μετατράπηκε σε κηδεία την επομένη, στην οποία παρά το κλίμα, συμμετείχαν πολλές δεκάδες χιλιάδες άτομα από όλη την περιοχή. 

Χαρακτηριστικό είναι ότι στον Βόλο εφαρμόστηκε με ιδιαίτερη βιασύνη το Γ' Ψήφισμα και τα έκτακτα μέτρα "τάξεως" μετά τις εκλογές. 

Πηγή: Γιώργος Μαργαρίτης, Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, Τόμος 1Α, Βιβλιόραμα, σελ. 180

Σελίτσιανη Λάρισας - Τα γεγονότα της 24ης Απριλίου 1946

Το παρακάτω ιστορικά καταγεγραμμένο περιστατικό αποτελεί μια ακόμη ψηφίδα στο άλικο ψηφιδωτό της περιόδου της Λευκής Τρομοκρατίας στην προεμφυλιακή Ελλάδα. Tα τραγικά γεγονότα τον Απρίλη του 1946 στην Σελίτσιανη Λάρισας (ή Ανατολή) αποτελούν ένα χαρακτηριστικό περιστατικό της εποχής που επαναλήφθηκε εκατοντάδες φορές,  με ελάχιστες παραλλαγές (ίσως μόνο ως προς την έκβαση των γεγονότων) σε όλα τα μήκη και πλάτη της ελληνικής επικράτειας. 

Στα μέσα Απριλίου, απόσπασμα Χωροφυλακής έφθασε στο χωριό Σελίτσιανη της Λάρισας όπου και προέβη σε συλλήψεις πολιτών χωρίς κανένα ένταλμα και χωρίς να απαγγελθούν κατηγορίες. Η επιχείρηση έγινε μετά από καταγγελίες των εθνικοφρόνων πολιτών του χωριού που επεδίωκαν να αντικαταστήσουν το λαϊκά εκλεγμένο Κοινοτικό Συμβούλιο και την Επιτροπή Επισιτισμού. Μερίδα των εθνικοφρόνων της Σελίτσιανης φαίνεται ότι προσπαθούσαν να καταλάβουν μέρος του κρατικού μηχανισμού προκειμένου να μπορούν να λυμαίνονται της ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ, γεγονός που συνέβη σε πάμπολλες επαρχιακές κωμοπόλεις και χωριά. 

Η επέμβαση της Χωροφυλακής προκάλεσε αντιδράσεις από τους κατοίκους και χρειάστηκε η επανάληψη της σε λίγες ημέρες με μεγαλύτερες δυνάμεις. Πραγματικά λοιπόν, στις 24 Απριλίου, ισχυρή δύναμη της Χωροφυλακής, πλαισιωμένη από τοπικά μέλη της ΕΒΕΝ (φιλοβασιλικής οργάνωσης που δραστηριοποιούνταν παρακρατικά στην Θεσσαλία), έφθασαν στο χωριό και ξεκίνησαν έρευνες σε σπίτια, μαγαζιά και διενέργησαν μαζικές συλλήψεις. Δημιουργήθηκε μάλιστα κι ένα πρόχειρο στρατόπεδο συγκέντρωσης των συλληφθέντων στο παρεκκλήσι της Αγίας Παρασκευής, έξω από το χωριό. 

Στο χώρο γύρω από το ξωκλήσι δημιουργήθηκαν σοβαρά επεισόδια από κατοίκους του χωριού που έσπευσαν να διαμαρτυρηθούν για τις αυθαιρεσίες. Εκεί σκοτώθηκε και από πυρά της Χωροφυλακής και ο πρώτος πολίτης. Σε λίγα λεπτά η διαδήλωση των κατοίκων προς το ξωκλήσι μετατράπηκε σε μάχη όπου σκοτώθηκαν ακόμα δύο άτομα, τραυματίστηκαν τρία, ενώ σκοτώθηκαν ακόμα τρεις χωροφύλακες. 

Ο επικεφαλής μοίραρχος διέταξε την εκτέλεση των κρατουμένων, εντολή που πραγματοποιήθηκε εν μέρει με τον φόνο δύο από αυτούς. Οι υπόλοιποι απελευθερώθηκαν τελικά και η Χωροφυλακή αναγκάστηκε να υποχωρήσει. 

Πηγές: Γιώργος Μαργαριτής, Ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, Τόμος 1Α, Βιβλιόραμα, Αθήνα 2002, σελ. 182

Φωτογραφίες

Άποψη του χωριού σήμερα. Πηγή εδώ

Σαν σήμερα: Το ολοκαύτωμα του Χορτιάτη

Το πρωί του Σαββάτου 2 Σεπτεμβρίου του 1944 μια διμοιρία του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον Βάιο Ρικούδη, που ανήκε στον λόχο του Αντώνη Καζάκου (Καπετάν Φλωριάς) κατέβηκε από το βουνό Χορτιάτης και, έξω από το ομώνυμο χωριό, έστησε ενέδρα σε αυτοκίνητο του οργανισμού Ύδρευσης Θεσσαλονίκης που πήγαινε στο βυζαντινό υδραγωγείο για την απολύμανση της δεξαμενής από την οποία υδροδοτούνταν η Θεσσαλονίκη. Όταν το αυτοκίνητο πλησίασε στην τοποθεσία Καμάρα, δέχθηκε τα πυρά των ανταρτών με αποτέλεσμα να τραυματιστούν ο οδηγός του αυτοκινήτου και ένας εργοδηγός που επέβαινε σε αυτό, που και οι δύο ήταν Έλληνες. Ο εργοδηγός εξέπνευσε λίγο αργότερα, αφού μεταφέρθηκε στο χωριό από τους αντάρτες.

Μετά από περίπου μισή ώρα ένα δεύτερο αυτοκίνητο, στο οποίο επέβαιναν τρεις Γερμανοί, ένας Έλληνας εργοδηγός και ένας Έλληνας υπάλληλος του Οργανισμού Ύδρευσης Θεσσαλονίκης, πλησιάζοντας στην ίδια περιοχή, δέχθηκε και αυτό επίθεση από τους αντάρτες. Στη συμπλοκή που ακολούθησε δύο Γερμανοί τραυματίστηκαν. Τελικά οι δύο Έλληνες και ο ένας από τους τραυματίες Γερμανούς πιάστηκαν αιχμάλωτοι από τους αντάρτες, ενώ οι άλλοι δύο Γερμανοί κατάφεραν να διαφύγουν και να επιστρέψουν στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης.

Μετά τις δύο αυτές επιθέσεις των ανταρτών οι κάτοικοι της κωμόπολης του Χορτιάτη ζήτησαν τη συμβουλή του Καζάκου ως προς το αν έπρεπε να φύγουν από το χωριό, φοβούμενοι αντίποινα των Γερμανών, εκείνος όμως τους καθησύχασε, διαβεβαιώνοντας τους ότι δεν είχαν να φοβηθούν τίποτα. Έτσι η πλειοψηφία των κατοίκων που ήταν τότε στο χωριό παρέμειναν στα σπίτια τους (ήταν κυρίως γυναικόπαιδα, καθώς οι περισσότεροι από τους άντρες είχαν φύγει από νωρίς για να πάνε στις δουλειές τους). Έπειτα οι αντάρτες έφυγαν προς το Λιβάδι και την Πετροκέρασα, παίρνοντας μαζί τους τους αιχμαλώτους.

Λίγο αργότερα, έφτασαν στο Χορτιάτη περίπου είκοσι φορτηγά με Γερμανούς στρατιώτες και άντρες του Αποσπάσματος Καταδίωξης Ανταρτών του Φριτς Σούμπερτ  και περικύκλωσαν το χωριό. Δυνάμεις του ΕΛΑΣ που στάθμευαν σε παρακείμενη τοποθεσία έσπευσαν να αποκλιμακώσουν την κατάσταση χτυπώντας τους Γερμανούς στην θέση Κουμαριά, η δική τους όμως κίνηση στάθηκε αδύνατο να αποτρέψει ή να αναστείλει έστω την είσοδο των Γερμανών στο χωριό.

Αφού συγκέντρωσαν τους κατοίκους που βρήκαν στην κεντρική πλατεία και στο καφενείο του χωριού, άρχισαν να λεηλατούν και να πυρπολούν τα σπίτια. Στη συνέχεια οδήγησαν τους συγκεντρωμένους στην πλατεία κατοίκους στο σπίτι του Ευάγγελου Νταμπούδη και τους έκαψαν ζωντανούς. Τους συγκεντρωμένους στο καφενείο τους οδήγησαν, με τη συνοδεία ενός χαρούμενου σκοπού που έπαιζε στο βιολί ένας άντρας του Σούμπερτ και τους έκλεισαν στο φούρνο του Στέφανου Γκουραμάνη. Εκεί οι άντρες του Σούμπερτ έστησαν ένα πολυβόλο και άρχισαν να τους πυροβολούν από ένα μικρό παραθυράκι της πόρτας. Κατόπιν έβαλαν φωτιά για να κάψουν ζωντανούς όσους δεν είχαν σκοτωθεί από τις ριπές του πολυβόλου.

Από τους εγκλωβισμένους όσοι προσπάθησαν να διαφύγουν από το κτίριο που καιγόταν μαχαιρώθηκαν από τους στρατιώτες που περίμεναν έξω. Μόνο δύο άνθρωποι κατάφεραν να γλυτώσουν από το φούρνο του Γκουραμάνη. Εκτός από τους κατοίκους που δολοφονήθηκαν στα δύο προαναφερθέντα σημεία του χωριού, άλλοι δολοφονήθηκαν έξω από τα σπίτια τους και έντεκα καταδιώχθηκαν και εκτελέστηκαν έξω από το χωριό ενώ προσπαθούσαν να διαφύγουν. Επίσης γυναίκες κάτοικοι του Χορτιάτη έπεσαν θύματα βιασμού πριν δολοφονηθούν από τους άντρες του Σούμπερτ. Συνολικά σκοτώθηκαν εκείνη την μέρα 149 κάτοικοι του Χορτιάτη, ανάμεσα τους 109 γυναίκες και κορίτσια και κάηκαν περίπου 300 σπίτια.

Εξ αιτίας του φόβου ότι οι Γερμανοί θα επέστρεφαν αλλά και της δυσοσμίας από τα καμένα πτώματα που είχαν μείνει άταφα, οι κάτοικοι που κατάφεραν να σωθούν επέστρεψαν αρκετές μέρες αργότερα στο χωριό. Στις 4 Σεπτεμβρίου οι άντρες του Σούμπερτ επέστρεψαν για να ολοκληρώσουν την λεηλασία των σπιτιών που είχαν ξεκινήσει δυο μέρες πριν. Εκπρόσωποι του Ερυθρού Σταυρού έμαθαν για τη σφαγή του Χορτιάτη στις 5 Σεπτεμβρίου και κατάφεραν να εξασφαλίσουν άδεια για να μπουν στο χωριό μόλις στις 7 Σεπτεμβρίου.