Φυλακές Αβέρωφ
Κατά τα Δεκεμβριανά υπήρξαν πεδίο μαχών και για ένα μικρό διάστημα πέρασαν και σε περιοχή ελέγχου του ΕΛΑΣ. Από το 1945 χρησιμοποιούνται για τον εγκλεισμό χιλιάδων κομμουνιστών, στελεχών του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ που κατηγορούνται για διάφορα "κατοχικά εγκλήματα" από τα οποία τους αμνήστευε, θεωρητικά τουλάχιστον, η συνθήκη της Βάρκιζας. Οι φυλακές Αβέρωφ, στέγαζαν ανδρικό και γυναικείο τμήμα, τμήμα ποινικών και κατά περιόδους εφηβείο. Εδώ μεταφέρονταν θανατοποινίτες πολιτικοί κρατούμενοι από όλη την Ελλάδα και διενεργήθηκαν εκατοντάδες εκτελέσεις. Το κτιριακό σύμπλεγμα Αβέρωφ κατασκευάστηκε το 1892 και όπως καταμαρτυρείται δεν πληρούσε καμιά συνθήκη υγιεινής ή έστω φυσιολογικής διαβίωσης. Σε κάθε θάλαμο στοιβάζονταν 20-40 κρατούμενοι σε τρίπατες κουκέτες, χωρίς καμιά θέρμανση ή ζεστό νερό. Το πειθαρχείο και η απομόνωση ήταν ουσιαστικά ανήλιαγοι αποθηκευτικοί χώροι ανθρώπων, γεμάτοι υγρασία και κρύο. Η νοσηρότητα στις φυλακές Αβέρωφ υπήρξε ιδιαίτερα υψηλή. Για παράδειγμα, όλες σχεδόν οι πολιτικές κρατούμενοι ηλικιών 16-25 και 60-80 εμφάνισαν σκιές στους πνεύμονες και υπέφεραν από διάφορα έλκη σχετιζόμενα με την άθλια ποιότητα του συσσιτίου. Σε βιβλίο του ο ιατρός Αντώνης Φλούντζης καταμαρτυρά ότι το 1953 δεν υπήρχε πολιτικός κρατούμενος που να μην εμφανίζει τουλάχιστον 4 παθήσεις τα αίτια των οποίων εντοπίζονταν στις άθλιες συνθήκες διαβίωσής και εγκλεισμού τους. Χαρακτηριστικό της παραπάνω κατάστασης αποτελεί το γεγονός ότι στις φυλακές Αβέρωφ για το σύνολο των 1.200 περίπου γυναικών αναλογούσε ένας μονάχα γιατρός.
Το κτιριακό σύμπλεγμα των φυλακών Αβέρωφ διέθετε πέντε ακτίνες τόσο στις ανδρικές όσο και στις γυναικείες πτέρυγες. Στις ακτίνες αυτές κρατούνταν χωριστά οι ποινικοί και οι πολιτικοί κρατούμενοι, οι θανατοποινίτες και οι άρρωστοι (ελλείψει αναρρωτηρίου). Το κτίριο διέθετε ένα χώρο για πλύσιμο ρούχων και ντουζιέρες, μαγειρεία και ξεχωριστό χώρο επισκεπτηρίων και αποχωρητηρίων.
Φυλακές Συγγρού
Βρίσκονταν εκεί που σήμερα βρίσκονται οι προσφυγικές πολυκατοικίες του Ταύρου, πίσω από το δημαρχείο. Κτίστηκαν το 1888 με "χορηγό" τον τραπεζίτη Ανδρέα Συγγρό, η προτομή του οποίου είχε τοποθετηθεί μπροστά από τις φυλακές στο κέντρο ενός μεγάλου κήπου με λεμονιές και πορτοκαλιές. Στο ισόγειο του κτιρίου της φυλακής, η οποία θεωρούνταν την εποχή εκείνη υψίστης ασφαλείας είχαν τους ποινικούς και στους επάνω ορόφους τους κομμουνιστές. Οι φυλακές Συγγρού χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για τον εγκλεισμό κομμουνιστών που μετά από παραμονή λίγων μηνών τους μετέφεραν σε άλλες φυλακές ή τόπους εξορίας. Κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου, οι φυλακές Συγγρού χρησιμοποιήθηκαν για μικρό χρονικό διάστημα για την κράτηση κομμουνιστών, αφού μετά το 1947 και έως το 1954 χρησιμοποιήθηκαν για τη στέγαση των προσφύγων που ξεσπίτωσε η επιχείρηση Τέρμινους, με την οποία μετακινήθηκε βίαια το 20% του αγροτικού πληθυσμού της χώρας. Οι συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων και των "φιλοξενουμένων" των φυλακών υπήρξε και εδώ άθλια. Τα μικρά τετράγωνα κελιά των φυλακών, στέγαζαν πολλές φορές έως και 5 άτομα ενώ δεν υπήρχε καμιά πρόβλεψη για το διαπεραστικό κρύο του χειμώνα και τις μεγάλες θερμοκρασίες του καλοκαιριού.
 |
| Α: Εξωτερικός χώρος Β: Λαχανόκηπος Γ: Κύρια Είσοδος Δ&Ε: Διαμονή προσωπικού φυλακών ΣΤ: Κατοικία διευθυντή και αρχιφύλακα Ζ: Διαμονή Φρουράς Η&Θ: Φυλάκια Ι: Πόρτα Φυλακών Κ: Πόρτα τροφοδοσία; Λ: Βόρεια εξώπορτα δρόμου φυλακών Μ: Νότια εξώπορτα δρόμου φυλακών |
 |
| Στις φυλακές Συγγρού, οι Κ. Σκλάβος μέλος του ΠΓ του ΚΚΕ και ο Γ Μοναστηριώτης κρατώντας το Ριζοσπάστη. |
 |
| 1922, φυλακές Συγγρού. 1) Ο διευθυντής του Ριζοσπάστη Πετσόπουλος, 2) Ο συντάκτης Ε. Ευαγγέλου, 3) Ο συντάκτης Π. Αγγελής και 4) ο Ι. Κορδάτος κρατούνται με την κατηγορία ότι η αρθρογραφία τους ευνοεί τον Κεμάλ και όχι το ηθικό των στρατιωτών στο μέτωπο... |
Φυλακές Κέρκυρας
Οι φυλακές Κέρκυρας μαζί με αυτές του Αβέρωφ και Συγγρού, είναι οι μοναδικές στην Ελλάδα που σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν με σκοπό την αυστηρή απομόνωση των κρατουμένων, τόση που να φθάνει μέχρι την φυσική τους εξόντωση. Κτίστηκαν το 1863 από την Αγγλική Αρμοστεία με κυβερνήτη του νησιού των Τόμας Μάιτλαντ και χρησιμοποιήθηκαν από τους Άγγλους αποικιοκράτες για τον βασανισμό των Επτανησίων αγωνιστών που αγωνίζονταν για την ανεξαρτησία τους. Τους Άγγλους αποικιοκράτες μιμήθηκε η δικτατορία του Μεταξά που επέβαλε σε φρικτά μαρτύρια τους πολιτικούς κρατούμενους των φυλακών της Κέρκυρας. Η χρήση των φυλακών συνεχίστηκε και στα χρόνια του Εμφυλίου. Εκατοντάδες κομμουνιστές και αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης φυλακίστηκαν εδώ και 112 από αυτούς εκτελέστηκαν στο νησί Λαζαρέτο. Αυτό που κάνει τις φυλακές Κέρκυρας να ξεχωρίζουν αποτελεί το γεγονός ότι η διαρρύθμιση τους παρέμεινε ίδια σε όλη την διάρκεια χρήσης τους. Μόνη αλλαγή υπήρξε το ψήλωμα της εξωτερικής περίφραξης και η επικέντρωση στον ψυχολογικό βασανισμό των τροφίμων. Η παράδοση λέει ότι η "Βαστίλη" της Κέρκυρας χτίστηκε από ένα αρρωστημένο και σαδιστικό μυαλό. Όταν κάποτε ο αρχιτέκτονάς τους φυλακίστηκε εκεί για κάποιο οικονομικό σκάνδαλο, λέγεται πως δεν άντεξε κι έπεσε στο κενό από το κτίριο της διεύθυνσης. Για το μεσαιωνικό αυτό κάτεργο έχουν γράψει πολλοί αγωνιστές της Εθνικής Αντίστασης στα μετέπειτα βιβλία τους. Τα κελιά των φυλακών ήταν καθ όλη την διάρκεια του Εμφυλίου "βαρυφορτωμένα" με κρατούμενους σε βαθμό που και ο ίδιος ο ύπνος ήταν μαρτύριο. Τα απομονωτήρια ήταν ουσιαστικά μπουντρούμια ή τρύπες στο έδαφος που θύμιζαν μεσαιωνικά κάτεργα. Πικρή ήταν η εμπειρία των όσων δοκίμασαν τις φυλακές Κέρκυρας ανάμεσα στους οποίους υπήρξε για ένα σύντομο χρονικό διάστημα και ο Νίκος Μπελογιάννης.
 |
| Κάτοψη του κτιριακού συγκροτήματος των εγκληματικών φυλακών Κέρκυρας που δείχνει την διάταξη των 10 ακτίνων στην περίοδο του Εμφυλίου. |
Γεντί Κουλέ - Επταπύργιο
Ως Γεντί-Κουλέ ξέρει ο λαός της Θεσσαλονίκης τη μεσαιωνική φυλακή "υψηλής ασφαλείας" που βρίσκεται στο βορειανατολικό άκρο των τειχών της συμπρωτεύουσας. Στη μορφή του επί Εμφυλίου, το Γεντί Κουλέ αποτελούνταν από δύο ενότητες: Το βυζαντινό φρούριο, το οποίο συνθέτουν δέκα πύργοι με τα μεσοπύργια διαστήματά τους και τα νεότερα κτίσματα των φυλακών που έχουν κτιστεί εντός και εκτός του φρουρίου. Η βόρεια πλευρά του Επταπύργιου διαμορφώνεται με πέντε εναλλασσόμενους τετράγωνους και τριγωνικούς πύργους. Στο Γεντί Κουλέ φυλακίστηκαν για πρώτη φορά το 1945 650 μέλη και στελέχη της ΕΠΟΝ Θεσσαλονίκης που βαρύνονταν με διάφορα πλαστά κατηγορητήρια. Οι εκτελέσεις κομμουνιστών ήταν καθημερινή υπόθεση στο Γεντί Κουλέ. Οι εκτελέσεις γίνονταν με συνοπτικές διαδικασίες, χωρίς καταδικαστικές αποφάσεις σε αρκετές περιπτώσεις, ενώ ο αριθμός των εκτελεσμένων παραμένει ως σήμερα άγνωστος. Στις 17-10-1947 έξω από τις φυλακές έγινε η εκτέλεση 10 κομμουνιστών από τους 52 που είχαν καταδικαστεί σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο Θεσσαλονίκης. Αν και ως σήμερα το τελικό σημείο ταφής των κομμουνιστών που εκτελούνταν μένει άγνωστο, έχει εντοπιστεί ο τάφος της Κούλας Ελευθεριάδου που εκτελέστηκε το 1947 και του Νίκου Καρδαμηλά (1955). Τα νούμερα των νεκρών που τα τοπικά παραρτήματα της ΠΕΑΕΑ έχουν καταφέρει να συλλέξουν μιλούν για 48 αγωνιστές το 1945 και 148 εκτελεσμένους τη διετία 1946-1947. Σε αυτούς δεν υπολογίζεται η μαζική εκτέλεση των εκατοντάδων ανταρτών του ΔΣΕ που έφθασαν μια νύχτα του Φεβρουαρίου του 1948 και οι οποίοι εκτελέστηκαν αμέσως και χωρίς καμιά άλλη τυπική διαδικασία.
Το Γεντί Κουλέ ως κτίριο σε καμιά περίπτωση δεν αποτέλεσε τόπο που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα μπορούσε να φιλοξενεί ανθρώπους. η σκληρές συνθήκες διαβίωσής του ενέπνευσαν τον συνθέτη Απόστολο Καλδάρα να γράψει το γνωστό Νύχτωσε χωρίς Φεγγάρι το οποίο στην πρώτη του στροφή έλεγε νύχτωσε και στο Γεντί και όχι το σκοτάδι είναι βαθύ. Ενώ η τρίτη του στροφή έλεγε:
Πόρτα ανοίγει, πόρτα κλείνει
μα διπλό είναι το κλειδί
Τι έχει κάνει και το ρίξαν το παιδί στη φυλακή
Το 1949 μαζί με τα άλλα "επικίνδυνα τραγούδια" απαγορεύτηκε και αυτό. Ο χώρος του Γεντί Κουλέ εξακολουθούσε να λειτουργεί με μικρές βελτιωτικά έργα έως και το 1970. Τον Ιούνιο του 1989 οι 340 ποινικοί κρατούμενοι του Γεντί Κουλέ μεταφέρθηκαν στις νέες φυλακές Θεσσαλονίκης.
 |
| Τα απομονωτήρια στο Γεντί Κουλέ |
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου