Στα μέσα Μαΐου του 1948, δύναμη περίπου 100 ανταρτών του ΔΣΕ αναχώρησε από το φαράγγι της Σαμαριάς, με κατεύθυνση τα ανατολικά και την ορεινή περιοχή πάνω από την Ανώπολη Σφακίων. Ο σκοπός της επιχείρησης ήταν το χτύπημα μιας διλοχίας Χωροφυλακής που έμενε σε ένα παλιό κτήριο, έξω από το χωριό. Από το Αρχηγείο του ΔΣΕ, ο Μιχάλης Παπαπαναγιωτάκης παρουσίασε το σχέδι οτης επιχείρησης, που όριζε τις θέσεις της κάθε διμοιρίας της ομάδας και την ομάδα κρούσης, που αποτελούταν από τους πιο εμπειροπόλεμους μαχητές. Η ομάδα κρούσης θα πλησίαζε το κτήριο και θα τοποθετούσε εκρηκτικά.
Καθώς η εκκίνηση της αποστολής ετοιμαζόταν, σύνδεσμοι από την περιοχή ενημέρωσαν τη διοίκηση ότι οι χωροφύλακες είχαν εγκαταλείψει το κτήριο και είχαν καταλάβει οχυρές θέσεις στη γύρω περιοχή. Απογοητευμένοι και εξαντλημένοι από την πορεία, οι άντρες του ΔΣΕ επέστρεψαν από το φαράγγι της Αράδαινας και έφτασαν στα Κρούσια, πάνω από το χωριό Άγιος Ιωάννης, όπου λειτουργούσε ένα τυροκομείο. Ζήτησαν λίγο τυρί για να κατευνάσουν την πείνα τους και στην πεισματική άρνηση του ιδιοκτήτη, κατάσχεσαν μια μικρή ποσότητα ανθότυρων και έφυγαν, επιστρέφοντας στη Σαμαριά.
Οι αντάρτες πέρασαν εντός του φαραγγιού, για τα λημέρια τους, διαπράττοντας σημαντικό λάθος, καθώς ο χώρος του φαραγγιού ήταν ιδανικός για την παγίδευσή τους, ειδικά από έναν αντίπαλο που διέθετε πολλαπλάσια μέσα και ανωτερότητα οπλισμού. Όπως έγινε αργότερα γνωστό, το αρχηγείο του ΔΣΕ είχε λάβει πληροφορίες από τον παράνομο μηχανισμό του ΚΚΕ Χανίων, ότι μεγάλες δυνάμεις του αντιπάλου θα κινούνταν στην περιοχή, για να διενεργήσουν εκκαθαριστικε΄ς επιχειρήσεις, αλλά για άγνωστους λόγους, δεν τις αξιολόγησαν σωστά, αποχωρώντας συνολικά από το φαράγγι και κινούμενοι σε σημεία που ο ελιγμός θα ήταν εύκολος ή διασπάζοντας τη δύναμη του ΔΣΕ σε μικρές και ευκίνητες ομάδες.
Σε κάθε περίπτωση, η διοίκηση του ΔΣΕ όρισε την παρακάτω διάταξη, για την άμυνα της Σαμαριάς:
Στην περιοχή "Λαγουδολίβαδα" τοποθέτησαν τρεις μικές ομαδες των 15 μαχητών συνολικά, με επικεφαλής τον διμοιρίτη Παναγιώτη Βιδάκη.
Στο πέρασμα προς τα Ποταμολίβαδα, τοποθετήθηκε τριμελής ομάδα μαχητών.
Νότια, προς την πλευρά του Αγίου Ιωάννη τοποθετήθηκε μεγάλη ομάδα ανταρτών, σε οχυρή θέση, με επικεφαλής τον διμοιρίτη Χρήστο Ψαριανό.
Στο ύψωμα πάνω από το συνοικισμό, στη θέση "Πύργος" τοποθετήθηκε ομάδα ανταρτών σε φυλάκιο, με διοικητή το Γιώργη Κοδέλα, για την προστασία των πολιτών και ενός μικρού νοσοκομείου των ανταρτών, που βρισκόταν σε παρακείμενη τοποθεσία.
Ακριβώς απέναντι από τον "Πύργο" και λίγο βορειότερα, τοποθετήθηκε, σε οχυρή θέση, 15μελής ομάδα, με επικεφαλής το Μιχάλη Μπολουδάκη και την Γεωργίά Σκευάκη. Η ομάδα διέθετε και οπλοπολυβόλο τύπου "μπρέντα".
Στο στένεμα του φαραγκιού, στη θέση "πόρτες", ο ΔΣΕ τοποθέτηση ομάδα, με επικεφαλής τον Αποστόλη Μαρκάκη.
Για την απόκρουση επίθεσης του αντιπάλου, από την πλευρά του Ξυλόσκαλου και τα Πόρια, ομάδα ανταρτών είχε οχυρωθεί στη θέση ανάμεσα στη Σαμαριά και τον Άγιο Νικόλαο. Επρόκειτο για επίλεκτη ομάδα του ΔΣΕ, αποτελούμενη από 12 μαχητές, υπό τον Νίκο Ξερογιαννάκη (καπετάν Βαρδαλιάς). Η δύναμη της ομάδας ωστόσο, μειώθηκε λίγο αργότερα, καθώς 2 μαχητές της εκδήλωσαν δυσεντερία και μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο.
Η επίθεση
Η επίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων εκδηλώθηκε αρχικά στη θέση "Λαγουδολίβαδα", όπου μεγάλη δύναμη Εθνοφρουράς έβαλε με ένα βαρύ πολυβόλο τύπου "βίκερς". Λίγο αργότερα, η επίθεση συνεχίστηκε με βολές βαρέων όλμων που πυροδότησαν φωτιά στα γύρω πεύκα, η οποία ωστόσο δεν επεκτάθηκε.
Μετά τις βολές των όλμων ακολούθησε έφοδος, η οποία ανακόπηκε αμέσως, με τον τραυματισμό εθνοφύλακα, που δέχτηκε την πρώτη αντάρτικη ριπή στο στήθος.
Η επίθεση συνεχίστηκε, ξανά με βολές όλμων, που σήκωσαν σύννεφο σκόνης που επεκτάθηκε σε όλη τη γύρω περιοχή.
Την ίδια στιγμή, ΜΑΥδες και χωροφύλακες, από τα "φρύδια" του φαραγγιού γκρέμιζαν μεγάλους βράχους, επιχειρώντας να σκοτώσουν οχυρωμένους αντάρτες. Έφοδος στα "Λαγουδολίβαδα" δε επιχειρήθηκε, ωστόσο ξανά, παρά μόνο την τρίτη ημέρα, της μάχης στη Σαμαριά.
Παράλληλα, από τον πόρο του Αγίου Ιωάννη, άλλη δύναμη απο ΜΑΥ και χωροφύλακες κατέβηκε προς τα κάτω, χωρίς να εμποδιστεί από τους αντάρτες της ομάδας του Ψαριανού, οι οποία είχε τέτοια εντολή, αλλά δεν την υλοποίησε, για άγνωστους λόγους. Την ίδια στιγμή, σφοδρή επίθεση ξέσπασε στο ύψωμα "Πύργο", όπου οι αντάρτες δέχονταν καταιγιστικά πυρά. Από βολή πολυβόλου έπεσε, ηρωικά μαχόμενος, ο Κώστας Κοντόπουλος (καπετάν Πάνος), ένας από τους αντάρτες του Ποδιά που είχε επιβιώσει και περάσει στο ΔΣΕ της δυτικής Κρήτης.
Τη μεγαλύτερη ωστόσο πίεση δεχόταν η ομάδα του Νίκου Ξερογιαννάκη που υπερασπιζόταν τη θέση ανάμεσα στη Σαμαριά και τον Άγιο Νικόλαο. Απέναντί τους είχαν δεκάδες χωροφύλακες και ΜΑΥ, με επικεφαλής το μοίραρχο Μαλινδρέτο, που σφυροκοπούσαν τη θέση διαρκώς. Η θέση αυτή έπεσε, μόνο την τέταρτη ημέρα της μάχης, οπότε και οι αντάρτες του Ξερογιαννάκη πήραν την εντολή υποχώρησης και αμυνόμενοι με πολυβόλα, συμπτύχθηκαν, γύρω στις 4 το απόγευμα, έχοντας και αυτοί μεγάλες απώλειες.
Επί τρεις ημέρες και νύχτες, ο ΔΣΕ Κρήτης απέκρουσε την επίθεση των κυβερνητικών δυνάμεων στη Σαμαριά, έχοντας βαρύτατες απώλειες. Οι δυνάμεις που κατάφεραν να απεμπλακούν, διέφυγαν πάνω από τις "Πόρτες", με τη βοήθεια του αείμνηστου αντάρτη Γιάννη Βίγλη, που κατόρθωσε να βγάλει τους 104 εναπομείναντες αντάρτες της Σαμαριάς, έξω από τον κλοιό, κάτω από τη μύτη του αντιπάλου.
Ο Βίγλης, τους οδήγησε από το μονοπάτι της Τρυπητής, στην περιοχή πάνω από το Κουστογέρακο, και έξω απο τον κυβερνητικό κλοιό, εξασφαλίζοντάς τους νερό και τροφή. Από εκεί, ότι απέμεινε από το ΔΣΕ Κρήτης διέφυγε με ασφάλεια.
Η ομάδα στα "Λαγουδολίβαδα"
Η ομάδα των μαχητών του ΔΣΕ στη θέση "Λαγουδολίβαδα" δεχόταν ακταιγιστικά πυρά για τρεις ημέρες και ούσα προωθημένη σχετικά, με τους υπόλοιπους, δεν κατάφερε να διαφύγει μαζί με τους 104, που έβγαλε από τη Σαμαριά, ο Γιάννης Βίγλης.
Την τρίτη ημέρα, μια ομάδα 18-20 ανδρών παρέμενε αποκλεισμένη στη θέση αυτή.
Αποφάσισαν να χωριστούν σε ομάδες των 3-4 μαχητών και να φύγουν τμηματικά προς διαφορετικές κατευθύνσεις. Μια ομάδα έφυγε προς το Θέρισσο και άλλη μια, προς τη Ζούρβα-Μέσκλα. Η τελευταία ομάδα αποτελούταν από τους Λευτέρη Ηλιάκη, Μιχάλη Αλεξανδράκη, Παπαδάκη και Μανώλη Κρασαδάκη, όλοι μαθητές Γυμνασίου και μαχητές της Δημοκρατικής Νεολαίας του ΔΣΕ Κρήτης. Το ξημέρωμα της τέταρτης ημέρας, ισχυρές δυνάμεις χωροφυλάκων καταλάμβαναν θέσεις στις κορυφές της Μελινταού, για να τους χτυπήσουν.
Η ομάδα των νεολαίων έπρεπε να κινηθεί για την επιβίωσή της. χωρισμένοι σε ομάδες των δύο, πέρασαν ανάμεσα σε καταιγιστικά πυρά, προς την κορυφογραμμή, διέσπασαν τον κλοιό και βγήκαν στα γύρω υψώματα, ανάμεσα σε πυρά και "βροχή" από πέτρες, που έσπαζαν γύρω τους. Από μεγάλη τύχη, κανένας από τους νεολαίους δεν τραυματίστηκε.
Όταν έφθασαν στην κορυφογραμμή, οι χωροφύλακες σταμάτησαν και δεν επιχείρησαν να τους κυνηγήσουν, καθώς φοβήθηκαν την ύπαρξη και άλλων ανταρτών στα σημεία αυτά.
Έτσι, οι γλίτωσαν οι τέσσερις τελευταίοι υπερασπιστές των "Λαγουδολίβαδων" και ημέρες αργότερα ενώθηκαν ξανά με τους συντρόφους τους.
Οι απώλειες
Το ύψος των απωλειών της μάχης της Σαμαριάς δεν έχει ακόμα με πληρότητα καταγραφεί ιστορικά. Ωστόσο, μέσω του βιβλίου του Λευτέρη Ηλιάκη, μπορούμε να παραθέσουμε, τα ονόματα αρκετών εκ των πεσόντων του ΔΣΕ.
1) Γιώργος Παπαδόπουλος, αεροπόρος που είχε προσχωρήσει στο ΔΣΕ Κρήτης, με την κατάληψη του αεροδρομίου στο Μάλεμε.
2) Νίκος Μαθιουλάκης, από τον Πλατανιά Κυδωνίας.
3) Ηλίας Παντελάκης, από το Βουτά Σελίνου.
4) Σπύρος Παντελάκης, από το Βουτά Σελίνου, αδελφός του Ηλία.
5) Κώστας Κοντόπουλος (καπετάν Πάνος), γεωπόνος από τον Πολύκαρπο Εδέσσης, σκοτώθηκε από βολή πολυβόλου, στο ύψωμα "Πύργος".
6) Ηλίας Ποντικάκης, από το χωριό Μουστάκο Σελίνου.
7) Γιώργος Ψαρός, από την Αθήνα, αεροπόρος που είχε προσχωρήσει στο ΔΣΕ Κρήτης, με την κατάληψη του αεροδρομίου στο Μάλεμε.
8) Νίκος Ξερογιαννάκης (καπετάν Βαρδαλιάς), αυτοκτόνησε βαριά τραυματισμένος, στη θέση ανάμεσα στη Σαμαριά και τον Άγιο Νικόλαο, με το γερμανικό του περίστροφο, αφού έδιωξε τον τελευταίο του μαχητή Κωστή Μπιτζανάκη, ο οποίος και διέφυγε.
9) Γιώργης Χριστοφής, κουρέας από το συνοικισμό Χαρακιά. Τραυματίστηκε βασιά στο πόδι και δεν μπορούσε να κινηθεί. Τον βρήκαν τραυματισμένο ΜΑΥδες και τον δολοφόνησαν επί τόπου.
10) Μανώλης Μπαδογιάννης, από τα Χανιά. Παρέμεινε αποκομμένος στη Σαμαριά και 1-2 ημέρες μετά εντοπιστηκε από χωροφύλακες, αιχμαλωτίστηκε και δολοφονήθηκε, χωρίς δίκη.
11) Νίκος Τρικουνάκης, από το Ορθούνι. Έμεινε αποκομμένος στη Σαμαριά με το Μανώλη Μπαδογιάννη και είχε την ίδια μοίρα με αυτόν.
Πηγή: Λευτέρης Ηλιάκης, Ο Εμφύλιος Πόλεμος στην Κρήτη, Αυτοέκδοση, Χανιά 2002, 85-92.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου