Τετάρτη 28 Οκτωβρίου 2020

Η μάχη στον Αη-Λια και στον Καλόγηρο Βίνιανης (30/04/1948)

 




Βρισκόμαστε στον Απρίλιο του 1948, περίοδο που οι κυβερνητικές δυνάμεις, με ένα τεράστιο αριθμό στρατιωτών, χωροφυλάκων και ΜΑΥ έχουν εξαπολύσει στη Ρούμελη το σχέδιο "Χαραυγή", για την εκκαθάρισή της από το Δημοκρατικό Στρατό. Ο στρατός κρατά με μεγάλες δυνάμεις σημαντικά σημεία της Ευρυτανίας και εξαπλώνεται μέχρι το Μέγδοβα. Στρατηγικά, η 2η Μεραρχία του ΔΣΕ έχει επιλέξει να ελιχθεί προς το Βάλτο και το τη δυτική Στερεά, αφήνοντας πίσω της μόνο επίλεκτες δυνάμεις, που λόγω όγκου ελίσσονται εύκολα και δίνουν την αιματηρή μάχη του χώρου. 

Ο Βασίλης Αποστολόπουλος, αξιωματικός της 2ης Μεραρχίας του ΔΣΕ, μας περιγράφει τη μάχη στον Αη- Λια και τον Καλόγηρο Βίνιανης, που θα δοθεί στις 30/04/1949:

Επιστρέφουμε από το Βάλτο στον ευρυτανικό χώρο του δήμου Αγραίων. Ο στρατός κρατάει με σοβαρές δυνάμεις σημαντικά σημεία και περάσματα στην επικράτεια του δήμου. Είναι τα "Καμαράκια" που δεσπόζουν στα χωριά Μαραθιάδες, η απόρθητη πυραμίδα Αη-Λιας Βίνιανης, ο "Καλόγηρος", το Κρέτση και ίσως κι άλλες ενδιάμεσες τοποθεσίες. Έχουν όλα μια στοιχειώδη οργάνωση και συνδέονται οδικά με το Καρπενήσι, που είναι μεγάλο στρατιωτικό κέντρο. 

Με βάση τις πληροφορίες αυτές και με την αρχή πως ο αντάρτικος στρατός δεν πρέπει να μένει ποτέ χωρίς μάχη και πόλεμο, η 2η Μεραρχία Ρούμελης μελέτησε την πολεμική επιχείρηση. Αντικειμενικός της σκοπός ήταν οι εχθρικές δυνάμεις που κρατούν το ύψωμα Αη-Λιας Βίνιανης και Καλόγηρος, να ριχτούν πέρα από το Μέγδοβα προς την κατεύθυνση του Καρπενησίου ή να χτυπηθούν τόσο, που να μην μπορούν να αρχίσουν σύντομα επιθετικές ενέργειες στο χώρο Αγραίων-Απεραντίων, σημεία επαφής με το Βάλτο και την Ήπειρο. Με τέτοια προοπτική αποφασίστηκαν κι ανακοινώθηκαν οι διαταγές επιχειρήσεων. Το τάγμα του Περικλή θα χτυπήσει τη δύναμει που κρατάει τον Καλόγηρο και θα υποστηρίζει σταθερά ολόκληρο το οροπέδιο της Βουλωμένης, που συνδέεται με το Κεράσοβο.

Το δικό μας τάγμα, το τάγμα του Παπούα, θα επιτεθεί κατά μέτωπο στο άγριο ύψωμα Αη- Λιας, θα το καταλάβει και θα το κρατήσει σταθερά. Σταθμός Διοίκησης 2ης Μεραρχίας και 144 Ταξιαρχίας ορίζεται το Καστράκι, κοντά στο Κερασοχώρι. Πρόκειται για δύο επιχειρήσεις δύσκολες, επικίνδυνες, σπάταλες σε ανθρώπινο δυναμικό, όπως αποδέιχθηκε.

Ο Αη-Λιας Βίνιανης από την πλευρά του προς τη θέση "Λιβάδια", υψώνεται απότομα κι είναι ντυμένος με πυκνά κοντοπούρναρα που δυσκολεύουν πολύ την προσπέλαση. Όσο όμως ψηλώνει ο κώνος του, στενεύει, γίνεται βραχώδης, δύσκολος, ενώ η πλευρά του προς το χωριό Στένωμα πέφτει κάθετα στο φαράγγι του Μέγδοβα και είναι εντελώς αδιάβατη. 

Από τη θέση "Καστράκι" που βρίσκεται κοντά στο Κερασοχώρι ξεκινούμε τα μεσάνυχτα. Μας χωρίζει απόσταση δύο ωρών περίπου, μα η πορεία γίνεται μέσα σε ένα πυκνό λόγγο με χαμηλά πουρνάρια, που μοιάζουν να έχουν δυνατά χέρια και μας γατζώνουν συνέχεια. Αυτό μας δυσκολεύει επικίνδυνα και χάνουμε πολύτιμο χρόνο. Πετσοκοφτήκαμε ώσπου να φτάσουμε στη ρίζα του υψώματος. Εδώ μοιράζονται οι αποστολές. Δύο διμοιρίες θα ανέβουν από τα πλευρά. Αριστερά η διμοιρία του Κλάρα. Ένας λόχος θα ενεργήσει μετωπικά. Μεγαλύτερες δυνάμεις δεν είναι σκόπιμο να ριχτούν. Κρατούμε μια μικρή εφεδρεία και συνδέσμους σε ένα μικρό κτίσμα που ορίζεται και σαν Σταθμός Διοίκησης του τάγματος. Πληροφορίες που έχουμε ανεβάζουν τη δύναμη του εχθρού στο ύψωμα, σε διλοχία ΛΟΚ, στρατού ή χωροφυλακής. Άλλη τόση δύναμη δυλοχίας ή τάγματος κρατάει και τον Καλόγηρο.

Ξημερώνει Μεγάλη Παρασκευή του 1948. Ένας Γολγοθάς για το Ναζωραίο κι ένας τσουχτερότερος για εμάς.

Τα τμήματά μας κινήθηκαν με ταχύτητα και τα ξημερώματα αιφνιδιάζουν τον αντίπαλο. Το πανηγύρι άρχισε. Βούιζε το φαράγγι του Μέγδοβα από τα πυρά. Κι όπως η άνοιξη, απ' τον όρθρο της ακόμα, σκούπισε κάθε συννεφάκι κι έπλυνε τον ουρανό, ο πόλεμος πήρε μια τρομαχτική γενικότητα. Πρώτα οι βαριές πυροβολαρχίες από τον Αη-Θανάση Καρπενησίου μας άρχισαν με καταιγιστικά πυρά. Σε λίγο εμφανίστηκε το χάρβαρντ - ο γαλατάς των ανταρτών (αναγνωριστικό αεροσκάφος)- που με κανογόνες βόμβες επεσήμανε τα σημεία που πρέπει να βληθούν από το πυροβολικό και τα σπιτφάιερ που έφτασαν μανιασμένα. Πρώτη φορά συναντούμε τέτοια οργανωμένη επίθεση από τον ουρανό. Τρία σπιτφάιερ ρίχνονται σαν πεινασμένα θηρία στο οροπέδιο της Βουλωμένης που κρατούν τμήματα από το τάγμα του Περικλή και το θερίζουν κυριολεκτικά.

Όσο μεγαλώνει η γελαστή απριλιάτικη μέρα, η μάχη, επίγεια και ουράνια, μπλέκεται σε ένα φονικό αγκάλιασμα, που σαλεύει ο νους και σταματά η σκέψη απ' το δαιμονικό βουητό. Ένας φουρτουνιασμένος ωκεανός έχει γίνει το τοπίο. Ζήτημα να βγει κανένας ζωντανός από αυτό το κακό. Εμείς, στο Σταθμό Διοίκησης, όλο αγωνία, παρακολουθούμε την κίνηση των τμημάτων μας. Δεν έχουμε ασύρματο κι ούτε άλλη επαφή. Πάντως έφτασαν στην κορυφή, που φλέγεται από τις χειροβομβίδες και τις ριπές των πυροβόλων. Λουζόμαστε από το ατσάλι των αεροπλάνων και του πυροβολικού. Εκεί, η προσωπική παλικαριά κάνει τον αγώνα επική σελίδα. Ο Τρύπας, ένας αντάρτης από το Καρλοπέσι της Ευρυτανίας, ένα σεμνό παλικάρι με σκουτίσιο σακάκι, τον είδαν που πηδούσε σε οχυρό κρατώντας τη χειροβομβίδα και τινάχτηκε στον αέρα με τους υπερασπιστές της οχυρωμένης θέσης. Δεν μπόρεσα να το εξακριβώσω.

Όμως η επιχείρηση φάινεται πως παίρνει την καμπή της. Η άλωση της κορυφής δεν είναι δυνατή. Φυσιολογική γίνεται και η σύμπτυξη των τμημάτων μας, πράγμα που επισήμανε ο εχθρός και πολλαπλασιάζεται η δράση του πυροβολικού και της αεροπορίας. Το πεδίο μάχης, θαρρείς πως γεμίζει από σκούρα φτερά. Ησυχάζουμε, όπως βλέπουμε τους μαχητές μας να συμπτύσσονται κανονικά προς το Καστράκι. Υπάρχει όμως άμεσος κίνδυνος να μας εγκλωβίσουν στο γούπατο των Λιβαδιών της Βίνιανης.

Μεταφέρουμε πιο ψηλά το Σταθμό Διοίκησης για να έχουμε παρατήρηση. Κατά το μεσημέρι γίνετια εξόρμηση του στρατού από το οχυρό. Ανόρεχτα προχωρούν, με τη συνοδεία μιας κόλασης φωτιάς κι ενός σφοδρού σφυροκοπήματος, που για πρώτη φορά δοκιμάζουμε. Αυτές τις ώρες που είναι δυσκολότερες κι απ' το θάνατο, η αγωνία μας κορυφώνεται για την τύχη των τμημάτων μας. Όλη η περιοχή κολυμπάει στη βουή από τις οβίδες, τις βόμβες και τους πυροβολισμούς.

Το δειλινό, το πυρ καταλαγιάζει. Ένα επεισόδιο μαρτυρά το φοβερό ανακάτεμα που δημιουργήθηκε:

Ο Κ. Σελάς, αντάρτης κείτεται ταυματισμένος χαμηλά στην κοιλάδα. Από κει περνά τμήμα του στρατού, του παίρνει τον αναπτήρα και τον παρατά ή θεωρώντας τον σκοτωμένο ή και για να τον συμμαζέψουν αργότερα. Με δεν πρόλαβαν, γιατί οι δικοί μας τους χτύπησαν και τον μετέφεραν στο Κερασοχώρι. 

Με το μακαρίτη τον Παπούα ανεβαίνουμε, στεκόμαστε, ελέγχουμε σημεία που μπορεί να παγιδεύτηκα δικοί μας. Ευτυχώς δεν παρουσιάστηκαν τέτοια περιστατικά. Κι έτσι, άγρυπνοι, πεινασμένοι, διψασμένοι, ψημένοι από τον ήλιο, καπνισμένοι, ίσια που σερνόμαστε και φτάνουμε στο Καστράκι, που είναι ο Σταθμός Διοίκησης του Αρχηγείου Ρούμελης και της 144ης Ταξιαρχίας μας. Θέλουμε να πέσουμε κάτω και να μη ματαξυπνήσουμε. Εκεί στο φρύδι του όχτου, μας περιμένουν όρθιοι ο Διαμαντής, με τον Αθανασίου. Ο μελαμψός Χριστός του αντάρτικου και διοικητής του Αρχηγείου Ρούμελης, όταν μας είδε, χαμογέλασε ικανοποιημένος με την άκρη των χειλιών του και μας είπε:

"Είσαστε ζωντανοί βρε παιδιά;"

Ήταν βαριές οι απώλειες και από τις δύο επιχειρήσεις. Πέρασαν τις δύο δεκάδες οι νεκροί και χώρια οι τραυματίες.


Πηγή: Βασίλης Αποστολόπουλος, Το χρονικό μιας εποποιίας, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2017, σελ 126-129.

1 σχόλιο:

  1. Η Αθάνατη Εποποιια του ΔΣΕ κορυφαία στιγμή ταξικής πάλης που θα ήταν νικηφόρα αν είχε πέσει όλο το βάρος στον ένοπλο αγώνα τέλη 1945 όπως πίεζε απο την 1η ημέρα ο ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ. Τους καθυστερούσε το ΕΑΜ ΠΟΛΙΤΙΚΜΟ ΜΕΤΩΠΟ ...λαοκρατία....ευρωκομουνισμός. Ηρθε και η Συμμορία του ΤΙΤΟ το 1948 να τελειώσει το ΕΓΚΛΗΜΑ. Τα Σέβη μου χάθηκες.. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ

    ΑπάντησηΔιαγραφή