Ευχές για το 2019

Αγαπητοί φίλοι και φίλες

Ένας ακόμα χρόνος έφτασε στο τέλος του, με τη δική σας αγάπη και στήριξη κλείσαμε και το 2018 και μπαίνουμε στο 2019. Από τη δική μας μεριά θα θέλαμε να σας ευχηθούμε καλή χρονιά, υγεία και ευτυχία και το 2019 να σας βρει δημιουργικούς και χαρούμενους.

Ειδικά για τους φίλους Παναγιώτη και Πλούτωνα, μας κρατήσατε συντροφιά σε δεκάδες συζητήσεις γόνιμες θεωρούμε. Ακόμα και αν το 2019 δεν μας βρει να συμφωνούμε παρά μόνο στις ταξικές μας ανάγκες και στην ταξική μας θέση, ευχόμαστε να μας συντροφεύσετε σε μια ακόμη χρονιά.

Οι συντάκτες του Κόκκινου Φακέλου.

Η σχολή Μεσαίων Υγειονομικών Στελεχών του ΔΣΕ

Είναι ευρύτερα γνωστή η τιτάνια προσπάθεια του ΔΣΕ και των γιατρών του Πέτρου Κόκκαλη, Επαμεινώνδα Σακελλαρίου, Νίκου Κουκουλιού, Θανάση Καράμπαμπα και άλλων να οργανώσουν, ήδη από τις αρχές του 1947, μια ενιαία υγειονομική υπηρεσία που θα παρείχε στο Δημοκρατικό Στρατό και στην ΠΔΚ, όχι μόνο τη δυνατότητα να φροντίζει τους τραυματίες των μαχών, αλλά να προσφέρει και πρωτοβάθμια και δευτεροβάθμια ιατρική φροντίδα στα χωριά του χώρου που κατείχε. 

Εντός της γενικευμένης αυτής προσπάθειας, η ΠΔΚ και το ΓΑ του ΔΣΕ οργάνωσε και λειτούργησε τη Σχολή Μεσαίων Υγειονομικών Στελεχών (ΜΥΣ), για την οποία ελάχιστα έχουν γραφεί ή διερευνηθεί. 

Η Σχολή Μεσαίων Υγειονομικών Στελεχών ιδρύθηκε στις αρχές του 1948, προκειμένου να αντιμετωπιστεί η έλλειψη γιατρών και νοσοκόμων. Τα ΜΥΣ ήταν ένας παντελώς νέος θεσμός για την Ελλάδα και το κίνημα, οι καταβολές του οποίου εντοπίζονται στα πρώτα μεταπολεμικά έτη της Σοβιετικής Ένωσης. Στην ΕΣΣΔ, τα μεγάλα κενά που δημιούργησε ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος σε υγειονομικό προσωπικό καλύφθηκαν άμεσα και πρωταρχικά από τα ΜΥΣ. Η σχολή των σοβιετικών ΜΥΣ διαρκούσε τρία χρόνια και το δίπλωμα που χορηγούταν ήταν κάτι ανάμεσα σε αυτό του παθολόγου ιατρού και του νοσηλευτή. Στα ΜΥΣ επιτρεπόταν η χρήση στηθοσκοπίου και η συνταγογράφηση ορισμένων ιατρικών συνταγών και φαρμάκων. Απουσία ιατρού, τα ΜΥΣ είχαν την άδεια διενέργειας θεραπειών.

Στα ΜΥΣ του Δημοκρατικού Στρατού, η σπουδές διαρκούσαν για 5 μήνες και η διδακτέα ύλη αφορούσε κυρίως την αντιμετώπιση του τραυματισμένου μαχητή και μαχήτριας. Κατά το διάστημα της εκπαίδευσής τους, τα ΜΥΣ εργάζονταν και σε συνεργεία κατασκευής θαλάμων-αμπριών για τους τραυματίες, έπαιρναν μέρος σε μάχες ως μαχητές και ως νοσοκόμοι και ήταν υπεύθυνοι για τη συγκρότηση πρόχειρων σταθμών επίδεσης και προώθησης των τραυματιών.

Η σχολή των ΜΥΣ στεγαζόταν κοντά στο Ορεινό Χειρουργείο του ΔΣΕ στο Βίτσι, σε εγκαταστάσεις καταφύγια που είχαν κατασκευαστεί από τους ίδιους τους μαθητευόμενους. Διευθυντής της σχολής υπήρξε ο εξαίρετος γιατρός Νίκος Μαγκάκης, ειδικός στην παθολογία και την ανατομία. Στη σχολή δίδασκαν οι περισσότεροι γιατροί του ΔΣΕ Βορείου Ελλάδας, κυρίως όσοι υπηρετούσαν στο Ορεινό Χειρουργείο, όπως ο Επαμεινώντας Σακελλαρίου και η Β. Κριτσίκη. 

Κοντά στη σχολή των ΜΥΣ λειτουργούσε και η Σχολή Νοσοκόμων του ΔΣΕ, που είχε ιδρυθεί αρκετά νωρίτερα. 

Από τη  σχολή των ΜΥΣ αποφοίτησαν 150 στελέχη σε δύο σειρές και έλαβαν το βαθμό του ανθυπολοχαγού της Υγειονομικής Υπηρεσίας του ΔΣΕ. 

Στην περίοδο ομαλής της λειτουργίας, η σχολή ΜΥΣ εκπαίδευε 65-75 στελέχη, τα οποία παρακολουθούσαν και εργαστηριακά μαθήματα στο Ορεινό Χειρουργείο του Βίτσι. Κατά τα μέσα του 1949, που οι συγκρούσεις στο Γράμμο εντάθηκαν, τα στελέχη των ΜΥΣ εντάχθηκαν είτε στο βασικό κορμό της υγειονομικής υπηρεσίας του ΔΣΕ, είτε τοποθετήθηκαν σε τμήματα πρώτης γραμμής, στο μέτωπο του Γράμμου και του Βίτσι. 

Κατά τον Σακελλαρίου, οι άνδρες και οι γυναίκες της σχολής εργάστηκαν, αλλά και πολέμησαν με μεγάλη αυταπάρνηση και αυτοθυσία. Πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν στις μάχες του Εμφυλίου, ενώ άλλοι κατόρθωσαν να περάσουν στις χώρες του υπαρκτού σοσιαλισμού. Ορισμένοι συνέχισαν να σπουδάζουν την Ιατρικοί και έγιναν γιατροί στις διάφορες σοβιετικές δημοκρατίες. 

Αρχείο ΚΚΕ, Απόστολος Μουσούρης: Επίδεση τραυματία μαχητή του ΔΣΕ από νοσοκόμα.

Η γυναίκα στο ΔΣΕ (μέρη 1ο και 2ο)

Άρθρο του Θεόφιλου Διαμάντη, υποψήφιου διδάκτορα Παν. Αιγαίου

Ισοτιμία ή ισότητα;

Στην Ελλάδα του Εμφυλίου, η όξυνση της πάλης των τάξεων ανέδειξε την ευκαιρία της γυναίκας να διεκδικήσει ίσα δικαιώματα με τους άνδρες. Όχι σαφώς στο επίπεδο της κοινωνικής ζωής της αστικής δημοκρατίας, αλλά εντός των κόλπων του Δημοκρατικού Στρατού και των λαογέννητων δομών του. Πρόκειται για μια «παράδοση» που συνεχίστηκε από την ένταξη των πρώτων μάχιμων γυναικών στον ΕΛΑΣ, χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ότι οι καλά εμπεδωμένες κοινωνικές αντιλήψεις της εποχής δεν μπήκαν πολλές φορές εμπόδιο, όντας βαθειά ριζωμένες στις αντιλήψεις, ακόμα και στελεχών του ΔΣΕ, που όπως είναι γνωστό υπήρξε στρατός κατά κύριο λόγο αγροτικός.

Ήδη από το 1946 πολλές καταδιωκόμενες κομμουνίστριες, αγωνίστριες του ΕΑΜ, του ΕΛΑΣ και της ΕΠΟΝ εντάχθηκαν σε αντάρτικους σχηματισμούς και αργότερα πέρασαν στα τμήματα του ΔΣΕ. Ορισμένες από αυτές ήταν εμπειροπόλεμες, καθώς υπήρξαν μαχήτριες του ΕΛΑΣ, πολύ περισσότερες όμως κατατάχθηκαν εθελοντικά στο Δημοκρατικό Στρατό, έχοντας μηδενική πολεμική εμπειρία. Στα τμήματα του ΔΣΕ που ο αριθμός των γυναικών το επέτρεπε, σχηματίστηκαν μάχιμα τμήματα αποκλειστικά από γυναίκες, ενώ σε άλλες περιοχές, όπως η Πελοπόννησος ή η Κρήτη, οι γυναίκες εντάσσονταν σε μικτά τμήματα του ΔΣΕ.

Ωστόσο, στις αρχές σύστασης του Δημοκρατικού Στρατού, πολλές διοικήσεις μονάδων, ξεκινώντας από την εσφαλμένη αντίληψη που είχαν σχηματίσει σχετικά με την ισοτιμία των γυναικών και των ανδρών τις χρησιμοποιούσαν στα τμήματά τους με τρόπο λανθασμένο και εφάρμοζαν εσφαλμένες πρακτικές και συμπεριφορές. Για παράδειγμα, το στέλεχος του ΔΣΕ Κώστας Γκριτζώνας αναφέρει πως μια συνήθης κακή πρακτική υπήρξε η ένταξη εθελοντριών στα μάχιμα τμήματα του ΔΣΕ, χωρίς να τους δοθεί έστω και η στοιχειώδης στρατιωτική εκπαίδευση. Εφάρμοζαν έναν αυτοματισμό, στην αντίληψή τους ότι όλες οι γυναίκες είναι το ίδιο εμπειροπόλεμες με τους άνδρες. Παρόλα αυτά, το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ έδρασε γρήγορα ώστε να αλλάξουν αυτές οι στάσεις και αντιλήψεις. Σε άρθρο της στο περιοδικό Δημοκρατικός Στρατός, το στέλεχος του ΚΚΕ, Ρούλα Κουκούλου γράφει μεταξύ άλλων για το ζήτημα:

«Έχουμε ένα αρκετά σημαντικό αριθμό γυναικών στο ΔΣΕ. Στην αρχή, όλες οι γυναίκες σχεδόν στέλνονταν στη μάχη. Οι αντάρτισσές μας έδειξαν παλικαριά και μαχητικότητα, ηρωισμό και αυτοθυσία, προσήλωση στην αποστολή τους, πειθαρχία, φιλότιμη προσπάθεια, υπομονή. Μέσα στις μεγαλύτερες δυσκολίες δεν εγκαταλείπουν τη θέση τους. Στη Νευρούπολη π.χ., νηστικές, ξυπόλυτες και αποκομμένες, οι αντάρτισσές μας συνεχίζουν με πείσμα τον αγώνα. Είναι πολλές οι νεαρές αντάρτισσες που έχουν πάρει μέρος σε 10, 20 και πάνω μάχες και έχουν διακριθεί, σαν τη 18χρονη λοχία Ξανθίππη Δημητρίου που πήρε μέρος σε 15 μάχες και τη Βαγγελιώ Γκολέτσα, που είναι παράδειγμα μαχητή στην Ήπειρο, τη μικρή θαρραλέα σαμποταρίστρια Θεσπούλα Τσαμπάκη και τόσες άλλες. Συχνά το ΓΑ αναφέρει και τιμάει κατορθώματα των γυναικών στις μάχες. Φάνηκαν άξιοι μαχητές οι γυναίκες, μα η ζωή έδειξε πως έγιναν υπερβολές που μας ζημίωσαν. Δε χρησιμοποιήθηκε καλά η γυναικεία δύναμη στο στρατό. Το ρίξιμο μονοκόμματα όλων των γυναικών στη μάχη χωρίς καμιά επιλογή και η συνεχής παραμονή τους στην πρώτη γραμμή κλόνισε την υγεία σε πολλές μαχήτριες, που εξακολουθούσαν άρρωστες να πολεμούν. Ενώ τον ίδιο καιρό νέα γερά παλικάρια που έπρεπε να βρίσκονται στην πρώτη γραμμή, ήταν σε άλλες υπηρεσίες του στρατού.

Βλέποντας αυτή την κατάσταση, το ΓΑ με διαταγή του ορίζει ότι η κατάταξη των γυναικών στα μάχιμα τμήματα θα γίνεται μόνο εθελοντικά και έπειτα από έγκριση της διοίκησης. Είναι μεγάλη προσφορά για τον αγώνα να πολεμάς με το όπλο, αλλά αυτό θα το κάνουν όσες μπορούν. Οι άλλες θα προσφέρουν το ίδιο πολύτιμη και απαραίτητη για τον πόλεμο δουλειά στις διάφορες υπηρεσίες του στρατού που ‘ναι το ίδιο αναγκαίες και μάχιμες και όπου οι γυναίκες αποδείχτηκε πως τα καταφέρνουν καλά με την νοικοκυροσύνη και την προσοχή τους».

Το παραπάνω άρθρο που αναδεικνύει τη διαπάλη για το ζήτημα της γυναίκας στους κόλπους του ΔΣΕ συνεχίζει με την εξής σημαντική τοποθέτηση ξεκαθαρίζοντας το ζήτημα της ισοτιμίας της γυναίκας σε αντιδιαστολή με αυτό της ισότητας:

«Στη χρησιμοποίηση των γυναικών στο στρατό πρέπει να παίρνουμε υπόψη μας τις φυσικές οργανικές διαφορές της γυναίκας, τις ιδιαίτερες κλίσεις της και τις δυνατότητές της, πατώντας πάντα στη σωστή βάση ότι στον μεγάλο μας αγώνα, άντρες και γυναίκες έχουμε ισότιμη υποχρέωση συμμετοχής, όμως ο καθένας από τη θέση που μπορεί να προσφέρει καλύτερα, από εκεί που είναι πιο κατάλληλος. Να ξεκαθαρίσουμε τη σύγχυση που υπάρχει στο ζήτημα της γυναικείας ισοτιμίας. Άλλο ισοτιμία κοινωνική και πολιτική της γυναίκας, που είναι αίτημα του αγώνα μας, και άλλο φυσική εξομοίωση του άντρα και της γυναίκας, πράγμα που είναι καθαρός παραλογισμός και εμποδίζει τη γυναικεία απόδοση στον αγώνα».

Το παραπάνω ζήτημα, αυτό της σύγχυσης της ισοτιμίας με την ισότητα, αποτυπώνει καλύτερα η Φωτεινή Δούζη στο παρακάτω περιστατικό:

«Ο γυλιός μου ήταν ασήκωτος. Λύγιζε η μέση μου από το βάρος, αδύνατη όπως ήμουν και δεν βρισκόμουν μόνο εγώ σε αυτή την κατάσταση. Το ίδιο ένιωθε και η Ξένη και οι άλλες μαχήτριες. Δεν άντεξα και φώναξα καθώς περνούσε από κοντά, στο λοχαγό μας το Διάκο:

Συναγωνιστή λοχαγέ. Δεν μπορούμε να σηκώσουμε τόσο βάρος!

Ίσα δικαιώματα θέλετε συναγωνίστρια, ήταν η απάντησή του».

Σύντομα, οι συμπεριοφορές αυτές ορισμένων στελεχών του ΔΣΕ σταμάτησαν, λόγω της ειδικής μέριμνας και των αυστηρών εντολών του Γενικού Αρχηγείου, που διά στόματος Κώστα Καραγιώργη αναδεικνύουν την ξεχωριστή φροντίδα που έδειξε ο ΔΣΕ για τη γυναίκα:

Θα πρέπει να φροντίζουμε στα μάχιμα τμήματα και με καλή κατανόηση και κατάλληλη στρατολογία, ώστε να μην ξεπερνάει το 30-35% η συμμετοχή της γυναίκας στα μάχιμα τμήματα. Οι μεγάλες πορείες, με το γυλιό, το οπλοπολυβόλο κλπ., κουράζουν πολύ το γυναικείο οργανισμό.

Να παίρνουν οι διοικητές (ιδίως ομαδάρχες, διμοιρίτες, λοχαγοί) υπόψη τους τη φυσική περιοδική αδυναμία της γυναίκας. Πολύ περισσότερο στις πορείες, σε περάσματα ποταμών, φύλαγμα νυχτερινής σκοπιάς, κλπ. Οι εξτρεμισμοί και οι βαρβαρότητες πρέπει να λείψουν.

Δεν είναι σωστό ούτε και αποδοτικό να ρίχνονται οι γυναίκες μονοκόμματα στις μάχες. Η εκπαίδευσή τους στα έμπεδα, σε γυναικείους καλύτερα λόχους, με κατάλληλες γυναίκες αξιωματικούς, κάνει θαύματα.

Να μπει τέρμα στην υποτίμηση της αξίας της γυναίκας σαν μαχήτριας στη μάχη όπου υπάρχει ακόμα. Υπάρχουν περιστατικά όπου ο ομαδάρχης ή ο διμοιρίτης αφήνει πίσω τις γυναίκες, τις αχρηστεύει. Τις κάνει έτσι να χάνουν την εμπιστοσύνη στον εαυτό τους. Αυτό οφείλεται στη λειψή ή και ανύπαρκτη εκπαίδευση των νέων μαχητριών που κάνουν τον άμεσο διοικητή τους να μην τις εμπιστεύεται από άποψη απόδοσης.

Οι πολύ μικρές και κάπως μεγαλύτερες μαχήτριες είναι καλύτερο να περάσουν στα συνεργεία. Βαραίνουν το τμήμα και δημιουργούν άσχημη ατμόσφαιρα στη διμοιρία.

Όμως είναι με την πρόοδο του πολέμου που ακόμα και οι περισσότερο «δύσπιστοι» αξιωματικοί του ΔΣΕ θα ανανγωρίσουν την αξία της πραγματικά ελεύθερης γυναίκας, αυτής που στην ίδια γραμμή με τον άνδρα διαπρέπει και πολλές φορές τον ξεπερνά σε ηρωισμό και μαχητικότητα. Περιστατικά, των αρχών του 1947, όπου οι περισσότερες γυναίκες έχουν λάβει την πρέπουσα εκπαίδευση το αναδεικνύουν.

Αναφέρει για παράδειγμα η Κατερίνα Γκόγκου-Χαλβατζή:

«Όταν τελείωσα τη σχολή ομαδαρχών και πήγα στο λόχο μου, ο λοχαγός μου με σύστησε στο διμοιρίτη Περιστερά Χρήστο από τη Σούρπη Αλμυρού. Ο διμοιρίτης μου διαμαρτυρήθηκε: “Τι με αυτή τη γάτα θα πάω στη μάχη;”.

Εμείς ήμασταν πολύ ταλαιπωρημένες από την εκπαίδευση στη σχολή. Όταν φτάσαμε στον τόπο της επιχείρησης, η ομάδα μου πήρε αποστολή ποιον στόχο θα χτυπήσει. Η διαταγή ήταν να πλησιάσουμε στα πενήντα μέτρα από τις θέσεις του αντιπάλου. Το σύνθημα ήταν στις 11 η ώρα τη νύχτα, μια ριπή αυτομάτου από το λοχαγό, να ρίξουμε τα πάντσερ στην επίθεση. Εγώ έβαλα την ομάδα μου σε διάταξη μάχης και πλησίασα πολύ κοντά στον αντίπαλο. Είχα μπροστά μου πρόχειρα οχυρά. Εκείνη τη στιγμή δόθηκε το σύνθημα, ο σκοπευτής μου Σπαθής Σωκράτης κι εγώ έδωσα το σύνθημα “αέεεερα, επάνω τους” και βρέθηκα με τις σκοπεύτριές μου, πρώτη στο ύψωμα.

Ο διμοιρίτης μου, αυτός που με θεωρούσε γάτα, πίσω μου με τις δύο ομάδες φώναζε: “Γεια σου Ρηνιώωωω. Γεια σου Ρηνιώωωω”, κι όσο πήγαινε η φωνή του αδυνάτιζε, ώσπου ξεψύχησε. Μια ριπή από το διπλανό ύψωμα ήταν θανατηφόρα».

Και συμπληρώνει ο Βασίλης Μπαρτζιώτας, την παραπάνω εικόνα, με ένα εντυπωσιακό περιστατικό:

«Παραμονή Χριστουγέννων, μια ομάδα αξιωματικών του ΓΑ ανεβαίναμε στο Μπέλλες, ακριβώς στο τριεθνές σημείο όπου ο αέρας βούιζε και μας πετούσε αγκαλιασμένους καταγής, ενώ το πυροβολικό του αντιπάλου θέριζε την περιοχή. Τότε ακούσαμε από κοντά βουητό και τραγούδια. Ήταν μια διλοχία αντάρτες του Αρχηγείου Κεντρικής Μακεδονίας που γυρνούσε από επιχείρηση τραγουδώντας. Μόλις πλησίασε η διλοχία είδαμε τούτο το τραγικό και ηρωικό θέαμα: Επικεφαλής ήταν καβάλα στο άλογό της, η ΠΕ του σχηματισμού. Το δεξί της πόδι, βαριά τραυματισμένο πάνω από το γόνατο, κρεμόταν σαν το σφαχτό στο τσιγκέλι… Και η ηρωίδα μας τραγουδούσε “Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα” και είχε και το κουράγιο να μας χαιρετίσει στρατιωτικά. Υποκλιθήκαμε μπροστά στο μεγαλείο αυτό».

Εξαιρετικές μαχήτριες

Η ένταξη και εκπαίδευση των γυναικών στα όπλα και τις τεχνικές του πολέμου, από τον ΔΣΕ και η συμμετοχή τους στις διάφορες μάχες του Εμφυλίου απέδειξε την τεράστια μαχητική τους ικανότητα, την μεγάλη τους αντοχή στις πορείες και τις ολονύχτιες ενέδρες, καθώς και τον ηρωισμό που επέδειξαν σε δύσκολες καταστάσεις. Στο πεζικό, το πυροβολικό, το σαμποτάζ και στο ιππικό εκατοντάδες μαχήτριες αναδείχθηκαν σε στελέχη του ΔΣΕ και τιμήθηκαν με πολλά μετάλλια και επαίνους.

Γράφει σχετικά, ο Κώστας Καραγιώργης:

«Ποιο είναι το κυριότερο που θα έπρεπε να ζητήσουμε από τη γυναίκα στον πόλεμο για να την παραδεχτούμε; Να πολεμάει “σαν άντρας”; Αυτό το έκανε και με το παραπάνω. Αποδείχτηκε θηρίο στον πόλεμο. Ο εχθρός τής βγάζει το καπέλο, στο σημείο αυτό και τη φοβάται πιο πολύ από τους άνδρες μαχητές. Ο χρονογράφος του “Βήματος” Παλαιολόγος γράφει ότι “όπως διηγούνται όσοι τις γνώρισαν στη μάχη, πρόκειται για φανατισμένες ύαινες”. Ο “Ταχυδρόμους” του Βόλου έγραφε για τις μαχήτριές μας στη μάχη της Καρδίτσας ότι έδειξαν μαχητικότητα και ορμή “εν πολλοίς ανωτέραν των ανδρών”. Αυτές οι “ύαινες” είναι οι βασανισμένες κοπέλες που έχουν υποστεί τα πάντα οι φαμίλιες τους από το φασισμό και τον μισούν με πάθος απέραντο. Ο σ. Στάλιν λέει ότι δεν μπορείς να νικήσεις τον εχθρό αν δεν τον μισείς με όλη τη δύναμη της ψυχής σου, και οι γυναίκες, πλούσιες σε συναισθήματα πιο πολύ από τους άνδρες, ξέρουν να μισούν το φασισμό».

Η διαπίστωση τόσο του Κώστα Καραγιώργη όσο και των αστικών εφημερίδων της εποχής για τη μαχητικότητα των γυναικών του ΔΣΕ αναδεικνύεται επίσης από σειρά περιστατικών που κατέγραψε η ιστορία της εποχής:

Στη μάχη της Νάουσας, όλες οι μαχήτριες πολέμησαν με αξιοθαύμαστη παλικαριά. Η Λούλα Τζοβάρα, στην επίθεση των τμημάτων μας στο ύψωμα Άγιος Θεόδωρος άρπαξε το οπλοπολυβόλο και όρμησε πρώτη, δίνοντας το παράδειγμα για τη θυελλώδη επίθεση. Τραυματισμένη κατόπιν στη μάχη μέσα στην πόλη, δεν ήθελε να εγκαταλείψει την ομάδα της. Οι μαχήτριες του 1ου Ράγματος της 103ης Ταξιαρχίας ορμούσαν μαζί με τους συναγωνιστές τους απάνω στα πολυβολεία των εχθρικών φυλακίων. Δύο από αυτές, η ανθυπολοχαγός Ευανθία Νταλούκα και η μαχήτρια Μαρία Πάσχου, στο πρώτο εχθρικό φυλάκιο που εξοντώθηκε, έπιασαν, μαζί με τους συναγωνιστές τους, τρεις αιχμαλώτους και ρίχτηκαν μέσα στην πόλη.

Οι σύγχρονες αμαζόνες του ιππικού του ΔΣΕ, που διοικούσε ο Γαζής έλαβαν μέρος σε δεκάδες μάχες, δείχνοντας μεγάλο ηρωισμό και αυταπάρνηση. Η Γενοβέφα Γκουτζινοπούλου από τα Φάρσαλα, η Αναστασία Σφήκα σύζυγος του Γαζή, η επιλοχίας Ελένη Παλακούδη και πολλές άλλες πολέμησαν αποφασιστικά στην ταξιαρχία ιππικού του ΔΣΕ και το 1949 εκτελέστηκαν στο Μιζούρλο της Λάρισας.

Η ολμίστρια Κατίνα, της 105ης Ταξιαρχίας εκτός από τις εξαιρετικά εύστοχες βολές της είχε βρει έναν τρόπο να σκορπίζει προκηρύξεις του ΔΣΕ στο εχθρικό στρατόπεδο που βρισκόταν απέναντι από το δικό της τμήμα. Έβγαζε τον πυροσωλήνα από το βλήμα έδενε τις προκηρύξεις και τις εξαπολούσε στα εχθρικά χαρακώματα.

Η Ευδοξία Λυμπεροπούλου από το Κοτύλιο Αρκαδίας που είχε εκπαιδευτεί στη σχολή του Πέτρου Κόκκαλη υπηρετούσε στο ΔΣΕ σαν νοσοκόμα χειρουργείου. Το έργο της, κάτω από τις δεδομένες συνθήκες του Εμφυλίου ήταν πραγματικά άθλος. Εκτελώντας το καθήκον της, έμεινε κοντά στους τραυματίες του ΔΣΕ ως το τέλος και δεν εγκατέλειψε τη θέση της. Συνελήφθη και δολοφονήθηκε από τον κυβερνητικό στρατό.

Η αξία της γυναίκας μαχήτριας στις τάξεις του ΔΣΕ αποτυπώθηκε επίσης στο σημαντικό ποσοστό τους στις τάξεις των αξιωματικών και των πολιτικών επιτρόπων.

Σε έξι σειρές αξιωματικών που φοίτησαν στη Σχολή Αξιωματικών του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, ανάμεσα σε 2650 στελέχη, 200 απόφοιτες ήταν γυναίκες. Παράλληλα με διάφορα διατάγματα της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και διαταγές του Γενικού Αρχηγείου του ΔΣΕ, ονομάστηκαν αξιωματικοί σειρά γυναικών μαχητριών όπως οι παρακάτω:

Ελευθερία Κτανά, ανθ/γός Υγειονομικού.

Γεωργία Καλλίτσου, ανθ/γός Πεζικού.

Φωφώ Κουτζούβαλη, ανθ/γός Πεζικού.

Μαίρη Καζαντζίδου, ανθ/γός Πεζικού.

Αργυρώ Σταυροπούλου, υπολοχαγός Πεζικού.

Ευγενία Αμοιρίδου, ανθ/γός Πολιτικός Επίτροπος.

Πηνελόπη Λεβεντάκη, ανθ/γός Πεζικού.

Ήδη από το Δεκέμβρη του 1947, με την πράξη αριθ. 11 του Γενικού Αρχηγείου, το νόμο αριθ. 1 της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης και άλλες διαταγές, στη θέση του πολιτικού επιτρόπου τμημάτων τοποθετήθηκαν τουλάχιστον 59 γυναίκες.

Τιτάνιες αντοχές

Πέραν της μαχητικής τους ικανότητας, ένα ακόμα προσόν των γυναικών, όπως αποτυπώνεται σε δεκάδες μαρτυρίες και αυτοβιογραφίες μαχητών και αξιωματιών του ΔΣΕ, υπήρξε η τιτάνια αντοχή τους σε κάθε κακουχία. Μάλιστα, κατά κοινή ομολογία, οι γυναίκες μαχήτριες αποδεικνύονταν τις περισσότερες φορές πιο ανθεκτικές από τους άντρες σε όλες τις δυσκολίες.

Για παράδειγμα, όταν τμήμα της ταξιαρχίας του Φώκου Βέτα και του Λιάκου, αποτελούμενη κυρίως από μαχητές και μαχήτριες του νομού Έβρου δοκίμασε να περάσει χειμώνα το βουνό Αλημπουντούτς, βρέθηκε αντιμέτωπο με σφοδρή χιονοθύελλα. Στο πέρασμα της κορυφής πολλοί μαχητές έμειναν για πάντα παγωμένοι στο μονοπάτι, καμιά όμως μαχήτρια. Οι αξιωματικοί τους μονολογούσαν εντυπωσιασμένοι: “Βρε τις εφτάψυχες! Ούτε μια γυναίκα παγωμένη”.

Ανάλογα περιστατικά καταμαρτυρά ο Βασίλης Φυτσιλής, στο βιβλίο του Βαγγελιώ Κουσιάντζα, για το πέρασμα της Νιάλας, όπου δεκάδες μαχητές και πολίτες έμειναν για πάντα παγωμένοι στις κορφές του βουνού. Ο Φυτσιλής αναφέρει ότι σημαντικά λιγότερες γυναίκες έχασαν τη ζωή τους από το κρύο, αποδίδοντάς το στη διαφορετική φυσιολογία του σώματός τους. Σε ένα άλλο τραγικό περιστατικό, στο όρος Τσαλ Νταγ, ο Βασίλης Ζεχιρλής περιγράφει την πορεία 126 μαχητών και μαχητριών του ΔΣΕ μέσα στο κρύο και στο χιόνι. Όταν η ομάδα έφθασε σε ένα φυλάκιο και σταμάτησε για να ξεκουραστεί 47 μαχητές κατέρρευσαν και σύντομα έχασαν τη ζωή τους. Κανένας τους δεν ήταν γυναίκα.

Ένα ακόμα πρόβλημα που οι μαχήτριες και αξιωματικοί του ΔΣΕ αντιμετώπιζαν είχε να κάνει με την έμμηνο ρύση και την επιπρόσθετη καταπόνηση που αυτή συνεπαγόταν. Πολλές νεοσύλλεκτες αντιμετώπιζαν και το φαινόμενο της διακοπής του κύκλου τους, πολλές φορές και για 3 και 4 μήνες, που συνοδευόταν με έναν έντονο κοιλιακό πόνο, κατά τις ημέρες της περιόδου. Στο ζήτημα αυτό επιστρατεύθηκε η εμπειρία των πιο παλιών μαχητριών και αξιωματικών, ορισμένες εκ των οποίων είχαν πολεμήσει και στον ΕΛΑΣ. Οι παλαιότερες γυναίκες γνώριζαν ότι η διακοπή της εμμήνου ρήσης προερχόταν από την αγωνία της μάχης και το σοκ και τις κακουχίες της αντάρτικης ζωής και σύντομα τα προβλήματα ξεπερνούνταν, όταν η γυναίκα εγκλιματιζόταν στον πόλεμο. Όμως ακόμα και αφού ξεπερνούσαν τα βιολογικά προβλήματα αυτά, οι γυναίκες αντιμετώπιζαν το ζήτημα της καθαριότητας και της επιπρόσθετης κούρασης. Η Αργυρώ Πολυχρονάκη, μαχήτρια του ΔΣΕ Κρήτης, που έμεινε στα βουνά ως το 1962 και έφυγε για τη Σοβιετική Ένωση, μόνο αφού επανίδρυσε με λίγους συντρόφους της, τις παράνομες κομματικές οργανώσεις του νησιού, αναφέρει:

«Αχ αυτή η περίοδος. Να πονάς, να αποζητάς κάποια ζεστασιά και να μην μπορείς να τη βρεις. Και τα πανιά λιγοστά ή και καθόλου. Να γεμίζουν αίματα. Να ντρέπεσαι που μυρίζεις. Να μην αντέχεις ούτε η ίδια την άσχημη μυρωδιά σου. Να κουβαλάς τα ματωμένα σου πανιά, μαζί με το παγούρι και το ξεροκόμματο, αν έχεις, για μέρες. Να μην έχεις που και πως να πλυθείς.»

Οι γυναίκες του ΔΣΕ αντιμετώπισαν στη συντριπτική τους πλειοψηφία τις δυσκολίες και τις κακουχίες της ένοπλης δράσης, με παλικαριά και καρτερικότητα. Στάθηκαν με καρτερικότητα και άσβεστη αγωνιστική φλόγα απέναντι στη μάχη, την πορεία, το κρύο, την πείνα και τα τραύματα. Η μαχήτρια του ΔΣΕ, αείμνηστη Ελένη Γαβρικίδου- Μπούρμπουλα, άνθρωπος δραστήριος, μοντέρνος και πάντα κοντά στο ΚΚΕ, έλεγε σχετικά:

«Θυμάμαι σε μια πορεία το 1948 έπρεπε το τμήμα μου να μετακινηθεί, μέσα στο κρύο και τον αέρα. Είχαμε κουραστεί από ολοήμερη μάχη και φαγητό δεν είχαμε φάει για πάνω από 24 ώρες. Τώρα έπρεπε ξανά να περπατήσουμε. Όπως προχώραγα με τις γυναίκες δεν ακουγόταν κουβέντα. Είπα τότε μέσα μου: “Πρέπει να τραγουδήσεις για να ανυψωθεί το ηθικό”. Πήρα να τραγουδάω το Εμπρός ΕΛΑΣ για την Ελλάδα. Σύντομα όλη η φάλαγγα τραγούδαγε και αντιλαλούσαν τα βουνά ολόγυρα».

Πηγές:

Κώστας Γκριτζώνας, Μαχήτριες του Δημοκρατικού Στρατού, Βήμα μαρτυρίες, Αθήνα 2010.

Φωτεινή Δούζη, Η γιαγιά μας η αντάρτισσα, Αυτοέκδοση, Αθήνα 1993.

Βασίλης Φυτσιλής, Βαγγελιώ Κουσιάντζα, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 1992.

Πρώτη δημοσίευση: ΚΑΤΙΟΥΣΑ

Δεκέμβρης 1944: H επιχείρηση των υπονόμων της Αθήνας

Μια προσωπική μαρτυρία για τον αφάνταστο ηρωισμό των μαχητών του ΕΛΑΣ Αθήνας. στις επιχειρήσεις ενάντια στους Αγγλους κατακτητές, το Δεκέμβρη του '44

Το Δεκέμβρη του 1944 οι μάχες του ΕΛΑΣ Αθήνας ενάντια στους Αγγλους καταχτητές συνεχίζονται. Οι μαχητές του ΕΛΑΣ, ο λαός της Αθήνας παλεύουν σκληρά, άνισα, αλλά με ενθουσιασμό.

Τότε το Κόμμα αποφάσισε την ανατίναξη του ξενοδοχείου της Μ. Βρετανίας, έδρα της κυβέρνησης Παπανδρέου και των Αγγλων κατακτητών.

Να τι γράφει ο Β. Μπαρτζώτας (Φάνης), γραμματέας της ΚΟΑ την περίοδο εκείνη:

«Δυνάμεις του ΕΛΑΣ Αθήνας πλαισιωμένες από στελέχη της ΚΟΑ με επικεφαλής στον σ. Σπύρο Καλοδίκη, έκαναν μια άλλη τολμηρή και ηρωική επιχείρηση. Εχοντας στα χέρια τους το γενικό σχεδιάγραμμα των υπονόμων της Αθήνας, έπειτα από πορεία 12 ωρών μέσα στα βρώμικα νερά των οχετών, με άμεσο κίνδυνο της ζωής τους, κατόρθωσαν να κουβαλήσουν κάτω από την πλατεία Συντάγματος, ακριβώς στο ξενοδοχείο της "Μεγάλης Βρετανίας", όπου ήταν η έδρα της κυβέρνησης του Γ. Παπανδρέου, του "Κράτους Παπανδρέου", περίπου έναν τόνο εκρηκτικής ύλης, τροτύλης και με ηλεκτρικό σύρμα συνέδεσαν την τροτύλη με ειδικό ηλεκτρικό μηχάνημα ανατίναξης, που βρίσκονταν στη δική μας περιοχή. 

Ο σ. Καλοδίκης ανέφερε σε μένα, τη μέρα των Χριστουγέννων (25 Δεκέμβρη 1944), για την επιχείρηση αυτή, με τη δήλωση ότι είναι έτοιμοι να τινάξουν στον αέρα το άντρο της κυβέρνησης Παπανδρέου και των Αγγλων. Εγώ ανέφερα στο ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ που θα 'δινε και την τελική έγκριση. Το ΠΓ της ΚΕ έχοντας υπόψη τον ερχομό του Τσόρτσιλ και τις διαπραγματεύσεις μαζί του, μας είπε να περιμένουμε μερικές μέρες».

Ηρωική συλλογική προσπάθεια

Η προετοιμασία της επιχείρησης αυτής είχε αρχίσει. Προηγούμενα είχαν παρθεί από το Δήμο της Αθήνας οι σχετικοί χάρτες των υπονόμων της Αθήνας. Μελετήθηκαν από ειδικούς συντρόφους.

Ο ένας σύντροφος μηχανικός, ειδικευμένος στους υπονόμους του Βελγίου και ο άλλος υπολοχαγός Μηχανικού, ειδικευμένος στα εκρηκτικά, δυστυχώς δε θυμάμαι τα ονόματά τους, κατάστρωσαν τα σχέδια για την είσοδό μας στους υπονόμους της Αθήνας και καθόρισαν το σημείο των υπονόμων από όπου θα μπούμε. Εγιναν από τους ειδικούς οι σχετικές προετοιμασίες μέσα στους υπονόμους, αφού οι υπόνομοι δεν ήσαν σε ευθεία γραμμή. Αλλού ήταν ανήφορος και αλλού κατήφορος, οπότε χρειάστηκε να τοποθετηθούν σκάλες κλπ. Ολα είχαν ετοιμαστεί.

Στις 22/12/1944, τελικά, αν θυμάμαι καλά, αποφασίστηκε να μπούμε μέσα στον υπόνομο 150 περίπου άνδρες του ΕΛΑΣ και άλλα στελέχη του Κόμματος, με στόχο και κατεύθυνση το ξενοδοχείο της "Μεγάλης Βρετανίας", μεταφέροντας από τον υπόνομο που δέχεται τα βρόχινα νερά και τις βρωμιές της τότε Αθήνας, έναν τόνο περίπου εκρηκτικής ύλης, τροτύλης. Η επιχείρηση ξεκίνησε από το Μεταξουργείο.

Ο υπόνομος δεν ήταν αυτός που δέχεται τις ακαθαρσίες, αλλά τα βρόχινα νερά και η κάθοδος έγινε με σιδερένια και όχι ξύλινη σκάλα. Η ατμόσφαιρα μέσα δεν ήταν καθόλου ευχάριστη. Μύριζε υγρασία και μούχλα. Και τα νερά, στα σημεία που ήταν φαρδύς ο υπόνομος, μας φτάνανε ως τα γόνατα, ενώ όπου στένευε φτάνανε ως το στήθος, χώρια τα τεράστια ποντίκια...

Η επιχείρηση από το Μεταξουργείο δεν προχώρησε. Είχαμε την απώλεια του μέλους του Γραφείου της Αχτίδας που σκοτώθηκε από αγγλικό βλήμα. Είδαν κάποια μικρή μάζωξη στο σπίτι που βρισκόμασταν και μας έριξαν. Η καθοδήγηση της Αχτίδας κατόπιν τούτου αποφάσισε να σταματήσει η επιχείρηση και φυσικά να γίνει σε άλλο σημείο.

Πράγματι η επιχείρηση έγινε στη Λένορμαν πολύ πιο μακριά από το Μεταξουργείο. Μπήκαν όλοι οι άνδρες στον υπόνομο με προσοχή κατά ομάδες τοποθέτησαν την εκρηκτική ύλη και επέστρεψαν ύστερα από αρκετές ώρες.

Αφού τέλειωσε αυτή η φάση έδωσε εντολή το Γραφείο της Αχτίδας και συγκεκριμένα ο Γραμματέας της Αχτίδας Μπάμπης Γρηγοριάδης, είχαμε δουλέψει μαζί από το 1943 που ήταν γραμματέας της 6ης Αχτίδας, να μπούμε 5 σύντροφοι, για να κάνουμε τον τελευταίο έλεγχο των καλωδίων.

Σημειώνω τις δυσκολίες που συναντήσαμε από την είσοδο του υπονόμου μέχρι το τέρμα και το σημειώνω αυτό γιατί τις έζησα ο ίδιος. Φυσικά, οι δυσκολίες, που αντιμετώπισαν οι προηγούμενες ομάδες που κουβαλούσαν το φορτίο της εκρηκτικής ύλης στην πλάτη τους, ήταν πολύ μεγαλύτερες και οι κίνδυνοι πολύ περισσότεροι.

Τεράστιες δυσκολίες

Όπως αναφέρω πιο πάνω ο υπόνομος δεν ήταν ευθύς είχε λακκούβες μικρές και μεγάλες που γλίστραγες και έμπαινες μέσα στο νερό και σε ορισμένα σημεία πάνω από τη μέση μέχρι και στο στήθος. Οι δρόμοι δεν ήταν σε ευθεία γραμμή, το επίπεδο του δρόμου άλλαζε μέχρι που δημιουργούσε μικρούς καταρράχτες και ανεβαίναμε σε σκάλες που το πρώτο συνεργείο είχε τοποθετήσει. Θυμάμαι πως κάτω από την Ερμού ήταν μία δίοδος πολύ μικρή και στενή. Αρκεί να σημειώσω πως την περάσαμε με την κοιλιά, μπουσουλώντας στο νερό. Και σε άλλα σημεία περνούσαμε σκυμμένοι, ήταν πολύ δύσκολη η διαδρομή.

Κίνδυνοι υπήρχαν πολλοί. Εκτός αυτών που ανέφερα ήταν και οι κίνδυνοι που προέρχονταν από τα φρεάτια των δρόμων που μέσω αυτών έμπαιναν τα νερά στον υπόνομο.

Ακούγαμε τα βήματα των περαστικών και φυσικά και τις περιπολίες των Αγγλων στρατιωτών. Αυτό το γεγονός υποχρέωνε όλους τους συντρόφους που βρίσκονταν μέσα στον υπόνομο να είναι πολύ προσεκτικοί. Οι βρωμιές και αναθυμιάσεις μας έφερναν βήχα, φτέρνισμα που μας ανάγκαζαν να προσέχουμε για να μη μας αντιληφθούν. Δε βγάζαμε κουβέντα, η συνεννόηση γινόταν με χειρονομίες.

Τελικά παρ' όλες αυτές τις δυσκολίες επιστρέψαμε στη βάση μας. Η επιχείρηση τέλειωσε και πέτυχε αφού ξεπέρασε σε χρόνο περίπου 12-15 ώρες και τελικά περιμέναμε το σύνθημα για να μπει σε ενέργεια η ηλεκτρογεννήτρια.

Το αυτοκίνητο με την ηλεκτρογεννήτρια θα έδινε στην κατάλληλη στιγμή τον σπινθήρα στα εκρηκτικά που ήταν τοποθετημένα στα θεμέλια και κάτω από τα υπόγεια της "Μεγάλης Βρετανίας". Ερχεται όμως ξαφνικά ο Σπύρος Καλοδίκης Β` Γραμματέας της ΚΟΑ με μοτοσικλέτα, (δολοφονήθηκε το Νοέμβρη του 1947 από όργανα της Ασφάλειας στη Λάρισα) και σε έξαλλη κατάσταση φώναξε τους άνδρες που χειριζόταν τη γεννήτρια.

"Σταματήστε - Σβήστε τη γεννήτρια αμέσως. Σταματήστε! Η ανατίναξη δε θα γίνει. Ηρθε ο Τσόρτσιλ στη "Μεγάλη Βρετανία". Σταματήστε!...".

Ολοι, όσοι βρεθήκαμε εκεί και πήραμε μέρος στην επιχείρηση, βρεγμένοι ως το κόκαλο από τα νερά των υπονόμων, αισθανθήκαμε αγανάκτηση για τη ματαίωση αυτής της ανατίναξης».

Ο δημοσιογράφος κ. Παπαχελάς σε εκπομπή του σε τηλεοπτικό σταθμό μεταξύ των άλλων αναφέρθηκε και στην «επιχείρηση των υπονόμων».

Δε γνωρίζω αν αυτοί που παραβρέθηκαν σ' αυτή την εκπομπή είχαν πάρει μέρος σ' αυτή την επιχείρηση. Εγώ δε θυμάμαι, μπορεί να κάνω λάθος ή μπορεί να έμαθαν ή άκουσαν από άλλους τα της επιχείρησης αυτής.

Εγώ πήρα μέρος σ' αυτή την επιχείρηση και μάλιστα, όπως σημειώνω παραπάνω, συμμετείχα στο τελευταίο συνεργείο, που κάναμε τον έλεγχο των καλωδίων και δίνω στοιχεία για τις δυσκολίες και τους κινδύνους που αντιμετώπισε όλη η δύναμη των συντρόφων που πήρε μέρος μέχρι και τον ερχομό του συντρόφου Καλοδίκη.

Ηταν πράγματι μια τολμηρή και ηρωική πράξη. Φυσικά δεν ήταν η μοναδική.

Και άλλες πολλές ηρωικές πράξεις έγιναν στην πορεία των λαϊκών αγώνων με μπροστάρη το ΚΚΕ. Το Κόμμα μας στη μακραίωνη πορεία του πάνω από 82 συνεχή χρόνια έχει να παρουσιάσει πληθώρα τέτοιων μικρότερων ή και μεγαλύτερων ηρωικών πράξεων.

Ανέδειξε χιλιάδες ήρωες που έδωσαν τη ζωή τους για το Κόμμα, το λαό, το πιστεύω τους.

Το ΚΚΕ, κόμμα νέου τύπου, ηρωικό αταλάντευτο, ήταν μπροστάρης των αγώνων του λαού για μια Ελλάδα σοσιαλιστική. Πρέπει να ξεκαθαρίσουμε όμως πως άλλο είναι η ηρωική πράξη όσο μεγάλη και αν είναι κι άλλο είναι ο άνθρωπος κομμουνιστής, ο αγωνιστής, ο ήρωας.

Η ηρωική πράξη είναι ένα γεγονός που γίνεται από ένα δυο συντρόφους ή ακόμα ομάδα συντρόφων. Αυτή η ενέργεια είναι αξιέπαινη αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση, είναι μια πράξη ηρωική ασφαλώς που συμβάλλει στην ανάταση του κινήματος στην ανάπτυξη των αγώνων και σαν τέτοια πρέπει να την εκτιμούμε.

Ομως, ο τίτλος ήρωας δεν κρίνεται μόνο από τη συγκεκριμένη ηρωική πράξη κρίνεται και από την όλη αγωνιστική συνέχειά του, τη μετέπειτα στάση του, τη συνέπειά του στο πιστεύω του και, πολύ περισσότερο, εκτιμάται ιστορικά μετά το θάνατό του.

Ενδεικτικά αναφέρω ήρωες, για να δείξω τη σημασία της παραπάνω προϋπόθεσης, Σουκατζίδης, Τατάκης, Μπελογιάννης, Πλουμπίδης, Σαμπατάκος, οι τρεις ΕΠΟΝίτες στο Βύρωνα. Μακρύς είναι ο κατάλογος τέτοιων ηρώων. Ομως υπάρχουν και ηρωικές πράξεις που ίσως να μην τις θυμόμαστε, ίσως δεν έγιναν γνωστοί οι σύντροφοι που συνέβαλαν σ' αυτές τις πολύ τολμηρές πράξεις.

Ποιος θυμάται το φωτεινό σήμα ΕΑΜ στην Ακρόπολη και τους συντρόφους που το έστησαν;

Ποιος θυμάται την κατάληψη του κρατικού ραδιοφωνικού σταθμού, κάπου στο Ζάππειο, το 1942 και την ολιγόλεπτη εκπομπή για το ΕΑΜ;

Τέτοιες ηρωικές πράξεις έγιναν πολλές. Το ΚΚΕ είναι το μοναδικό Κόμμα που σε όλη του την πορεία πάλεψε και παλεύει κάτω από δυσκολότατες συνθήκες, νόμιμες, παράνομες, ημιπαράνομες. Εδωσε και δίνει ηρωικούς αγώνες, ανέδειξε χιλιάδες ήρωες.

Καταλήγοντας θέλω να πω ότι ο κομμουνιστής και μετά από μια ή περισσότερες ηρωικές πράξεις, συνεχίζει να παλεύει με συνέπεια και ευθύνη για την υπόθεση της εργατικής τάξης. Δεν περιαυτολογεί, ούτε καυχιέται, κομπορρημονεί για το έργο του. Υποτάσσει το εγώ στο συνολικό συμφέρον, στο συμφέρον του αγώνα, συνεχίζει να συνεισφέρει όσο ζει, για να δικαιώσει την εκτίμηση που έχουν οι άλλοι γι' αυτόν και κατά κύριο λόγο το Κόμμα. Τότε και μόνον τότε δικαιωματικά θα δοθεί ο τίτλος του ήρωα, σ' αυτούς τους αγωνιστές.

Πηγή: εδώ

Περί Γκίκα, Γκέμπελς και σύγχρονης αστικής πτωματολογίας

Πρόσφατα στο διαδίκτυο, διαφημίζεται κιόλας από διάφορους ιστορικούς, επανεμφανίστηκε ένα παλιό άρθρο "απάντηση" στο άρθρο του ιστορικού Αναστάση Γκίκα με τίτλο: Ανάθεμά σε Στάλιν, εσύ και οι κομμουνιστές, στο οποίο, ο Αναστάσης Γκίκας, μέλος του Τμήματος Ιστορίας του ΚΚΕ εκθέτει σοβαρούς προβληματισμούς σε όσα αναφέρονται περί κάθαρσης του σοβιετικού κράτους από τους Έλληνες Πόντιους, στο διάστημα 1937-1938, από κύκλους του Πανελλήνιου Συνδέσμου Ποντίων Εκπαιδευτικών.

Το άρθρο "κόσμημα", του κυρίου Θράσου Ευτυχίδη, και λέω "κόσμημα" γιατί και μόνο ο τίτλος του: Γκίκας όπως Γκέμπελς, τι άλλο αποτελεί παρά απόδειξη του πολιτισμού και του επιπέδου, ενός εκπαιδευτικού, δημοσιεύθηκε στο μπλογκ Πόντος και Αριστερά και μπορείτε να το δείτε εδώ

Δεν θα μπω στη διαδικασία να αναλύσω το ποιόν του Αναστάση Γκίκα ως ιστορικού, κομμουνιστή και επιστήμονα, άλλωστε κατά τη γνώμη μου θα ήταν ανάρμοστο να επικεντρώσω στην προσωπική επίθεση που δέχεται, χωρίς την συγκατάθεσή του.

Πάμε όμως να δούμε την ιστορική τεκμηρίωση, της "κάθαρσης" των Ελλήνων Ποντίων που επιχειρεί ο κύριος Ευτυχίδης:

1) Το έγγραφο- τηλεγράφημα της NKVD (πρόδρομος της KGB). Στο οποίο, ο κύριος Ευτυχίδης αναφέρει πως αναγράφεται χονδρικά το εξής:

"η Ελληνική αντικατασκοπεία, αναπτύσει ενεργά κατασκοπευτικές δραστηριότητες και δραστηριότητες δολιοφθοράς εκτελώντας εντολές από την Αγγλική, την Γερμανική και Ιαπωνική αντικατασκοπεία. Καθορίζει τις περιοχές όπου συμβαίνει αυτό. Λέει ότι πέραν αυτού αναπτύσσει αντισοβιετική εθνικιστική δραστηριότητα. Και γι αυτό διατάσσει … τη σύλληψη …"

Ρώσικα δεν γνωρίζω και να με συγχωρέσετε για αυτό, αλλά έχω μερικούς προβληματισμούς: Πρώτον, τα τηλεγραφήματα αναγράφουν ημερομηνία, αποστολέα, παραλήπτη. Εδώ βλέπουμε απλώς κείμενο, με την ένδειξη "τηλεγράφημα" στον τίτλο του. Τηλεγράφημα αυτό δεν είναι, αλλά προφανώς μετεγγραφή κάποιου τηλεγραφήματος. Δεύτερον: Αν αυτό αποτελεί μετεγγραφή, προφανώς είναι εσωτερικό έγγραφο είτε της NKVD, είτε άλλης υπηρεσίας. Σφραγίδα και υπογραφή δεν υπάρχει. Έχοντας μια σχετική εμπειρία με σοβιετικά έγγραφα, ουδέποτε έχω δει ένα τέτοιο, σαφώς όχι πλαστό, που δεν φέρει τουλάχιστον σφραγίδα και μονογραφή. Τρίτον: Πάγιο "φετίχ" πολλών ιστορικών ήταν και είναι η εμμονή με τα έγγραφα. Έγγραφο λοιπόν, κατά την ταπεινή μου γνώμη, εκτός σώματος αρχείου, δομημένου μάλιστα, δεν αποτελεί ένδειξη ή απόδειξη για οτιδήποτε. 

Ας μας ενημερώσουν λοιπόν, σε ποιο αρχείο βρίσκονται τα έγγραφα, στο πρωτότυπο για να τα διερευνήσουμε και εμείς. 

Άλλωστε, στο διαδίκτυο και σε εκδόσεις νεοναζιστικών κύκλων έχουν κάνει την εμφάνισή τους ουκ ολίγα "έγγραφα" και "ντοκουμέντα", από πλαστές φωτογραφίες Γερμανών αξιωματικών με αντάρτες του ΕΛΑΣ, έως και το γνωστό εξάμβλωμα του συμφώνου του Πετριτσίου. 

Θα πείτε: Δηλαδή το έγγραφο είναι πλαστό; 

Δεν γνωρίζω, όμως έγγραφα και μάλιστα διαβαθμισμένα, και μάλιστα της NKVD, χωρίς μονογραφή ή υπογραφή και σφραγίδα, εύκολα μπορώ να παράξω κι εγώ.

Και οι εποχές μετά την ανατροπή του υπαρκτού σοσιαλισμού παρήγαγαν δεκάδες πλαστά έγγραφα. Ας θυμηθούμε μόνο απλώς, τα πλαστογραφημένα έγγραφα "ντοκουμέντα" για την υπόθεση του Κατίν που κατατέθηκαν σε δίκη που έλαβε χώρα στις 26/05 - 30/11/1992, στη Ρωσία και στα οποία, η κλίκα Γιέλτσιν είχε πλαστογραφήσει έως και τις σφραγίδες (Δείτε σχετικά εδώ)

2) Το επιχείρημα της προσωπικής/οικογενειακής εμπειρίας

Θα ξεκινήσω με κάθε κατανόηση στον πόνο που μπορεί να νιώθει ο κάθε άνθρωπος για έναν συγγενή του που σκοτώθηκε/εκτελέστηκε κτλ, οπουδήποτε και οποτεδήποτε και σε καμιά περίπτωση δεν επιθυμώ να θίξω νεκρούς. 

Παρόλα αυτά, δεν μπορεί να αποτελεί, όχι για τη συγκεκριμένη περίπτωση, αλλά για καμία περίπτωση, απόδειξη και ιστορικό τεκμήριο, ένα περιστατικό και ειδικά όταν αυτό δεν εντάσσεται επ' ουδενί σε μια ευρύτερη εικόνα. Ούτε στατιστικά, ούτε ιστορικά στέκει μια τέτοιου είδους αφαίρεση. 

Κι επειδή δεν επιθυμώ να θίξω κανέναν, θα συνεχίσω με ένα δικό μου οικογενειακό περιστατικό:

Το 1947-1948, το συγγενικό μου ζεύγος Κατσιγιάννη εξαφανίστηκε στην περιοχή των Ιωαννίνων. Αυτό που τότε η οικογένεια έμαθε είναι ότι απήχθησαν από τους αντάρτες και εκτελέστηκαν. Δεν μάθαμε ποτέ τι συνέβη και ποτέ δεν βρέθηκε ίχνος τους. 

Απήγαγε, ο ΔΣΕ γενικά πολίτες για να τους εκτελέσει; Όχι. Τίποτε δεν συνηγορεί προς αυτό. Αντίθετα, ακόμα και ΜΑΥ και παρακρατικοί αφήνονταν πολλές φορές ελεύθεροι, εάν δεν βαρύνονταν με φόνους.

Τι συνέβη στους συγγενείς μου;

Ίσως σκοτώθηκαν από παρακρατικούς που αφθονούσαν στην περιοχή. Ίσως πάλι όντως εκτελέστηκαν από τον ΔΣΕ. Ίσως εκτελέστηκαν μάλιστα και άδικα. Ίσως ανάμεσα στις τάξεις των ανταρτών του ΔΣΕ βρέθηκε ένας ή δύο που τράβηξαν εκείνη την ημέρα την σκανδάλη του όπλου και τους σκότωσαν. 

Τι λέει αυτό για το ΔΣΕ; Τι λέει αυτό για τις αποφάσεις των στρατοδικείων του ΔΣΕ που αντιμετωπίζουν με μεγάλη αυστηρότητα την αυτοδικία, το βιασμό και την κλοπή, και είναι τόσο πολύ λίγες; Λέει κάτι για τους λαογέννητους θεσμούς του; 

Απολύτως τίποτε. 

Αποτελεί μάλλον ένα μεμονωμένο περιστατικό που οδηγεί στο πανανθρώπινο συμπέρασμα για τον πόλεμο: Στον πόλεμο σκοτώνονται και αθώοι.

3) Πτωματολογία και αντικομμουνισμός

Επισκεπτόμενος το Μουσείο Κομμουνισμού στην Τσεχία, εντόπισα έναν χάρτη ανάμεσα στα εκθέματα. Δεκάδες κόκκινες τελείες και δίπλα νούμερα, 500.000, 250.000 κτλ. Όταν ρώτησα τι δείχνει, πήρα την απάντηση, ότι έδειχνε τα εκατοντάδες γκουλάγκ και τους νεκρούς, που ως γνωστόν ήταν περί τα 20.000.000, νούμερο στρογγυλό όπως πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις.

Ο αντικομμουνισμός είναι γνωστό ότι αρέσκεται στην πτωματολογία. Ας θυμηθούμε το "λιμό της Ουκρανίας" που κατασκευάστηκε σχεδόν ολοκληρωτικά από τις αμερικανικές εφημερίδες της εποχής και τις πλαστές εφημερίδες που τον συνόδευαν. Ας θυμηθούμε και τους νεκρούς της Τιμισοάρα, αμέσως μετά τις ανατροπές στη Ρουμανία. Μια ασύδοτη πτωματολογία κατασκευασμένη από τα μίντια της εποχής. 

Γράφει ο Αναστάσης Γκίκας:

"Συνεχίζοντας ο πρόλογος του εν λόγω κειμένου, δεν θα μπορούσε να μην ξεπέσει και στη γνωστή όσο και προσφιλή στον αντικομμουνισμό πτωματολογία. «Ειδικά στην περιοχή του Σότσι», αναφέρεται σχετικά, «όπου διαδραματίζονται τα γεγονότα του κειμένου, μέσα σε έξι μόλις μήνες συλλαμβάνεται το 70% των ενηλίκων Ελλήνων ανδρών, που στη συνέχεια βασανίζεται και τουφεκίζεται. Αλλοι καταδικάζονται σε καταναγκαστικά έργα και στέλνονται στη Σιβηρία, ενώ 20.000 περίπου Ελληνίδες με τα παιδιά τους, πιεζόμενες από τις σοβιετικές αρχές να εγκαταλείψουν τη χώρα, καταφθάνουν την άνοιξη του 1938 ως πρόσφυγες στα ελληνικά λιμάνια».

Με λίγα λόγια, σύμφωνα με τα παραπάνω, δεν έμεινε κανείς Ελληνας στον Καύκασο μετά το 1938! Αν είναι έτσι, τότε πού βρέθηκαν οι χιλιάδες Ελληνες μαχητές του Κόκκινου Στρατού (13.000 μόνο από την Τσάλκα), που το 1941 - 1945 μαζί με τους άλλους σοβιετικούς λαούς συνέτριψαν τη ναζιστική στρατιωτική μηχανή γράφοντας με χρυσά γράμματα την Αντιφασιστική Νίκη των Λαών; Σε ποιους αναφέρονται τα ηρώα των πεσόντων, που ακόμα στέκονται περήφανα στην περιοχή; Και γιατί έδωσαν τη ζωή τους;"

Όμοια όπως και στην Τιμισοάρα και τα γκουλάγκ, τα δημογραφικά νούμερα δεν βγαίνουν. Δεν αποτυπώνουν την πραγματικότητα μόλις 3 χρόνια μετά, από τις υποτιθέμενες σφαγές, εκτοπίσεις, δολοφονίες και εκκαθαρίσεις. 

Αντιθέτως, αυτό που "βγαίνει" είναι η εικόνα μιας ενιαίας πολιτικής πτωματολογίας που εξυφαίνεται σταθερά και με μεγάλη συνέπεια, αμέσως μετά τις ανατροπές στα κράτη του σοσιαλισμού, από τις επόμενες αστικές κυβερνήσεις και αναπαράγεται διαρκώς από τότε, εμπλουτισμένη με "νέα στοιχεία" και πολλές φορές και με "αριστερό επίχρισμα". 

4) Η βία του σοσιαλισμού 

Μια πτυχή του παραπάνω θέματος που θα μας οδηγήσει σε μια πιο θεωρητική σκέψη αφορά στο περιεχόμενο της βίας και την προέλευσή της. Η βία, που κατά τη γνώμη μας είναι η "μαμή" της Ιστορίας δεν έχει ίδια απόχρωση. 

Είναι μέγα ιστορικό και αναλυτικό σφάλμα να αποκόπτουμε τη βία από τις συνθήκες της και κυρίως από το ποιος την ασκεί ενάντια σε ποιον. 

Δεν είναι λοιπόν ίδια η βία της αστικής τάξης απέναντι στις λαϊκές μάζες, με τη βία του προλεταριάτου απέναντι στην αστική τάξη, όπως ακριβώς δεν είναι ίδια η βία του ναζί κατακτητή και του μαχητή του ΕΛΑΣ.

Όταν λοιπόν το σοβιετικό κράτος, των λαών (και όχι του ενός λαού όπως πολύ θέλουν) της ΕΣΣΔ άσκησε βία ενάντια στους Έλληνες της επικράτειάς του ήταν για την αυτοπροστασία του μετά από έναν ιμπεριαλιστικό, επεμβατικό πόλεμο, κατευθυνόμενο από τις αστικές τάξεις πολλών ευρωπαϊκών κρατών, συμπεριλαμβανομένης και της χώρας μας. 

Και για τι έκτασης βία μιλάμε;

Σύμφωνα με το ελληνικό Υπουργείο Εσωτερικών, οι συλλήψεις Ελλήνων στο διάστημα 1937-1939 ανέρχονται σε 2.177 (αριθμός ακριβής και όχι στρογγυλός), εκ των οποίων 726 αφέθηκαν ελεύθεροι λίγο αργότερα. (Πηγή: Φάκελος Β/3/Ρ, Ιστορικό και Διπλωματικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών).

Το άρθρο του κυρίου Ευτυχίδη αναφέρεται σε 5.000 ονόματα Ελλήνων Ποντίων νεκρών, τους περίπου 20.000 συνολικά νεκρούς και τις διαβεβαιώσεις που δόθηκαν το 1991, από τη "Ρωσική Σοβιετική Ομόσπονδη Σοσιαλιστική Δημοκρατία" για "αποκατάσταση των λαών που υπέστησαν διώξεις". Ας ενημερωθεί, ότι ο σοσιαλισμός ανετράπη το 1989 και θα μας συγχωρέσει αν δεν λάβουμε τις απόψεις των θλιβερών κυβερνήσεων που τον ακολούθησαν στα σοβαρά, ειδικά γιατί έχουν αποδείξει την αγωνιώδη τους προσπάθεια να αμαυρώσουν τα επιτεύγματα του σοσιαλισμού, με κάθε λογής ιστορικό ψέμα, ανακρίβεια και πλαστογραφία.

Η πρακτικές της αντικομμουνιστικής "Αριστεράς"

Κλείνοντας και τελειώνοντας εδώ, θα ήθελα απλώς να προσθέσω ότι καθώς και το εν λόγω μπλογκ και ενδεχομένως και ο κύριος Ευτυχίδης (ας με συγχωρέσει αν κάνω λάθος) θεωρούν τους εαυτούς τους αριστερούς, η πολιτική τους προσέγγιση σε αυτό το ζήτημα, σε τίποτε δεν θυμίζει μαρξισμό, αλλά ούτε καν την αριστερή ηθική του 1930-1950. 

Ξέρετε, το 1948, μια χούφτα τροτσκιστών του ΚΔΚΕ βρέθηκε στη Μακρόνησο. Εκεί τους ζητήθηκαν οι γνωστές "δηλώσεις" και μάλιστα επιχείρημα των βασανιστών και των "ηθικών αναμορφωτών" τους ήταν το εξής: Αφού διαφωνείτε με το ΚΚΕ, γιατί δεν υπογράφετε;

Η γραμμή τους τότε, ήταν ότι με το ΚΚΕ μπορεί να διαφωνούμε, όμως δεν θα βάλουμε την αστική τάξη και τους εκφραστές της στο ρόλο του δικηγόρου. Οι διαφωνία λοιπόν για αυτούς ήταν μια ενδοταξική υπόθεση, στην οποία δεν δέχονταν στο ρόλο του διαιτητή την κυρίαρχη τάξη. 

Ακόμα κι αν λοιπόν συνέβησαν τα όσα αναφέρονται σχετικά με τους Έλληνες Ποντίους, που δεν συνέβησαν. Στο σήμερα, πώς αριστεροί άνθρωποι, επιστήμονες και εκπαιδευτικοί δέχονται ως άποψη, θέση και επιχείρημα, τα όσα ο διεθνής αντικομμουνισμός προβάλλει και μάλιστα χωρίς καμιά κριτική; Πώς δέχονται σε ρόλο "δικηγόρου" ή μάλλον σε ρόλο "κατήγορου", απέναντι στον υπαρκτό σοσιαλισμό, την αντίπαλη τάξη; 

Θ.Δ.

Οι Πλαστογράφοι της ιστορίας – Η αλήθεια για την εκτέλεση της Ελένης Παπαδάκη

Κάθε χρόνο τέτοια εποχή, επέτειο της εκτέλεσης της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη, αναβιώνει και η σχετική φιλολογία για τις “ωμότητες” του ΕΛΑΣ στα Δεκεμβριανά. Είναι γεγονός πως η συγκεκριμένη εκτέλεση αξιοποιήθηκε όσο λίγες στο οπλοστάσιο της πτωματολογίας της αντίδρασης, παραβλέποντας πως η συγκεκριμένη εγκληματική ενέργεια όχι μόνο καταγγέλθηκε από το ίδιο το ΚΚΕ, δια στόματος Νίκου Ζαχαριάδη μάλιστα, αλλά οι δράστες του βρέθηκαν και τιμωρήθηκαν από τον ίδιο τον ΕΛΑΣ. Ένα χρονικό αυτής της “αυτοκάθαρσης”, που αποδίδει τα του Καίσαρος τω Καίσαρι, μας δίνει και η αφήγηση του δημοσιογράφου Γιάννη Κάτρη, ο οποίος ως γνωστόν δεν ανήκε στο χώρο του ΚΚΕ, αλλά αργότερα έλαβε υψηλόβαθμες θέσεις με την εκλογή του ΠΑΣΟΚ. Το κείμενο γράφτηκε το 1979 και αναδημοσιεύτηκε στο έργο του Βασίλη Μπαρτζιώτα “Η Εθνική Αντίσταση στην αδούλωτη Αθήνα” απ’όπου και μετεγγράφουμε το μεγαλύτερο μέρος του.

Η πλαστογράφηση της ιστορίας έχει γίνει θεσμός για την κυρίαρχη ιδεολογία. Χρησιμοποιήθηκε δε στο έπακρο για να διατηρείται επί μισό σχεδόν αιώνα στην εξουσία η παράταξη, που είχε συνθηκολογήσει με τον ξένο κατακτητή, μεταμορφωμένη σε αρχάγγελο του “καλού” και τιμωρό των “κακών” αντιπάλων της, που είχαν διαλέξει το δρόμο της Εθνικής Αντίστασης, δηλαδή το δρόμο της τιμής.

Κεντρικός άξονας της παραχαραγμένης Ιστορίας κυριάρχησε ο μύθος των “ωμοτήτων” μονομερών οπωσδήποτε, που σήμαινε ότι οι μεν αντάρτες (του βουνού και των πόλεων) σκότωναν από σαδισμό και μίσος αθώες υπάρξεις, όπως οι ναζί, οι συνεργάτες και πληροφοριοδότες τους, τα δε Τάγματα Ασφαλείας, οι Σούρληδες και “λοιπαί εθνικαί οργανώσεις” (που είχαν στρατολογηθεί και μισθωθεί από τις χιτλερικές αρχές κατοχής) έδειχναν όλο τον προσήκοντα σεβασμό στους κανόνες του πολέμου και το διεθνή νόμο…

Κορυφαία περίπτωση “ακροτήτων” υπήρξε η εκτέλεση στα Δεκεμβριανά της πραγματικά μεγάλης Ελληνίδας ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη. Ήταν ένα ειδεχθές έγκλημα, φαινομενικά χωρίς νόημα, που θα έμενε στίγμα ανεξίτηλο, όχι μόνο για τους δράστες, αλλά και για την παράταξη που τους στέγαζε.

Φυσικά, η εθνικόφρων Δεξιά δεν άφησε ανεκμετάλλευτη την ουρανόπεμπτη ευκαιρία. Η εντατική αξιοποίηση του φόνου της Ελένης Παπαδάκη, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό, απέδοσε, περισσότερο από κάθε τι άλλο, πλούσιους πολιτικούς καρπούς. Οι ταλαντευόμενοι και οι καιροσκόποι βρήκαν την εύλογη δικαιολογία για να μπουν στη στρούγκα της Δεξιάς. Τίμιες συνειδήσεις στην Αγγλία, Γαλλία, Αμερική, ακόμη βουλευτές και εφημερίδες, που σφυροκοπούσαν τον Τσώρτσιλ και υπεράσπιζαν με σθένος τα δικαιώματα του ελληνικού λαού, άρχισαν να κλονίζονται ή να μεταστρέφονται. Στις κρίσιμες εκείνες ώρες, ο θάνατος της Παπαδάκη ήταν ένα είδος χαριστικής βολής για την ελληνική αριστερά και μια ηθική δικαίωση των αναποδογυρισμένων αξιών.

[…]

Σήμερα, ήρθε η ώρα να παρουσιάσουμε τα γεγονότα όπως πραγματικά συνέβησαν και ν’αποκαταστήσουμε την ιστορική αλήθεια […]

Ο άνθρωπος που αποκαλύπτει το γνήσιο ιστορικό της δολοφονίας της Ελένης Παπαδάκη, ονομάζεται Νικόλαος Ανδρικίδης και ζει τώρα στις εργατικές κατοικίες της Κηφισιάς, αριθμός 40. Πρόκειται για ένα σεμνό αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης, που διαδραμάτισε πρωταγωνιστικό ρόλο στην τραγική “υπόθεση” της Ελένης Παπαδάκη. Πολέμησε με το βαθμό του λοχαγού τον ξένο κατακτητή στην κατοχή, τιμώρησε τους φονιάδες της αξέχαστης ηθοποιού, όλη του η ζωή ήταν αφιερωμένη στο λαϊκό καθήκον και στην εθνική τιμή. Γι’αυτή του τη δράση, που θα πρεπε να είναι δίδαγμα και υπόδειγμα για κάθε Έλληνα, έμεινε στη φυλακή 28 ολόκληρα χρόνια.

Και τώρα η αλήθεια για τη δολοφονία της Ελένης Παπαδάκη. Η μεγάλη ηθοποιός, που η ακτινοβολία της ξεπερνούσε τα όρια της Ελλάδας, στα Δεκεμβριανά έμενε στο σπίτι του ηθοποιού Δημήτρη Μυράτ, κάπου στα Πατήσια. Ένα βράδυ πήγε η πολιτοφυλακή της περιοχής και την πήρε. Την άλλη μέρα τη σκότωσαν.

Το ΕΑΜ και το Α’ Σώμα Στρατού κυριολεκτικά αναστατώθηκαν. Η δολοφονία της Παπαδάκη έδειχνε ότι κάτι το πολύ σάπιο υπήρχε στα Πατήσια. Και έδρασαν με κεραυνοβόλο ταχύτητα. Στον τότε λοχαγό Νίκο Ανδρικίδη ανατέθηκαν καθήκοντα διαμερισματάρχη της περιοχής, με τη ρητή εντολή να ερευνήσει την υπόθεση, ν ‘ανακαλύψει τους ενόχους και να ξεκαθαρίσει την ανώμαλη και επικίνδυνη κατάσταση. Από τις ανακρίσεις που έκανε ο Ανδρικίδης εντοπίστηκαν οι δολοφόνοι. Ήσαν ο διοικητής της πολιτοφυλακής Ορέστης, ο υποδιοικητής και ο βοηθός του. Πιάστηκαν και οι τρεις σε διαφορετικά σπίτια (μαζί με τις ερωμένες τους) και δικάστηκαν από ανταρτοδικείο. Μπροστά σε ακροατήριο παραδέχτηκαν ότι είχαν στρατολογηθεί από ξένη μυστική υπηρεσία (Ιντέλιτζενς Σέρβις) και με εντολή της σκότωσαν την Ελένη Παπαδάκη, για να δυσφημιστεί το λαϊκό κίνημα και να δικαιωθεί η βρετανική επέμβαση. Καταδικάστηκαν στην ποινή του θανάτου και εκτελέστηκαν παρουσία κόσμου στην πλατεία Κολιάτσου.

Το μεταδεκεμβριανό καθεστώς δεν παρασημοφόρησε, βέβαια, το Νϊκο Ανδρικίδη για την τόσο δίκαιη απονομή δικαιοσύνης. Συνέβη ακριβώς το αντίθετο. Τον παρέπεμψε στο κακουργιοδικείο (1945) με την κατηγορία του φόνου του Ορέστη και των δύο συνεργατών του… Και θα καταδικαζόταν σε θάνατο χωρίς την έντιμη μαρτυρική κατάθεση του Δημήτρη Μυράτ. Αξίζει, για την ιστορία, να παραθέσω την κατάθεση του μεγάλου καλλιτέχνη στη δίκη εκείνη.

Εισαγγελέας: Κύριε Μυράτ. τι γνωρίζετε για το φόνο της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη και για τον κατηγορούμενο Νικόλαο Ανδρικίδη;

Δ. Μυράτ: Φιλοξενούσα την Ελένη Παπαδάκη στο σπίτι μου. Ένα βράδυ του Δεκέμβρη 1944 ήρθε η πολιτοφυλακή Πατησίων και την πήρε. Μετά δυο μέρες ακούσαμε πως η διοίκηση της πολιτοφυλακής πιάστηκε από τον ΕΛΑΣ. Σε άλλες δυο μέρες, νέοι με χωνιά φώναζαν πως η διοίκηση της πολιτοφυλακής Πατησίων καταδικάστηκε σε θάνατο για το φόνο της Ελένης Παπαδάκη και άλλων αθώων και θα εκτελεστεί στην Πλατεία Κολιάτσου. Πράγματι, οι περίοικοι είδαν την εκτέλεση.

Εισαγγελέας: Για τον Νικόλαο Ανδρικίδη, τι γνωρίζετε;

Δ. Μυράτ: Μάθαμε ότι αυτός συνέλαβε τους ενόχους και τους οδήγησε στο ανταρτοδικείο. Επίσης ότι παραβρέθηκε στην εκτέλεσεη που την έκανε τμήμα του ΕΛΑΣ.

Εισαγγελέας: Θέλω τη γνώμη σας για τους φόνους των μελών της πολιτοφυλακής, για τους οποίους κατηγορείται.

Δ. Μυράτ: Μάλλον δε θα έπρεπε να οδηγηθεί στο ειδώλιο του κατηγορουμένου. Γιατί, με τον τρόπο που ενήργησε, γλύτωσαν ασφαλώς άλλοι αθώοι.

Η τίμια και ειλικρινής μαρτυρία του Δημήτρη Μυράτ – που στο αγριανθρωπικό κλίμα που επικρατούσε το 1945 ήταν ηρωισμός – έσωσε τη ζωή του Ανδρικίδη. Καταδικάστηκε μόνο σε ισόβια δεσμά.

Από τότε πέρασαν πολλά χρόνια. Χρόνια εθνικοφρονικής καπηλείας για το θάνατο της Ελένης Παπαδάκη και φυλακής για τον Ανδρικίδη. Ο οποίος, θέλοντας να εκπληρώσει στο ακέραιο το χρέος του απέναντι στην αλήθεια, όταν αποφυλακίστηκε, συνέταξε ένα εκτενές υπόμνημα με όλο το ιστορικό του φόνου της Ελένης Παπαδάκη και της παραδειγματικής τιμωρίας των δολοφόνων της. Το ιστορικό αυτό ντοκουμέντο με ημερομηνία 5 Ιουνίου 1975, το παρέδοσε στο θεατρικό Μουσείο, όπου και φυλάσσεται.

Και μια ουσιαστική λεπτομέρεια, που βάζει τη σφραγίδα της στα όσα βεβαιώνει ο Νίκος Ανδρικίδης για το ρόλο τνω ξένων “προστατών” στον άδικο χαμό της Ελένης Παπαδάκη. Στη δίκη του κακουργιοδικείου παρουσιάστηκε και η αδελφή του Ορέστη, η οποία όχι μόνο κατέθεσε υπέρ του Ανδρικίδη, αλλά και παρουσίασε στο δικαστήριο ακλόνητα στοιχεία, που έδειχναν την προδοτική εξάρτηση του αδελφού της από τις βρετανικές μυστικές υπηρεσίες.

Εκείνο που επίσης έχει βαρύνουσα σημασία είναι η ίδια η απόφαση του κακουργιοδικείου, που έμμεσα παραδέχεται την αλήθεια, ότι η Παπαδάκη σκοτώθηκε όχι από την αριστερά, αλλά από πράκτορες της Ιντέλιτζενς Σέρβις. Αν δε δεχόταν αυτό το πραγματικό γεγονός, το δικαστήριο – μέσα στις τότε συνθήκες – θα καταδίκαζε οπωσδήποτε σε θάνατο τον Ανδρικίδη, μια και η εκτέλεση των τριών φονιάδων ήταν ομολογημένη. (Θυμίζουμε ότι εκείνη την εποχή η θανατική ποινή επιβαλόταν κατά χιλιάδες για φανταστικούς φόνους. Ηταν δυνατόν να χαριστεί το δικαστήριο στο Νίκο Ανδρικίδη;)

Πηγή: εδώ

Οι δύο αντάρτισσες του ΔΣΕ που έμεινα στα βουνά ως το 1962

Οι περισσότεροι από τους αναγνώστες μας και οι ενασχολούμενοι με την ιστορία του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου θα έχουν διαβάσει για τη γνωστή υπόθεση των ανταρτών του ΔΣΕ, Γιώργου Τζομπανάκη και Σπύρου Μπλαζάκη, που κρύβονταν στα όρη της Κρήτης έως το 1975. Παρόλα αυτά, λιγότεροι σίγουρα γνωρίζουν για την αντίστοιχη περίπτωση των δύο ανταρτισσών του ΔΣΕ Κρήτης που παρέμειναν εν ενεργεία, στα βουνά του νησιού έως το 1962. 

Πρόκειται για τις αγωνίστριες Παγώνα Κοκοβλή- Λιονάκη και Αργυρώ Πολυχρονάκη- Κοκοβλή. 

Οι γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης

Στην ανατολική Κρήτη (Λασίθι, Ηράκλειο και Ρέθυμνο) αναπτύχθηκαν έως το 1947 μικρά αλλά ενεργητικά τμήματα του ΔΣΕ. Επικεφαλής τους υπήρξε, ως γνωστόν, ο Γιάννης Ποδιάς, ο οποίος σκοτώθηκε μαζί με πολλούς μαχητές του σε μια μεγάλη εκκαθαριστική επιχείρηση, τον Ιούνιο του 1947.

Έκτοτε, οι επιζήσαντες αντάρτες και αντάρτισσες πέρασαν στα τμήματα του ΔΣΕ στα Λευκά Όρη και συγκεκριμένα σε αυτά του Ψηλορείτη, που ως τότε δεν είχαν στις γραμμές τους καμιά γυναίκα. Στα τέλη του 1947 εντάσσονται στο ΔΣΕ Κρήτης εθελοντικά 15 αγωνίστριες, όμως δύο από αυτές σύντομα θα επιστρέψουν στα σπίτια τους, χωρίς οι αρχές να το ανακαλύψουν. Έτσι, οι γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης είναι πια 13. Στις αρχές του 1948, ο ΔΣΕ Κρήτης διατηρεί μια ελεύθερη περιοχή στο οροπέδιο του Ομαλού που συνορεύει με το φαράγγι της Σαμαριάς. Εντός αυτής της ελεύθερης ζώνης, οι γυναίκες αντάρτισσες είναι συγκροτημένες σε ξεχωριστή ομάδα, με ομαδάρχισσα τη Γεωργία Σκευάκη. 

Η ομάδα συμμετέχει κανονικά στη στρατιωτική ζωή: Κρατάει σκοπιές, διενεργεί περιπόλους και διατηρεί παρατηρητήρια. Παράλληλα, τα μέλη της ομάδας εξασκούνται στα μικρά έμπεδα του ΔΣΕ Κρήτης. Σε περιπτώσεις μικροσυγκρούσεων, οι γυναίκες διασκορπίζονταν στα διάφορα τμήματα και δρούσαν μαζί τους, για να συνταχθούν πάλι σε ξεχωριστή ομάδα, κατά την ανάπαυλα. 

Την άνοιξη του 1948, ο ΔΣΕ εκτοπίζεται από τον Ομαλό και στις 5 Ιουνίου 1948, μετά τη μεγάλη μάχη της Σαμαριάς συντρίβεται. Οι ομάδα των γυναικών διαλύεται και οι γυναίκες εντάσσονται στις διάφορες μικρές ομάδες που δημιουργούνται. Οι κακουχίες, η πείνα και το αδιάκοπο κυνηγητό, οδηγούν αναπόφευκτα σε νεκρούς, αιχμαλώτους και παραδοθέντες. Από τις γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης παραδίδονται οικειοθελώς οι: Μαρία Λεδάκη, Κούλα Μαραθάκη, Ελευθερία Παπαδογιάννη και Γεωργία Τρικουνάκη. 

Στέλνονται και οι τρεις στην εξορία, αλλά δεν προχωρούν σε δηλώσεις μετανοίας, κρατώντας γενναία στάση. 

Τον Απρίλη του 1949 σκοτώνονται σε συμπλοκή οι Αθηνά Χανταμπάκη και η Ελένη Παπαγιαννάκη. 

Στις 5 Δεκεμβρίου 1949, σκοτώνεται το καθοδηγητικό στέλεχος του ΚΚΕ Κρήτης και ένοπλη πια αντάρτισσα, Βαγγελιώ Κλαδού.

Έντεκα ημέρες μετά, σκοτώνεται και η Μαρία Μποράκη.

Από τις γυναίκες του ΔΣΕ Κρήτης, αιχμαλωτίστηκαν οι: Γεωργία Σκευάκη, η Ανδριανή Καταρτζόγλου και η Ξένια Ατανασάκη, το 1952. 

Μόνοι δύο αντάρτισσες απομένουν: Παγώνα Κοκοβλή- Λιονάκη και Αργυρώ Πολυχρονάκη- Κοκοβλή, μέλη και οι δύο του ΚΚΕ.

Παγώνα Κοκοβλή- Λιονάκη και Αργυρώ Πολυχρονάκη- Κοκοβλή

Οι δύο αντάρτισσες του ΔΣΕ παραμένουν στα βουνά της Κρήτης, με ελάχιστους τόπους που μπορούν να αναπαυθούν, ανθρώπους να βρουν λίγη τροφή και υπό το διαρκή κίνδυνο του θανάτου, τα στοιχεία της φύσης και τις κακουχίες. Τη δύσκολη ζωή τους περιγράφει η Αργυρώ Πολυχρονάκη στον Κώστα Γκριτζώνα:

"Αχ αυτή η περίοδος. Να πονάς, να αποζητάς κάποια ζεστασιά και να μην μπορείς να τη βρεις. Και τα πανιά λιγοστά ή και καθόλου. Να γεμίζουν αίματα. Να ντρέπεσαι που μυρίζεις. Να μην αντέχεις ούτε η ίδια την άσχημη μυρωδιά σου. Να κουβαλάς τα ματωμένα σου πανιά, μαζί με το παγούρι και το ξεροκόμματο, αν έχεις, για μέρες. Να μην έχεις που και πως να πλυθείς."

Αυτή όμως η οδύσσεια των δύο ανταρτισσών του ΔΣΕ Κρήτης έκρυβε έναν σκοπό. Μια πολιτική αιτία και στόχευση, για την οποία οι δύο γενναίες γυναίκες άντεξαν και την έβγαλαν πέρα, όσο ελάχιστοι. Στις δύο γυναίκες είχε ανατεθεί η επανασύσταση των κομματικών πυρήνων του νησιού. Δημιούργησαν τους διαλυμένους πυρήνες των Χανίων και του Ρεθύμνου, βοήθησαν στη σύσταση δεκάδων κομματικών οργανώσεων, σε χωριά και πόλεις του νησιού, κατέχοντας τεράστια πείρα από τη δράση τους. Καθοδήγησαν επίσης και την κυκλοφορία παράνομων εντύπων και εφημερίδων του ΚΚΕ. 

Τέλος, το 1962, οι δύο αντάρτισσες λαμβάνουν το νέο ότι η αποστολή τους έχει ολοκληρωθεί. Μαζί με ακόμα τέσσερις παράνομους κομμουνιστές θα φθάσουν στην Ιταλία και από εκεί, μετά από άλλες περιπέτειες θα περάσουν στην Ουγγαρία, την Τσεχία και τέλος στην Τασκένδη. Εκεί θα παντρευτούν και θα αποκτήσουν οικογένειες. 

Το 2009, μαζί με τους συντρόφους τους, θα συμμετάσχουν στο εξαιρετικό ντοκιμαντέρ "Άλλος δρόμος δεν υπήρχε", εξιστορώντας την πολυτάραχη, αλλά και αγωνιστική ζωή τους.

Το χιονισμένο οροπέδιο του Ομαλού

Μορφές του ΚΚΕ

Μπροστά στους εορτασμούς για τα 100 χρόνια του ΚΚΕ , είναι χρήσιμο να αναδειχθούν μορφές του Κόμματος και των αγώνων του οι οποίες δεν είναι τόσο γνωστές στο ευρύτερο κοινό . Η πρόθεση είναι να γίνει δημοσίευση μικρών κειμένων με πληροφορίες που προέρχονται από προσωπική έρευνα, την υπάρχουσα βιβλιογραφία και διάφορες αρχειακές πηγές . Τα κείμενα θα συνοδεύονται από φωτογραφίες όπου αυτό είναι εφικτό.

Το πρώτο πρόσωπο είναι ο Αστραπόγιαννος της Κεφαλονιάς.

Ο Γεράσιμος Γρηγοράτος γεννήθηκε στα Μουζακάτα Κεφαλονιάς το 1919. Η οικογένεια του και ο ίδιος ασχολούνταν με την κτηνοτροφία καθώς ήταν η κύρια ενασχόληση για τους κατοίκους του χωριού τους . Ο αδελφός του, Βαγγέλης, ήταν χωροφύλακας. Με την έναρξη του πολέμου, τον Οκτώβρη του 1940, ο Γεράσιμος κατατάχθηκε στο πολεμικό ναυτικό, εκπαιδεύτηκε σαν ασυρματιστής και υπηρέτησε στην Πάτρα. Με την συνθηκολόγηση επέστρεψε. Η Κεφαλονιά της Ιταλικής κατοχής ήταν ένα επικίνδυνο μέρος για τους κτηνοτρόφους αφού η ζωοκλοπή ήταν ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα που οι Ιταλοί ήταν ανίκανοι να λύσουν. Το πρόβλημα λύθηκε με την εμφάνιση του ΕΑΜ. Όσο σκληρό και αν ακούγεται , το ΕΑΜ , έδωσε 2 επιλογές στους ληστές . Είτε την εναρμόνιση με τον «νόμο» του ΕΑΜ είτε τον θάνατο. Η ύπαιθρος της Κεφαλονιάς ανάσανε και ταυτόχρονα οι πληθυσμοί των ορεινών του νησιού στράφηκαν μαζικά στο ΕΑΜ. Ο Γεράσιμος , σε επαφή με την κομματική οργάνωση Ομαλών άρχισε την Kομματική του δραστηριότητα. Του δόθηκε το όνομα Αστραπόγιαννος και με αυτό έγινε ευρύτερα γνωστός σε όλο το νησί. Το χωριό του έγινε έδρα του εφεδρικού ΕΛΑΣ καθώς η ευρύτερη περιοχή (Πυργί) είναι  δυσπρόσιτη , πολύ κοντά στον Αίνο και λόγω της κτηνοτροφίας δεν υπάρχει θέμα τροφοδοσίας. Συμμετείχε στις μάχες της Ιταλογερμανικής σύρραξης στο νησί. 

Οι Γερμανοί σε αντίποινα, λόγω της δράσης των κατοίκων των Μουζακάτων(μικρό Σούλι ονόμαζαν οι Κεφαλονίτες το χωριό) κατέστρεψαν το χωριό στις 23/04/1944. Μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών και της προδοτικής Π.Ο.Κ. το καλοκαίρι του 1944 , μεγάλο μέρος των μελών του ΕΑΜ και του ΚΚΕ προσπάθησε να περάσει στην Στερέα Ελλάδα. Η προσπάθεια τους ήταν ανεπιτυχής (καταστροφή στο Λεσίνι). Ο Αστραπόγιαννος με την αντάρτικη ομάδα του έμεινε πίσω , στην περιφέρεια του χωριού του. Στις 16/09/1944 ο ΕΛΑΣ Κεφαλονιάς , συνεπικουρούμενος από τμήματα τους ΕΛΑΣ Ρούμελης απελευθέρωσαν το Αργοστόλι. Μετά την συμφωνία της Βάρκιζας ο Αστραπόγιαννος μαζί με την μεγάλη πλειοψηφία των μαχητών του ΕΛΑΣ Κεφαλονιάς καταφεύγει στον Αίνο. Η αναμέτρηση με το αστικό κράτος δεν θα αργήσει και με άλλους μαχητές, ιδρύουν τον θρυλικό Δ.Σ. Κεφαλονιάς. Σαν στρατός , ποτέ δεν ξεπέρασε τους 70 αγωνιστές και ακολούθησε κυρίως παρτιζάνικη τακτική. Όμως η δράση του ήταν αξιοσημείωτη. Απελευθερώσεις χωριών , επιθέσεις στο Αργοστόλι κλπ. Για σχεδόν 3 χρόνια ο Δ.Σ.Κ. κυριαρχεί στην ύπαιθρο της Κεφαλονιάς. Τα εφοπλιστικά τζάκια αλλά και μεγάλοι κτηματίες , όντας σε απόγνωση , κάλεσαν τον Παπάγο στο νησί(!!) τον Ιούνιο του 1949. 

Μονάδες του εθνικού στρατού κατέφθασαν από την Πελοπόννησο μαζί με τον στρατηγό, και προέβησαν σε μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις οι οποίες περιελάμβαναν δηλητηριάσεις πηγών και πηγαδιών αλλά και το τσιμέντωμα τους . Παράλληλα εκατοντάδες κάτοικοι του νησιού στάλθηκαν στην Μακρόνησο ενώ οι κτηνοτρόφοι του νησιού και τα κοπάδια τους στάλθηκαν στην περιοχή Λιβάδι του Ληξουρίου. Σύμφωνα με μαρτυρίες , ο Βαγγέλης Γρηγοράτος , προσπάθησε να πείσει τον αδελφό του να παραδοθεί, υποσχόμενος ότι θα καταφέρει να πείσει την Χωροφυλακή να του δοθεί αμνηστία. Ο Αστραπόγιαννος αρνήθηκε. Να σημειωθεί εδώ ότι η αδελφή του ,  Διονυσία Γρηγοράτου , αποτέλεσε πιστή συντρόφισσα του, μέχρι το τέλος. Επίσης σημαντική αντιστασιακή δράση είχε και ο έτερος αδελφός , Σπύρος Γρηγοράτος.

Με το τέλος να πλησιάζει , ο Αστραπόγιαννος και η ομάδα του περιπλανιόνταν στην ευρύτερη περιοχή της Σάμης , αναζητώντας τροφή και νερό. Στις 13/10/1949 ,  έπεσαν σε ενέδρα του αστικού στρατού πολύ κοντά στην Σάμη (Παχιά Πούντα). Η μάχη κράτησε ώρες.Μετά το τέλος της , τα 7 μέλη της ομάδας Αστραπόγιαννου ήταν νεκρά. Συγκεκριμένα σκοτώθηκαν , ο Αστραπόγιαννος , η Διονυσία Γρηγοράτου , ο Λεωνίδας Ζαχαράτος, ο  Διονύσης Μαρκουλάτος , ο Γεράσιμος Ανδρεόλας , ο Παναγάγγελος Μιχαλάτος και ο Γιάννης Καλεράντες. Οι μαρτυρίες δεν συμφωνούν για το τι έγινε με τα σώματα των νεκρών. Άλλοι αναφέρουν ότι τα κεφάλια τους αποκόπηκαν και εκτέθηκαν στην παραλία της Σάμης ενώ τα σώματα θάφτηκαν στο πεδίο της μάχης. Άλλοι αναφέρουν ότι τα κεφάλια δεν αποκόπηκαν και οι νεκροί θάφτηκαν στο πεδίο της τελευταίας μάχης τους και έπειτα από χρόνια, τα οστά τους μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο των Ζερβάτων-Μουζακάτων.

Μ.Π.

O Nίκος Καρανικολάου που αγαπούσε πολύ το λαό

Πολλές περιπτώσεις γενναίων μαχητών του ΔΣΕ θα μπορούσαμε να μνημονεύσουμε, όμως στη σκέψη μας ιδιαίτερα ξεχωριστή είναι αυτή του Νίκου Θ. Καρανικολάου, του ανθυπολοχαγού του ΔΣΕ Σάμου, που αγαπούσε πολύ το λαό.

Ο Καρανικολάου, γέννημα και θρέμμα της Σάμου, δεν είχε μάχιμα καθήκοντα στο ΔΣΕ του νησιού, ή μάλλον δεν είχε κυρίως μάχιμα καθήκοντα. Αντιθέτως, η χρέωσή του σήμαινε τη ζωή ή το θάνατο των συντρόφων του, καθώς ήταν υπεύθυνος τροφοδοσίας τους και εκπρόσωπος του ΔΣΕ στο λαό των ελεύθερων περιοχών του νησιού. Ο Καρανικολάου εργαζόταν κυρίως με έδρα το χωριό Κουμέικα, με τον λαό του οποίου είχε αναπτύξει ιδιαίτερα στενή και θερμή σχέση. Ανάλογη ευθύνη είχαν κι άλλα στελέχη του ΔΣΕ της Σάμου, όπως ο Μενέλαος Μενελάου και ο Αριστείδης Ζάγκας, είναι όμως η περίπτωση του Νίκου Καρανικολάου που είναι τόσο ιδιαίτερη και συγκινητική, μέσα στο ζόφο του Εμφυλίου.

Έως τις αρχές του 1949, ο ΔΣΕ Σάμου έχει αποτελεσματικά αποκρούσει τρεις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των κυβερνητικών δυνάμεων, έχει στρατολογήσει περί τους 180- 200 μαχητές και διατηρεί ήσυχη και ειρηνική παρουσία στα ελεύθερα χωριά του νησιού, δίνοντας εντυπωσιακά χτυπήματα στον ταξικό αντίπαλο, όπως η είσοδος στο Καρλόβασι και στο Βαθύ, το 1948. 

Παρόλα αυτά, την άνοιξη του 1949, οι κυβερνητικές δυνάμεις αποβιβάζουν χιλιάδες στρατιώτες στη Σάμο, συγκεντρώνοντας δύναμη περίπου τριών ταξιαρχιών, με άφθονα πυρομαχικά και όπλα και τρία πολεμικά πλοία που συμμετέχουν στις επιχειρήσεις. Ο ΔΣΕ Σάμου είναι καταδικασμένος στην ήττα, όμως οι μαχητές και τα στελέχη του, ιδίως ο Γιάννης Σαλάς, ΠΕ του Αρχηγείου του ΔΣΕ Σάμου, γνωρίζουν καλά πως ο ΔΣΕ της Σάμου, οφείλει να πράξει το ταξικό και συντροφικό του καθήκον, αποσπώντας όσες δυνάμεις μπορεί, από το μέτωπο του Γράμμου και μειώνοντας την πίεση που ο ΔΣΕ δέχεται εκεί. Σε αυτό το πλαίσιο εντάσσεται και η ιστορία του τραγικού ήρωα του λαού Νίκου Καρανικολάου.

Την άνοιξη του 1949, από υπαιτιότητα κάποιου μαχητή του ΔΣΕ, η κρύπτη με τα τρόφιμα και υλικά του ΔΣΕ στα Κουμέικα ανακαλύπτεται από τους κυβερνητικούς στρατιώτες. Η κρύπτη βρισκόταν μέσα στο κτήμα του Καρανικολάου κι ανάμεσα στα περιεχόμενά της βρέθηκε και το κατάστιχο των οικονομικών, όπου αναγράφονταν με λεπτομέρεια οι χιλιάδες προσφορές του λαού του χωριού προς τον ΔΣΕ, καθώς και άλλων κοντινών χωριών. Ακόμα και δεξιοί πολίτες βρίσκονταν στο κατάστιχο του Καρανικολάου, καθώς εκτιμούσαν και συμπαθούσαν τον ανθυπολοχαγό και το επιτελείο του. 

Έτσι, ολόκληρο το χωριό Κουμέικα και άλλα ανταρτοχώρια του νησιού βρέθηκαν στον κίνδυνο εκτεταμένων μέτρων εναντίον τους.

Ο Νίκος Καρανικολάου γνώριζε πολύ καλά τι σήμαινε η παραπάνω αποκάλυψη για τους πολίτες των χωριών που με το υστέρημά τους στήριζαν τον αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού. Έτσι, στις 17/05/1949, ο Καρανικολάου φόρεσε τη στρατιωτική του στολή, έγραψε ένα μεγάλο απολογητικό γράμμα στους πολίτες του χωριού και εμφανίστηκε στην πλατεία του χωριού, όπου φώναξε τους συχωριανούς του να τους μιλήσει. Πολλοί ήρθαν γύρω του ανήσυχοι. Εκείνος τους καθησύχασε και μιλώντας τους ήρεμα, τους ζήτησε συγγνώμη για τον κίνδυνο, στον οποίο τους έθεσε και τους ευχήθηκε να περάσουν τη δοκιμασία, όσο το δυνατόν πιο μαλακά. 

Κλείνοντας τους χαιρέτησε, τράβηξε το περίστροφό του και αυτοκτόνησε.

Στο γράμμα του εξηγούσε, ότι με την πράξη του αυτή, όλοι θα μπορούσαν να ισχυριστούν ότι εκβιάστηκαν ή απειλήθηκαν από τον ίδιο και καθώς οι κυβερνητικοί δεν μπορούσαν να τον βασανίσουν ή να τον απειλήσουν, δεν θα αποκάλυπτε ποτέ τους πραγματικούς του τροφοδότες και συντρόφους, που ήταν στην πραγματικότητα όλοι τους.

Η αυτοκτονία του Νίκου Καρανικολάου συντάραξε την κοινωνία των Κουμέικων και μαθεύτηκε σε όλο σχεδόν το νησί. Οι κυβερνητικοί από τη δική τους μεριά έπεσαν σε αδιέξοδο, καθώς δεν μπορούσαν να εκτοπίσουν ολόκληρα χωριά στη Μακρόνησο ή να ανακρίνουν χιλιάδες ανθρώπων. Αρκέστηκαν στην απραξία και η θυσία του Καρανικολάου έπιασε τόπο.

Έως σήμερα, στα Κουμέικα, το όνομα του Νίκου Καρανικολάου είναι συνώνυμο της μπέσας και της τιμής. 

Δυστυχώς δεν διαθέτουμε φωτογραφία του...

Κουμέικα Σάμου.

H 100χρονη ιστορία του ΚΚΕ στα εξαιρετικά σκίτσα του Κωνσταντίνου Ρουγκέρη

Συμπύκνωση της 100χρονης ιστορίας του ΚΚΕ σε πέντε καταπληκτικά σκίτσα

Βαγγελίτσα Κουσιάντζα και η παγωμένη κορφή της Νιάλας

Το πέρασμα της Νιάλας

Στις αρχές του Απρίλη του 1947, ο Εμφύλιος μαίνεται στην Ελλάδα λαμβάνοντας τα χαρακτηριστικά ολομέτωπης σύγκρουσης. Στη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα, οι κυβερνητικές δυνάμεις έχουν εξαπολύσει εκκαθαριστικές επιχειρήσεις εναντίον του ΔΣΕ σε μεγάλη κλίμακα. 

Τον Απρίλη σφοδρή σύγκρουση εκτυλίσσεται στους ορεινούς όγκους κοντά στην Καρδίτσα, στην τοποθεσία Τσαρδάκι και στο ύψωμα της Νεβρόπολης. Ο ΔΣΕ πιέζεται και περνά σε ελιγμό στο νότιο ορεινό όγκο της Πίνδου. 

Ανάμεσα στις άλλες δυνάμεις που προσπαθούν να ελιχθούν βρίσκεται και το τμήμα του Σοφιανού, που αντιμετωπίζει τον κίνδυνο εγκλωβισμού, καθώς μεγάλες κυβερνητικές δυνάμεις κινούνται από το Καρπενήσι, την Καρδίτσα και από την Άρτα, μέσω Αγριθέας. Ο Σοφιανός, αποφασίζει να κινήσει το τμήμα του στον αυχένα της Νιάλας, από εκεί στη Σιάικα και στο Καρλοπέσι, κι έπειτα να κινηθεί για τη Βουργάρα και να πάρει επαφή από το αρχηγείο Θεσσαλίας. Ανάμεσα στους μαχητές και τις μαχήτριες του τμήματος του Σοφιανού βρίσκονται και αρκετοί πολίτες, διωγμένοι από το μαχαίρι του παρακρατικού, και το κυνήγι του χωροφύλακα. Κοντά τους βρίσκεται και το πολιτικό στέλεχος του ΚΚΕ, Βαγγελιώ Κουσιάντζα. 

Νεαρή δασκάλα, η Βαγγελιώ Κουσιάντζα γεννήθηκε στο χωριό Παλαμάς της Καρδίτσας και κατά την περίοδο της Κατοχής εντάχθηκε στο ΕΑΜ και στο ΚΚΕ. Υπήρξε γραμματέας της Αχτίδας Σέκλιζας του ΚΚΕ, αναπτύσσοντας σημαντική επαναστατική και πολιτική δράση. 

Το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, του 1947, το τάγμα του Σοφιανού ξεκινά να κινείται. Κατευθύνονται από τα Βραγγιανά προς τα Άγραφα, για να περάσουν τη Νιάλα, όπου έχουν αποφασίσει ότι θα δώσουν μάχη, εάν χρειαστεί για να περάσουν προς το Καροπλέσι, την Καστανιά και μετά τη Βουργάρα. Σχηματίζουν μια μεγάλη φάλαγγα. Μπροστά τοποθετούνται τα ένοπλα τμήματα, στη μέση οι πολιτικές οργανώσεις και ο άμαχος πληθυσμός και οπισθοφυλακή, ο λόχος του "Ερμή". 

Ως τη Νιάλα, η φάλαγγα βαδίζει χωρίς προβλήματα, όμως φθάνοντας στο οροπέδιο, ξεσπά χιονοθύελλα. Τα στοιχεία της φύσης ξεσπούν πάνω τους με ένταση. Μαχητές του ΔΣΕ και πολίτες προσπαθούν να αντιπαλέψουν το χιόνι, τον αέρα, την ομίχλη και τον πάγο. Βαδίζουν κρατώντας ο ένας τον άλλο από τη χλαίνη ή χέρι με χέρι. Οι αξιωματικοί φωνάζουν διαρκώς προς τη φάλαγγα να κινηθεί, καθώς κάθε λεπτό καθυστέρησης, τους φέρνει όλους, όλο και πιο κοντά στο θάνατο.

Ο Πολιτικός Επίτροπος ανεβοκατεβαίνει στο μήκος της ανθρώπινης αλυσίδας, προσπαθώντας να δώσει κουράγιο και να κρατήσει τη φάλαγγα ενωμένη. 

Είναι ο Βασίλης Τσιρώνης, γραμματέας του ΚΚΕ Καρδίτσας, φοιτητής Νομικής.

Ξημερώνει Μεγάλο Σάββατο, όμως η μέρα έχει μικρή διαφορά από τη νύχτα, στη λευκή κόλαση της Νιάλας. Πολλοί έχουν ήδη παγώσει και πεθάνει από το κρύο. Θυμάται ο Βασίλης Φυτσιλής:

"Είδα δίπλα μου αντάρτες και πολίτες να πέφτουν και να πεθαίνουν σε ένα λεπτό. Έβγαζαν από τα ρουθούνια τους λίγο αίμα, τρεμόπαιζαν για μια στιγμή τα βλέφαρά τους και σε λίγο ήταν νεκροί. Πρέπει να ήταν από τον παγωμένο αέρα που αναπνέαμε, να πάθαιναν κάποια ψύξη στο στήθος, να έσπαγαν τα πνευμόνια τους. Είδα μια οικογένεια ολόκληρη, μια μάνα με τα δύο παιδιά της, μια κοπελίτσα μέχρι δεκαπέντε χρονών κι ένα αγοράκι ακόμα πιο μικρό να κάθονται και οι τρεις αγκαλιασμένοι μέσα στο χιόνι, δίπλα στο μονοπάτι. Δεν μπορούσες να σταθείς. Δεν μπορούσες να σκύψεις στον πεσμένο, να του δόσεις μια βοήθεια". 

Ανάμεσα στους νεκρούς, οι Βαγγέλης Ταγκούλης και Σούλας Τσιαμανής, αντάρτες του ΔΣΕ. Κοντά τους η γυναίκα του Σούλα, Κούλα Τσιαμανή, μαζί με τη γυναίκα του Γιώργου Ράγια, Ελένη Μπουλτζή με τα δύο της παιδιά. 

Ανάμεσα σε όσους έχουν αργοπεθαίνουν, βρίσκεται και η Βαγγελιώ Κουσιάντζα. Ο νεαρός τότε αντάρτης Βασίλης Φυτσιλής, την σηκώνει από τη μέση και την κουβαλά μαζί του. Η φάλαγγα πια έχει αποκοπεί. Σακίδια, ρούχα και όπλα βρίσκονται σκορπισμένα στο χιόνι. Η Βαγγελιώ μονολογεί ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο:

"Τα όπλα μας... αχ τα όπλα μας... Τ' αποκτήσαμε με τόσες θυσίες... Γιατί τα πετάξαμε τα όπλα μας..."

Περνώντας τον αυχένα της Νιάλας, οι αντάρτες του ΔΣΕ πέφτουν πάνω σε μερικά μικρά αντίσκηνα. Οι φαντάροι του κυβερνητικού στρατού ξυλιάζουν κι αυτοί στην κορφή της Νιάλας. Τώρα δεν υπάρχει άλλος αντίπαλος, παρά η φύση. Αντάρτες, πολίτες και φαντάροι βρίσκονται μαζί ανακατεμένοι στις ίδιες σκηνές. Μοιράζονται ότι τρόφιμα έχουν και ζεσταίνουν ο ένας τον άλλο. Υπάρχουν και φαντάροι που έχασαν τη ζωή τους στο κρύο. 

Εκεί μέσα σε αυτές τις σκηνές πεθαίνει και ο μαχητής του ΔΣΕ Βαγγέλης Ζορμπάς. 

Έτσι ξημέρωσε η Κυριακή 13 Απριλίου 1947.

Καθώς η θύελλα κοπάζει, μια φωνή ακούγεται έξω από τις σκηνές: "Έξω όλοι! Ψηλά τα χέρια! Πετάξτε τα όπλα Βούλγαροι!"

Ένα τάγμα του κυβερνητικού στρατού έχει περικυκλώσει τις σκηνές. Όσοι έζησαν από την κόλαση της Νιάλας βρίσκονται ξαφνικά αιχμάλωτοι του ταξικού αντίπαλου, ανάμεσά τους, η Βαγγελιώ Κουσιάντζα.

Η πορεία των αιχμαλώτων

Η πορεία του τάγματος Σοφιανού έως τη Νιάλα και στη συνέχεια η πορεία των αιχμαλώτων.

Οι αιχμάλωτοι αντάρτες δένονται ανά δύο με χειροπέδες και με φρουρά και συνοδεία ξεκινούν το τελευταίο κομμάτι της ματωμένης πορείας στη Νιάλα. Οι κυβερνητικοί τους οδηγούν προς τη Λαμία, αλλά μέσω του Καρπενησίου. 

Φθάνουν στο Μοναστηράκι, όπου τους αναμένει τμήμα στρατού και χωροφυλάκων. Πέφτουν επάνω τους με τους υποκόπανους των όπλων τους, ξύλα και τα γυμνά τους χέρια. Ευτυχώς, ο ανθυπολοχαγός της συνοδείας δεν επιτρέπει στους χωροφύλακες να τους λιντσάρουν. Το βράδυ τους τοποθετούν σε ένα καλύβι και οι χωροφύλακες, οι παρακρατικοί και ορισμένοι "υπερ-εθνικόφρονες" στρατιώτες τους κακοποιούν. Η Βαγγελιώ Κουσιάντζα ξυλοκοπείται βάναυσα και κουρεύεται με μαχαίρι. Είναι η μοναδική γυναίκα ανάμεσα στους αιχμαλώτους. Την επόμενη μέρα φθάνουν στο χωριό Κεράσοβο, όπου "εθνικόφρονες" πολίτες έχουν παραταχθεί από τη Χωροφυλακή για να προπηλακίσουν και να χτυπήσουν τους αιχμαλώτους. Μια χούφτα θλιβερών "αγανακτισμένων πολιτών", φτύνουν, χτυπούν και βρίζουν τους αιχμαλώτους. Ορισμένοι, φτωχοί κι αυτοί στη δίνη δύο πολέμων κλέβουν τα παλτά και τα στρωσίδια των αιχμαλώτων.

Η Βαγγελιώ περνά και αυτή τη δοκιμασία με το κεφάλι ψηλά. 

Τους παραλαμβάνουν δύο φορτηγά και τους ξεφορτώνουν στο Καρπενήσι. Το βράδυ ξεκινούν οι ανακρίσεις, ώστε να σχηματιστούν οι φάκελοι για το στρατοδικείο της Λαμίας. Στο τελευταίο της γράμμα, η Βαγγελιώ γράφει: "Στο Καρπενήσι, εκεί ήταν τα πολλά. Με βάλαν σε μπουντρούμι σκοτεινό και χωροφύλακες και μαυροσκούφηδες με χτύπησαν απάνθρωπα με σιδεριές και με κρανιές. Μου σπάσαν δύο πλευρά κι ακόμα το σώμα μου είναι κατάμαυρο."

Ο Βασίλης Φυτσιλής αναφέρει, ότι τα σπασμένα πλευρά της Βαγγελιώς ήταν ορατά και μπορούσες εύκολα να τα ψηλαφήσεις. Οι σύντροφοί της τη βοήθησαν όσο μπορούσαν δένοντας το θώρακά της για να μην πονάει όταν αναπνέει. Ήδη, έως το Καρπενήσι, δύο από τους αιχμαλώτους είχαν πεθάνει, αφού δεν τους δόθηκε καμιά ιατρική βοήθεια. Ήταν οι Σωκράτης Παπαλέξης και Αντώνης Σερεφέας. 

Στη Λαμία και στο απόσπασμα

Το στρατοδικείο της Λαμίας συνήλθε άμεσα για τη δίκη και τη συνοπτική καταδίκη των αιχμαλώτων, στους οποίους δεν δόθηκε δικαίωμα να επικοινωνήσουν με δικηγόρο ή συγγενείς τους, ή να απολογηθούν στο δικαστήριο. Η καταδίκη ήταν άμεση, σε δύο μονάχα ημέρες οι ποινές είχαν ήδη αποφασιστεί:

Βαγγελιώ Κουσιάντζα: Εις θάνατον.

Βασίλης Τσιρώνης: Εις θάνατον.

Μήτσος Παπαγεωργίου: Εις θάνατον.

Κώστας Χαλκιάς: Εις θάνατον.

Αλέκος Γαλανίτσας: Εις θάνατον.

Αλέκος Βαρνάβας: Εις θάνατον.

Δημήτρης Χασιώτης: Εις θάνατον.

Θανάσης Καψάλης: Εις θάνατον.

Δημήτρης Αθάνατος: Εις θάνατον.

Χαρίλαος Κυρίτσης: Εις θάνατον.

Ακόμα 19 μαχητές του ΔΣΕ και πολίτες καταδικάστηκαν σε ισόβια δεσμά.

Ο τελευταίος άνθρωπος που είδε ζωντανή την Βαγγελιώ Κουσιάντζα ήταν ο μαχητής του ΔΣΕ Βάιος Τσίβος, που καταγόταν από το ίδιο χωριό με εκείνη και κρατούταν στην ίδια φυλακή. Την τελευταία της νύχτα, η Βαγγελιώ ζήτησε να τον δει, και κάποιος συμπονετικός φρουρός την πήγε στο κελί του. Σύμφωνα με τα όσα θυμάται, ο Τσίβος, η Βαγγελιώ του είπε: 

"Βάιο, εγώ φεύγω. Μας πάνε για εκτέλεση, μαζί με άλλους συντρόφους. Αν ζήσεις και πας καμιά φορά στο χωριό μας, χαιρέτα όλους τους δικούς μας. Και πες τους πως δεν τους ντρόπιασα. Πεθαίνουμε όλοι με το κεφάλι ψηλά. Περήφανοι και λεύτεροι σαν τα βουνά μας". 

Στις 09/05/1947, η Βαγγελιώ Κουσιάντζα και οι υπόλοιποι 9 σύντροφοί της οδηγήθηκαν στον τοίχο του νεκροταφείου της Ξηριώτισσας, όπου τους περίμενε το απόσπασμα. Οι μελλοθάνατοι κατεβαίνουν από το φορτηγό τραγουδώντας και οι άνδρες του 106ου Τάγματος Πεζικού που συνθέτουν το απόσπασμα αρνούνται να πυροβολήσουν και παραμένουν σε θέση προσοχής. Θα αντικατασταθούν από ΜΑΥδες και χωροφύλακες και η εκτέλεση θα γίνει κανονικά λίγο αργότερα. 

Μετά την εκτέλεση, ένας χωροφύλακας που έζησε τα δραματικά γεγονότα θα διηγηθεί στους κρατούμενους:

"Μεγάλη κομμουνίστρια εκείνη η δασκάλα! Όλοι έπεσαν κι αυτή να στέκεται γονατισμένη στο ένα πόδι. Κι έλεγε... Και να μη βγαίνει η ψυχή της! Η άτιμη... Τρεις σφαίρες της έριξε ο επικεφαλής, για χαριστική βολή. Κι αυτή εκεί. Ως το τέλος, να φωνάζει για το ΚΚΕ. Μεγάλη κομμουνίστρια." 

Η Βαγγελιώ Κουσιάντζα και οι 9 σύντροφοί της τάφηκαν σε ομαδικό τάφο λίγο πιο έξω από το βόρειο τείχος του νεκροταφείου. Χρόνια μετά, ο πατέρας και όσοι σύντροφοί της έζησαν έμαθαν το σημείο της ομαδικής ταφής και βρήκαν τα οστά της. Φορούσε ακόμα το μοναδικό κόκκινο φόρεμα που είχε στη ζωή της. Τα οστά της μεταφέρθηκαν στο νεκροταφείο του χωριού Παλαμά, από όπου καταγόταν.

Το τελευταίο γράμμα της Βαγγελιώς Κουσιάντζα