Μια μικρή περιήγηση στον Κίσσαβο του Εμφυλίου

Το βουνό Κίσσαβος στη Θεσσαλία αποτέλεσε περιοχή δράσης του αντάρτικου κινήματος τόσο κατά την περίοδο της Κατοχής (1941-1944), όσο και κατά την περίοδο του Εμφυλίου (1946-1949). Πρόκειται για ένα βουνό με καταπράσινες πλαγιές και ψηλές κορυφές, ενδεικνυόμενο για ανταρτοπόλεμο. 

Οι πρώτες συγκρούσεις στον Κίσσαβο ξεκίνησαν το 1946 οπότε και οι πρώτες Ομάδες Καταδιωκόμενων Αγωνιστών είχαν καταλάβει ήδη μεγάλος μέρος των ορεινών περιοχών του βουνού. 

Στην ευρύτερη περιοχή της Μελίβοιας και σε όλη την έκταση του Κισάβου, από την κωμόπολη Αγιά μέχρι το χωριό Καρύτσα προς Βορρά, σε απόσταση  δηλαδή μεγαλύτερη από 25 χιλιόμετρα, στη δασώδη περιοχή, οι ομάδες ανταρτών του ΔΣΕ είχαν στήσει ως το 1947 πρόχειρα οχυρά και εγκαταστάσεις στρατοπέδευσης. Στα πιο ορεινά βρίσκονταν οι νοσοκομειακές τους εγκαταστάσεις και τα έμπεδα νεοσυλλέκτων τους. 

Στην περιοχή Αρκοδοπούρι του Κισσάβου, ο ΔΣΕ είχε τοποθετήσει την επισιτιστική του επιμελητεία. Εκεί υπήρχαν οι φούρνοι του και τα σφαγεία του. Οι μάγειρες του ΔΣΕ έσφαζαν τα ζώα και τα κονσερβοποιούσαν. Έβαζαν το κρέας μέσα σε κοιλιές ζώων και τις κοιλιές αυτές, με αλάτι, τις τοποθετούσαν μέσα σε πήλινα δοχεία- πιθάρια. Η κονσέρβα αυτή δίνονταν στους μαχητές του ΔΣΕ συνήθως πριν από κάποια μάχη για να έχουν αντοχή. Ντόπιες πηγές αναφέρουν ότι στα διακόσια μέτρα βορειοδυτικά της γέφυρας Αρκοδοπουρίου βρίσκεται ένας υπερυψωμένος βράχος όπου εκεί βρίσκονταν οι φυλακές του ΔΣΕ. Στην τοποθεσία αυτή με τη λήξη του Εμφυλίου λέγεται πως βρέθηκαν πολλά κομμένα κεφάλια (πρακτική που γνωρίζουμε ότι εφαρμόζονταν από τον Εθνικό Στρατό, τη Χωροφυλακή, τα ΜΑΥ/ΜΑΔ και τις λοιπές παρακρατικές συμμορίες της Δεξιάς). 

Στην περιοχή δίπλα στο το ρέμα της Κερασιάς μπορεί κανείς να εντοπίσει μια σπηλιά. Οι ντόπιοι έχουν ονομάσει την σπηλιά αυτή "σπηλιά της Ειρήνης". Εκεί λέγεται ότι κρατούνταν από τους αντάρτες κάποια Ειρήνη Σφυρή. Η εν λόγω κοπέλα λέγεται ότι κρατήθηκε εκεί για 15 περίπου ημέρες και εκτελέστηκε μετά στην ίδια τοποθεσία.

Η σπηλιά της Ειρήνης

Ήδη το 1946, η κινητικότητα των ανταρτών στην περιοχή του Κισσάβου είναι έντονη. Παρατηρούνται οι πρώτες συμπλοκές με τις δυνάμεις του αστικού κράτους: 

«Την ίδιαν  13ην Αυγούστου 1946 τμήματα του Μηχανοκίνητου Τάγματος Χωροφυλακής συνεπλάκησαν εις την περιοχής του χωρίου Αθανάτη (Μελίβοια) του όρους Κισσάβου μετά πολυμελούς συμμορίας. Μετά τρίωρον αγώνα εξετοπίσθησαν οι Κ/Σ (κομμουνιστοσυμμορίτες) εκ τω δεσποζουσών θέσεών των και διεσκορπίσθησαν. Συνελήφθησαν 3 Κ/Σ και ετραυματίσθη είς χωροφύλαξ.»

Και από άλλη αναφορά του ΓΕΣ:

«Ο Λόχος Αγυιάς (Αγιάς) εκινήθη εκκαθαριστικώς κατά μεν την 10ην Αυγούστου 1946 επί του δρομολογίου Αγυιά-Μεγαλόβρυσι-Πετριανός-Τρεις Στάλοι-Παληοληάς-Ανατολή. Ο Λόχος ενεπλάκη σε σύγκρουση μετ' αποσπάσματος Κ/Σ και καθηλώθηκε διά διάστημα τεσσάρων ωρών. (...) Το Απόσπασμα Χωροφυλακής εκινήθη εκκαθαριστικώς επί του δρομολογίου Ραψάνη-Στόμιον-Καρύτσα-Κόκκινο Νερό-Μελίβοια-Αγυιά. Το αποτέλεσμα της επιχειρήησεως υπήρξε πενιχρόν.»

Και ακόμα: 

«Κατά νυκτερινήν ενέργειας της 22/23ην Οκτωβρίου παρά του 501 Τάγματος Πεζικού προς Μελίβοιας της περιοχής Όσσης, συνεπλάκη τούτο μετά ομάδος Κ/συμμοριτών, καθ’ ην εφονεύθησαν 3 συμμορίται και 1 τραυματισθείς συνελήφθη. Η εξερεύνησις της περιοχής Όσσης, εσυνεχίσθη μέχρι και πέραν της 31ης Οκτωβρίου παρά των τμημάτων της 3ης Ταξιαρχίας, άνευ όμως ουδενός σημαντικού γεγονότος ή αποτελέσματος.»

Τον Μάρτιο του 1947, οι επιχειρήσεις του Εθνικού Στρατού στον Κίσσαβο εντείνονται σε σκληρότητα και αποφασιστικότητα. Ο Δημοκρατικός Στρατός ανταπαντά με συνεχείς ελιγμούς και αιφνιδιαστικές αντεπιθέσεις. Το μέτωπο μέχρι και το καλοκαίρι του 1947, που λήγουν οι επιχειρήσεις δεν έχει ξεκαθαριστεί στο βουνό. Στις 9/3/1947 στις επιχειρήσεις με τον Εθνικό Στρατό, σκοτώθηκε ο καπετάν Κοσμάς, ΠΕ του ΔΣΕ. Το κορμί του διαπομπεύτηκε σε ορεινά χωριά του βουνού κι αργότερα μεταφέρθηκε στην Μελίβοια. 

Το 1948 αποτελεί το έτος σύστασης του Αρχηγείου Κισσάβου. Γνωστή προσωπικότητα ανάμεσα στους αντάρτες και πιθανότητα στέλεχος του ΔΣΕ της περιοχής υπήρξε ο Γεώργιος Καλδής, αντάρτης του ΕΛΑΣ και γνωστός ως "καπετάν Κέδρος" ή "Κέθρος". Συντονιστής και αρχηγός της ομάδας ανταρτών του Κισσάβου, και συγκεκριμένα προς το τέλος του εμφύλιου πολέμου, φαίνεται πως υπήρξε ο Καλδής, με ιδιαίτερη δράση στην ευρύτερη περιοχή. 

Προς το τέλος του 1949, ο ΔΣΕ Κισσάβου βρίσκεται σε κατάσταση διάλυσης λόγω των σοβαρών ελλείψεων σε έμψυχο υλικό, τρόφιμα, εφόδια και όπλα. Οι αντάρτες έχουν πια κατατμηθεί σε μικρές ομάδες των 5-6 αγωνιστών για να μπορούν να τρέφονται ευκολότερα και να ελίσσονται πιο αποτελεσματικά. Από τη δική του μεριά ο Εθνικός Στρατός διενεργεί μεγάλης κλίμακας εκκαθαριστικές επιχειρήσεις για την ολοκληρωτική εξόντωση των ανταρτών της περιοχής. 

Το 1949, ο Εθνικός Στρατός εντόπισε το οχυρό του Κέδρου στον Κίσσαβο, σε απόσταση περίπου 15 χιλιόμετρα από τη Μελίβοια. Εκεί, ύστερα από ένοπλη συμπλοκή, οι αντάρτες της ομάδας του Κέδρου, επιτέθηκαν με χειροβομβίδες. Ο Κέδρος καθώς αντιλήφθηκε το γεγονός του εντοπισμού του από το Εθνικό Στρατό, έβαλε τέλος στη ζωή του. Οι κρατικές δυνάμεις εντόπισαν αργότερα το σώμα του νεκρού και απέκοψαν το κεφάλι του, το οποίο και περιέφεραν στην πλατεία της Μελίβοιας.

Η παραπάνω περιήγηση προέρχεται μερικώς και από τον εξαιρετικό ιστότοπο: http://melivoia1.blogspot.gr/2010/04/blog-post.html