Η μάχη της Ρεικάς (9/10/42)

Στις αρχές του Σεπτεμβρίου του 1942, η παρουσία των ανταρτών και του Άρη Βελουχιώτη στο χώρο του Παρνασσού και της Γκιώνας έχει αλλάξει ολοκληρωτικά τους συσχετισμούς με τον κατακτητή. Οι αντάρτες βρίσκονται ολόκληρα δεκαπενθήμερα ανενόχλητοι σταθμευμένοι σε χωριά και στην περιοχή οι άτακτες ομάδες κλαριτών είχαν ή διαλυθεί ή ενταχθεί στα μάχιμα αντάρτικα σώματα. 

Και ο ντόπιος πληθυσμός όμως έμαθε και εμπέδωσε τους θεσμούς της λαϊκής εξουσίας, τα λαϊκά δικαστήρια, τα λαϊκά διδασκαλεία και την λαϊκή πολιτοφυλακή. 

Παράλληλα, οι αντάρτικες δυνάμεις διενεργούσαν σειρά επιτυχημένων επιχειρήσεων. Μέσα στον Αύγουστο του 1942 προέβησαν στα εξής: 

• Αφόπλισαν τον σταθμό χωροφυλακής Στρώμης
• Αιχμαλώτισαν συνολικά 18 χωροφύλακες και τους αφόπλισαν
• Εισήλθαν στη Στρώμη και μίλησαν με τους κατοίκους της σε μια μεγάλη κεντρική ομιλία
• Εισήλθαν στη Ντρέμισα και μίλησαν με τους κατοίκους της
• Διέλυσαν ομάδα Ιταλών με κατεύθυνση τη Λιλαία, σκοτώνοντας 5 και παίρνοντας λάφυρα.

Η δράση αυτή αναπτέρωνε το ηθικό των ανταρτών, βελτίωνε τον οπλισμό τους, ενίσχυε τη δύναμή τους και ανέβαζε το κύρος τους στο λαό. Τα νέα της δράσης τους ταξίδευαν έως και τη Λαμία. 

Ωστόσο, η Ομάδα Παρνασσίδας και κυρίως των Καραλίβανων που μήνες βρίσκονταν στην Γκιώνα πληροφόρησαν το Γενικό Αρχηγείο του ΕΛΑΣ ότι από την άνοιξη πράκτορες της μυστικής οργάνωσης Προμηθεύς ΙΙ έχουν κάνει την εμφάνισή τους στα βουνά. Ο ΕΛΑΣ γνώριζε ότι η φιλοαγγλική αυτή ομάδα είχε έδρα στην Αθήνα κι αυτή η διασπορά τους φάνηκε ύποπτη. 

Η ομάδα Καραλίβανου βέβαια ανάφερε ότι οι πράκτορες δεν ενοχλούσαν τους ντόπιους, προετοίμαζαν όμως το πεδίο για ρίψεις εφοδίων από συμμαχικά αεροπλάνα, γεγονός που θα μπορούσε κάλλιστα να προκαλέσει σοβαρά προβλήματα στους ντόπιους. Έτσι πάρθηκε η απόφαση να συλλέγονται από τους αντάρτες τα δέματα των ρίψεων. 

Το βράδυ της 7ης Σεπτεμβρίου η ρίψη έφερε στους αντάρτες μια ευχάριστη έκπληξη, ιματισμός αλλά και άρβυλα, όμως όταν δοκίμασαν να τα χωρίσουν σε ζεύγη τα βρήκα όλα αριστερά. 

Η παρουσία του αεροπλάνου πάνω από τη Γκιώνα έγινε αντιληπτή από τους Ιταλούς οι οποίοι ξεκίνησαν με ισχυρές δυνάμεις να περιπολήσουν τα χωριά και να διενεργήσουν ανακρίσεις. Οι Ιταλοί γνώριζαν από καιρό τον αφοπλισμό των χωροφυλάκων αλλά δεν έλαβαν μέτρα. 

Η μάχη

Στις 8 Σεπτέμβρη 1942, ένα τσοπανόπουλο από τη Σεγδίτσα που έβοσκε το κοπάδι του κοντά στη Γκιώνα έδωσε την είδηση στους αντάρτες του ΕΛΑΣ πως ιταλικό απόσπασμα 40 -50 ανδρών ερευνά το δάσος για δέματα. Οι αντάρτες κατάλαβαν πως τους συμφέρει να χτυπήσουν τους Ιταλούς σε ενέδρα μέσα στο δάσος, όταν αυτοί θα κινούνταν. 

Το απόσπασμα όμως σταμάτησε μέσα στον χαλασμένο μύλο της τοποθεσίας Ρεικά για να διανυκτερεύσει. Ακολουθεί η περιγραφή της μάχης από τον δικηγόρο Λουκά Καθούλη (Αριστείδης Θηβαίος) της ομάδας του ΕΛΑΣ Παρνασσίδας που πήρε κι ο ίδιος μέρος στη μάχη:

Ήταν η πρώτη φορά που βρισκόμαστε τόσο καλά εξοπλισμένοι και σα να το είχαμε παραγγελιά, μας ήρθε κι η είδηση: Ένα πλήρες ιταλικό απόσπασμα ανέβαινε προς τη Γκιώνα. Ο αρχηγός πρότεινε και όλοι συμφωνήσαμε να του στήσουμε καρτέρι. 

Από το απόγευμα μέχρι αργά τη νύχτα πιάσαμε τις θέσεις που καθορίστηκαν για κάθε ομάδα και κάθε πολεμιστή. Μα σε λίγο πήραμε την πληροφορία ότι οι Ιταλοί σταμάτησαν στη Ρεικά. Χωρίς αργοπορία ξεκινήσαμε και περπατώντας όλη τη νύχτα, σκαρφαλώνοντας στις κορφές, φθάσαμε εκεί τα ξημερώματα. Το σχέδιο πρόβλεπε το αιφνιδιασμό. Είχαμε βάλει στόχο να τους πιάσουμε όλους. 

Μόλις άρχισε να ξημερώνει οι πρώτοι Ιταλοί που ξύπνησαν, άρχισαν να συγκεντρώνονται γύρω από τις φωτιές που τις διατηρούσαν όλη τη νύχτα και να ετοιμάζουν το πρωινό τους. Τότε ακριβώς δόθηκε το σύνθημα της επίθεσης. Η μισή μας δύναμη έπιασε το νότιο μέρος της κατασκήνωσης κι η άλλη μισή το ανατολικό. Έτσι είχαμε σχηματίσει ένα κλοιό σε σχήμα ημικυκλίου. Από τις άλλες μεριές υψώνονταν απότομα κι αδιάβατα βράχια. 

Τα πυρά μας άρχισαν να πέφτουν βροχή. Πραγματικό πανδαιμόνιο. Χάλαγε ο κόσμος. Οπλοπολυβόλα, αυτόματα, χειροβομβίδες, όπλα. Καυτό μολύβι έπεφτε στα αντίσκηνα των "συμπεθέρων" μας. Ο πολυβολητής τους αποπειράθηκε να χρησιμοποιήσει το πολυβόλο του, μα πολύ γρήγορα προτίμησε να κρυφτεί πίσω από τα βράχια. Σύντομα άρχισαν τα άλματα. Αριστερά μου στέκονταν ο Διαμαντής, πιο πέρα ο Καραλίβανος και πιο πέρα ο αρχηγός με την αραβίδα του. Δεξιά μου ο Λευτέρης, ο Θεοχάρης κι ο Τζιβάρας. 

Μέσα σε λίγα λεπτά τους είχαμε εκμηδενίσει. Όσοι δεν είχαν σκοτωθεί παραδίδονταν ένας- ένας. Όλος ο πλούσιος οπλισμός τους, ένα βαρύ πολυβόλο, πολλά όπλοπολυβόλα, χειροβομβίδες, πυρομαχικά, τρόφιμα κτλ, έπεσαν στα χέρια μας. 

Μαζί τους βρίσκονταν ακόμα και μερικοί αγωγιάτες με τα ζώα τους. Σε αυτά φορτώσαμε τα λάφυρά μας και φορτωθήκαμε και εμείς. όσα δεν μπορέσαμε να σηκώσουμε, τους βάλαμε φωτιά. Οι εκρήξεις τους συνεχίστηκαν όλη τη μέρα. Κι όπως μάθαμε αργότερα, οι Ιταλοί, νόμιζαν ότι συνεχίζεται η μάχη και δεν τολμούσαν για τρεις μέρες να πλησιάσουν στον τόπο της συμπλοκής. 

Ένας από του αιχμαλώτους όμως κατάφερε να μας το σκάσει. Μα αφού του ρίξαμε μερικές τουφεκιές, στο τέλος τον αφήσαμε να φύγει, ύστερα από πρόταση του Άρη, για να πει στους άλλους το πάθημά τους.

Ο Δημήτρης Δημητρίου (Νικηφόρος), που επίσης έλαβε μέρος στη μάχη συμπληρώνει τη μαρτυρία: 

Στην παράγκα, εκεί που πρωτοστήσαμε την ενέδρα σταθήκαμε κάμποση ώρα. Φάγαμε λιγάκι. Ξανακοιτάξαμε τα λάφυρα, διώξαμε τα όπλα, πυρομαχικά, ρουχισμό, που δεν μπορούσαμε να κουβαλήσουμε, να τα κρύψουν σε σίγουρο μέρος. Τα χιτώνια, τις χλαίνες τα ψάχναμε πρώτα. Τα πιο παράξενα πράγματα έβρισκες στις τσέπες τους, το κάθε ένα με τη δική του ιστορία. Φανέρωνε τι άνθρωπος ήταν αυτός που τα είχε πριν. 

Βρήκαμε γράμματα, φυλαχτά, ιταλικά κέρματα, προφυλακτικά και φωτογραφίες πολλές. Άλλες οικογενειακές, άλλες κάρτες αγίων και με το Χριστό να κρατάει ένα αρνί στους ώμους. Μαζί με τους αγίους και το Χριστό, υπήρχαν και φωτογραφίες με ολόγυμνους άνδρες και γυναίκες σε ξετσίπωτα συμπλέγματα και ότι στάση φανταστείς. Έγινε πανηγύρι. "Φτού βρωμιάρηδες!" φώναζε ο Καραλίβανος. Οι αιχμάλωτοι αποφεύγανε τα ειρωνικά μας βλέμματα ντροπιασμένοι. Ο ανθυπολοχαγός τους κοίταζε πέρα σαν παραλογισμένος. Ο Μενέλαος ο γκρινιάρης που σε όλα ήθελε να δίνει διαταγές, έβαλε τις φωνές να καταστρέψουμε αυτά τα σύνεργα πορνείας και διαστροφής κι άρχισε να κάνει κήρυγμα.