Οι ένοπλες συγκρούσεις μετά το Λιτόχωρο

Η επίθεση των πρώτων αντάρτικων ομάδων στον σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο το 1946 θεωρούνται και καλώς, από πολλούς ιστορικούς ως πρώτη οργανωμένη επίθεση στις κυβερνητικές δυνάμεις και σημείο ορόσημο της έναρξης του Εμφυλίου πόλεμου.

Ωστόσο, λίγα είναι γνωστό για την πολεμική δραστηριότητα έως και τη συγκρότηση του Γενικού Αρχηγείου των ανταρτών και την σύσταση της Προσωρινής Δημοκρατικής Κυβέρνησης του βουνού.

Στο άρθρο μας αυτό θα επιχειρήσουμε να ρίξουμε λίγο φως στις επιχειρήσεις αυτής της περιόδου.

Οι επιχειρήσεις μέχρι την ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου

 

 

Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό, δεν είναι δυνατόν να αναφερθούμε σε όλες τις επιχειρήσεις των αντάρτικων ομάδων, που πραγματοποιούνται στο διάστημα αμέσως μετά το χτύπημα στο Λιτόχωρο και μέχρι την ίδρυση του Γενικού Αρχηγείου. Θα αρκεστούμε στην καταγραφή ορισμένων μόνο, ως ενδεικτικό στοιχείο του ξεδιπλώματος της αντάρτικης δραστηριότητας.

Η άνοιξη του 1946 θα περάσει με χτυπήματα των ανταρτών στους σταθμούς Xωροφυλακής. Τον Ιούνη στην περιοχή Δερελιού θα εξοντωθούν από αντάρτικες ομάδες 65 συμμορίτες του Σούρλα. Επίσης, θα χτυπηθούν οι σταθμοί Xωροφυλακής στα Θεσσαλικά χωριά Πόρλια,Δερελί,Λεπτοκαρυά,Καρυά,Νεζερό,Κοκκινοπλός κλπ. 

Στις 5 Ιούλη στην Ποντοκερασιά του Κιλκίς οι αντάρτες καταφέρνουν να διαλύσουν ένα λόχο στρατού και 40 φαντάροι θα προσχωρήσουν στις γραμμές τους. Το γεγονός αυτό, έκανε ιδιαίτερη εντύπωση, γιατί φανέρωνε ότι στις τάξεις του νεοσύστατου κυβερνητικού στρατού υπήρχαν ισχυρές δυνάμεις του ΕΑΜ και του ΚΚΕ.

Τον Αύγουστο χτυπιούνται με άριστα αποτελέσματα τμήματα του κυβερνητικού στρατού στον Πολύκαμπο και στη Μαρμάριανη.Στην περιοχή των Γρεβενών θα διαλυθούν δύο σταθμοί Xωροφυλακής με αποτέλεσμα οι υπόλοιποι έξι να συμπτυχθούν στα Γρεβενά. Στις 30 Αυγούστου οι αντάρτες θα επιτεθούν με επιτυχία, στα υψώματα της Μαρμάριανης,σε μηχανοκίνητο τμήμα στρατού που ερχόταν από την Αθήνα στη Λάρισα. Το βράδυ της ίδιας μέρας θα μπουν στην πόλη της Λάρισας και θα σκορπίσουν προπαγανδιστικό υλικό.

 

Το Σεπτέμβρη αντάρτικα τμήματα της περιοχής Καστοριάς καταφέρνουν πετυχημένο χτύπημα σε λόχο στρατού στην Κοτύλη.Επίσης πετυχημένα χτυπήματα θα δοθούν στην Πυρσόγιαννη, στο Πεντάλοφο και στο Σκαλοχώρι, με αποτέλεσμα το μεγαλύτερο μέρος της περιοχής Καστοριάς - Βοϊου να περάσει υπό αντάρτικο έλεγχο και να αποκτήσουν εδαφική συνοχή τα τμήματα των ανταρτών σε Γράμμο - Βόιο - Γρεβενά - Χάσια. Σημαντικές επιχειρήσεις μέσα στο Σεπτέμβρη του 1946, μεταξύ άλλων, ήταν η μάχη της Δεσκάτης και η επιχείρηση στο χωριό Ρητίνη Πιερίας.

Η μάχη της Δεσκάτης ήταν ιδιαίτερης σπουδαιότητας για τους αντάρτες, διότι όλη η περιοχή των Αντιχασίων ήταν ελεύθερη, πλην της Δεσκάτης, που την έλεγχε ο αντίπαλος, κρατώντας το ύψωμα Τέρτιμο. Η μάχη δόθηκε, με επιτυχία στις 21/9/1946. Με επιτυχία επίσης στέφθηκε και η επιχείρηση της Ρητίνης που πραγματοποιήθηκε από δυνάμεις του αρχηγείου Πιερίων και Β. Ολύμπου στις 30/9/46.

Επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού

 

Για να εξασφαλίσουμε την πληρότητα και την ιστορική ενότητα των γεγονότων, αξίζει επίσης να καταγράψουμε τις πιο σημαντικές από τις επιχειρήσεις που πραγματοποίησε αυτό το διάστημα ο κυβερνητικός στρατός. 

Τον Ιούλη του 46 σοβαρές δυνάμεις στρατού επιχείρησαν την εξόντωση των δυνάμεων των ανταρτών στο Βίτσι, τις οποίες και περικύκλωσαν. Τελικά όμως οι αντάρτικες δυνάμεις κατόρθωσαν να βγουν απ' τον κλοιό και πέρασαν χωρίς απώλειες στα μετόπισθεν του εχθρού.

Στις 26 - 30/9/1946 τμήματα του κυβερνητικού στρατού ενήργησαν με σοβαρές δυνάμεις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις προς την περιοχή Χασίων. Κινήθηκαν από διάφορες κατευθύνσεις: Από Ελασσόνα προς Δεσκάτη, από Τρίκαλα προς Οξυά και από Γρεβενά προς Ανθρακιά. Οι αντάρτες του αρχηγείου Χασίων με χτυπήματα σε ενέδρες και σε αιφνιδιαστικές κρούσεις ανάγκασαν τελικά τις εχθρικές δυνάμεις να διακόψουν, χωρίς αποτέλεσμα, τις επιχειρήσεις τους.

 

Επιχειρήσεις του κυβερνητικού στρατού εκδηλώθηκαν και στην περιοχή του Γράμμου χωρίς αποτέλεσμα. Οι πολεμικές ενέργειες των ανταρτικών δυνάμεων της περιοχής Γράμμου ανάγκασαν τον κυβερνητικό στρατό να αποσύρει όλα τα εγκαταστημένα φυλάκιά του, με συνέπεια την εξασφάλιση μόνιμης ελεύθερης σύνδεσης της περιοχής του Γράμμου με την περιοχή Βίτσι.

Επιχειρήσεις το χειμώνα 1946 - 47

 

 

Από το Νοέμβρη του 1946 ως και το Φλεβάρη του 1947 οι πολεμικές συγκρούσεις εντείνονται. Το Νοέμβρη μονάδες του κυβερνητικού στρατού ενήργησαν επιχειρήσεις στην ορεινή περιοχή του Σμόλικα. Οι επιχειρήσεις αυτές αποκρούστηκαν με επιτυχία από τους αντάρτες. 

Στα τέλη του 1946 σοβαρές δυνάμεις του κυβερνητικού στρατού, της 22ης και της 23ης Ταξιαρχίας και της Ορεινής Ταξιαρχίας ενήργησαν εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στις περιοχές Πηλίου, Μαυροβουνίου, Κισσάβου με σκοπό την εξόντωση των αντίστοιχων ανταρτικών δυνάμεων. Οι αντάρτες, με πετυχημένους ελιγμούς και μετακινήσεις τους έξω από τις περιοχές τους απέφευγαν τα χτυπήματα του εχθρού και ξαναγύριζαν πίσω. Μια γενική εικόνα της πολεμικής δραστηριότητας των ανταρτών αυτό το διάστημα έχει ως εξής:

Το Αρχηγείο Ρούμελης από το Νοέμβρη του 1946 ως και το Φλεβάρη του 1947 διέλυσε έξι εχθρικές διλοχίες ή λόχους ενισχυμένους με χωροφύλακες και μοναρχοφασίστες συμμορίτες. Διέλυσε επίσης τρεις σταθμούς Χωροφυλακής και έδωσε έξι μάχες διαρκείας, προκαλώντας πολλές απώλειες στον αντίπαλο. Στο ίδιο χρονικό διάστημα το Αρχηγείο Περιοχής Θεσσαλίας διέλυσε επτά διλοχίες ή λόχους ενισχυμένους με συμμορίτες του Σούρλα. Επίσης διέλυσε τρεις σταθμούς Χωροφυλακής και αφόπλισε μοναρχοφασίστες σε 14 χωριά. Συνολικά έδωσε 28 μάχες και κρούσεις. Τέλος, αντιμετώπισε τέσσερις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του στρατού (Στον Κίσσαβο στις 7 και 24/11/46, στον Ολυμπο 22 - 23/12/46 και στο Πήλιο 7/1/47).

 

Το Αρχηγείο Ηπείρου,στο ίδιο χρονικό διάστημα διέλυσε δύο σταθμούς Χωροφυλακής και αφόπλισε τους μοναρχοφασίστες 16 χωριών στα Τζουμέρκα. Συνολικά έδωσε 7 μάχες στις βόρειες περιοχές της Ηπείρου. Πλούσια πολεμική δραστηριότητα αυτό το διάστημα είχε και το Αρχηγείο Κεντρικής και Δυτικής Μακεδονίας. Διέλυσε 12 σταθμούς Χωροφυλακής, αφόπλισε μοναρχοφασίστες σε 16 χωριά, αντιμετώπισε συνεχείς εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του εχθρού.

Στην Πελοπόννησο,το Δεκέμβρη του '46 οι αντάρτες αντιμετώπισαν δυναμικές εκκαθαριστικές επιχειρήσεις του εχθρού στις οποίες και αντεπεξήλθαν. Το Γενάρη του '47 υπήρχαν εκεί τρία συγκροτήματα ανταρτών: Το συγκρότημα του Πάρνωνα, το συγκρότημα του Ταϋγέτου και το συγκρότημα της Γορτυνίας. Επίσης υπήρχε μια ομάδα ανταρτών στην Κορινθία και μία στα Καλάβρυτα. Στο τέλος του Γενάρη, ύστερα από σύσκεψη στελεχών, συγκροτήθηκε προσωρινό Αρχηγείο.

Μία από τις σημαντικές επιχειρήσεις του ΔΣΕ στην Πελοπόννησο πραγματοποιήθηκε στις 12 προς 13 Φλεβάρη του 1947 όταν τμήματα ανταρτών απελευθέρωσαν στη Σπάρτη 176 φυλακισμένους αγωνιστές.Η επιχείρηση αυτή είχε ιδιαίτερη σπουδαιότητα γιατί, εκτός των άλλων, κατέρριπτε το μύθο της αντίδρασης, ότι ο ΔΣΕ ήταν αποτέλεσμα της δραστηριότητας των γειτονικών λαϊκών δημοκρατιών σε βάρος της Ελλάδας.