Η υπόθεση Πρίντζου

Κατά πολλούς ιστορικούς μια από τις πιο χαρακτηριστικές δίκες-παρωδία του Εμφυλίου, κατά άλλους ένα ακόμα δείγμα απονομής αστικού τύπου δικαιοσύνης. Σε κάθε περίπτωση η υπόθεση Πρίντζου αποτελεί ένα από τα πιο γνωστά δικαστικά γεγονότα του Εμφυλίου.

Η δικαστική υπόθεση Πρίντζου έλαβε το όνομά της από την κύρια κατηγορουμένη της, φιλόλογο Ευτυχία Πρίντζου. Έλαβε χώρα την άνοιξη του 1948 στο Έκτακτο Στρατοδικείο Ιωαννίνων και είχε ως αποτέλεσμά της την συνολική εκτέλεση 16 ατόμων. 

Ευτυχία Πρίντζου

Η Ευτυχία Πρίντζου γεννήθηκε στα Γιάννενα το 1915 και ήταν κόρη του Γιαννιώτη αρχίατρου Γιάννη Πρίντζου. Ολοκλήρωσε τις σπουδές της στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και μετέπειτα σπούδασε φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ολοκληρώνοντας  τις σπουδές της θα επιστρέψει στα Γιάννενα και θα διοριστεί φιλόλογος στο 1ο Γυμνάσιο Θηλέων Ιωαννίνων. Αγαπώντας τα γράμματα και γνωρίζοντας την αξία τους για την πρόοδο του λαού, η Ευτυχία ασχολήθηκε με την οργάνωση της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης Ιωαννίνων, της οποίας τη διεύθυνση θα αναλάβει λίγο αργότερα.

Στην διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου υπηρέτησε ως εθελόντρια νοσοκόμα κοντά στον πατέρα της, που τότε ήταν διευθυντής του στρατιωτικού νοσοκομείου Ιωαννίνων. Κατά την Κατοχή οργανώθηκε στο ΕΑΜ και στη συνέχεια στο ΚΚΕ και εργάστηκε δραστήρια για τους σκοπούς της Εθνικής Αντίστασης, της απελευθέρωσης και της κοινωνικής δικαιοσύνης. Στα Ιωάννινα ζούσαν κατά την Κατοχή περίπου 4.000 Εβραίοι. Η Ευτυχία Πρίντζου τους προτρέπει εκ μέρους του ΕΑΜ να περάσουν στον ΕΛΑΣ, να πολεμήσουν τους κατακτητές και να σωθούν. Ομως οι επικεφαλής της εβραϊκής παροικίας θεώρησαν τη συμβουλή της "κομμουνιστικό δάκτυλο" και παρακίνησαν τους συμπατριώτες τους να μην την ακολουθήσουν. Το αποτέλεσμα ήταν να καταλήξουν όλοι σχεδόν σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.

 Για την αντιστασιακή της δράση, συλλαμβάνεται το 1944 από τους Γερμανούς και μεταφέρεται στο στρατόπεδο Παύλου Μελά στη Θεσσαλονίκη, με προορισμό το στρατόπεδο συγκέντρωσης Νταχάου. Όμως, λόγω της αποχώρησης των Γερμανών από την Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1944 δεν θα σταλεί τελικά στο Νταχάου. Θα απελευθερωθεί το καλοκαίρι του 1944 και θα επιστρέψει και πάλι στα Ιωάννινα. 

Μετά την απελευθέρωση, στο κλίμα του μεταβαρκιζιανού κράτους, η Ευτυχία Πρίντζου ακολουθεί τη μοίρα πολλών αγωνιστών και διώκεται για την αντιστασιακή της δράση. Το 1945 απολύθηκε από τη θέση της στο Γυμνάσιο, καθώς και από τη θέση της στη διεύθυνση της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης.

Καθ όλη τη διάρκεια του 1946 η Ευτυχία Πρίντζου σε ημιπαράνομη κατάσταση, βρίσκεται στην πολιτική δουλειά του παράνομου ΚΚΕ. Κρύβεται από σπίτι σε σπίτι και μαζί με τους συντρόφους της προσπαθεί να ανασυγκροτήσει τις κομματικές οργανώσεις, τις οργανώσεις αλληλεγγύης και τον δημοκρατικό και προοδευτικό τύπο των Ιωαννίνων και ολόκληρης της Ηπείρου. 

Η σύλληψη και η πρώτη δίκη

Τον Απρίλιο του 1948, η Ευτυχία Πρίντζου συλλαμβάνεται σε γιάφκα μαζί με 5 συντρόφους της. Τότε έχει τη θέση του γραμματέα της Νομαρχιακής Επιτροπής Ιωαννίνων του ΚΚΕ και είναι επίσης στέλεχος του Γραφείου Περιοχής Ηπείρου του ΚΚΕ. Η Πρίντζου θα συλληφθεί έχοντας στην κατοχή της πολύτιμα κομματικά έγγραφα και λίστες συντρόφων και συνδέσμων, τα οποία όμως θα καταφέρει να καταστρέψει πριν την πιάσουν. 

Οδηγούνται από την Ασφάλεια Ιωαννίνων στο παγοποιείο «ΦΙΞ», φυλακή και χώρο βασανιστηρίων, γνωστό εμφυλιακό κολαστήριο της πόλης. Η Ευτυχία Πρίντζου βασανίζεται με τους συντρόφους της για 4 ημέρες. Ακόμα κανένας από την οικογένειά της δεν έχει ενημερωθεί για τη σύλληψή της. Τα βασανιστήρια είναι τέτοια που δύο από τους συγκρατούμενους της Πρίντζου επιχείρησαν αυτοκτονήσουν κόβοντας τις φλέβες τους. Παρά την φρίκη, οι δήμιοι της Πρίντζου δεν απέσπασαν καμιά ομολογία. Έτσι τα στοιχεία με τα οποία θα παραπεμφθούν είναι απειροελάχιστα και μηδαμινής σημασίας. 

Η πρώτη δίκη της Πρίντζου έγινε στις 15 Ιουνίου 1948 με κατηγορούμενους 10 άτομα. Ο Βασιλικός Επίτροπος στην αγόρευση του, ζήτησε το διαχωρισμό της δίκης της Πρίντζου από αυτή των Ντόλφη, Παπαχρηστίδη, Φαρίδου και Γάκη. Οι τέσσερις αυτοί παραπέμπονταν σε δίκη για τροφοδοσία ανταρτών και το Στρατοδικείο τους καταδίκασε μαζικά σε θάνατο. 

Ταυτόχρονα με τους παραπάνω καταδικάστηκαν σε θάνατο από το έκτακτο στρατοδικείο ο καθηγητής Λευτέρης Κολοβός, ο Ι. Μαχαίρας και Θ. Κάλτσας και σε ισόβια ο Αν. Ντάγιος, από τη Βουνοπλαγιά για παράνομη κατοχή όπλων.

Οι τέσσερις εκτελέστηκαν στις 22 Ιουνίου 1948. Η  Σοφία Φαρίδου ήταν και μητέρα ανήλικου παιδιού.

Το Στρατοδικείο Ιωαννίνων παρέπεμψε τους υπόλοιπους μαζί με την Ευτυχία Πρίντζου σε νέα δίκη. 

Ήδη από την πρώτη της δίκη, η Ευτυχία Πρίντζου και οι υπόλοιποι υπόδικοι κομμουνιστές είχαν δηλώσει αθώοι. 

Η Σοφία Φαρίδου λίγες μέρες πριν τη σύλληψή της με τον γιο της. Φωτογραφία από το περιοδικό ΑΝΤΙ, τεύχος 183, 31.07.1983

Η δεύτερη δίκη 

Στις 8 Ιουλίου του 1948 ξεκινά η δεύτερη δίκη της Ευτυχίας Πρίντζου και των συντρόφων της. Η δίκη ξεκινά στην αίθουσα τελετών της Ζωσιμαίας Βιβλιοθήκης την οποία η Πρίντζου είχε βοηθήσει να οργανωθεί. Η δίκη θα μείνει γνωστή ως μεγαλύτερη δίκη του Εμφυλίου στα Ιωάννινα. 105 πολίτες, φίλοι  στελέχη, μέλη και οπαδοί των παράνομων οργανώσεων του ΚΚΕ και της ΕΠΟΝ Ιωαννίνων, κατηγορούνται για παράβαση του νόμου 509 και του Γ/46 ψηφίσματος. Μια κατηγορία που συνήθως τότε επέσειε την ποινή του θανάτου. 

Τα στοιχεία που οι αρχές διαθέτουν για τους 105 είναι απειροελάχιστα και συνίστανται κατά κύριο λόγο στην παράνομη διανομή προκηρύξεων και στη διεξαγωγή παράνομου εράνου. Τα ελάχιστα άλλα αποσπασματικά στοιχεία που παρουσιάστηκαν στη δίκη, προέρχονταν από ομολογίες που είχαν σταδιακά αποσπαστεί από τους κατηγορούμενους με φρικτά βασανιστήρια. 

Η δίκη συνολικά θα διαρκέσει για 15 ημέρες. Το κλίμα της δίκης είναι τόσο νοσηρό που ακόμα και οι συνήγοροι υπεράσπισης εμφανίζουν σημάδια κλονισμού. «Δυστυχισμένοι κατηγορούμενοι, η υπεράσπισις σας εγκαταλείπει. Η σκιά τον θάνατον πλανάται εις την αίθουσαν ταύτην πάνω από τας κεφαλάς σας ...» θα δηλώσει ο Γούλας Κωνσταντινίδης που υπεράσπισε 35 κατηγορούμενους, κλείνοντας την αγόρευσή του. 

Στις 23 Ιουλίου του 1948, το Στρατοδικείο θα αναγορεύσει την απόφασή του. Από τους κατηγορούμενους 48 θα καταδικαστούν σε θάνατο, 11 σε ισόβια και οι υπόλοιποι 56 θα αθωωθούν ... "λόγω βλακείας"... Ανάμεσα στους 48 πρώτους βρίσκεται και η Ευτυχία Πρίντζου και 6 ανήλικοι μαθητές Γυμνασίου.

Ο Δικηγορικός Σύλλογος Ιωαννίνων, ο μητροπολίτης Σπυρίδων και φορείς των Ιωαννίνων παρά τις προσπάθειές τους δεν κατάφεραν να αποτρέψουν τις εκτελέσεις.

Σε διάστημα 3 μόνο μηνών 60 κάτοικοι των Ιωαννίνων είχαν καταδικαστεί σε θάνατο και αρκετοί από αυτούς τελικά εκτελέστηκαν. 

Η εκτέλεση 

Από τους 48 θανατοποινίτες της υπόθεσης Πρίντζου, τελικά θα εκτελεστούν οι 16 που ήταν περισσοτερο γνωστοί στην τοπική κοινωνία και των οποίων η εκτέλεση θα λειτουργούσε περισσότερο παραδειγματικά. 

Στις 27 Ιουλίου του 1948 οι Ευτυχία Πρίντζου, Ελπινίκη Μπίτη, Κώστας Ράπτης, Άγγελος Χατζής (στέλεχος του ΚΚΕ και συνταγματάρχης του ΕΛΑΣ στα Γιάννενα) και ο Χρήστος Πρέντζας θα οδηγηθούν στην περιοχή Σταυράκι Ιωαννίνων και θα εκτελεστούν. "Εύχομαι να είμαι το τελευταίο θύμα αυτής της αδελφοσφαγής και η αγάπη και η ειρήνη να βασιλέψει στην πατρίδα μας" ήταν τα τελευταία λογια της Ευτυχίας Πρίντζου. 

Από την πρώτη εκτέλεση ως τη δεύτερη μεσολαβούν 15 ημέρες γεμάτες ταραχή για την τοπική κοινωνία των Ιωαννίνων. 

Η δεύτερη εκτέλεση έλαβε χώρα στις 2 Αυγούστου 1948. Εκτελεσθέντες ήταν οι Μπίτης Απόστολος, Ράπτης Κωνσταντίνος, Χαρίτων Ευάγγελος, Ζουρνάς Τιμολέων, Χόρδος Απόστολος, Ευαγγελίδης Ευάγγελος, Ασπρίδης Ιωάννης , Χρόνης Κωνσταντίνος , Χολέβας Κωνσταντίνος, Στεργίου Γιώργος, Μαρνέλης Παναγιώτης και Καλαντζής Ιωάννης. 

Παράλληλα στις 20 Ιουλίου είχε εκπνεύσει στις φυλακές ΦΙΞ ο σαγκάρης Βασίλης Ντέτσικας, 27 ετών λόγω των φρικτών βασανιστηρίων στα οποία τον υπέβαλαν οι δήμιοί του. Τον έθαψαν κρυφά τη νύχτα στο νεκροταφείο του Αγ. Νικολάου, λέγοντας πως επιχείρησε να δραπετεύσει και σκοτώθηκε από τον σκοπό. 

Φωτογραφικό υλικό

Εφημερίδα ο Ηπειρωτικό Αγών 8-7-48 για την υπόθεση Πρίντζου

Οι υπόλοιποι συλληφθέντες με την Ευτχία Πρίντζου

Φωτογραφία από τη δεύτερη δίκη της Πρίντζου. Η Ε. Πρίντζου εικονίζεται πρώτη από αριστερά.