Εικόνες της φρίκης στη Σάμο του Εμφυλίου

Το νησί της Σάμου, νησί με μεγάλη Κατοχική παράδοση στην Εθνική Αντίσταση, βρέθηκε στις φλόγες του Εμφυλίου ήδη από τα τέλη του 1946, με την εμπρηστική πολιτική δράση του δεξιού νομάρχη Χρ. Κούσουλα. Τα εγκλήματα του δεξιού παρακράτους στη Σάμο, που αποτελούσε παρόλα αυτά μικρό τμήμα του ντόπιου πληθυσμού, ξεκίνησαν από τη δολοφονία του Μανώλη Μόσχου και επεκτάθηκαν καθ όλη τη διάρκεια των εμφύλιων συγκρούσεων έως και το 1949 και το τέλος του ΔΣΕ Σάμου.

Το παρόν άρθρο δεν θα επιχειρήσει να περιγράψει τέτοια περιστατικά, που δικαιούνται δικό τους ξεχωριστό άρθρο. Στο σημερινό μας άρθρο θα εξετάσουμε το μέρος εκείνο της Λευκής Τρομοκρατίας  που αφορά στην έκθεση και διαπόμπευση των σωρών των πολιτικών αντιπάλων από τις κυβερνητικές δυνάμεις στο νησί.

Περίπτωση 1η 

Μετά τη  μάχη του όρους Κέρκη στις 21 Ιουλίου του 1949, ο στρατιωτικός διοικητής του ΔΣΕ Σάμου Γιάννης Μαλαγάρης κινδύνευσε να πιαστεί αιχμάλωτος από τις κυβερνητικές δυνάμεις μαζί με ομάδα ανταρτών του αρχηγείου. Ο Μαλαγάρης, αξιωματικός καριέρας, προτίμησε να αυτοκτονήσει παρά να υποστεί τον εξευτελισμό της διαπόμπευσης. Μαζί του αυτοκτόνησαν και τα στελέχη του αρχηγείου Γρυδάκης, Βακαλόπουλος και Σβερκίδης. Τα σώματα των νεκρών συγκεντρώθηκαν από τον κυβερνητικό στρατό και διαπομπεύθηκαν στο Βαθύ Σάμου. Τα κορμιά πέρασαν πρώτα από το στρατόπεδο αιχμαλώτων στο Βαθύ όπου βρίσκονταν κλεισμένοι, αντάρτες του ΔΣΕ Σάμου και συγγενείς τους. Οι φρουροί του στρατοπέδου ανάγκασαν τους αιχμαλώτους να σταθούν στο συρματόπλεγμα για να δουν την πομπή.

Περίπτωση 2η 

Στις 17 Μαΐου του 1949, ο συγκροτηματάρχης Μιλτιάδης Βακάκης από την Υδρούσα κατεβαίνει στο χωριό του να πάρει πληροφορίες, τον συνοδεύει ο αντάρτης Θεόδωρος Χατζηθεοδώρου από τα Κουμέικα. Η αντάρτες πέφτουν σε ενέδρα κυβερνητικών και σκοτώνεται ο Βακάκης. Ο Χατζηθεοδώρου καταφέρνει να διαφύγει. Οι κυβερνητικές δυνάμεις αφού έγδυσαν το σώμα του Βακάκη το κατέβασαν με κάρο και το εξέθεσαν σε κοινή θέα στο Καρλόβασι. Ο λαός της πόλης όχι μόνο δεν ασέλγησε στο πτώμα του νεκρού αλλά απέφευγαν συστηματικά την πλατεία όπου βρίσκονταν η σωρός. Μόνη εξαίρεση υπήρξε κάποιος παλαιοημερολογίτης ιερέας, ο Παπαθεόδωρος που πλησίασε τον νεκρό, το έβρισε και τον κλώτσησε. 

Περίπτωση 3η 

Στις 4 Σεπτεμβρίου του 1949, η ομάδα των Γ. Βακαλόπουλου, Μ. Κόκα και Βαγγέλη Δεσκέ ξεκίνησε αποκομμένη όπως ήταν μετά τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις να πάρει επαφή από τις ομάδες του όρους Καρβούνη. Ενώ η ομάδα προσπαθούσε να περάσει από την περιφέρεια Καρλοβασίων, έγινε αντιληπτή από τους κυβερνητικούς και χτυπήθηκε δίπλα στο Ποτάμι. Στη σύγκρουση σκοτώθηκε ο Βαγγέλης Δεσκές και αιχμαλωτίσθηκε ο Βακαλόπουλος. Οι κυβερνητικοί μετέφεραν τον νεκρό και τον αιχμάλωτο στο πλοίο που μυδραλλιοβολούσε από την θάλασσα και έπαιρνε μέρος στη μάχη. Σε λίγο κουβάλησαν, βαριά τραυματισμένο και τον Μ. Κόκα ο οποίος βλέποντας τους συντρόφους του φώναξε " Μας φάγαν οι φασίστες Βακαλοπουλε". Αυτό εξαγρίωσε έναν αξιωματικό που έβγαλε το περίστροφό του και αποτελείωσε τον τραυματία. Ο Βακαλόπουλος εκτελέστηκε μερικές ώρες αργότερα επάνω στο καράβι υπό άγνωστες συνθήκες. Τα κορμιά των τριών ανταρτών διαπομπεύθηκαν στο Καρλόβασι και μετέπειτα στο χωριό Λέκα από όπου κατάγονταν ο Βακαλόπουλος. Επειδή οι κυβερνητικές δυνάμεις απαγόρευαν την ταφή ανταρτών σε κοινοτικά νεκροταφεία, οι 3 νεκροί θάφτηκαν από τον Στέλιο Σεβαστάκη σε μια ασβεστοκάμινο έξω από το χωριό. Όπως μαθέυτηκε αργότερα οι ΜΑΥ που πρωτοστάτησαν και ζήτησαν την εκτέλεση του Βακαλόπουλου είναι ο Λεκάτες Γεώργιος Βαλής, Μανώλης Κρητικός, Δημήτρης Κόκας, Δημήτρης Πετράκης και Χρυσόστομος Σαρημανώλης. Οι ΜΑΥ εισέπραξαν το ποσό επικήρυξης του Βακαλοπουλου. Ο ΜΑΥ Κρητικός επιχείρησε να δώσει το μερίδιό του στη χήρα του Βακαλόπουλου η οποία του απάντησε " Κράτησέ τα. Αυτά θα σε κυνηγάνε σε όλη σου τη ζωή".

Περίπτωση 4η  

Το 1951, ο ανθυπασπιστής Ευτύχιος, σταθμάρχης Χωροφυλακής Μαραθοκάμπου κάλεσε στο γραφείο του τον κατάδικο τότε καπετάνιο του ΔΣΕ Σάμου Γιάννη Ζαφείρη για να του διηγηθεί το φοβερό έγκλημα του Μαραθόκαμπου. Στα τέλη του Μάη του 1948 οι ΜΑΥδες των Αρβανιτών σε συνεργασία με Πυργιώτες παρακρατικούς και με χωροφύλακες της μονάδας Πύργου εκτέλεσαν με φρικτά βασανιστήρια έξι άνδρες του ΔΣΕ Σάμου που είχαν αιχμαλωτιστεί στις Ξηρόλακες. Ανάμεσά τους βρίσκονταν και ο Μανώλης Αποστόλου που αφού τον βασάνισαν τον έσφαξαν και με ένα κατσούνι και απέκοψαν το κεφάλι του. Το κεφάλι τοποθετήθηκε σε τορβά και διαπομπεύτηκε στον Μαραθόκαμπο. Εκεί οι ΜΑΥ το κλωτσούσαν σαν τόπι.

Περίπτωση 5η 

Το καλοκαίρι του 1948, ομάδες νεολαίων του ΔΣΕ ανατρέπουν τους κυβερνητικούς από την περιοχή Μαρμαρέικα του όρους Καρβούνη. Οι αντάρτες κατάφεραν να πάρουν μαζί τους τους τραυματίες τους, όμως δεν κατάφεραν να θάψουν τους δύο νεκρούς τους. Την επόμενη ημέρα ο γνωστός κεφαλοκυνηγός χωροφύλακας Νίκος Λιόντας, βγήκε να μαζέψει κεφάλια ανταρτών. Μαζί με τα δύο κεφάλια των ανταρτών έριξε στον ίδιο τορβά και το κεφάλι του στρατιώτη Βασμάρη που είχε πέσει στην μάχη και των οποίο οι κυβερνητικοί δεν βρήκαν για να περισυλλέξουν. Τα κεφάλια εκτέθηκαν στο χωριό Κοντέικα όπου ανάμεσα στους θεατές ήταν και η γυναίκα του στρατιώτη η οποία άρχισε να ξεφωνίζει στη θέα του κεφαλιού του άνδρα της. Η μακάβρια υπόθεση και το κανιβαλικό λάθος του Λιόντα πήρε έκταση αφού ξεσήκωσε όλο το χωριό. Τελικά ομάδα φαντάρων στάλθηκε πίσω στο βουνό να περισυλλέξει και το υπόλοιπο κορμί του στρατιώτη το οποίο συγκόλλησε υγειονομικός για να ταφεί με τιμές αξιωματικού αμέσως μετά. Από τότε με στρατιωτική εντολή, οι εκθέσεις κεφαλών έπαψαν και εκτίθονταν ολόκληρα τα σώματα των ανταρτών. 

Περίπτωση 6η 

Τα κορμιά του πολιτικού επιτρόπου του ΔΣΕ Σάμου Γιάννη Σάλλα και του αντάρτη Γιώργου Σαράντη, των τελευταίων διωκόμενων ανταρτών του ΔΣΕ Σάμου εκτέθηκαν σε κοινή θέα στην πρωτεύουσα του νησιού τον Οκτώβρη του 1949, μετά την ωμή εκτέλεσή τους στην περιοχή Κόκκινα Χώματα. 

Περίπτωση 7η 

Το άψυχο σώμα του σαμποτέρ και διμοιρίτη Αριστείδη Ζάγκα του ΔΣΕ Σάμου εκτέθηκε σε κοινή θέα από τους εκτελεστές τους στο Βαθύ Σάμου. Ο Ζάγκας πιάστηκε σοβαρά τραυματισμένος σε παραθαλάσσια σπηλιά και εκτελέστηκε επί τόπου. Το κορμί του περιφέρθηκε γυμνό στους δρόμους, φωτογραφήθηκε κανιβαλικά και κρεμάστηκε για πολλές ημέρες στην πόλη. Οι δολοφόνοι του ανάγκασαν το μικρό του παιδί να σταθεί και να φτύσει το κορμί του πατέρα του. 

Το κορμί του Αριστέιδη Ζαγκά φωτογραφίζεται με τους δολοφόνους του

Το κορμί του Αριστέιδη Ζαγκά κρεμασμένο στο Βαθύ Σάμου, πάνω αριστερά, παιδιά παρακολουθούν το φρικτό θέαμα 

ΠΗΓΗ

Συλλογικό Έργο, Ο αγώνας του ΔΣΕ στη Σάμου, Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2004