Αρχιτέκτονας, πολιτικός μηχανικός και τοπογράφος, ο Σταμάτης Σταματίου υπήρξε μια από τις αγνότερες μορφές του δημοκρατικού και προοδευτικού κινήματος. Πριν τον πόλεμο εργάζονταν στο Υπουργείο Παιδείας και έχτιζε σχολικά κτίρια σε όλη την Ελλάδα. Με την κατάκτηση της χώρας από τον Άξονα, ο Σταματίου οργάνωσε ένα μεγάλο συνεργείο το οποίο γρήγορα αλλά συστηματικά ξεκίνησε να αποκρύπτει τα αρχαία εκθέματα του Αρχαιολογικού Μουσείου και της Ακροπόλεως. Το συνεργείο δούλευε εντατικά και μόνο το βράδυ, έσκαβε το βράχο σε διάφορες ερημικές τοποθεσίες και τοποθετούσε τα αρχαία στις εσοχές. Από πάνω τοποθετούσαν παχιές στρώσεις κοσκινισμένου χώματος, χαλίκι και κάλυπταν το όλον με οπλισμένο σκυρόδεμα. Τα έργα του που είχαν τη μορφή τάφρου, έμοιαζαν με μπαζωμένα ρέματα και ήταν δύσκολο να γίνουν αντιληπτά. Οι τοποθεσίες σημειώνονταν προσεκτικά σε χάρτη τον οποίο κρατούσε ο ίδιος καθώς και οι δίοδοι από τις οποίες θα μπορούσαν γρήγορα και εύκολα να ανασύρουν τα αρχαία όταν ο κατακτητής θα έφευγε από τη χώρα.
Η γερμανική διοίκηση της χώρας και οι Έλληνες ανδρείκελά τους σύντομα θέλησαν να βάλουν στο χέρι τους θησαυρούς για να τους "προστατεύσουν" και να τους μεταφέρουν στο Βερολίνο. Σύντομα πληροφορήθηκαν από την Ασφάλεια Αθηνών ότι ο Σταματίου επιδίδονταν σε έργα απόκρυψης. Τον συνέλαβαν και τον οδήγησαν στην Κομαντατούρ. Στην αρχή προσπάθησαν να τον δωροδοκήσουν, αργότερα τον απείλησαν και τέλος τον βασάνισαν φρικτά. Δεν απόσπασαν ούτε μια πληροφορία. Μέσα του 1943 τον αφήνουν και τον παρακολουθούν στενά. Ο Σταματίου επιστρέφει στην υπηρεσία του υποβιβάζεται όμως βέβαια σε απλό υπάλληλο (δεν επιθυμούν να τον απολύσουν για να τον ελέγχουν καλύτερα). Στις αρχές του 1944 ένοπλοι ταγματασφαλίτες πηγαίνουν στην υπηρεσία του για να τον συλλάβουν. Εκείνος το πληροφορείται και διαφεύγει. Περνά στην πίσω μεριά της Πάρνηθας κι από εκεί στον ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ και το ΕΑΜ του προσφέρει άσυλο και μετά την απελευθέρωση τον επιστρέφει με συνοδεία στην Αθήνα.
Ο Σταματίου ξεκινά αμέσως την ανάσυρση των θησαυρών. Όμως εντοπίζει σοβαρά οικονομικά σκάνδαλα του Υπουργείου που συνέβησαν φυσικά στην Κατοχή υπό την αιγίδα και την ανοχή των Γερμανών. Σύντομα ο Σταματίου θα "μπει στο μάτι" ορισμένων εθνικοφρόνων του Υπουργείου και θα κατηγορηθεί για "κομμουνιστική ανταρσία". Μια επίπλαστη σκευωρία θα στηθεί εναντίον του. Στο κατηγορητήριο βαπτίζεται "στέλεχος του ΕΑΜ", "τροφοδότης κομμουνιστή" γιατί είχε υποτίθεται δώσει φαγητό σε μια γειτόνισά του που ήταν μητέρα κομμουνιστή, καθώς και "αντεθνικό στοιχείο". Δικάζεται στις 12 Απριλίου του 1949 ενώ είναι ήδη εξόριστος από το 1948 στην Ικαρία.
Παρά το γεγονός ότι κανένα από τα "εγκλήματά" του δεν αποδεικνύεται στο δικαστήριο, ο Σταμάτης Σταματίου καταδικάζεται σε 25 έτη φυλάκισης στις ΣΦΑ Μακρονήσου. Το μοναρχοφασιστικό κράτος της εποχής επιθυμεί να του κουρελιάσει και την προσωπικότητα. Αρχικά προσεγγίζεται φιλικά και του προτείνεται η υπογραφή μιας δήλωσης. Μάλιστα του την έχουν ήδη δακτυλογραφήσει και περιμένει μονάχα την υπογραφή του. Εκείνος αρνείται πεισματικά. Τον παραδίδουν στα χέρια του βασανιστή Μιλιάδη, υποχείριου του παιδεραστή Σούλη. Τον βασανίζουν για ημέρες με τα πιο φρικτά βασανιστήρια. Τον χτυπούν γυμνό με ξύλα, το βουτούν επί ώρες στη θάλασσα, τον κρεμούν ανάποδα για τρεις ημέρες τόσο που ακαθαρσίες του βγαίνουν από το στόμα. Από τα μαρτύρια του αχρήστευσαν το αριστερό χέρι, του προκάλεσαν κακώσεις στα γεννητικά όργανα και του προκάλεσαν πτώση σπλάχνων. Σε μια στιγμή των μαρτυρίων του κόβει τις φλέβες του με ένα καρφί και πηδά στη θάλασσα. Οι βασανιστές του τον ξαναβγάζουν για να συνεχίζουν το όργιο, όμως η διοίκηση του Α2 τους σταματά. Εάν πεθάνει στα χέρια τους το σκάνδαλο θα ήταν τεράστιο. Τον μεταφέρουν στο νοσοκομείο των φυλακών Αβέρωφ με αυστηρή φρούρηση αλλά χωρίς περίθαλψη. Οι συγγενείς του δεν μπορούν να τον δούν. Δεν τους επιτρέπεται. Αργότερα παραμορφωμένο θα τον μεταφέρουν στο Πολιτικό Νοσοκομείο υπό φρούρηση όπου θα εκπνεύσει στις 16 Ιουλίου 1949.
Πηγές: Ραφτόπουλος Λεφτέρης Η άκρη της νύχτας, Καστανιώτης
Μαρτυρία Νικόλαου Σταματίου
Εφημερίδα "Δημοκρατικός Τύπος" 23.6.1950
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου