In memoriam: Κωστής Μοσκώφ

Ο πάππος του ήτο κόμης Ιταλός (Πιέρο ντ' Αριγκόνι - ο οποίος εκατάγετο με τη σειρά του από Ισπανοεβραίους της Αραγονίας). Αυτός ο αρχιτέκτονας χάρισε έξοχα νεοκλασικά δείγματα στο δομημένο περιβάλλον της Θεσσαλονίκης, του γενέθλιου άστεως του Κωστή Μοσκώφ.

Λίγα στέκουν όρθια... Τα ισοπέδωσε η αστυφιλία, οι στεγαστικές ανάγκες των μετοίκων της πόλης και η ασυδοσία της πολιτικής βούλησης εκείνης της εποχής.

Ο Πόντιος Ορντουλούς πατέρας του, Ηρακλής, γεννημένος το 1901 στα Κοτύωρα (Ορντού), ήρθε οικογενειακώς στη Θεσσαλονίκη το 1919 και ασχολήθηκε με το καπνεμπόριο. Το 1936 παντρεύτηκε την τελευταία θυγατέρα του Αριγκόνι, ονόματι Αμίνα (όνομα της μάνας του Μωάμεθ). Μαζί της έκανε δύο παιδιά. Τη Νανά (νυν κυρία Ακά) και τον Κωστή.

Ο Κωστής Μοσκώφ γεννήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1939. Δεκαετής ήταν μαθητής του Κολεγίου Αθηνών με συμμαθητές τον Θεόδωρο Πάγκαλο και τον Αλέξανδρο Πρωτόπαππα. Ολοκλήρωσε τη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευσή του στο Αμερικάνικο Κολέγιο της Θεσσαλονίκης (Ανατόλια) με συμμαθητές τον έμπορο Κώστα Γλεούδη, τον λογοτέχνη Σάκη Παπαδημητρίου (εν Θεσσαλονίκη διαμένοντες) και τον εκ Καβάλας ορμώμενο Σοφοκλή Θεοδωρίδη (εν Παρισίοις διδάσκοντα). Τον Κώστα Ζουράρι τον γνώρισε το 1960 και η φιλία τους διατηρήθηκε βιωματική.

Στο Παρίσι έφθασε (1965) με το πτυχίο της Νομικής Σχολής ΑΠΘ. Παρακολούθησε μαθήματα στην Ecole des Hautes Etudes με δάσκαλο τον Ζορζ Χάουπτ. Το 1967 παντρεύτηκε την Πόπη Πασχαλίδου με την οποία απέκτησε δύο παιδιά: την Αμίνα, 1968 (κλινικό ψυχολόγο, που περιμένει τη γέννηση του γιου της Κωστή) και τον Ηρακλή, 1970 (κοινωνιολόγο, που υπηρετεί τη θητεία του στο Ναυτικό, όπως και ο πατέρας του το 1969, στο Σκαραμαγκά).

Το 1970 διαπιστώθηκε καρκίνος στους λεμφαδένες (Χότζκιν). Τρεις δεκαετίες πάλευε παλικαρίσια την επάρατο, από το λονδρέζικο Royal Marsden (με θεράποντα τον γιατρό Sir Peckham) μέχρι το "Θεαγένειο" στη γενέθλια Θεσσαλονίκη. Χημειοθεραπείες, βιοψίες και παραμονή για μεγάλα διαστήματα σε νοσοκομεία. Διάβασμα έργων φιλοσοφίας, ιστορίας, λογοτεχνίας.

Ενα από τα εξαίσια χαρίσματα του Κωστή ήταν οι περίτεχνες γνώσεις του σε ανθρωπογεωγραφία, κοινωνιολογία και ιστορία για καθεμιά περιοχή της Ελλάδας. Σε κάποιες διαδρομές μαζί του έμενα άναυδος από τις ουσιαστικές λεπτομέρειες που ήξερε καίρια να διατυπώνει συνοψίζοντας το ενδιαφέρον κάθε τόπου με τους ανθρώπους του πάντα. Για τον Μοσκώφ δεν υπήρχε τόπος χωρίς τους κατοίκους του. Ο Κωστής Μοσκώφ δε θα μπορούσε να είναι αρχαιολόγος, επειδή ο ίδιος έθετε ως προϋπόθεση το παρόν βίωμα, για να το συσχετίσει με την αρχαιολογία και την ιστορία.

Ο Μοσκώφ ζώντας με την αρρώστια του πάλευε με διαδηλώσεις και συμμετείχε ενεργώς σε πολιτικά σχήματα του ΚΚΕ αποσπώντας την εμπιστοσύνη του λαϊκού κόσμου στο μεγαλοαστικό όνομά του. Ο Κωστής σαφώς δεν ήταν ένας λαϊκός ούτε λαϊκότροπος άνθρωπος. Παρέμεινε διαρκώς άρχοντας και αριστοκράτης. Ουδέποτε θα μπορούσε να λαϊκίσει, διότι αποτελούσε συνεχώς την πρωτοπορία. Τις σκέψεις του κατέγραψε ως μια παρέμβαση στο πεδίο της πολιτικής και της ιδεολογίας στην τρίτη σειρά δοκιμίων του: "Λαϊκισμός ή πρωτοπορία", (σελ. 182, "Καστανιώτης" 1984).

Ανάμεσα στα βιβλία του θεωρείται θεμελιώδες το "Η εθνική και κοινωνική συνείδηση στην Ελλάδα 1830 - 1909: ιδεολογία του μεταπρατικού χώρου", σελ. 288, β' έκδοση Αθήνα 1974. Τον Οκτώβριο του 1978 για λογαριασμό των εκδόσεων "Στοχαστής" τυπώθηκε ο πρώτος τόμος της δεύτερης, αναθεωρημένης έκδοσης του βιβλίου "Τομή της μεταπρατικής πόλης", σελ. 287 + 1 χάρτης.

Στη βασική βιβλιογραφία της κοινωνικής ιστορίας υπάρχουν τα "Εισαγωγικά στην ιστορία του κινήματος της εργατικής τάξης: η διαμόρφωση της εθνικής και κοινωνικής συνείδησης στην Ελλάδα", σελ. 530, Θεσσαλονίκη 1979.

Το 1980 η Μάγδα Κοτζιά εκδίδει από τον "Εξάντα" τα "Δοκίμια 1", σελ. 179.

Το 1983 ο Θανάσης Καστανιώτης κυκλοφορεί τα δεύτερα δοκίμια "Πράξη και Σιωπή: Τα όρια του έρωτα και τα όρια της ιστορίας", σελ. 239 και εξώφυλλο του φίλου του ζωγράφου Δημήτρη Κακουλίδη. Σε συνεργασία μαζί του ολοκλήρωσε τη μετάφραση των δοκιμίων, που ήθελε ο ίδιος στα αγγλικά. Πρόκειται για ένα δύσκολο έργο, το οποίο μετά από μια ζύμωση των εννοιών που περιέχει μπορεί να παρουσιαστεί ωριμότερο στο αγγλόφωνο κοινό. Η τέταρτη σειρά δοκιμίων του "Η διοργάνωση του επαναστατικού μας ονείρου", "Καστανιώτης", Αθήνα 1987, ολοκληρώνει την παραγωγή του σ' αυτό το αντικείμενο.

Στη συνέχεια, ο Κωστής Μοσκώφ εκδίδεται ποιητής από το 1985 ("Καστανιώτης") γράφοντας για τον έρωτα και την επανάσταση, καταλήγοντας στην ποίηση - νομίζω - ως φορέα έκφρασης της πυκνής και αναμφισβήτητα ποιοτικής σκέψης του.

Τα εργαλεία με τα οποία ο Μοσκώφ ανιχνεύει τον κόσμο είναι οι αισθαντικοί τρόποι του ποιητή. Πρόκειται να εκδοθεί η a la maniere Femand Braudel "Ανθρωπογεωγραφία της Ελλάδας" (ετοιμάζεται από τις εκδόσεις "Λιβάνης") και ίσως κάποιο μυθιστόρημά του, που έχει έντονες βιωματικές αναφορές.

Ο Μοσκώφ δημοσιογραφούσε από το 1988 (Διαδημοτική Ραδιοφωνία Ενατο Κύμα, εφημερίδα "Πρώτη"). Το 1989 έφυγε ως ανταποκριτής στα Ιεροσόλυμα και από το θέρος της ίδιας χρονιάς διορίστηκε Μορφωτικός Σύμβουλος στην Ελληνική Πρεσβεία στο Κάιρο. Με το πείσμα και τη χαρακτηριστική αποτελεσματικότητά του ο Κωστής έχτισε ένα έργο για τα θέματα του Ελληνισμού στις χώρες της Μέσης Ανατολής, που δε συνεχίζεται πλέον. Ωστόσο, ο διάλογος που άνοιξε με τους Κόπτες και τους Μουσουλμάνους είναι σαν τη σπορά του Ρήγα, που μακάρι να καρποφορήσει - έστω και εν τη απουσία του.

Ο Μοσκώφ ζει στα στέκια της Θεσσαλονίκης με τα μεσημεριανά γλέντια που διοργάνωνε σχεδόν στη Μοδιάνο, και που μπορούσαν να μας κρατήσουν περιφερόμενους πότες μέχρι αργά το βράδυ - κι όλα αυτά, ενώ εκείνος ήταν με τραυματισμένη υγεία.

Για μένα ενσάρκωνε τη διδασκαλία της υπέρβασης του ορίου, ήταν homo viator, που αναζητά τον απέναντι και το άλλο. Εφυγε χορτάτος, ξεδίψαστος, αφού ρούφηξε παθιασμένα όσα ήθελε.

Τα μαλάκια τα άφησε στους ξενέρωτους για να νηστεύουν αναίμακτα.

Είμαι κι εγώ θυμωμένος - όπως έγραφε ο Γιώργος Χουρμουζιάδης - που μ' άφησες να σκαλίζω όσα μου έμαθες, αλλά δεν πρόλαβα να λύσω απορίες μεθώντας άλλη μια φορά μαζί σου.

Δεν ξεχνώ την υπερφυσική διαίσθησή σου, την όσφρησή σου για τα ανθρώπινα, τη δυνατότητά σου να βλέπεις μέσα από τον Αλλο.

Μου έμαθες να ενσαρκώνω σε πρόσ - ωπο την Αγάπη, να υπερβαίνω το κέντρο μου και μου έμαθες τον τρόπο να μπορώ ν' αγαπώ.

Επρεπε να ξαναπεράσω από τον Πλαταμώνα με τη Χριστίνα, έπρεπε να αγναντέψω ξανά τη θάλασσα από το Φλοίσβο δίπλα στις ράγες, έπρεπε να σε ξανασμίξω, Κωστή, για να γράψω ένα κείμενο για σένα - ένα χρόνο μετά.

Το τρένο πέρασε, καθώς έπινα την τελευταία γουλιά ούζου και τσουγκρίσαμε αποχαιρετιστήρια τα ποτήρια μας.