Η μάχη της Αρτοτίνας 26-4-1947

Η Αρτοτίνα είναι το τελευταίο μεγαλοχώρι στο βόρει οάκρο της Δωρίδας. Ως χωριό αποτελεί ιδιαίτερα οχυρή τοποθεσία αφού βρίσκεται χτισμένη πάνω στο πέρασμα προς τα Βαρδούσια. Η θέση της Αρτοτίνας απέναντι από την έδρα των ανταρτών Γραμμένη Οξιά και κοντά στον Εύηνο την καθιστούσε σημείο επικίνδυνο για το Αρχηγείο Δυτικής Στερεάς (ΑΔΣ) και τις επιχειρήσεις του.

Η επίθεση στην Αρτοτίνα ξεκίνησε στις 26-4-1947 όμως προετοιμάζονταν τουλάχιστον τρεις ημέρες πριν. Μέλη του Κέντρου Πληροφοριών (ΚΠ) μέσα στην Αρτοτίνα και τα γειτονικά χωριά είχαν ενημερώσει το ΑΔΣ ότι το χωριό φυλάσσονταν από μικτή δύναμη χωροφυλάκων και ΜΑΥ που έφθαναν σε αριθμό μια ενισχυμένη διμοιρία. Οι θέσεις τους βρίσκονταν περιμετρικά στους πρόποδες των Βαρδουσίων και στην είσοδο του χωριού στα νότια. Επίσης ισχυρή "φωλιά" πολυβόλου βρίσκονταν στο καμπαναριό του χωριού.

Το ΑΔΣ αποφάσισε να χτυπήσει την Αρτοτίνα νοτιοδυτικά σε σχηματισμό αιχμής αφού η ανατολική μεριά λόγω ανομαλίας εδάφους δεν προσφέρονταν. Η πρώτη επίθεση των ανταρτών βρίσκει την άμυνα της πόλης να κρατάει αποφασισμένα. Οι εστίες άμυνας όμως δεν μπορούν να αποκρούσουν την έφοδο των ανταρτών, ομάδα των οποίων περνά πια μέσα στην πόλη και σφυροκοπά και από πίσω τις κυβερνητικές δυνάμεις. Οι δυνάμεις στα Βαρδούσια υποχωρούν τακτικά προς βορράν και μόνο σημείο προβλήματος μένει τώρα το καμπαναριό. Εκεί σκοτώνεται ο ομαδάρχης του ΔΣΕ Γιώργος Σισμάνης (Διάκος), ο άνθρωπος που έφερε το πρώτο γερμανικό φορτηγό γεμάτο λάφυρα από την μάχη της Αμφιλοχίας στο χωριό Σαρδίνια. Μετά από αρκετή ώρα το καμπαναριό καίγεται με βλήμα αντιαρματικού και η μάχη λαμβάνει τέλος.

Στην Αρτοτίνα καταλήφθηκε εξοπλισμός αποτελούμενος από: 22 ατομικά τουφέκια, 5 αυτόματα, 4 περίστροφα, 2000 σφαίρες και αρκετός ιματισμός και τρόφιμα. Το πολυβόλο των κυβενρητικών δυνάμεων δεν σώθηκε από τις φλόγες του καμπαναριού.

Οι απώλειες των κυβερνητικών δυνάμεων ανέρχονται σε 5 νεκρούς (3 χωροφύλακες 2 ΜΑΥ) και αγνωστο αριθμό τραυματιών. Οι αντάρτες έχασαν τον Γιώργο Σισμάνη και έιχαν ακόμα 3 ελαφρά τραυματίες.

Άποψη του καμπαναριού με την φωλιά οπλοπολυβόλου στην πλατέια της Αρτοτίνας σήμερα

Άποψη της Αρτοτίνας 1950-1955

Το νεκροταφείο της Αρτοτίνας με τους τάφους του εμφυλίου. Η φωτογραφία είναι του αρχείου του κ Φώτη Καλλία 

Ομαδική φωτογραφία στρατιωτών του ΕΣ (ίσως και ΜΑΥ) Η φωτογραφία πιθανότατα έχει τραβηχθεί στην Αρτοτίνα.