Η μάχη του Νυμφαίου

Στις 29 Απριλίου του 1947, ξεκίνησε η μάχη του Νυμφαίου Φλωρίνης. Πρόκειται για ένα ορεινό χωριό, στα 1405 μέτρα υψόμετρο στο Βίτσι. Το όνομά του τα παλαιότερα χρονιά ήταν Νιβέτσκα, που σημαίνει νύφη.

Το 1947 ο ΔΣΕ διενεργεί μεγάλες επιχειρήσεις στο Γράμμο αλλά και το Βίτσι. Ο κυβερνητικός στρατός έχει εξαπολύσει το σχέδιο «Τέρμινους» με απώτερο σκοπό την ολοκληρωτική συντριβή του ΔΣΕ. Στα πλαίσια του σχεδίου αυτού, ο ΕΣ και η Χωροφυλακή εγκαθιστούν μόνιμες δυνάμεις σε πολλά χωριά προσπαθώντας να τα αποσπάσουν από την κατοχή του ΔΣΕ. Ένα από αυτά είναι και το Νυμφαίο. Στις αρχές του Απριλίου, στο ανταρτοχώρι τότε Νυμφαίο, εισέρχεται μικτή δύναμη Χωροφυλακής και στρατού. Το χωριό αν και δεν φυλάσσεται από άνδρες του ΔΣΕ έχει οργανωμένο Κέντρο Πληροφοριών που στέλνει ειδοποίηση στα μαχόμενα τμήματα του ΔΣΕ στην ευρύτερη περιοχή του Βίτσι. Έτσι δημιουργείται ο σταθμός χωροφυλακής Νυμφαίου και χτίζονται μερικά πρόχειρα φυλάκια περιμετρικά του χωριού. Στο Νυμφαίο  παραμένουν 25 χωροφύλακες υπό τον ανθυπασπιστή χωροφυλακής Πατριαρχέα και 15 οπλίτες του 571^ου Τάγματος πεζικού με επικεφαλής τον λοχία Αναστασίου. Η δύναμη της χωροφυλακής τοποθετήθηκε σε κεντρικό κτίσμα του χωριού, το οποίο μετέτρεψε σε σταθμό διοίκησης καθώς και στο κωδωνοστάσιο του χωριού, που λόγω της θέσης του δεσπόζει σε ολόκληρη την περιοχή. Στο κωδωνοστάσιο τοποθετούνται 7 χωροφύλακες και 3 στρατιώτες και στον κεντρικό σταθμό διοίκησης οι υπόλοιποι με εξαίρεση τρεις σκοπιές στις εισόδους του χωριού που εναλλάσσονταν. Παρά το γεγονός ότι οι κυβερνητικές δυνάμεις φαντάζουν μικρές στον αριθμό, πρέπει να τονιστεί ότι ο οπλισμός τους ήταν ισχυρότατος και τα εφόδια πολλά. Ο σταθμός διέθετε 3 οπλοπολυβόλα, αυτόματα και μεγάλο αριθμό χειροβομβίδων.

Το βράδυ της 29^ης τα τμήματα των Αμύντα, Τζαβέλα και Καραφωτιά συγκεντρώνουν μια δύναμη περίπου 200 ανδρών για να εισβάλλουν στο Νυμφαίο. Η επιχείρηση είναι σημαντική αφού το Νυμφαίο αποτελούσε σημαντικό χώρο ανεφοδιασμού και ξεκούρασης του ΔΣΕ και με την μετατροπή του σε άντρο της χωροφυλακής, λειτουργούσε ως σοβαρό εμπόδιο στον βορρά για τα μαχόμενα τμήματα στο Βίτσι. Οι δυνάμεις του ΔΣΕ χωρίζονται στα τρία. Η ομάδα Αμύντα θα επιχειρήσει ενάντια στο χωριό κατεβαίνοντας από το ύψωμα στην πλάτη του, ενώ οι ομάδες Τζαβέλα και Καραφωτιά έχουν καταλάβει τον δημόσιο δρόμο ανατολικά και δυτικά για να καλύψουν τα μαχόμενα τμήματα από εισερχόμενες ενισχύσεις. Την νύχτα της 29^ης και αφού οι αντάρτες έχουν έρθει σε επαφή με συνδέσμους εντός του χωριού, ξεκινά η επίθεση στο Νυμφαίο. Οι σκοπιά στο ύψωμα πιάνεται στον ύπνο και σύντομα οι δυνάμεις του ΔΣΕ βρίσκονται μέσα στο χωριό και έχουν καταλάβει τρία σπίτια που τα μετατρέπουν σε οχυρά. Οι δυνάμεις του στρατού και της χωροφυλακής εγκαθίστανται και οχυρώνονται στον σταθμό διοίκησης και το καμπαναριού. Οι μάχες είναι σφοδρές και στα δύο σημεία. Στο καμπαναριό τα δύο πυροβόλα θερίζουν κάθε απόπειρα εφόδου του ΔΣΕ. Στον σταθμό της χωροφυλακής δημιουργείται σοβαρό ρήγμα από βλήμα αντιαρματικού πίατ, όμως οι χωροφύλακες το υπερασπίζουν ικανά. Παρόλα αυτά με τις ώρες ο κλοιός στενεύει. Με το ξημέρωμα ο Αμύντας ετοιμάζει επίθεση στο σταθμό της χωροφυλακής. Παρόλα αυτά η επίθεση δεν θα γίνει ποτέ αφού από την μεριά της Φλώρινας καταφθάνουν δύο λόχοι του στρατού (571^ο Τάγμα Πεζικού) για ενίσχυση του χωριού. Οι εχθροπραξίες παύουν μέσα στο χωριό αλλά οι αντάρτες δεν μετακινούνται από τις θέσεις τους. Αναμένεται η αποκοπεί των τμημάτων του ΕΣ για να συνεχιστεί η επίθεση.

Η μάχη ανάμεσα στην διλοχία του ΕΣ και τον ΔΣΕ είναι εξίσου σφοδρή με αυτή του Νυμφαίου. Σύντομα όμως οι κυβερνητικές δυνάμεις τρέπονται σε υποχώρηση και δίνεται η εντολή συνέχισης της επίθεσης στην ομάδα Αμύντα. Κατά την διάρκεια όμως της εκεχειρίας, μια ομάδα σαμποτέρ του ΔΣΕ έχει τοποθετήσει μια νάρκη δεμένη με μπουκάλια βενζίνης στο πίσω μέρος της εκκλησίας που αποτελεί και την βάση του καμπαναριού. Με την έναρξη της μάχης στις 30 Απριλίου του απόγευμα, το καμπαναριό ανατινάζεται και παραδίδεται στις φλόγες. Οι χωροφύλακες και οι στρατιώτες χάνονται μαζί του. Ο δρόμος για την κατάληψη του διοικητηρίου έχει πια ανοίξει. Με μια έφοδο το διοικητήριο δέχεται και άλλα πλήγματα στο εξωτερικό του τοίχωμα ενώ όλα δείχνουν ότι η επόμενη επίθεση θα είναι και η τελευταία. Ο Αμύντας συγκεντρώνει τους άνδρες του για την τελική έφοδο.  Κατά την εφόρμηση το κτίριο είναι άδειο! Οι εναπομείναντες χωροφύλακες το έχουν εγκαταλείψει και έχουν καταφύγει στα γύρω σπίτια κρυβόμενοι σε υπόγεια και μάντρες. Το Νυμφαίο βρίσκεται ξανά στα χέρια του ΔΣΕ. Παρόλα αυτά, οι αντάρτες δεν θα χαρούν την νίκη τους. Σε δύο ώρες φθάνουν εντολές για άμεση απόσυρση τους και μετάβαση στο μέτωπο του Βίτσι. Έτσι το Νυμφαίο πέφτει ξανά στα χέρια του στρατού.

Οι απώλειες

Χωροφυλακή: 19 άνδρες, 7 από τους οποίους στο κωδωνοστάσιο

Εθνικός Στρατός: 27 άνδρες, 15 από τους οποίους στο Νυμφαίο και οι υπόλοιποι από την διλοχία των ενισχύσεων

ΔΣΕ: 15 άνδρες, 3 από τους οποίους στην ενέδρα στις δύο διλοχίες και οι υπόλοιποι στο Νυμφαίο.

Το νέο Κούγκι

Ο αστικός τύπος της εποχής, όπως είναι αναμενόμενο, παρουσίασε το όλο γεγονός σαν ένα νέο 21. Τα δεδομένα που δόθηκαν στον τύπο μιλούν για πάνω από 700 μαχητές του ΔΣΕ, νούμερο εξωπραγματικό, καθώς και για χρήση πυραύλων από τους αντάρτες. Οι υπερασπιζόμενοι του καμπαναριού παρουσιάστηκαν σαν ήρωες που έπεσαν μόνοι τους στην πυρά, αφού δεν θέλησαν να παραδοθούν ούτε μέχρι την τελευταία στιγμή. Ο τύπος μιλάει βέβαια και για βασανισμούς χωρικών αλλά και την φρικιαστική εκτέλεση των χωροφυλάκων Θωμόπουλου και Παυλίδη που συνελήφθησαν με εγκαύματα από την έκρηξη του κωδωνοστασίου. Οι εν λόγω δύο βρέθηκαν στα ερείπια και τους δόθηκε υποτυπώδεις ιατρική βοήθεια αφού και οι δύο απέπνευσαν επί τόπου λόγω του εκτενούς των εγκαυμάτων τους.

Μερικές ημέρες μετά ένα μεγάλο άγημα στρατού μπήκε στο Νυμφαίο και τέλεσε λειτουργία στο κωδωνοστάσιο του χωριού για τους νεκρούς. Ο Πατριαρχέας, που παρουσιάστηκε ως άλλος Αχιλλέας, παρασημοφορήθηκε και έλαβε προαγωγή κατά την διάρκεια της γιορτής.

Η γιορτή στο Νυμφαίο, όπως παρουσιάζεται από τον τύπο.