Β΄ Τάγμα Μακρονήσου

Η Μακρόνησος, απλώνεται μακρόστενη και παντελώς άνυδρη καθώς το πλοίο πλησιάζει να δέσει στον μόλο. Ένα γύρω καπέλα, γυαλιά ηλίου και ανοιχτόχρωμα ρούχα. Κι όμως ακόμα μπορείς να νιώσεις την βαριά, σχεδόν ιερή, ατμόσφαιρα του χώρου αυτού που φυλακίσθηκαν βασανίσθηκαν και πέθαναν εκατοντάδες αγωνιστές της αριστεράς και της δημοκρατίας.

Ο Κόκκινος Φάκελος βρέθηκε σήμερα στον ιστορικό χώρο της Μακρονήσου και επισκέφθηκε τον χώρο του Β΄ Ειδικού Τάγματος Οπλιτών (ΒΕΤΟ).  

Στην Μακρόνησο εδράζονταν από το 1946 έως και το 1953 επτά αναμορφωτικά στρατόπεδα. Τρία από αυτά ήταν τα λεγόμενα στρατόπεδα οπλιτών. Ο διαχωρισμός των εξόριστων στα στρατόπεδα γίνονταν ανάλογα την το φρόνημα και την ιδιότητά τους. Στα τρία στρατόπεδα οπλιτών ( Α΄, Β΄ και Γ΄ Ειδικά Τάγματα Οπλιτών ή ΕΤΟ ) στέλνονταν κρατούμενοι που έκαναν την στρατιωτική θητεία τους. Οι κρατούμενοι ήταν δημοκρατικών ή αριστερών φρονημάτων και δεν έφεραν οπλισμό. Αντιθέτως οι συνθήκες στα ΕΤΟ ήταν φρικτές και σαφώς εφάμιλλες με αυτές των άλλων στρατοπέδων. Η τροφή ήταν λίγη, ο χώρος που αναλογούσε σε έναν φαντάρο στέγαζε τρεις και τα βασανιστήρια για την δήλωση ήταν συχνά και φρικτά. Οι χώροι του των ΕΤΟ κατασκευάστηκαν ολοκληρωτικά από την σκληρή και με την κόλαση του βούρδουλα δουλειά των φαντάρων και περιλάμβαναν και τρεις βίλλες για την διοίκηση του στρατοπέδου εφοδιασμένες και με πισίνα. Άλλα κτίσματα είναι οι αρτοκλίβανοι, το θέατρο, η λεωφόρος των τεχνών και τα εκτενή φυλάκια και οι άλλες εγκαταστάσεις. Το στρατόπεδο του ΣΦΑ (Στρατιωτικές Φυλακές Αθηνών) εδράζεται στον νότο του νησιού. Εκεί στέλνονταν κομμουνιστές και άτομα με αποδεδειγμένη δράση. Μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε η επίγεια κόλαση του νησιού. Στο ΣΦΑ οι σκηνές στήνονταν μια μια ζωσμένες με σύρμα και ο κάθε κατάδικος αναγκάζονταν να βρίσκεται κάθε ώρα της ημέρας σε εδραία θέση και πλήρη ακινησία. Τα βασανιστήρια της ΣΦΑ λάμβαναν κανιβαλικές διαστάσεις. Κρεμάλα, φάλαγγες, πυρωμένα σίδερα και άλλα πολλά. Εδώ έχασαν την ζωή τους πολλοί κομμουνιστές, ήρωες του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ και του Αλβανικού. Παράρτημα του ΣΦΑ ήταν το στρατόπεδο αναπήρων όπου στέλνονταν ανάπηροι του Αλβανικού μετώπου και ανάπηροι από τα βασανιστήρια της Μακρονήσου. Στον χώρο του ΣΦΑ λειτουργούσε και τρελοκομείο για όσους παραφρόνησαν από την φρίκη. Ανάμεσα στα ΕΤΟ και την ΣΦΑ βρίσκονταν τα υπόλοιπα στρατόπεδα των εξόριστων. Αυτά ήταν το ΕΣΑΙ ( Ειδικό Στρατόπεδο Αναμόρφωσης Ιδιωτών), το Στρατόπεδο Γυναικών και το Στρατόπεδο Ανηλίκων, όλα με την δική του φρικαλέα φήμη και τους δικούς τους νεκρούς…

Στο Β΄ ΕΤΟ

To B' ETO (ή ΒΕΤΟ) βρίσκεται πέντε περίπου χιλιόμετρα βόρεια του Α΄ΕΤΟ. Ο δρόμος από τις βροχές έχει αποσαθρωθεί τελείως. Ξεκινάμε με ένα αυτοκίνητο του ΠΕΚΑΜ φερμένο ειδικά για την επίσκεψη. Οδηγός του ο κύριος Κομνάς, ανιψιός του θρυλικού Άρη Αλεξάνδρου (καπετάν Διαμαντή). Θα κάνει πολλές διαδρομές για να μεταφέρει όσο περισσότερο κόσμο μπορεί.

Το Β΄ ΕΤΟ, απλώνεται ερειπωμένο πάνω από τον δρόμο. Εκατοντάδες κτίσματα με άδειες πόρτες και παράθυρα στέκουν κόντρα στον άνεμο. Κοντά στην παραλία βρίσκονται τα κουφάρια από δύο στρατιωτικά κτίσματα πιθανότατα πολυβολεία και αποβάθρες. Όλο το Β΄ ΕΤΟ είναι πλαισιωμένο από μια κάθετη σειρά φυλάκια. Στο κέντρο του  δεσπόζει πέρα από μια μοναχική πύλη η "λεωφόρος των τεχνών". Κατά μήκος της οι κρατούμενοι είχαν αναγκαστεί να φιλοτεχνήσουν ομοιώματα του Παρθενώνα, της Αγίας Σοφίας, του Λεωνίδα και άλλων. Ήταν και αυτό ένα ακόμα καψώνι στον μακρύ κατάλογο των αλφαμιτών.

Η πύλη του Β΄ ΕΤΟ από εδώ ξεκίναγε η "λεωφόρος των τεχνών"



Ερείπια του Β΄ΕΤΟ όπως φαίνονται από τον δρόμο

Ερείπια του Β΄ΕΤΟ από τον δρόμο

Ερείπια του Β΄ΕΤΟ

Ξεκινάμε να ανεβαίνουμε τη "λεωφόρο τεχνών". Οι ναυτικές ασκήσεις και οι μπουλντόζες της Χούντας, η βροχή και η κρατική αδιαφορία έχουν φέρει τα κτίσματα σε πλήρη διάλυση. Στα πρώτα επίπεδα της πλαγιάς ξεχωρίζουμε τις κατοικίες των εξόριστων φαντάρων. Μοιάζουν με πέτρινες σκηνές. Οι πόρτες τους και οι σκεπές τους είναι χαμηλές και είναι όλες χτισμένες με τσιμέντο, τούβλα και πλίθες. Σε ένα χώρο περίπου τρία επί τρία καλούνταν να μείνουν τρεις ή και τέσσερις φαντάροι. Γυρνάμε πίσω στην λεωφόρο. Μάταια ψάχνουμε τον Παρθενώνα και την Αγία Σοφία. Εδώ βρίσκουμε μόνο τον πεσμένο Λεωνίδα και ένα βυζαντινό στρατιώτη. Ο δικέφαλος στην ασπίδα του μοιάζει πολύ με τον αετό του τρίτου Ράιχ. Η αισθητική του πάντως είναι σίγουρα ίδια. Η ζέστη και η έλλειψη σκιάς μας κάνουν ήδη από τα πρώτα βήματα να δυσανασχετούμε. Φανταζόμαστε την ζωή εδώ.

Η θέα από την "λεωφόρο τεχνών"



Η  "λεωφόρος τεχνών"

Το "σώμα" του Λεωνίδα πεσμένο στα ερείπια του ΒΕΤΟ. Αυτός έπεσε από την αδιαφορία και τον αέρα όχι από βέλλος Περσών..



Ο βυζαντινός στρατιώτης στέκει ακόμα



Η ομοιότητα των αετών είναι προφανής...

Τα σπίτια των εξόριστων φαντάρων

Στρατώνες εξορίστων του ΒΕΤΟ



Το μόνο όμορφο στον χώρο του στρατώνα είναι η θέα της θάλασσας



Τμήμα από τις τουαλέτες του στρατοπέδου. Μόνο δύο τέτοια κτίρια για μια τεράστια έκταση στρατόπεδου

Νεροχύτες του ΒΕΤΟ

Συνεχίζουμε την ανάβαση προς τα πάνω. Η περιοχή σε αυτό διάζωμα είναι  γεμάτη σπίτια φαντάρων. Προχωράμε ευθεία και βρίσκουμε ένα κάθετο τοίχο και ένα διάζωμα. Εδώ φιγουράρει σε ψηφίδες το απομεινάρι της ελληνικής σημαίας. Κάποιος παρατηρεί: «Ακριβώς όπως κατάντησαν την Ελλάδα». Πάνω από το διάζωμα βρίσκουμε μερικά πιο καλοφτιαγμένα και ευρύχωρα κτίρια. Πρόκειται σαφώς για διοικητικά κτίρια του στρατοπέδου. Εντοπίζουμε και ένα μικρό αίθριο με πεσμένη την σκεπή του. Δεξιά και αριστερά στέκουν τα στρογγυλά αγγλικού τύπου φυλάκια και μερικές περίεργες τσιμεντένιες βάσεις. Πιθανότατα απομεινάρι τις καλλιτεχνικής επιμελητείας του στρατοπέδου…

Το διάζωμα με την ελληνική σημαία

Το αίθριο



Οι τσιμεντένιες βάσεις

Μια ακόμη τσιμεντένια βάση και δίπλα της το μοναδικό δέντρο του ΒΕΤΟ, γερμένο και αυτό από τον αέρα

Φυλάκιο αγγλικού τύπου στο ΒΕΤΟ

Η θέα από το σκοτεινό εσωτερικό του φυλακίου.

Η ανάβαση συνεχίζεται. Φθάνουμε μπροστά σε κάτι εξαιρετικά επιβλητικό. Ένα γιγάντιο ημικυκλικό κατασκεύασμα σαν τσιμεντένιο αμφιθέατρο υψώνεται μπροστά μας. Δεξιά και αριστερά του έχει σκάλες ενώ στο κέντρο του δεσπόζει μια ακόμη τσιμεντένια βάση. Θυμίζει σατανικά αρχαίο βωμό των Αζτέκων. Η σκέψη μας πλανιέται στο σκληρό αστείο που παρουσιάζει το σημείο αυτό. Είναι σαν να έχτισαν ένα βωμό πάνω από το γιγάντιο θυσιαστήριο του ΒΕΤΟ. Το χαζεύουμε για λίγο σιωπηλοί και συνεχίζουμε την ανάβαση πάνω από αυτό. Δεξιά και αριστερά ένα σμάρι πέρδικες τρομάζουν και πετούν μακριά. Η λαθροθηρία στο νησί οργιάζει. Μοιάζει σαν κάθε έμβιος οργανισμός να δίνει τον δικό του αγώνα εδώ. Στρίβουμε δεξιά προς την χαράδρα στα νότια του ΒΕΤΟ. Από πάνω μας βρίσκεται το ερείπιο ενός μεγάλου πολυτελούς κτιρίου με μια περίεργη τσιμεντένια αψίδα. Το έδαφος εδώ είναι βραχώδες και γεμάτο θάμνους και αποφασίζουμε να κινηθούμε περιμετρικά.



Το "θησιαστήριο" του ΒΕΤΟ



Το "θησιαστήριο του ΒΕΤΟ καθώς ανεβαίνουμε τις σκάλες του

Τα ερείπια του κτιρίου με την καμάρα

Η βεράντα του κτιρίου με την καμάρα και το μονοπάτι που βγάζει στην χαράδρα με τις βίλλες

Στα δεξιά μας πέφτουμε σε ένα περιφερειακό μονοπατάκι. Από κάτω μας απλώνεται η χαράδρα στο πλάι του ΒΕΤΟ. Εδώ κατεβαίνει ένας δροσερός αέρας από το ύψωμα. Κάτω μας βρίσκονται χτισμένες τρεις βίλλες. Μεγάλα κτίρια με αμφιθεατρική θέα, σιντριβάνια και μια πισίνα (!). Είναι η βίλλα του Μπαϊρακτάρη. Μετά λύπης βλέπουμε ότι σε αυτήν κάποιος έχει κατασκευάσει μια νέα στέγη από κεραμίδια και την έχει εφοδιάσει με κεραία τηλεόρασης και ηλιακό συλλέκτη. Οι καταπατητές είναι πολλοί στο νησί και κατά κανόνα χρησιμοποιούν παλιά κτίρια ιστορικής αξίας για σπίτια ή μαντριά για τα ζώα τους. Το εν λόγω κτίριο έχει και ένα σύγχρονο γιαπί λίγο πιο δίπλα. Μάλλον χτίζουν εξωτερικό μπάνιο. Κάπου πιο πέρα σε μια άλλη βίλλα ακούγονται κρωξίματα από γαλοπούλες. Πιθανότατα η βίλλα έχει γίνει κοτέτσι. Σε κάποια από τις βίλλες αυτές είχε φιλοξενηθεί ο Γκλύξμπουργκ και ο Κανελλόπουλος όταν επισκέφθηκαν το νησί και το χαρακτήριζαν ως νέο Παρθενώνα..



Η μεταποιημένη βίλλα του ΒΕΤΟ



Δίπλα στην βίλλα το γιαπί

Φθάνουμε σιγά σιγά στην κορφή του ΒΕΤΟ. Από μακριά ξεχωρίζει ένα σύμπλεγμα κτιρίων . Πρόκειται για μια τσιμεντένια σκαλωτή δεξαμενή ή υδραγωγείο και για ένα τριγωνικό φυλάκιο. Δεξιά και αριστερά το κτίσμα έχει βρύσες σε σειρά. Προφανώς πρόκειται για το υδραγωγείο του ΒΕΤΟ. Πίσω από αυτό η πλαγιά ξεκινά να κατηφορίζει ξανά. Από πίσω από το στρατόπεδο βρίσκονταν το λεγόμενο σύρμα ή απομόνωση. Επρόκειτο για μια περιφραγμένη με συρματόπλεγμα έκταση όπου στέλνονταν οι κρατούμενοι για να βασανιστούν σαδιστικά. Εδώ βρίσκονταν το πρόσωπο πίσω από φτιασιδωμένο προσωπείο του ΒΕΤΟ…

Το υδραγωγείο του ΒΕΤΟ με το τριγωνικό φυλάκιο

Το υδραγωγείο του ΒΕΤΟ

Το φυλάκιο του υδραγωγείου του ΒΕΤΟ

Το φυλάκιο

Η βόρεια μεριά του υδραγωγείου

Εδώ τελειώνει η περιήγησή μας στο Β΄ Τάγμα Μακρονήσου. Ενός τόπου πόνου και θανάτου που όμως δεν μπορέι παρά, μέσα από το παράδειγμα των όσων έμειναν για πάντα εδώ, αλλά και όσων γλίτωσαν, να μας εμπνέει για νέους αγώνες προς το σοσιαλιστικό μέλλον και την ευτυχία της ανθρωπότητας...